Q’ishloq’ xo’jalik yoki nlarini sug’orish rejimi, o’simliklarning suvga bo’lgan talabi - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Q’ishloq’ xo’jalik yoki nlarini sug’orish rejimi, o’simliklarning suvga bo’lgan talabi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

45.5 KB

Q’ishloq’ xo’jalik yoki nlarini sug’orish rejimi, o’simliklarning suvga bo’lgan talabi. Reja: 1.Yoki nlarning sug’orish rejimi. 2.O’simlikning suvga bo’lgan talabi va uning o’zgarishi. 3.Sug’orish rejimiga ta'sir etuvchi tabiiy,iqtisodiy va xo’jalik sharoitlari. 4.Sug’orish va mavsumiy suv berish normasi. 5.Sug’orish normasining sarflanish muddati.

Tuproq’ning aktiv qatlamida muayyan tabiiy va agrotexnikaviy sharoitda belgilangan yoki n maydonini optimal nam va oziq rejimlari bilan ta'minlaydigan sug’orish normalari , sug’orish muddatlari va sug’orish soni yig’indisi sug’orish rejimi deb ataladi.Belgilangan sug’orish rejimi quyidagi shartlarga: a) muayyan agrotexnikaviy talablarga asosan, o’simlik rivojlanishining xar qaysi fazasida uning suvga bo’lgan talabiga; b) tuproq’ning suv, oziqmoddalar, tuz va issiqlik rejimlarini tartibga solib turishiga; v) sug’oriladigan erlarning botq’oq’lanishiga , sho’rlanishiga hamda tuproq’eroziyasiga yo’l quymaslikka rioya qilish kerak. Xar bir xo’jalikda belgilangan sug’orish rejimiga qattiq amal qilinsa, mehnat yaxshi tashkil etilsa , texnika shu rejimga moslashtirilsa, yoki nlardan doimo mo’l hosil etishtirish mumkin. Turli o’simliklarning suvga talabi rivojlanishining xar xil fazasida turlicha o’zgaradi. G’o’zaning rivojlanishi unib chiqish , shonalash , gullash va etilish fazalarida , g’allasimonlarniki esa unib chiqish , to’planish, gullash va etilish fazalaridan iborat. G’alla yoki nlarining suvni eng ko’p iste'mol qilishi boshoq chiqarish (to’planish) fazasiga tug’ri keladi. G’o’za gullash fazasida umumiy sun'iy 55-65 % ini iste'mol qiladi. Tuproq’da shu bilan birga tuproq’qa unumdorlik beradigan elementlar (kislorod, vodorod, uglerod, kaliy, kalsiy, magniy,temir, azot, fosfor, oltingugurtlar) ham bo’lishi kerak. G’o’zaning 67-77 % i suvdan iborat . Yoki nlar oziqmoddalarni o’zlashtirishi va hosil tugishi uchun ulardagi suv va oziqmoddalar ma'lum nisbatda bo’lishi shart.Rivojlanishning xar bir fazasida o’simlikning suvga talabi agrotexnikaviy tadbirlaga , tabiiy sharoitlarga va gektardan olinishi mo’ljallangan hosil miqdoriga qarab o’zgaradi . Turli yoki nlar tuproq’namligini turlicha talab qiladi. Masalan , texnika yoki nlari , ildizmevalar va kartoshka tuproq’da tulik nam sigimining 60-70 % ; ko’p yillik utlar, dukkaklilar va g’allasimonlar 70-80 % ; tovar ahamiyatiga ega donli yoki nlar 40-50 % ; boshqa donli yoki nlar 50-60 % nam bo’lishni talab qiladi.

Sug’oriladigan territoriyadagi tabiiy, xo’jalik va iqtisodiy sharoitlar kompleksi ham yoki nlarning sug’orish rejimiga ta'sir etadi. Bu sharoitlarning eng muximlari quyidagilardan iborat : iqlim sharoiti : havo temperaturasi , eg’in miqdori va uning yil fasllariga taqsimlanishi ; havo namligi , bug’lanish tezliigi ; shamol va uning kuchi , esish yo’nalishi , takrorlanishi ; tuproq’-grunt sharoiti : mexaniqaviy tarkibi , tuzilishi , suv- fizikaviy xossalari , tuproq’ning sho’rlanish darajasi ; gidrogeologik sharoitlar : er osti suvlarining chuqurligi va minerallashganlik darajasi, ularning yil fasllariga qarab o’zgarishi , sizot suvlarining oqib ketishi va oqib kelish sharoiti, ya'ni gidrogeologik zonalarga bo’linish sharoiti ; iqtisodiy xo’jaliik sharoitlari : yoki nlarni parvarish qilish uchun qo’llanilaetgan agrotexnika, tuproq’unumdorligi , yoki nlarning hosildorligi va shu kabilar . Yuqorida ko’rsatilagn faktorlarniing xar bir tuproq’ning nam rejimiga va tuproq’dagni tuzlar tarkibining o’zgarishiga ta'sir etadi. Sug’oriladigan erlarning meliorativ holati emon bo’lganida , yoki nni shamoldan ximoya qilish uchun ixota daraxtzorlari barpo qilinadi, Sug’orish texnikasi yaxshilanadi. Yer uz vaqtida ishlanib , unga ug’it solinadi. O’rta Osie va Janubiy Qozog’iston territoriyasini zonalarga bo’lishda iqlim sharoiti asos qilib olingan. Bu xaqda keyinroq batafsil to’xtab o’tiladi. Tuproq’ning fizikaviy xossalari uning mexaniqaviy tarkibiga bog’liq. Tuproq’ning mexaniqaviy tarkibi esa unda diametri 0,01 mm dan kichik bo’lgan gil zarralarining miqdoriga qarab belgilanadi. Bu zarralar % bilan hisoblanadi ; Yoki nlarning navi va rivojlanish fazalari; Sug’orish usullari , sug’orish texnikasi ; Yoki nlarning hosildorligi va suv iste'moli koeffisenti. O’rta Osie tuproq’larining ko’pchilik q’ismi qumloq tuproq’lardan iborat. Shuni ko’zda tutib, V.M.Legostaev va B.S.Konkov tuproq’turlarini,

mexaniqaviy tarkiblari ; og’ir, o’rtacha , engil bo’lgan 3 guruhga ajratdilar. Xajmiy og’irligi katta (1450 kg/m3) bo’lgan og’ir tuproq’lar tarkibida gil tuproq’(40-66 %) va undan ko’p hamda serkovakligi va ko’p nam sigdirishi jixatidan boshqa (o’rtacha va engil) tuproq’lardan farqqiladi. YEngil tuproq’larning nam sigimi oz va suv o’tkazuvchanligi ko’p bo’ladi. Shuning uchun engil tuproq’larda yoki lgan yoki nlar kichik sug’orish normalari bilan tez-tez sug’oriladi. Yoki nlarning xar gektariga sug’orish mavsumida berilgan suv miqdori mavsumiy sug’orish normalari deb ataladi. Mavsumiy sug’orish normasi shu rayonning iqlimiga , sizot suvlarining qanday chuqurlikda turishiga sug’orish texnikasiga , yoki nning turiga , naviga va shu kabilarga bog’liqdir. Yoki n yoki lgan 1 ga erni bir marta sug’orish uchun sarflanadigan suv miqdori sug’orish normasi deb ataladi. Mavsumiy sug’orish normasi xar galgi sug’orish normalarining yig’indisiga teng bo’ladi : n m m m m m m M       ... 4 3 2 1 yoki 1m M m   Bu erda М т - mavsumiy sug’orish normasi, m3/ga ; m 1 +m 2 + m 3 + m 4 +…,+ m n – xar galgi sug’orish normalari, m3/ga . Mavsumiy sug’orish normasini o’simlikning rivojlanish fazalariga qarab sug’orish soni va sug’orish normasi sifatida taqsimlanishning ahamiyati katta. Mavsumiy sug’orish normasi rivojlanish fazalariga va xar bir gidro modul rayonda xar qaysi yoki n uchun alohida sug’orish sxemasi tuziladi. Masalan, bu sxema g’o’za uchun 2-4-1 shaklida bo’lsa , demak, shu gidromodul rayonda g’o’za mavsumda 12 marta sug’oriladi. Sxemaning birinchi raqami- gullashgacha, ikkinchi raqami – gullash davridagi va uchinchi raqami - etilish davridagi sug’orish sonini bildiradi. Mavsumiy sug’orish normasi g’o’zaning

rivojlanish fazalariga qarab quyidagicha taqsimlanadi : gullashgacha 15-20 % , gullash davrida 60-70 % va etilish davrida 15-220 % suv beriladi. Eng yaxshi (optimal ) sug’orish normalarini belgilash uchun : a) sug’orish natijasida tuproq’qatlamining qanday chuqurlikkacha namiqishini; b) sug’oriladigan tuproq’ qatlamining eng ko’p nam sigimini ; v) tuproq’ qatlamining sug’orishdan oldingi (xaqiqiy) namligini ; g) sug’orish usullari (bostirib, taxtalarga bo’lib, juyak olib, egat olib, sung'iy emg’ir eg’dirish va x.k.) bo’lishi kerak. Yoki nlarning rivojlanish fazalarida tuproq’ning taxminiy namiqish chuqurligi 15-jadvalda berilgan . Sug’orish normasi t quyidagi formuladan topiladi : m= 100 Н ( А - ч 0 )* m3 / ga Ikki sug’orish orasida qancha davr bo’lishi xar galgi sug’orish normasining sarflanish muddatiga bog’liq. Sug’orishlar orasidagi davrga qarab , o’simlikning ayrim fazalarida uni necha marta sug’orish zarurligi aniqlanadi. Bu esa xo’jalikda ayrim davrlarda qancha suv kerakligini oldindan bilishga imkon beradi. Professor V.YE.Yeremenko quyidagi bog’lanishga asosan normaga muvofiqg’o’zaga suv berish vaqtini dalaning sutka davomidagi o’rtacha suv sarfiga qarab belgilashni tavsiya qiladi :vkl m T  (1.4) bu erda Т – sug’orish normasining sarflanish muddati, sutka; m- sug’orish normasi, m3/ ga ; v - sizot suvi chuqur erlarda g’o’zaning sutka davomida suvga bo’lgan talabi, m3/ ga ; k- gidrogeologik koeffisent ; I- suv iste'moli tuzatma koeffisenti ( unumdor tuproq’lar uchun – 0,90 – 0,92 ga teng ).Tuzatma koeffisenti ( I ) beda o’rniga chigit eqishning birinchi va ikkinchi yildagi suv sarfini hisoblab chiqarishda ishlatiladi. Konkret tuproq’– gidrogeologik sharoitlarda sug’orish normasining sarflanish muddati berilgan formula erdamida oson hisoblanadi.

Foydalanilgan adabiyotlar ruyxati: 1.Axmedov X.A. Zax q’ochirish melioratsiyasi. Toshkent., «O’kituvchi»., 1975. 2.Axmedov X.A. Sug’orish melioratsiyasi. Toshkent., «O’kituvchi»., 1977. 3.Kostyakov A.N. Osnov meliorasii. M., «Seldxozizdat», 1960. 4.Raximbaev F.M. Shukurlaev X.I. «Zax q’ochirish melioratsiyasi»., Toshkent., «Mehnat»., 1996 . 5.Raximbaev F.M. Hamidov M.X. «Q’ishloq’ xo’jalik melioratsiyasi»., Toshkent., «Mehnat», 1996 .

Похожие

Qishloq xo’jalik ekinlarini sug’orish rejimi. Nomavsumiy davrda sug’orish turlari va ularning ahamiyati

Sug’orish manbalari va ularning turlari. Manbaning sug’orish qobiliyati

Sug’oriladigan erlarda botq’oq’lanish va sho’rlanishga karshi ko’rash choralari. Drenaj

Q’ishloq’xo’jaligi melioratsiyasi va uning turlari. Sug’orish melioratsiyasi.

Qishloq xo’jalik ekinlarini sug’orish usullari va texnikasi