Сарёғ ишлаб чиқариш жараёни - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Сарёғ ишлаб чиқариш жараёни

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

78.5 KB

Сарёғ ишлаб чиқариш жараёни Режа : 1. Ёғ ҳосил бўлишининг назарий асослари 2. Ёғлар классификацияси ва сариёғларни навларга ажратиш 3. Сариёғ ишлаб чиқариш усулари ва қаймоққа ишлов беришга таъсир қилувчи омиллар 4. Ширин сариёғ ишлаб чиқариш жараёни

Таянч иборалар. Назария, флотация, механик, конгламерант, деставбиллашиш, стадия, оқсил қобиғи, ёғ донаси, ёғ ҳамири (пласт), айрон, қаймоқ нордонлиги, физик – биохимик етилиш, консистенция, глицерид, кристанлланиш, плазма, ширин қаймоқ, нордон қаймоқ, органолептик баҳо, шкала. Ёғ сутда ёғ доналари ҳолидадир. Ёғ доначаларининг сиртида оқсил қавати бўлганлигидан ҳамда бир хил зарядли бўлганлиги учун улар бир – бирига бирикмаган ҳолда бўлади. Бир хил ҳажмдаги қаймоқда сутга қараганда ёғ доначалари кўпдир. Қаймоққа механик ишлов берилганда оқсил қобиғини ёриб, ёғ доначаларини ажратишади, натижада улар ўзаро бирикади. Қаймоққа механик ишлов бериб сариёғ ҳосил қилиш устида жуда кўп олимлар илмий изланишлар олиб борганлар ва ёғ ҳосил қилиш назариясини яратганлар. Булар орасида; Я.С.Зайковский, Р.Н.Асейкин, Г.А.Кук, М.М.Казанский, В.Д.Сурков, А.П.Белоусов, Ю.Ф.Глаголев ва бошқалар. А.П.Белоусов яратган назария диққатга савзовордир ва у флотацион назария деб юритилади. Бу назария шундан иборатки, қаймоққа механик ишлов берилганда унинг юзида ҳаво пуфаклари (кўпик) ҳосил бўлади. Бу ҳаво пуфакларининг юза қисмига ёғ доналари тўпланади – флотация. Бунда ёғ доналарининг сиртқи оқсил қобиғи, ҳаво пуфагини сиртига ёпишади, натижада ёғ доначалари эркин ҳолатга ўтади ва бир – бири билан бирикади. Шундай қилиб, ёғ конгламеранти ҳосил бўлади. Ҳаво пуфакчаси сиртига бу конгламерантлар ёпишади, ҳаво пуфакчалари ёрилади ва иккиламчи конгламерантлар ҳосил бўлади. Шундай жараён давом этаверади, натижада учламчи, туртламчи ва ҳоказо конгламерантлар ҳосил бўлиши давом этаверади. А.П.Белоусов ҳисоблаш йўли билан ёғ ҳосил бўлиши учун ҳаво пуфакчалари беш марта алмашса ёғ доначаларининг дестабиллашишиши кифоя бўлади деб тарифланган.

Қаймоқ таркибидаги ёғ доначаларининг асосий қисми оқсил кобиғини йўқотилиши ва ёғ конгламерантлари малум катталикка эга бўлганда, янгидан ҳаво пуфакчаларини ҳосил бўлиши тўхтайди. Механик урилишлар вақтида конгламерантлар ўзаро бирикиб ёғ зарраларини ҳосил қилади. Шундай қилиб, ёғ ҳосил қилгичларда механик ишлов бериш йўли билан сариёғ ҳосил қилиш уч босқичдан иборатдир. Биринчи босқич – ҳаво пуфакчаларини интенсив ҳосил бўлиши ва ёғ доначалари бир – бири билан бирика бошлаши (флотация). Бу босқичда ҳаво пуфаклари ёрилиб ёғ конгламерантлари бир – бири билан қўшила бошлайди. Аммо кўпик (пуфак) ҳосил бўлиши уни ёрилишидан устун бўлади. Иккинчи босқич – ҳаво пуфакларининг интенсив ёрилиши. Бу босқичда ёғ доначаларининг бирикиши интенсив кечади. Ёғ доначаларини бир – бири билан бирикиши ва ҳаво пуфагини ҳосил бўлиши бир вақтда кечади. Ҳаво пуфаклари ёрилиши унинг ҳосил бўлишидан устун кечади. Учинчи босқич – ёғ доналари ҳосил бўлиш жараёни кечади. Ёғ доначалари, конгламератлари ҳосил қилади, конгламерантлар ёғ доналарини, ёғ доналари бирлашиб ёғ ҳамирини ҳосил қилади. Давлат андозаси бўйича - сарёғларни қуйидаги турлари мавжуд; тузсиз тузли, вологод, любитель, крестянское, эритилган ва бошқалар. Тузли ва тузсиз сарёғлар пастерланган қаймоққа ивитқи қўшиб ёки қўшилмасдан тайёрланиши мумкин. Тузли сариёғ ишлаб чиқаришда ош тузи қўшиб тайёрланади. Сарёғлар соф сут кислотали муҳит ҳосил қилувчи бактериялар қўшиб ёки қўшилмасдан тайёрланишига қараб; нордон ва ширин сарёғларга бўлинади. Вологод тузсиз сарёғи, ширин қаймоқни юқори ҳароратда пастерлаш йўли билан тайёрланади. Любител сарёғини тайёрлашда пастерланган қаймоққа нордон муҳит ҳосил қилувчи соф микроблар қўшилиб ёки қўшилмасдан тайёрланиши мумкин. Қўшиб тайёрланса нордон сарёғ, қўшилмасдан тайёрланса ширин

сариёғ ҳосил бўлади. Туз қўшиб ёки қўшилмасдан тайёрланса, тузли ёки тузсиз сариёғ деб юритилади. Крестян сарёғи ҳам худди юқоридаги келтирилган усулда тайёрланиши мумкин. Бактерия ва туз қўшилган ёки қўшилмаганига қараб, ширин ёки нордон, тузли ёки тузсиз деб номланади. Сарёғларнинг таъм, ҳиди ва мазасини яхшилаш мақсадида турли қўшимчалар асал, қанд, какао, ванил, мева шарбатлари қўшиб тайёрланиши мумкин. Ҳар бир турдаги сарёғ ўзига хос кимёвий таркибга эга. Сарёғларнинг органолептик кўрсаткичлари қуйидаги талабларга жавоб бериши лозим. Ҳиди ва таъми, тоза, бегона ҳид ва таъмдан ҳоли бўлиб, хар бир тур сарёғ кўрсаткичи ўзига хос бўлиши лозим. Консистенцияси – бир хил, пластик, зич, кесилган жойи бироз ялтироқ ва майда сув томчилари бўлиши лозим. Ранги – ёғнинг барча жойида бир хил, у оқ – сарғич рангда бўлиши керак. Сариёғларни органолептик баҳолаш 100 балли шкалада олиб борилади. Бунда сарёғ ҳиди ва таъмига – 50 балл, конситенциси, ишлов берилганлиги ва ташқи кўринишига – 25, рангига – 5, тузланганлигига – 10, ураш ва ёзилишига (маркировка) – 10 балл берилади. Аввало сарёғнинг ҳиди ва таъмига баҳо берилади. Сўнгра ранги андоза билан солиштирилиб баҳоланади. Консистенцияси тузилишига қараб баҳоланади. Агар сарёғда камчиликлар аниқланса, бериладиган балл камайтирилади. Барча берилган баллар жамланади ва сарёғ нави аниқланади. Олий нав 88 – 100 балл, бунда сариёғ ҳиди ва таъмига берилган баҳо 41 баллдан кам бўлмаслиги керак. І нав 80 – 87 балл, ҳиди ва таъмига берилган баҳо 37 баллдан кам бўлмаслиги керак. Сариёғга берилган баҳо I нав кўрсаткичидан кам бўлса, бундай сариёғлар истеъмолга чиқарилмайди, улар қайта ишланади. 3. Сарёғ- қаймоққа кайта ишлов бериш ҳамда қаймоқ ёғлилигини ошириш йўли билан ҳосил қилинади.

Қаймоққа механик ишлов бериш 2 усулда; узлуксиз ва вақти – вақти билан ишлов бериш усулларида тайёрланади. Бизда асосан вақти – вақти билан ишлов бериш йўли билан сарёғ ишлаб чиқарилади. Ёғ ҳосил қилгичлар шакли турлича ва уларнинг ишлаб чиқариш қуввати ҳам турличадир. Ёғ ҳосил бўлишига қуйидаги омиллар таъсир қилади. Қаймоқ ёғлилиги – сариёғ ишлаб чикаришда катта аҳамиятга эгадир. Бунда валогод сариёғи ишлаб чикаришда хомашё қаймоқ ёғлилиги 28 – 32 %, бошка турдаги ёғлар ишлаб чикаришда 32 – 37 % булиши керак. Агар ёғ узлуксиз ҳосил килгич аппаратларда ҳосил килинса қаймоқ ёғи 36 – 45 % булиши лозим. Ёғлилик даражаси кўп ва кам булган такдирда айронда ёғ сарфи ортиб кетади. Қаймоқ нордонлиги . Агар хомашё қаймоқ ёғлилиги 27 – 45 % булса, унинг нордонлиги 12 – 18 о Т булади. Қаймоқни физик – биохимик етилиши нотўғри олиб борилса. Бундай қаймоқдан ёғ ҳосил булиш жараёни бузилади ва айрондаёғ сарфи ортади, ёғнинг консистенцияси бузилади. Қаймоқ ҳарорати – унинг ишлов бериш жараёнини давомийлигига таъсир килади, харорат юқори бўлса, тайёр махсулот консистенцияси юмшоқ бўлади. Хомашё қаймоқ ҳарорати 4 – 7 о С булиши лозим. Ёғ ҳосил килгичларни қаймоқ билан тулдириш даражаси оптимал – 40 %, минимал – 25 %, максимал – 50 % бўлиши мақсадга мувофиқ. Агар қаймоқ кам солинса, сариёғ ҳосил бўлиши тезлашиб ёғ айронга кўп ўтиб кетади. Агар 70 % қаймоқ солинса сариёғ ҳосил булмайди. Ёғ ҳосил қилгичларни – айланиш тезлиги 40 – 60 марта/мин. бўлиши керак. Тайёр махсулотга ишлов беришда айланишлар тезлиги 3 –5 мин. бўлиши лозим. Қаймоққа ишлов бериш - давомийлиги. Қаймоқлар яхши етилтирилганда ширин қаймоққа 40 – 50 мин ва нордон қаймоққа 30 – 40 мин. механик ишлов берилади. Бу жараён чузилса ёки қисқартирилса тайёр маҳсулот сифати паст бўлиб ёғ исрофи ортади, юмшоқ ва намлиги юқори бўлади.

Барча турдаги сариёғларни ишлаб чикариш жараёни бир – бирига ўхшашдир. Бирор турдаги сариёғ ишлаб чиқариш жараёнини ўрганиб ҳоҳлаган сариёғ турини тайёрлаш мумкин. Оддий хўжалик шароитида ширин сариёғ турларини тайёрлаш осон. Улар тузли ва тузсиз бўлиши мумкин. Ширин сариёғларни ёғ ҳосил қилгичларда механик ишлов бериш йўли билан ишлаб чиқилганда қуйидаги жараёнларни ўз ичига олади; сутни қабул қилиш ва навларга ажратиш, қаймоқ олиш, қаймоқни тайёрлаш, қаймоққа ишлов бериш, айронни чиқариш, тайёр сариёғни ювиш, тузлаш, ураш, сақлаш ва истеъмолчиларга етказиш. Сутни қабул қилиш ва навларга ажратиш Сут тарозида тортилиб, органолептик баҳоланади, биохимиявий, микробиологик ва химиявий текширув ўтказилади. Навларга ажратишда (І ва ІІ нав), хар бир нав сутдан алохида қаймоқ олинади. Қаймоқни тайёрлаш – етилтириш меёрлаш, пастерлаш, совутиш, физик етилтириш, қаймоқни буяш. Қаймоқни нормаллаштириш (меёрлаш) ёғини 32 – 37 % бўлиши лозим. Вологод ёғида 28 – 32 %, қолган тур ёғлар учун 32 – 37 % ёғлик бўлиши керак. Қаймоқни пастерлаш. І нав қаймоқ 85 – 90 о С да зудлик билан ІІ нав 92 – 95 о С да 30 минут пастерланади. Қаймоқни совутиш ва физик етиштириш. Қаймоқ пастерлангандан сўнг тезлик билан 4 – 7 о С га совутилиши керак. Бундай ҳароратда ёғнинг таркибидаги глицеридлар кристалланади, ёғ суюқ холатдан қуюқ ҳолатга ўтади, натижада қаймоққа ишлов берилганда ёғ доналари яхши ҳосил булади. Қаймоқ таркибида глицеридлар совутиш вактида 50 % кристалланади, шунинг учун қаймоқ физик етилтирилади. Қаймоқни физик етилтириш баҳор ва ёз фаслида 4 – 6 о С 5 соат, куз - киш

фаслида 5 – 7 о С – да 7 соатгача етилтирилади. Етиштириш махсус ванналарда амалга оширилади. Қаймоқни бўяш. Йил фаслига қараб озиқавий бўёк (ўсимлик ёғида эритилган) куркум ёки орлеан 1 кг ёғга 0,5 – 1 мл қўшилади. Ёғ ҳосил қилгичларни тўлдириш олдидан 75 – 80 о C ювувчи моддада, сўнгра совуқ сувда ювилади. Қаймоқ ҳарорати баҳор – ёз фасли 7 – 12 о С, куз – қишда 8 – 14 о С бўлиши керак. Ёғ ҳосил килгич бочкани 35 – 40 % ҳажмли қаймоқ билан тўлдирилади. Қаймоққа ишлов бериш. Қаймоққа 40 – 45 минут ишлов берилади. Биринчи 3 – 5 минутда 1 – 2 марта тўхтатиб, карбонат ангидрид гази чиқариб юборилади. Ёғ ҳосил бўлиш жараёни ойнадан кузатилиб борилади. Айронни чиқариш ва ёғ доналарини ювиш. Ёғ доналари ҳосил бўлгандан сўнг, айронни махсус жумракка дока қўйиб чиқариб юборилади. Сўнгра ёғ 2 марта ювилиб айрон чиқарилади. Сув сарфи қаймоқнинг 50 – 60 %, сув ҳарорати биринчи марта қаймоқ ҳароратида, иккинчи марта қаймоқ ҳароратидан 1 – 10 о С паст бўлиши керак. Ёғни тузлаш Тузлашда экстра тузи ишлатилиб, у ичимлик тузи андозаси талабига жавоб бериши керак. 120 – 130 о С (2 – 4 мин) қиздирилади. Ёғда туз миқдори 1- 5 % бўлиши керак. Туз сарфи қуйидаги формулада аниқланади: C = M • K • 1,03 100 С – туз сарфи, кг М - сарёғ, кг К – керак бўладиган туз миқдори, %

Сариёғ оғирлиги (чиқими) ни аниқлаш М = C ( Жс − Жп ) Жм − Жп М – сариёғ оғирлиги, кг С – қаймоқ, кг Жс – қаймоқ ёғлиги, % Жп – айрон ёғлиги; Жм – сарёғ ёғлилиги, % Тайёр сарёғга ишлов бериш Ишлов бериш жараёнида ёғ доначаларини бириктириш, консистенциясини меъёрлаш, тузни бир хил тарқалтириш, намлигини меъёрлаш. Бунда сарёғ 2 – 3 марта ёғ ҳосил қилгич парракларидан ўтказилади, ёғ доналари яхшироқ бирикади, сувни хайдайди. Сўнгра яна 9 – 10 марта ўтказилади, ёғ доналари бир – бирига янада яхшироқ бирикади, сув томчилари парчаланади, ёғ тайёрлагич деворларидаги сув ёғга ўтади, ёғ таркибида намлик бир йўла тарқалади. Тайёр сарёғни ўраш. Ҳосил бўлган сарёғ ёғоч картон яшикларга (бочка) жойланади. Улар 25, 4 кг, 20 кг, 47 кг оғирликда бўлади. Дозатор автоматларда 100, 200, 250 ва 500 г ҳажмда уралади. Сўнгра тортилади ва қадоқга ёзилади. Завод рўйхатини тартиб рақами қўйилади. Унга яшик (бочка), сана тури, нави, оғирлиги ёзилади.

Сарёғни сақлаш. Сарёғлар 5 – 8 о С, 80 % намликда 19 кун сақланади. Махсус совутгичларда – 18 о С, 70 – 80 %, намликда 3 ойгача сақлаш мумкин. Савдо шахобчаларида 12 о С дан юқори бўлмаган ҳароратда сақланиши лозим. Истемолчиларга етказиш Сарёғлар махсус авторефрижераторларда, изотермик кузовли машиналарда ташилади. Рефрижератор ва вагоналарда ташилганда ҳаво ҳарорати – 3 – 5 о С бўлиши лозим.

Адабиётлар 1. Кугенев П.В.Молоко и молочные продукты. М.Россельхозиздат. 1985 2. Гасанов А.Т. Резервы увеличения производства молока и молочных продуктов. М.Агропромиздат. 1990

Похожие

Пишлоқ ишлаб чиқариш жараёни

Сут консервалари ишлаб чиқариш жараёни

Ишлаб-чиқариш логистикаси

Истеъмол сутлари, қаймоқ ва нордон сут маҳсулотлари ишлаб чиқариш жараёни

Алоҳида турдаги консерваларни ишлаб чиқариш технологияси