Qishloq xo’jalik mashinalarning ishonchlilik ko’rsatkichlari va ularni aniqlashning matematik usullari, mashinalarini ishlamay qolishlari klassifikatsiyasi - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Qishloq xo’jalik mashinalarning ishonchlilik ko’rsatkichlari va ularni aniqlashning matematik usullari, mashinalarini ishlamay qolishlari klassifikatsiyasi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

55 KB

Qishloq xo’jalik mashinalarning ishonchlilik ko’rsatkichlari va ularni aniqlashning matematik usullari, mashinalarini ishlamay qolishlari klassifikatsiyasi Reja: 1. Ishonchlilikning yagona va umumiy k o’ rsatkichlari. 2. Ishonchlilik k o’ rsatkichlari ani q lash usullari. 3. Mashinalar ishlamay q olishlarining klassifi k atsiyasi.

Tayanch iboralar: Buzilmasdan ishlash ehtimolligi, ishlamay qolgunga qadar bajargan ish, ishlamay qolishlar jadalligi va ishlamay qolishlar oqimi param et ri, gamma-foiz resurs, belgilangan resurs (xizmat muddati), tayyorlik va texnik foydalanish koeffitsiyontlari. Ishlamay qolish; asta-sekin, to’satdan, o’z-o’zidan bartaraf bo’ladigan va turg ’ un ishlamay qolishlar. Ishonchlilikning yagona va umumiy ko’rsatkichlari. Qishloq xo’jalik texnikalarining ishonchliligini baholashda, GOST 27.002-83 ga ko’ra ishonchlilik ko’rsatkichlari yagona va kompleks xillarga ajratiladi. Yagona (yakka) ko’rsatkich bitta xususiyatga, kompleks ko’rsatkich esa bir nechta xususiyatlarga tegishlidir. Ishonchlilikning yagona ko’rsatkichlari quyidagilardan iborat. Bo’zilmay ishlash ehtimolligi, ishlamay qolgunga qadar bajarilgan ish, ishlamay qolishlar jadalligi va ishlamay qolishlar oqimi param et rlari kabi ko’rsatkichlar bilan ob‘yektning b u zilmay ishlash xususiyati baholanadi. Chidamlilikni baholash uchun quyidagi yagona ko’rsatkichlaridan foydalaniladi: gamma-foiz resurs (yoki xizmat muddati), o’rtacha resurs (o’rtacha xizmat muddati), belgilangan resurs (xizmat muddati). Mashinaning ishla ma y qolish holatini tiklash ehtimolligi va ishlay olish holatini o’rtacha tiklash vaqti remontga yaroqlilikni baholashning yagona ko’rsatkichlaridir. Saqlanuvchanlikning yagona ko’rsatkichlari: o’rtacha saqlanuvchanlik muddati va saqlanuvchanlikning gamma-prots e nt muddati. Kompleks ko’rsatkichlar ishonchlilikni yanada batafsilroq baholashda qo’llaniladi. Ularga tayyorlik, texnik foydalanish, operativ tayyorlik kabi koeffitsi e ntlar kiradi. Amalda ko’pincha tayyorlik va texnik foydalanish koeffitsi e ntlaridan foydalaniladi. Tayyorlik koeffits e nti K t – shunday ehtimollikni, bunda mashina rejalashtiriladigan davrlardan tashqari, vaqtning ixtiyoriy mom e ntida ishga yaroqli

holatda bo’ladi. (Rejalashtiriladigan davrlarda mashinadan vazifasi bo’yicha foydalanish ko’zda t u tiladi). Bu koeffitsi e nt bir vaqtda ham b u zilmay ishlashni, ham remontga yaroqlilikni ifodalaydi. Tayyorlik koeffitsi e ntining son qiymati quyidagi formuladan aniqlanadi: Т о К т = --------------- , Т о + Т b bu y e rda Т о – ma‘lum davrda b u zilmay ishlashning o’rtacha vaqti (ishla- may qolishdagi ish muddati); Т b – mashinani ayni shu davrda ishlatishda uning ishlash xusu- siyatini tiklashga sarflangan o’rtacha vaqt, ya‘ni ishlamay qolishlar sababini qidirib topish va bartaraf etishga sarflangan o’rtacha vaqt. Texnik foydalanish koeffitsi e nti K f sinalayotgan mashinalarni ma‘lum ishlatish davridagi ishga yaroqli holatga (ish muddati yig’indisi) keltirish umumiy vaqtning shu ish muddati yig’indisiga va ularni ishlatishning ayni davrida texnik xizmat ko’rsatish hamda remont qilishga sarflanadigan ishlamay turish vaqtiga nisbati bilan aniqlanadi. T yig K f = ------------------------- , t yig + t rem + t t,x bu yorda t yig – barcha ob‘yektlarning ish muddati yig’indisi; t rem – barcha ob‘yektlarning rejali va rejasiz remont qilish sababli ularning umumiy ishlamay turish vaqti; t t,x – barcha ob‘yektlarning ularga texnik xizmat ko’rsatish sababli umumiy ishlamay turish vaqti. Texnik foydalanish koeffitsi e nti zamonaviy traktor va paxta terish mashinalari uchun 0,6…0,8 atrofida bo’ladi, bu esa ularning remontga yaroqliligi darajasi pastligini bildiradi. Agar xo’jalikda K f =0,60 bo’lgan 50 ta paxta terish mashinasi bor bo’lsa, bu h ol paxta terish mavs u mi mobaynida ulardan faqat o’rtacha 30 tasi uzluksiz ishlashi mumkinligini anglatadi.

Ishonchlilik ko’rsatkichlari aniqlash usullari Ishonchlilikning barcha ko’rsatkichlari tajriba (sinov) o’tkazish yo’li bilan aniqlanadi. Tajriba ma‘lumotlari ehtimollar nazariyasi va matematik statistika qonunlari asosida ishlab chiqiladi va ishonchlilik ko’rsatkichlarini son qiymati aniqlanadi. Ishonchlilik ko’rsatkichlarini aniqlash maqsadida o’tkazilgan sinov va tajribalar asosida to’plangan ma‘lumotlarni ishlov berishda, o’rtacha arifmetrik qiymat, dispersiya va o’rtacha kvadratik og’ish kabi tushunchalardan keng foydalaniladi. O’rtacha arifmetrik qiymat- o’lchashlar qatoridagi mustaqil o’zgarmas sonning o’lchashlarning umumiy soniga nisbati, yoki boshqacha aytganda, o’lchashlar qatoridagi barcha sonlar qiymatlari yig’indisini o’lchashlarni soniga nisbati :  x   2 1х n i bu y e rda x i - ishonchlilik ko’rsatkichining i – bor o’lchagandagi qiymati; N – o’lchashlarning umumiy soni yoki axborotning takroriyligi (sinovdagi ob‘yektlar soni). Mashinalar ishonchliligini baholashda dispersiya «D» y e ng ko’p tarqalgan tavsif bo’lib, og’ishlar kvadratlarining o’rtacha qiymatiga t e ng :  Д          2 1 х xi n i Ammo, dispersiya qiymatidan foydalanish hamma vaqt ham qulay bo’lavermaydi, chunki dispersiyaning absoly u t qiymati odatda haddan tashqari katta, shu bilan birga dispersiyaning o’lchamligi ishonchlilik ko’rsatkichi

o’lchamligining kvadratiga t e ng bo’ladi. Shu sababli, h isoblashlar uchun y e ng qulay bo’lgan o’rtacha kvadratik og’ishdan foydalanish mumkin: σ Д  ushbu t e nglikdan ko’rinadiki, σ – ning qiymati absoly u t kattaligi bo’yicha dispersiyadan ancha kichik, uning o’lchamligi esa ishonchlilik ko’rsatkichining o’lchamligiga mos keladi. Axborot kam (N<25) bo’lganda o’rtacha kvadratik og’ish quyidagi t e nglama bo’yicha aniqlanadi: σ = 1 2 1          N x xi n i , Axborot y et arli (N >25) bo’lganda esa o’rtacha kvadratik og’ish ushbu t e nglama bo’yicha aniqlanadi : σ = i ic n i P x x          2 1 , bu y e rda n - qatordagi materiallar soni; x ic – i– interval o’rtasining qiymati; R i – i– intervalning sinov ehtimolligi.

Mashinalar ishlamay qolishlarining klassifikatsiyasi Qishloq xo’jalik texnikalari ishlatish davrida, turli xil omillar ta‘sirida tez-tez ishlamay qoladi. Ishlamay qolish – ob‘yektning ishlash qobiliyati buzilishidan iborat bo’lgan xodisa. Davlat standarti bo’yicha ishlamay qolishlarni quyidagicha klassifiqatsiyalash tavsiya etiladi. 1) Ishlamay qolishlar paydo bo’lish tarziga ko’ra: asta-sekin, to’satdan, o’z- o’zidan bartaraf bo’ladigan, turg’un va boshqa ishlamay qolishlarga ajratiladi. - asta-sekin ishlamay qolish ob‘yekt param etr larining uzoq vaqt davomida asta-sekin o’zgarib borishi natijasida paydo bo’ladi. Bunga asosan detallarni tabiiy yeyilishi sabab bo’ladi. Shu bois, ularni oldindan to’g’ri bashorat qilish mumkin; - to’satdan ishlamay qolish kutilmaganda, bir zumda (masalan, buyumning ichida yoki tashqarisida ta‘sir qiluvchi y uk lanishlarning to’satdan ko’payib ketishi natijasida) yuz beradi; - o’z-o’zidan bartaraf bo’ladigan ishlamay qolishlar birorta shaxsning aralashuvisiz bartaraf bo’ladi (masalan, suv tushishi natijasida tormozlarning ishlamay qolishi, yonilg’i naychalarining vaqtincha tiqilib qolishi); - turg’un ishlamay qolishlar xizmat ko’rsatuvchilar aralashganidan keyin bartaraf bo’ladi. 2) O’zaro bog’liq va bog’liq bo’lmagan ishlamay qolishlar ham bo’ladi: - bog’liq bo’lgan ishlamay qolishlar boshqa elem e ntlar ishlamay qolishi tufayli ro’y beradigan ishlamay qolishlardir. Masalan, klapanning sinishi bo’tun dvigatelning ishlamay qolishiga sabab bo’lishi mumkin. Oqibatlariga ko’ra ishlamay qolishlar xavfli va xavfsiz ishlamay qolishlarga bo’linadi: Ishlamay qolishlar ko’rinuvchanligi (tez ko’zga tashlanishiga) ko’ra yaqqol va yashirin ishlamay qolishlar ham bo’ladi. Resurs bo’yicha ishlamay qolish natijasida ob‘yekt oxirgi holatga keladi.

Shuningdek, ishlamay qolishlarni muntazam, to’liq va qisman ishlamay qolishlarga ajratish ham qabul qilingan. Muntazam ishlamay qolish deganda ko’p marta takrorlanadigan ishlamay qolish tushuniladi. Bunday ishlamay qolishlar, odatda loyihalashdagi kamchiliklar tufayli sodir bo’ladi. Qisman (texnologik) ishlamay qolish ob‘yekt (mashina) ni tayyorlashda texnologik jarayolarini buzilishi natijasida sodir bo’ladi va bunda ob‘yektdan o’z vazifasi bo’yicha kamroq samara bilan foydalanish mumkin bo’ladi. To’liq (ekspluatsion) ishlamay qolish odatdagi sharoitda texnikalardan foydalanish qoidalariga rioya qilinmaganda yuz beradi. Masalan, texnik xizmat ko’rsatish qoidalariga rioya qilmaslik, mashinalardan noto’g’ri foydalanish, sifatsiz yonilg’i-moylash materiallarini ishlatish va boshqalar natijasida yuz berishi mumkin.

Adabiyotlar: 1.Shoumarova M., Abdillayev T. Qishloq xo’jaligi mash i nalari. Toshkent, O’qituvchi 2002Y. 2.A.I. Komilov, Q.A. Sharipov, N.T. Umirov, I.M.Marupov, R.T. Rustamov Traktor va avtomobillar. Toshkent «Talkin» -2003.(lotin alifbosida) 3.F.B.Yevdokimov Umumiy elektrotexnika T.O’qituvchi.1995. 4.N.I.Vershagin i dr. Organizasiya i texnologaya mexanizirovannыx rabot v rastenivodstve, Ucheb, posb № IRPO; Izd.sentr «Akademiya», 2000 5.E.Oyxo’jayev, X.Qo’shnazarov «Qishloq xo’jalik ishlab chiqarishini mexanizasiyalash» Toshkent «Mehnat», 1988.

Похожие

Qishloq xo’jalik ekinlarini sug’orish usullari va texnikasi

Mashinalarni ishochlilikka sinash va ularning ishonchliligini oshirish usullari

Mashinalar ishonchligi va remonti fanining maqsadi, vazifasi va mazmuni. Qishloq xo’jaligida remont soxasini rivojlanish bosqichlari

Qishloq xo’jalik hayvonlarini tamg’alash

Mashinalarni remont qilish turlari va usullari. Qishloq xo’jalik remont-xizmat ko’rsatish bazalari, ularni loyihalash tartibi va boshlang’ich ma‘lumotlar