Poliz mevalarini yig’ish, tashish va saqlash - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Poliz mevalarini yig’ish, tashish va saqlash

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

48.5 KB

Poliz mevalarini yig’ish, tashish va saqlash Reja : 1. Mevalar pishish darajasini aniqlash. 2. Poliz mevalarini yig’ish muddatlari va usullari. 3. Mevalarni tashish xususiyatlari va ishlatiladigan transport vositalari. 4. Poliz mevalarini saqlash usullari va omborxona turlari.

1. O’zbekistonda qovun va tarvuz mevalarining pishib yetilishi ularning navlariga qarab iyul oyining o’rtasidan to kuz boshlanib birinchi sovuq tushgancha davom etadi. Xashaki tarvuz va qovoq sentabr, oktabr oylarida pishib yetiladi. Poliz ekinlari mevalarining pishganligini aniqlash uchun yuqori saviya kerak bo’ladi. Ayniqsa, tarvuzni pishganini tanlash juda qiyin. Paykalda tarvuz pishganda meva bandi va mevaga yaqin joylashgan jingalak quriydi, meva yuzasi yaltillaydi. Mevani barmoq bilan chertganda bo’g’iq po’killaydi, kaftlar orasiga olib ezilganda, meva eti siqilib g’irchillagan tovush eshitiladi. Ammo bu belgilar faqatgina mevaning pishib yetilishiga xos bo’libgina qolmay, boshqa holatlarda ham yuqoridagi belgilar takrorlanadi. Masalan, palakdagi mevaga yaqin joylashgan jingalak o’simlik o’sib rivojlanishi uchun noqulay sharoit sodir bo’lganida ham qurib qolishi mumkin. Barmoq bilan chertib ko’rilganda bo’g’iq po’killash po’sti qalin, hali pishib yetilmagan kuzgi tarvuz navlariga ham oiddir. Tarvuz mevalarini kaftlar orasiga olib siqish, uni qishda saqlanish qobiliyatini pasaytirib yuboradi. Pishib yetilgan qovun yuzasidagi turli tartibdagi va turdagi tekis va uzuq-yuluq chiziq va dog’lar po’stining rangidan aniq ajraladi. Ayrim navlarda meva yuzasi mayda quyuq kulrang to’r bilan qoplanadi. Qovunlar pishganda paykal bo’ylab xushbo’y hid taraladi. Xandalaklar va eti yumshoq qovunlar pishib yetilganda meva bandlari mevalaridan o’z-o’zidan ajrab ketadi yoki juda oson uziladi. Qovoq mevalarining pishib yetilishi ularning turlariga qarab har xil bo’ladi. Masalan, yirik mevali qovoq (C. maxima) mevasi pishib yetilganda meva bandi po’kaklashadi, qattiq po’stli qovoq mevalari (C. repo) pishib yetilganda po’stning rangi qo’ng’ir qizg’ish, sariq ranglarga aylanadi. Muskat qovoqlari (C. moshata) mevalari pishib yetilganda esa, meva po’sti bir oz yumshaydi. 2. Ekinlarni yetishtirish maqsadiga qarab poliz ekinlari mevalari pishib yetilishi turlicha bo’lgan darajada yig’ib olinadi. Masalan, poliz mevalarini uzoq masofalarga jo’natish maqsadida ekilgan bo’lsa, mevalar to’liq pishib yetilishidan 10-15 kun oldin uziladi. Joylarda iste’mol qilish uchun ekilgan bo’lsa, mevalar to’liq pishib yetilgach uziladi.

Qishki qovun va tarvuz navlari mevalari texnik pishib yetilish davrida, ya’ni iste’mol qilish uchun mumkin bo’lgan davrda, qovoq va xashaki tarvuz mevalari esa, biologik pishib yetilgan davrida yig’ib olinadi. Poliz ekinlari mevalari pishib yetilishiga qarab bir necha marotaba (4-6 marta) yig’ib olinadi. Kunlar sovib ketishiga yaqin mevalar bir yo’la hammasi yig’ib olinadi. Birinchi pishib yetilgan mevalarni o’z vaqtida terib olish o’simlik palagidagi qolgan meva va tuganaklarni tezroq pishib yetilishiga imkon yaratadi, hosildorlikni birmuncha oshiradi. Sug’oriladigan yerlarda qovun va tarvuz mevalarini yig’ib olishdan 10-15 kun oldin oxirgi marta sug’oriladi. Bu esa mevalarni shirin bo’lishiga va qishda yaxshi saqlanishiga sabab bo’ladi va uzoq masofalarga olib borishda isrofgarchilikni kamaytiradi. 3. Yig’ib olingan poliz ekinlari mevalarini yaqin va uzoq masofalarga olib borishda alohida sharoitlar kerak bo’ladi. Yaqin masofalarga asosan ertapishar va uzoq saqlanmaydigan navlar jo’natiladi. Uzoq masofalarga jo’natiladigan navlar yaxshi saqlanish xususiyatiga ega bo’lgan, mexanik turtkilarga chidamli bo’lishi kerak. Uzoq masofalarga yuboriladigan poliz mevalari imkoniyat boricha meva bandi bilan birga uzilishi kerak. Uzilgan mevalar 2-4 kun to’plam-to’plam holatda biroz so’lishi uchun dalada qoldiriladi, so’ngra transportga ortiladi. Bu mevalarning yorilib ketishidan saqlaydi. Pishib o’tib ketgan mevalar uzoq masofalarga yuborilmaydi. Qovun mevalarini uzoq masofalarga yuborish uchun to’la pishib yetilmasdan uzib olish kerak, chunki qovun mevalari uzib olingandan so’ng ham pishib yetilish qobiliyatiga ega. Mevalar uzoq masofalarga jo’natilayotganda mexanik turtkilar (transportga ortganda va tushirganda) ta’sirida yorilib, miqdori birmuncha kamayadi. Buning oldini olish uchun mevalarni konteynerlarda jo’natish lozim. Konteynerda mevalar orasidagi harorat 6-10 daraja bo’lishi kerak. Tarvuzning Xayit qora, Qo’zivoy 30, Melitopolskiy 122, Bo’kovskiy 22, Astraxan navlari, O’rta Osiyo qovunlaridan esa

Umirboqi, Qorapo’choq, Beshek, Qo’ybosh, Arqoni va Qalaysan navlari uzoq masofalarga olib borish uchun yaroqli hisoblanadi. 4. Poliz mevalarining yaxshi saqlanishi meva etining kimyoviy birikmalariga va yana boshqa omillarga bog’liq. Meva etining tarkibida pektin moddasi ko’p bo’lib, eti tig’iz bo’lsa, bunday mevalar uzoq muddat saqlanadi. Tarvuz mevalari 3-5 oy, qovun mevalari 5-6 oy va qovoq mevalari bir yilgacha buzilmay saqlanish xususiyatiga ega. Ertapishar navlar uzoq muddat saqlanish xususiyatiga ega bo’lmaganligidan, saqlash uchun o’rtangi va kechpishar navlar tanlanadi. Poliz mevalari uzoq muddat ta’m sifati buzilmay yaxshi saqlanadigan mevalar hisoblanadi. Saqlanish jarayonida me-valarda biokimyoviy o’zgarishlar sodir bo’lib, bu holat ayniqsa qovunda meva ta’mini yanada yaxshilaydi, qand miqdori ko’payib, meva eti yumshaydi. Poliz mevalarini maxsus sabzavot saqlanadigan omborxonalarda, turli tuzilishdagi usti yopiq xonalarda (erto’la, boloxona, maxsus hujralar) saqlash tarvuzlarni uzoq muddatga saqlash deyiladi. Bunday joylarda mevalar poxol yoki qipiq, qum yoki somon to’shalgan uch to’rt qavatli so’rilarda saqlanadi. So’rilar oralig’i 40-50 sm bo’lib, balandligi 1 m bo’ladi. Bunday so’rilarga mevalar bir qator qilib joylashtiriladi. Mevalar saqlanishga keltirishdan avval ular saqlanadigan omborlar 1 m 2 yerga 100 g hisobidan oltingugurt sepib chiqiladi, bundan tashqari formalinning 40 % li eritmasi bilan omborxona shift va devorlari, so’rilar ust va tagi dezinfeksiya qilinadi. Bunda saqlanayotgan mevalar kasallikka chalinmaydilar. Omborxonalardagi mevalar saqlanish davomida bir oyda ikki marta ko’zdan kechirilib, aynib qolgan mevalar chiqarib tashlanadi, qolganlari joyida ag’darilib qo’yiladi. Omborxonalarda havo harorati 1-3 daraja, nisbiy namligi 80-85 % bo’lishi kerak. Qadimdan qovunlarni eng yaxshi saqlash usuli har birini alohida osib qo’yib saqlash hisoblangan. Hozirgi vaqtda bunday usul faqatgina shaxsiy xo’jaliklarda qo’llaniladi. Ko’p miqdordagi qovunlar qalin devorli, shamol kirib turishi uchun tuynukchalari bo’lgan qovunxonalarda saqlanib, bu yerdagi harorat kuzda 10-15

daraja, qish oylarida esa 4-7 darajani tashkil etishi kerak. So’nggi yillarda qovunlarni qishda saqlash uchun maxsus sovutgichli xonalar qurilmoqda. Bu yerlarda qovunlar to’r xaltalarga yoki yashiklarga uncha qalin qilmay joylanadi. Harorat 0-2 daraja bo’lib, havo namligi 80-85 % ni tashkil etsa, bunday joylarda qovunlar yaxshi saqlanadi. Yuqorida aytilgan qovunxonalar yoki omborlar yo’q bo’lgan taqdirda qovunlarni maxsus xandaqlarda saqlash kerak. Bunday xandaqlar qiyalik, nam kam to’planadigan joylarda eni 2-4, uzunligi 6-10 metr qilib qaziladi. Chuqurligi 1-1,5 m bo’lishi kerak. Qovunlar xandaqlarga 7-8 qator joylanib, ustiga 10-20 sm tuproq tashlanadi, so’ngra o’simlik qoldiqlari bilan berkitiladi. Havo almashib turishi uchun trubalar o’rnatiladi. Poliz ekinlari ichida qovoq juda uzoq saqlanish xususiyatiga ega. Qovoqlarni hamma yerda: omborxonalarda, shiyponlarda, yerto’la va boloxonalarda saqlash mumkin.

Adabiyotlar : 1. X . Ch . Bo ’ riev , O . A . Ashurmetov « Poliz ekinlari biologiyasi va yetishtirish texnologiyasi », T .: « Mehnat » 2000. 2. V.F.Belik «Baxchevodstvo» M.: «Kolos» 1982. 3. X.Ch.Buriev «Spravochnaya kniga baxchevoda» M.: «Kolos» 1984. 4. X.Ch.Buriev «Biologiya razvitiya i semennaya produktivnost tikvenn ы x kultur», T.: «Mehnat» 1992. 5. X.Ch.Bo’riev, V.I.Zuev, A.A.Umarov «Polizchilikdan amaliy mashg’ulotlar» T.: «Mehnat» 1997. 6. H.Ch.Bo’riev «Sabzavot ekinlari seleksiyasi va urug’chiligi», T.: «Mehnat» 1999. 7. Q.Qo’chqorov va boshq. «O’zbekistonda sabzavot, poliz ekinlari urug’chiligi», T.: «O’zbekiston» 1985. 8. «O’zbekiston xududida ekishga tavsiya etilgan qishloq xo’jalik ekinlari» Davlat reestri. T.: 2000. 9. M.N.Kulakova «Vozdelivanie kabachkov, patissonov i tikv v Uzbekistane», T.: «Fan» 1981. 10. Sabzavotchilik, polizchilik va kartoshkachilik spravochnigi. T.: «Mehnat» 1987. 11. Vaqtli nashrlardan: «O’zbekiston qishloq xo’jaligi», «Kartofel i ovo sh i» jurnallari, «Ovo sh i i baxchev i e kultur i » referativ jurnali.

Похожие

Poliz ekinlari urug’chiligi

Poliz ekinlarining botanik tasnifi va navlari

Poliz ekinlarining morfologik va biologik xususiyatlari

Poliz ekinlari kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari

Kirish. Poliz ekinlarining ahamiyati va tarqalishi. Polizchilik turlari va makonlari