Mashina detallarini yaroqli-yaroqsizga ajratish va komplektlash asoslari - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Mashina detallarini yaroqli-yaroqsizga ajratish va komplektlash asoslari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

49.5 KB

Mashina detallarini yaroqli-yaroqsizga ajratish va komplektlash asoslari Reja: 1. Detallarning yaroqli-yaroqsiz ajratish (defektlash) haqida umumiy ma‘lumotlar. 2. Detallaridagi nuqsonlarni aqiklash usullari. 3. Komplektlashdagi asosiy talablar. 4. Mashinalarni yig’ish texnologik asoslari. 5. Mashinalarni sinash va chiniqtirish. 6. Mashinani bo’yash texnologik jarayonlari.

Таянч иборалар : Yaroqli-yaroqsizga ajratish (defektatsiya), nuqsonlarni aniqlash usullari: kapilyar usuli, magnit usuli, ultratovush usuli, ryontgyonografiya usuli, bosim usuli, gidravlik usul. Komplektlash: oddiy, selektiv va aralash usullar. Yig’ish aniqligini ta‘minlash usullari: qism o’zaro almashinuvchanlik, to’liq guruhli o’zaro almashinuvchanlik, rostlash, moslash. Chiniqtirish va sinash. Bo’yash, sirtni bo’yashga tayyorlash, gruntovkalash, shpatlovka, quritish, konvektsion va termoradiotsion quritish. 1. Detallarning yaro q li-yaro q siz ajratish (defektlash) h a q ida umumiy ma‘lumotlar. Yaroqli-yaroqsizga ajratish (defektatsiya) deb detallardagi yoyilgan, darz ketgan, egilgan, o’qdoshligi bo’zilgan, singan, zanglagan, tirnalgan kabi joylarni aniqlash va ularni guruhlarga saralash jarayoniga aytiladi. Detallarni yaroqli-yaroqsizga ajratish jarayoni sifatli bajarilsa, ta‘mirlangan mashinalarni ish muddati 20…25 % ga oshishi mumkin. Detallarni yaroqli yaroqsizlarga saralashda ular besh guruhga ajratilib, turli rangdagi buyoqlar bilan belgilab quyiladi: 1) Yaroqli detallar yashil rang bilan belgilanadi; 2) Yangi yoki normal o’lchamgacha tiklangan detallar sariq rang bilan belgilanadi; 3) Ustaxonada yoki ixtisoslashtirilgan korxonada tiklanishi lozim bo’lgan detallar oq rang bilan belgilanadi; 4) Faqat ixtisoslashtirilgan korxonada tiklanadigan detallar ko’k rang bilan belgilanadi; 5) Yaroqsiz detallar – qizil rang bilan belgilanib, chiqindilar omboriga topshiriladi. 6) Detallar yuvib tozalangandan keyin ularga tegishli belgilar quyiladi.

2. Detallaridagi nuqsonlarni ani q lash usullari. Xozirgi kunda detallarni nuqsonlarini aniqlashda quyidagi usullardan foydalaniladi: 1) Ko’zdan kechirib-optik usulda aniqlash (tirnalgan, yorilgan, zanglagan va x.k. joylarni); 2) Kapillyar usulda aniqlash; 3) Magnit-Kukun usuli (darzlar, g’ovaklar aniqlanadi); 4) Ino’qtsiya (uyurmali tok) usuli (yashirin darzlar aniqlanadi); 5) Ultratovush usuli. Bu usul ultratovushning bir jinsli detaldan o’ta olish xususiyatig’a asoslangan. Agar detalda darz bo’lsa, ultratovush shu darz orasidagi havo qatlamidan qaytadi va bu maxsus asboblar yordamida qayd etiladi; 6) Ryontagyonografiya usuli. Bu usul ryontgyon nurlarining detal qalinligiga qarab turlicha yo’tilishiga asoslangan; Bosim usuli ichi bo’sh detallardagi ko’zga ko’rinmaydigan nuqsonlarni (ko’pincha ochiq darzlarni) aniqlashda qo’llaniladi. Bunda detallar ichiga bosim bilan suv yoki havo kiritiladi. Gidravlik usul. Bu usulda korpus detallar (silindrlar bloki, silindrlar kallagi)dagi darzlar aniqlanadi. Sinovlar detallardagi barcha teshiklarning jips yopilishini ta‘minlaydigan maxsus styondlarda o’tqaziladi. Detal ichi bosimi 0,3… 0,4 Mpa bo’lgan suv bilan to’ldiriladi. Suvning sizib chiqishiga qarab, detalda darz borligini aniqlash mumkin. 3. Komplektlashdagi asosiy talablar. Komplektlash remont qilish texnologik jarayonining muhim qismi hisoblanadi. Detallarni yig’ishdan oldan ularni komplektlash zarur, chunki ta‘mirlash korxonalarida uzellarni yig’ishda ham yangi, ham remont va joiz o’lchamli (yo’l qo’yiladigan darajada yoyilgan) detallardan foydalaniladi.

Ma‘lum uzel va agregat detallarini o’lchamlariga qarab xillash hamda to’tashuvlari bo’yicha tanlash jarayoni detallarni komplektlash deyiladi. Detallar qator belgilariga qarab o’lcham guruhi va remont o’lchamlari bo’yicha, vazni (massasi) bo’yicha, qoldiq resursiga qarab va ro’yxatdagi nomlari bo’yicha tanlanadi. Komplektlanadigan detallar uch xil usulda tanlanadi: oddiy, selektiv va aralash usullar. Oddiy komplektlashda agregat (uzel) ning bazaviy detali uchun bir talay detallar ichidan o’lchamlari ushbu to’tashmada normal zazor (tirqish) hosil qilish imkonini beradigan tanlab olinadi. Selektiv tanlashda to’tashnadagi ikkala detalning o’lchamlariga berilgan joiz chyolashishlar maydoni bir nechta bir xil oraliqlarga bo’linadi, detallar esa shu oraliqlarga binoan o’lcham guruhlariga ajratiladi. Har qaysi o’lcham guruhiga xakikiy o’lchamlari joiz chyolanishlar maydoni chegaralarida joylashgan detallar kiradi. Detallarni o’lcham guruhlari albatta raqamlar, harflar, bo’yoq va boshqalar bilan belgilanadi. To’tashuvchi detallar bir xil guruh ichida tanlanadi. Detallarni aralash usulda komplektlashda ikkala usuldan foydalanadi. O’ta muhim to’tashmalarning detallari selektiv tanlab, unchalik muhim bo’lmagan to’tashmalar detallari esa oddiy tanlab komplektlanadi. Aralash usulda detallarni komplektlash remont korxonalarida keng ko’lamda qo’llaniladi. Komplektlash ishlari maxsus jixozlangan komplektlash bo’limida bajariladi. Bu bo’lim detallarni va komplektlarni Saqlash uchun tegishli uskunalar: stellajlar, tagliklar, stollar, kuchma aravachalar, komplektlash yashiklari, konteynerlar va universal o’lchash asboblari bilan ta‘minlanishi lozim. 4. Mashinalarni yig’ish texnologik asoslari. Yig’ish-yakunlovchi jarayondir. Mashinalarni yig’ishda hamma jarayon (operatsiya) larni namunaviy texnologiyada keltirilgan tartibda aniq bajarish va

yig’ish ishlarinining umumiy prinsipiga rioya qilish zarur. Dastavval detallardan iborat birikmalar yig’iladi, so’ngra ular ma‘lum tartibda uzel qilib biriktiriladi, keyin uzellardan agregatlar yig’iladi va nixoyat agregatlar, uzellar va detallardan mashinalar yig’iladi. Mashina uch guruh detallardan: yoyilgan, ammo xali ishlatishga yaroqli, tiklangan va yangi detallardan yig’iladi. Shu sababli, ularni qo’shimcha ravishda bir-biriga moslash va nazorat ishlarini amalga oshirish zarur. Yig’ish aniqligini quyidagi usullardan foydalanib ta‘minladi: qisman o’zaro almashinuvchanlik, to’liq o’zaro almashinuvchanlik, guruhli o’zaro almashinuvchanlik, rostlash, moslash. Yig’ish ishlarida yuqori sifatni ta‘minlash uchun maxsus remont-texnologik asbob-uskunalaridan foydalanish talab etiladi. Mashinalar yig’ish ishlari tugagandan keyin chiniqtiriladi. 5. Mashinalarni sinash va chiniqtirish. Chiniqtirish jarayonida remont qilish vaqtida yo’l qo’yilgan kamchilik va xatoliklar aniqlanadi va bartaraf etiladi, shuningdek, mexanizmlar, qism va to’tashmalar o’zil-kesil rostlanadi. Detallarni ishkalanuvchi sirtlari chiniqtirish yo’li bilan bir-biriga moslashadi. Mashinalarni yurgizib yoki styondlarda chiniqtirish mumkin. Ixtisoslashgan remont korxonalarida styondlarda chiniqtirish usuli ko’proq joriy etgan. Traktorlar har bir ish o’zatmasida (I, II, III o’zatmalarda) 10…15 min, yuqori o’zatmalarda 5…10 min, har bir orqaga yo’rish o’zatmasida 3…5 min davomida chiniqtiriladi. Chiniqtirish jami 1,5…2,5 soat davom o’tkazadi. Yo’q avtomobillari nominal yo’q ko’tarish qobiliyatining 75% iga tyong yo’q bilan qattiq qoplamali yo’llarda ko’pi bilan 30 km/soat tezlikda 30 km masofada chiniqtiriladi. O’zatmalarni almashtirib qo’shish oson va shovqinsiz bo’lishi kerak. Ularni o’z-o’zidan ajralib ketishiga ruxsat berilmaydi.

Chiniqtirish tugagach, mashina qayta Ko’zdan o’tqazilib tekshiriladi, topilgan nuqsonlar bartaraf etiladi. Topilgan nuqsonlarni harakteriga qarab mashina qisqartirilgan yoki to’la rejimda qayta chiniqtiriladi va sinaladi. Mashinalarni sinash –remont sifatini baholash maqsadida o’tkaziladigan nazorat ishi. Sinashda dvigatellarning quvvati, yonilg’ining solishtirma sarfi, gidravlik nasosining ish unumi, hajmiy foydali koeffitsiyyonti kabilar aniqlanadi. Izlanishlar natijasida shu narsa aniqlanganki, dvigatel detallarining ishlab moslashi dastlabki 2…3 soat davomida sodir bo’lib, 50…60 soatdan keyin bo’tunlay tugaydi. Shu sababli, dvigatellar styondlarda uch bosqichda chiniqtiriladi: soviqlayin chiniqtirish, gaz berib yo’qsiz ishlatib chiniqtirish, gaz berib yo’qlab chiniqtirish. Chiniqtirishga sarflanadigan vaqtni kamaytirish maqsadida ixtisoslashtirilgan korxonalarida tezlashtirib ishlab moslashish usullari joriy etgan. Dvigatellarni chiniqtirish va sinash uchun KI-5542, KI-5543, KI-5274 va boshqa universal elektr tormozli nazorat-sinash styondlaridan foydalaniladi. 6. Mashinani bo’yash texnologik jarayonlari. Bo’yash texnologik jarayoni sirtni tayyorlash (yuvish, eski buyoqni kyokazish, zangdan tozalash); gruntlash, shpatlyovkalash, bo’yash, quritish operatsiyalaridan tashkil topadi. Sirtni bo’yashga tayyorlash buyoqning detalga yaxshi yopishishi uchun tuskinlik qiladigan eski buyoqlarni, zanglarni, yog va boshqa kirlarni kyokazishdan iborat. Eski buyoqni kyokazishda turli markali yuvgichlar, masalan SD, AFT-1 yuvgichlari, N 646, 647 eritgichlar ham ishlatiladi. Sirtlarni eski bo’yoqdan cho’tka (sim), jilvirtosh, po’lat shpatellar ishlatib Mexanik usulda ham tozalash mumkin. Sirtlarni bo’yash oldidan gruntlanadi. Grunt-bo’yash uchun tayyorlangan sirtga surtiladigan qatlam. Grunt qatlami detalni zanglashdan himoya qiladi va

bo’yoqning sirtga yaxshi yopishishini ta‘minlaydi. GF-020 va N 138 gliftali gruntlar qora detaldan tayyorlangan detallar uchun, GF-031 va GF-032 gliftali gruntlar alyuminiy va magniy qotishmalaridan tayyorlangan detallarni bo’yash uchun mo’ljallangan. Shpatlevka – grunt ustidan surtiladigan qatlam bo’lib, sirtlarni tekislash uchun bajariladi. Shpatlevka qatlamining umumiy qalinligi 1…1,5 mm dan oshmasligi lozim. Shpatlevkadan keyin sirtga bo’yoq yoki emal surtiladi. Bo’yash. Qishloq xo’jalik texnikalari uchun pnevmatik bo’yoq purkagich yordamida bo’yashning universal usuli qo’llaniladi. Buyum sirtig’a bo’yoq Siqilgan havo yordamida purkalib, yupqa tekis qatlam hosil qilinadi. Bo’yoq sifatida PF-133 yoki PF-115 pentaftalli emallar va XV-133, XV-125, PXV-6, PXV-15 kabi perxlorvinilli emallar ko’proq ishlatiladi. Quritish. Sirtlarga surtilgan bo’yoqlar ochiq havoda tabiiy ravishda quritiladi yoki yuqori haroratda sun‘iy usulda quritiladi. Bo’yoqlarni quritishning bir nechta sun‘iy usullar mavjud: konvektsiya, termoradiatsiya, indo’qtsion, termoradiatsiya- konvektsiya usullari. Konvektsion quritishda buyum issiq havo yoki boshqa issiqlik manbalari yordamida quritish xonalarida qizdirib quritiladi. Termoradiatsion quritishda bo’yalgan detal infraqizil nurlar bilan nurlantiriladi.

Adabiyotlar: 1.Shoumarova M., Abdillayev T. Qishloq xo’jaligi mash i nalari. Toshkent, O’qituvchi 2002Y. 2.A.I. Komilov, Q.A. Sharipov, N.T. Umirov, I.M.Marupov, R.T. Rustamov Traktor va avtomobillar. Toshkent «Talkin» -2003.(lotin alifbosida) 3.F.B.Yevdokimov Umumiy elektrotexnika T.O’qituvchi.1995. 4.N.I.Vershagin i dr. Organizasiya i texnologaya mexanizirovannыx rabot v rastenivodstve, Ucheb, posb № IRPO; Izd.sentr «Akademiya», 2000 5.E.Oyxo’jayev, X.Qo’shnazarov «Qishloq xo’jalik ishlab chiqarishini mexanizasiyalash» Toshkent «Mehnat», 1988.

Похожие

Mashinalar va uskunalarni remont qilish ishlab chiqarish jarayonlari. Remont ob‘yektlarini yuvish, tozalash va bo’yoqlash asoslari

Mashina traktor parkidan foydalanish asoslari

Mashina detallarini tiklash usullari klassifikatsiyasi. Plastik deformatsiya usulida tiklash. Qo’lda payvandlash va suyuqlantirib qoplash usuli

Mashinalarni ishochlilikka sinash va ularning ishonchliligini oshirish usullari

Detallarni ishlash imkoniyatini polimer materiallar ishlatib, qo’shimcha detal qo’yib va kovsharlab tiklash