Машиналарни қисмларга ажратиш ва йиғиш технологияси - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Машиналарни қисмларга ажратиш ва йиғиш технологияси

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

71 KB

Машиналарни қ исмларга ажратиш ва йи ғ иш технологияси Режа : 1.Деталларни яроқли-яроқсизларга ажратиш ва назорат қилиш технологияси асослари. 2.Деталларни комплектлаш асослари. 3.Машиналарни йиғиш технологик жараёнлари асослари

Таъмирлаш ишларида машина қисмларга қисман ёки тўлиқ ажратилади. Машинани қисмларга ажратиш ғилофлар, қопқоқлар, ихота тўсиқларни кам вақт сарфлаб, ечиб олишдан бошланади. Сўнгра узатиш механизми ва занжирлар хамда юлдузчаларни юритиш механизми ечиб олинади. Машинадан ечиб олинган агрегатлар ва деталлар стеллажларга ва хар қайси маркадаги машина учун мўлжалланган махсус яшиқларга жойланади. Йиғма қисмларни адаштириб юбормаслик керак, акс холда уларни йиғиш қийин бўлади, деталларни ўзаро тўғри жойлашиши бузилади. Мураккаб агрегатлар ва йиғма қисмлар ювилгандан кейин техник алмаштириш пунктига ёки таъмирлаш корхонасига жўнатилади, унчалик мураккаб бўлмаганлари эса, уларнинг техник холатига ва таъмирталаблигига қараб, деталларга ва узелларга қисман ёки тўлиқ ажратилади. Деталлар кирдан ювиб, тозалангандан кейин яроқли-яроқсизларга ажратилади, яъни нуқсонларни аниқлаш мақсадида текширилади ва уч гуруҳга бўлинади: 1.Фойдаланишга яроқли 2.Яроқсиз 3.Таъмирталаб деталларга сараланади. Деталларни нуқсонларини аниқлаш ва яроқли-яроқсизларга ажратиш ишлари ишлаб чиқариш самарадорлигига, шунингдек таъмирланган машиналар сифати, хамда пухталигига катта таъсир этади. Шунинг учун бу ишларни техник шартларга аниқ амал қилган холда бажарилиши керак. Деталлардаги нуқсонларни кўздан кечириб, шунингдек махсус асбоблар, мосламалар ва ускуналар ёрдамида аниқланади. Кейинчалик фойдаланишга яроқли деталлар яшил ранг, яроқсизлари қизил ранг, тикланиши талаб этилган деталлар эса сариқ ранг билан белгиланади. Деталларни яроқли-яроқсизларга ажратиш натижалари нуқсонлар рўйхатида қайд этилади ёки махсус хисоблаш қурилмалари ёрдамида хисобга олинади. Бу маълумотлар статистик усулларда ишлангандан кейин деталларнинг

яроқлилик, алмашинувчанлик ва тиклаш коэффициентларини аниқлаш ёки уларга тузатиш киритиш имконини беради. Ишга яроқли деталлар саралангандан кейин корхонанинг комплектлаш (бутлаш) участкасига, сўнгра машина агрегатларини йиғишга, яроқсизлари эса чиқиндилар омборига юборилади. Таъмирталаб деталлар таъмирлашни кутаётган деталлар омборига ва тегишли тиклаш участкаларига жўнатилади. Деталларни яроқли-яроқсизларга ажратиш ва саралаш техник шартлари карта (қоғоз) кўринишида бўлиб, унда хар қайси деталга оид қуйидаги маълумотлар келтирилади: детал тўғрисидаги умумий маълумотлар; деталдаги нуқсонлар руйхати; нуқсонларни бартараф этиш усуллари; таъмирсиз рухсат этиладиган ўлчамлар ва нуқсонларни бартараф этишнинг тавсия этилган усуллари. Деталларни яроқли-яроқсизларга ажратиш вақтни тежаш мақсадида қуйидаги тартибда амал оширилади. Деталларни ташқи томондан кўздан кечириб йирик дарзлар, тешилган-ёрилган, синган, тирналган, чизилган, занглаган жойлар аниқланади. Деталлар иш сиртларининг ўзаро жойлашишидаги ва деталлар ашёсининг физик механик хоссаларидаги нуқсонлар махсус мосламалар ёрдамида аниқланади. Кўзга кўринмайдиган нуқсонлар (кўринмайдиган дарзлар ва ички нуқсонлар) аниқлангандан сўнг деталлар иш сиртларининг ўлчамлари ва геометрик шакли текширилади. Деталларни комплектлаш (бутлаш) машиналарни таъмирлаш технологиясидаги энг мухим жараёнлардан бири хисобланади. Комплектлаш буюмларни йиғиш учун зарур бўлган мос деталларни танлаб бутлашдан иборат. Деталларни бутлашда қўйидаги амаллар бажарилади: деталларни, йиғма қисмларни ва бутловчи буюмларни тўплаш, хисобга олиш ва сақлаш, деталларни номи ва сони бўйча танлаб тўплаш, деталларни ўлчамлари, вазни ва ўзаро мувозанатланганлиги бўйича танлаш. Дастлабки икки масала хал этилгандан кейин машиналарни йиғиш участкалари зарур деталлар билан узлуксиз таъминлаш имконияти яратилади, бинобарин деталларни таъмирлаш жараёни бир текисда боради.

Деталларни комплектлашда уларни ўлчамлари бўйича танлаш мухим вазифа бўлиб хисобланади. Машиналарни таъмирлашда улар уч гуруҳ деталлардан фойдаланилади: янги, таъмирланган ва ишга яроқли деталлар. Бу деталларнинг хаммасида ўлчамлар турли аниқликда бўлади, шунинг учун деталларнинг ўлчамлари бўйича тўғри танлаб, буюмларнинг аниқ йиғилишини таъминлаш анча мураккаб ишдир. Деталларни техник шартларга мувофиқ аниқ ва тез йиғишни осонлаштириш мақсадида деталларни назорат қилиш ва танлашга оид ишлар комплектлаш (бекам-кўст бутлаш) деб аталади. Маълумки, машиналарни таъмирлашда техник холати турлича бўлган (ишлатилган, лекин кейинчалик фойдаланишга яроқли, тикланган, янги) деталлардан фойдаланилади. Деталлар қатор белгиларига қараб: йиғиш жойида ишлатиладиган деталлар руйхатига қараб; ўлчам гуруҳлари ва таъмирлаш ўлчамлари бўйича (қўшилмаларда зарур тирқиш ва тарангликни таъминлаш учун), вазни бўйича (механизмларнинг мувозанатини таъминлаш учун); қолдиқ иш муддати бўйича (йиғма қисмларнинг тенг мустахкамлигини таъминлаш учун) танланади. Бу ишларнинг хаммаси комплектлаш бўлимида амалга оширилади. Двигателларнинг баъзи бир деталлари комплектлашда фақат вазни бўйича танланади. Бундай деталларга шатунлар ва поршенлар киради. Бир двигателга ўрнатиладиган бир хил номли деталлар вазнидаги фарқ, техник шартларда кўрсатилган меъёрдан ошмаслиги керак. Деталларни комплектлаш агрегатлар ва машиналарнинг айрим қисмларини йиғишга таёргарлик бўлиб хисобланади. Деталларни машина қисмлари ва иш жойлари бўйича сифатли ва ўз вақтида комплектлаш йиғиш ишларининг сифатли, йиғувчиларнинг иш унумининг юқори бўлишини, ишлаб чиқариш циклининг тез бажарилишини таъминлайди. Таъмирлаш корхоналарида янги ва таъмир жоиз ўлчамли деталлардан фойдаланилади. Шунинг учун ҳам деталларни назорат қилиш ва танлаш жуда муҳим иш ҳисобланади.

Комплектлашдаги асосий талаб қисмларнинг аниқ йиғилишини таъминлашдан иборат бўлиб, бирикмаларнинг ўлчам занжири техник шартларга жавоб бериши лозим. Бу талабларни қуйидаги усулларда бажариш мумкин: 1) тўлиқ ўзаро алмашинувчанлик усули. Бу усулда барча деталларнинг ўлчамлари жоиз четлашиш чегарасида бўлиши лозим. Бу усулни узлуксиз ишлаб чиқариш жараёнида ва ўлчам занжирлари қисқа (2-3 деталлардан иборат) бўлганда қўлланиш мақсадга мувофиқ бўлади; 2) чала (қисман) ўзаро алмашинувчанлик усули. Бу усул ўлчамларнинг жоиз четлашиш чегараси кенгайтирилганда қўлланилади. 3) ростлаш усули. Деталларни йиғишда ёрдамчи звено ишлатилади. Бу звено ёрдамида зарур жоиз четлашиш таъминланади. Ёрдамчи звено сифатида кирувчи втулка, шайба, қистирма кабилардан фойдаланилади. 4) машиналарни йиғиш. Машиналарни йиғиш жараёни мухим иш ҳисобланади ва машиналарни таъмирлашда, айниқса резьбали, тахтакачланадиган, ўқдош ва айланувчи бирикмаларни йиғиш кўп вақт олади. Бирикма болт, гайка, шплинтдан иборат бўлади. Резьбали бирикмалар маълум куч билан йиғилиши керак. Резьбали бирикмаларни бураб қотириш кучини аниқлаш учун махсус асбоб– динамометрик (куч ўлчагич) калитлар ишлатилади. Комплектлашга юбориладиган деталлар ўлчамлари, жоиз четлашишлари ва ўлчамларнинг жоиз четлашиш чегарасининг кенглиги жихатидан хар хил бўлади. Деталлар қатор белгиларига: ўлчам гуруҳларига ва таъмир ўлчамларига қараб комплектланади, бундан мақсад қўшилмаларнинг зарур тирқиш билан ёки таранглик билан йиғилишини таъминлашдан иборат. Деталларни қўшилмалардаги тирқиш техник шартларига жавоб берадиган қилиб комплектлаш керак. Деталлар таъмир ўлчамлари ва вазни бўйича комплектланади: 1) деталларни ўлчамлари бўйича комплектлаш. Масалан, 1-таъмир ўлчамли тирсакли ва 1-таъмир ўлчамли вкладишлар билан бирга

йиғилиши керак (булар номинал ўлчамли, 1, 2, 3 ва 4-таъмир ўлчамли бўлади). Бундан ташқари баъзи деталлар жоиз четлашиш чегараси кенг қилиб таёрланади, шунинг учун улар ўлчам гуруҳлари бўйича сараланади. Масалан, трактор двигателининг поршени учун учта: М, С, Б ёки тўртта: М, С1, С2, Б ўлчам гуруҳлари бор. Бу гуруҳлар ўзаро 0.02 мм га фарқланади. Ўлчам гуруҳи поршень тубига тамғалаб ёзилади. Поршень гильза билан бирга комплектланади, шунинг учун гильза учун ҳам ўлчамлар белгиланган. Поршень бармоқ билан комплектланади (йиғилади). Бармоқларга 0,1 .. 0,2 ёки 0,3 рақамлари тамғаланади; 2) деталлар (шатун-поршень гуруҳидаги деталлар) ни вазни бўйича комплектлаш механизми мувозанат холатда ишлашини таъминлашда жуда мухимдир. Барча машина двигателларда айланадиган деталлар бор. Шунинг учун улар титраб ва тебраниб ишлайди. Деталлар вазни жихатидан мувозанатланмаган бўлса титраш ва тебранишларга сабаб бўлади. Трактор двигателларида шатун-поршен гуруҳи навбатдаги цилиндрга ўрнатиладиган бошқа шундай гуруҳ вазнида двигателнинг маркаси ёки турига қараб 10 .. 20 г дан ортиқ фарқланмаслиги керак; 3) қолдиқ иш муддатига қараб комплектлаш; 4) қисмларни ёки машиналарни йиғиш иш жойлари учун белгиланган деталлар руйхати бўйича комплектлаш. Бу ишлар махсус комплектлаш участкасида бажарилади. Бу участка деталларни қўйиш учун махсус ускуналар: стеллажлар, тагликлар, кўчма аравачалар, комплектлаш яшиқлари ва контенерлар билан жихозланади. Йиғиш – якунловчи иш хисобланади. Йиғиш пайтида машиналарни йиғиш технологиясида келтирилган ишларни навбати билан бажариш ва йиғиш ишларига оид умумий қоидаларга аниқ риоя қилиш зарур. Аввал деталлар жуфтланади, сўнгра улар маълум тартибда бирлаштирилиб, йиғма қисмлар хосил қилинади, ростланади ва нихоят, йиғма қисмлардан ва деталлардан машина йиғилади.

Йиғиш деганда деталларни жуфт қилиб ва айрим қисмларга бирлаштириш, қисм ва деталларни бирлаштириб, агрегатлар (мустақил ишлай оладиган йирик қисмлар) хосил қилиш, агрегатлар, қисмлар ва деталларни уларни техник шартлар хамда йиғиш чизмаларида кўрсатилган кнематик схемалари, ўтқазиш тури ва ўлчам занжирларини қийматига қараб бирлаштириб, машина хосил қилиш тушунилади. Машина уч гуруҳ деталлардан: ейилган, аммо хали ишлатишга яроқли, таъмирланган ва янги деталлардан йиғилади. Машина турли гуруҳ деталлардан йиғилгани учун уларда қўшимча равишда бир-бирига мослаш ва назорат ишларини амалга ошириш зарур. Қ ишлоқ ҳўжалик машиналарини иш органлари ва бошқа қисмлари алоҳида йиғилади ва улар махсус стендларда текширилиб, ростлангандан кейин машинага ўрнатилади. Двигателни йиғиш технологик жараёнида цилиндрлар блоки алохида йиғилади, газ тақсимлаш механизми, агрегатларни юритиш шестернялари, тирсакли вал, гильзалар ва поршенлар гуруҳи цилиндрлар каллаги, клапанларнинг штангалари ва коромислолари, маховик картери, маховик, двигатель тизимларининг деталлари ва қисмлари ўрнатилади. Машиналарни юқори даражада сифатли йиғилишини таъминлаш учун йиғиш ишларида махсус таъмирлаш-технологик асбоб-ускуналаридан фойдаланиш керак. Қ ишлоқ ҳўжалик техникасини таъмирлашда уларни йиғиш технологияси машинасозлик заводларининг йиғиш технологиясидан: ишларни ташкил этиш, ишлатиладиган мосламалар, асбоб-ускуналар, кўтариш-ташиш қурилмалари ва технологик жараён билан фақланади. Машинани таъмирлаш уни йиғиш билан тугалланади. Таъмирланган автомобилнинг сифати, пухталиги ва узоқ вақтга чидамлилиги уни йиғиш сифатига боғлиқ. Йиғиш технологик жараёни деталларни қисмларга бирлаштиришдан иборат. қисмлар ва алохида деталлардан агрегатлар, агрегат ва қисмлардан эса машина йиғилади.

Йиғиш аниқлигини қуйидаги усуллардан фойдаланиб таъминлаш мумкин: тўлиқ ўзаро алмашинувчанлик, қисман ўзаро алмашинувчанлик, гуруҳли ўзаро алмашинувчанлик, ростлаш, мослаш. Тўлиқ ўзаро алмашинувчанлик усули – бу усулда қисмни йиғишдаги талаб этилган аниқлик, яъни барча буюмларда ўлчам занжири туташтирувчи звеносининг талаб этилган аниқлиги бу ўлчам занжирига ташкил этувчи звеноларни ҳеч танламасдан ёки уларнинг ўлчамларини ўзгартирмасдан киритиш йўли билан таъминланади. Бу усулнинг афзалликлари деталларни комплектлаш ва йиғиш жараёнининг оддийлигидан иборат. Тўлиқ ўзаро алмашинувчанлик усулини оз сонли деталлардан тузилган қисмларни йиғишда қўлланиш мақсадга мувофиқ бўлади. Деталлар сони кўп бўлганда деталларга жуда аниқ (жоиз четлашишни кичрайтириб) механик ишлов бериш зарур бўлади, бунга эса ҳамма вақт ҳам эришиб бўлмайди ва у иқтисодий жиҳатдан мақсадга мувофиқ бўлади. Қ исман ўзаро алмашинувчанлак усули – бу усулда йиғиш пайтида барча деталлар эмас, балки қисман деталлар танламасдан ёки ўлчамларини ўзгартирмасдан йиғилади. Йиғишнинг бу усулида бир қисми белгиланган аниқликни қондира олмайди ва уларни қайта бўлакларга ажратиш ва йиғишга тўғри келади. Бундай холларда барча қисмларни ёппасига назорат қилиш ва қисмларга ажратиш-йиғиш ишлари Билан боғлиқ бўлган қўшимча харажатлар қилинади. Ўлчамларининг жоиз четлашиш чегараси тор бўлган деталларга ишлов бериш харажатлари анча кам бўлгани холда буюмлар (қисмлар)нинг талаб этилган аниқликда йиғилишини таъминлайди. Бу усулда йиғишнинг афзаллиги шундаки, қисмларни комплектлаш ва йиғиш жараёнлари оддий бўлади, чунки деталларни ўлчамлари бўйича танлаш ва мослашга эҳтиёж бўлмайди, шунингдек уларга ишлов бериш аниқлигига талаб анча паст бўлади. Бу усулнинг камчилиги шундаки, белгиланган аниқликдан четлашган буюмларни топиш учун йиғиш аниқлиги ёппасига назорат қилинади ва топилган нуқсонларни бартараф этиш учун қўшимча харажатлар қилинади.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати : 1. Йўлдошев Ш.У., Машиналар ишончлилиги ва уларни таъмирлаш асослари.- Тошкент, Ўзбекистон, 1994. 2 . Ермолов Л.С. ва бош қ алар. Основы надежности сельскохозяственной техники.-М.: Колос, 1992 . 3 . Мельников.Г.Н., Технология машиностроения (1 ,2- том). - М .: Издательства МГТУ им. Н.Э.Баумана , 1998. 4 . Прейсман В.И. Основы сельскохозяйственной техники.-Киев. : Высшая школа, 1988 . 5 . Решетов Д.Н. Роботоспособность и надежность деталей машин.-М.: Высщая школа, 1990 . 6 . Решетов Д.Н. ва бош қ алар. Надежность машин.-М.: Высщая школа, 1988 .

Похожие

Йиғиш бирликлари ва машиналарни йигиш, чиниқтириш

Машиналарни сақлаш технологияси ва жойлари

Машиналарни чиниқтириш ва синаш технологияси асослари

Ремонт корхоналарида режалаштириш ва бошкариш

Қишлоқ хўжалик техникасига техник хизмат кўрсатишни режалиштириш ва ташкил этиш