Манзарали ва гулли ўсимликларнинг уруғидан кўпайтириш - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Манзарали ва гулли ўсимликларнинг уруғидан кўпайтириш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

44.5 KB

Манзарали ва гулли ўсимликларнинг уруғидан кўпайтириш Режа: 1. Манзарали ва гулли ўсимликлар уруғларини сифат кўрсаткичлари ва уруғни экишга тайёрлаш. 2. Гулли ўсимликларни экиш усуллари. 3. Бир йиллик ўсимликларни кўчатсиз етиштириш усули. 4. Гулли ўсимликларни кўчатини парваришлаш.

Уруғ сифати. Экиш учун мўлжалланган уруғ юқори экиш ва нав сифатларга эга бўлиши зарур. Уруғнинг экиш сифатлари кўкариш энергияси, униб чиқиши, яшаш қобилияти, ўсиш суръати, тозалиги, йириклиги, намлиги, зараркунанда ва касалликлар билан касалланганлиги аниқланади. Уруғлар экиш сифатлари бўйича III синфга бўлинади. I- II- III- синф ва ДСТ талабларига мос келиши шарт. Масалан, қўқонгул ва шабо чиннигулининг I синфи 98% дан кам бўлмаган тозаликка ва 90% дан кам бўлмаган униб чиқиш қобилиятига эга бўлиши керак. II синфи 95 % тозаликка, 70 % униб чиқиш қобилиятига, III синфи 90 % тозаликка ва 40% униб чиқиш қобилиятига эга бўлиши керак. Уруғларнинг нав сифати нав тозалигини билдиради. Манзарали ўсимликлар уруғлари нав сифати бўйича нав тозалиги элита, 1-2 категорияларга бўлинади. Нав тозалиги элита ва I категорияли уруғларда бошқа навлар ва турли гибридлар аралашмасига йўл қўйилмайди. Уруғларни экишга тайёрлаш. Юқори сифатли манзарали ўсимликларни фақат соғлом нав уруғлардан олиш мумкин. Пуч, лат еган, пишмаган уруғларда яшаш хусусияти йўқ ва уларни саралаш зарур. Уруғлар жуда яхши униб чиқиши ва улардан соғлом ўсимликлар олиш учун махсус тарзда қайта ишланади. Уруғларнинг тайёрлашнинг асосий усуллари қуйидагилар: Уруғларни дорилаш – ўсимлик кўчатларини касалликлардан асрайди у қуруқ ва нам бўлиши мумкин. Қуруқ дорилаш учун одатда гранозан препарати ишлатилади. 1 кг уруғни дорилаш учун 1г препарат етади. Экишдан 3-5 соат олдин уруғларга препарат сепилади ёки аралаштирилади. Уруғларни термик қайта ишлаш ўсимликлар турларига кўра 50-55 0 С иссиқ сувда 2 соатдан 12 соатгача ўтказилади. Ивитиш – ҳушбўй нўхат, настурция, аспарагус ва бошқа ўсимликлар уруғи тез униб чиқиши учун уларни экишдан олдин 1 кун давомида 20-30 0 ли сувда ивитиб қўйиш зарур. Сўнг уруғлар салгина қуртитиб экилади.

Музлатиш – уруғлар униб чиқиш даврининг қисқартириш ва ўсимликлар яшаш фаолиятини яхшилаш учун амалга оширилади. Уруғни яшикларга жойлаб ўралади ва қорга кўмилади, улар бу ҳолда эрта баҳоргача қолдирилади. Иссиқ ҳавода қайта ишлаш – уруғ қатламларини дорилаш ва иситишдир. Бу усул уруғларнинг униб чиқиш энергиясини оширади. Скарификация – қалин сиртли уруғ қатламини шикастлашдир (масалан канна). Шикастланган қатламдан куртакка сув бир зумда ўтади ва уруғ тезроқ униб чиқади. Механик шикастлашда уруғларнинг қаттиқ қатламини эҳтиёткорлик билан куртакка зарар етказмасдан арраланади, кесилади, ёрилади, уруғларни йирик қум ёки шағал билан ишқалаб шикастлайди. Шойигул, банан, акконит ва бошқа ўсимликларни қийин кўкарувчи уруғларини қайта ишлашда олдин музлатилади, сунгра уруғ қатлами ёрилгунча устидан бир неча марта қайнаган сув қўйилади. Шундан сўнг куртакка намлик осон киради ва тез униб чиқади. Кимёвий таъсир кўрсатишда уруғ қатламига 2-3 %ли туз ёки олтингугурт кислотаси эритмаси ёрдамида таъсир кўрсатади. Стратификация – уруғларни бир неча ой давомида паст ҳароратда сақлашдир.стратификациядан олдин уруғларни нам қум, торф, янчилган мўйна билан 1:3 нисбатта аралаштирилади. Сирти қаттик уруғлар стратификация қилинади. Агар стратификация учун махсус хоналар мавжуд бўлмаса уруғли яшиклар қорга кўмилади. Кеч кузда очиқ ерга уруғ сепиш яхши натижа беради, бунда уруғ страфикациясиз табиий шароитларда кечади. 2. Гулли ўсимликларни экиш усуллари – уруғ экишнинг 3 хил қаторли, уяли ва сепиш усули мавжуд. Экиш усули экилаётган уруғ миқдорига, экиш жойига ва вақтига, шунингдек ҳажмига боғлиқ. Қаторли экиш – маркер ёки чизғич билан белгиланган эгатчаларга ҳамда катта майдонларга сеялка ёрдамида экишдир. Экишнинг уяли усулида йирик уруғлар 2-3 донадан чуқурчаларга экилади. Уруғлар сепма усулида

қаторли ва уяли экишга кўра бир текис жойлашади. Бу усул билан уруғлар иссиқхоналарга, яшикларга ва саёз идишчаларга сепилади, кўчатлар эса кейинчалик бошқа жойларга кўчириб ўтқазилади. Уруғларни сепишда уларни майдон бўйича имконияти борича бир текис, зич қилмасдан сепиш керак акс ҳолда кўчатлар сиқилиб, нозик бўлиб қолади ва уларни сайраклатиш учун кўп вақт сарф қилинади. Майда уруғларни бир текис сепиш учун қум ёки бўр билан аралаштирилади, жуда майда уруғларни эса, масалан бегония яхши кўриниши учун қор қатлами ёки оқиш нейтрал матерал устига сепилади. Уруғлар қанчалик майда бўлса, улар шунчалар юзага экилади. Манзарали ўсимликлар уруғи бевосита очиқ ерга сепилади ёки кўчат усули билан етиштирилади. 3. Бир йиллик ўсимликларни кўчатсиз етиштириш усули . Бир йиллик ўсимликларни кўчатсиз етиштириш усули меҳнат сарфини ва ўсимликлик таннархини маълум даражада камайтиради, бунда ўсимлик кучли ривожланиш билан ажралиб туради, камроқ касалланади. Бу усулнинг камчилиги шундан иборатки, ўсимликлар кўчат билан етиштирилгандагига қараганда бир мунча кеч гуллайди ва уруғ 2,5-3 баровар кўп сарф бўлади. Бир йиллик ўсимликларни кўчатсиз усулда етиштиришда уруғлар баҳорги дон экинлари сингари март охири – апрел бошида экилади. Қатордаги ўсимликлар ва қаторлар орасидаги масофалар экин вазифаси ўстирилаётган ўсимлик биологик хусусиятларга кўра аниқланади. Уруғлар ариқ тортувчи трактор ёки қўлда тайёрланган қаторларга экилади. Ерни тайёрлаш – ер ҳайдалаётган ёки культивация пайтида ўғит тўлиқ солинмаган бўлса у ҳолда жўяк тортиш давомида 1м 2 ерга 30-50г суперфосфат, 20-30г аммияк селетраси ва 10-15г калий тузи берилади. Уруғ яхши шамоллатилган торф, қум ёки чириндилар билан кўмиб беркитилади. Ноқоратупроқлар шароитларида экиш ишлари қишдан олдин тахминан октябрнинг учунчи ўн кунлигида экилади. Бевосита ерга сепилган уруғ кўчатлари 2 марта ягоналанади. Биринчи марта бир жуфт чинбарг чиққанда, кўчатларни ярми қолдирилади. Иккинчи ягоналашда эса 3-5 барглар пайдо

бўлганда, яъни тахминан икки ҳафтадан сўнг, ўсимликларн орасида шу нав учун белгиланган масофа қолдирилади. Ягоналашда нимжон ўсимликлар олиб ташланади соғлом кўчатлар эса бошқа жойга кўчириб ўтқазишда ишлатилади. 4. Гулли ўсимликларни кўчатини парваришлаш – вегетация даври кўпгина манзарали ўсимликлар, очиқ ерга экилганда мамлакатимиз ўрта минтақасининг қисқа ёзи давомида гуллашга улгурмайди ёки жуда кеч гуллайди. Бундай ўсимликларни етиштиришда гул кўчатларини тайёрлаш талаб этилади. Бунинг учун уруғлар яшик ёки саёз идишчаларга сепилади, бошқа жойга кўчириб ўтқазилган кўчатлар эса кейин кўчат қилгунча иссиқхонада сақланади. Иссиқхоналарда гул кўчатларини етиштириш манзарали ўсимликлар хилини маълум даражада тўлдириш имконини беради. Гул кўчатларини етиштиришда тупроқ ҳароратини атроф муҳит ва ҳаво ҳароратидан 2-3 0 баланд ушлаб туриш мақсадга мувофиқдир. Бунинг учун кўчатли яшик ва саёз идишчаларни иссиқ сувли ёки буғли иситиш қувурлари устига қўйиш тавсия қилинади. Кўчатлар пайдо бўлганидан кейин яшик ёруғ жойларга ўтказилади, лекин тикка қуёш нарлардан ўсимликни сақлаш керак. Хона ҳароратини 2-3 0 га пасайтирилади. Иссиқ кунлар келиши билан кўчатли яшиклар шамоллатиб туриладиган иссиқ ёки иссиқроқ хоналарга кўчирилади. Кўчатларни бошқа жойга кўчириб ўтқазиш (пикировка) – кучли ўсимликлар олинишини таъминловчи муҳим агротехник усулдир. Кўчатлар икки тишли кўчат кўчириш вилкаси ва қозиқча ёрдамида янги жойга экилади. Илдиз қисми яхши ривожланиши учун кўпгина ўсимлик илдизлари кўчириб ўтқазишда 1/3 узунликка қисқич билан қисқартирилади. Кўчатлар шахмат тартибида бошқа жойга кўчат қилинади, бунда ўсимликлар орасидаги масофа кейинги кечикиб экишлар пайтида кенгайиб боради. Қайта кўчириб экиш ишлари зичроқ ва тўйимлироқ тупроқларда амалга оширилади. Кўчатлари кўчириш сояда ва шамол бўлмаганда амалга оширилади. Кўчатлар янги жойга кўчирилгандан сўнг биринчи 2-3 кунда ҳаво ҳарорати уруғ

экишдаги ҳарорат сингари бўлиши, кейин эса 2-5 0 пасайтирилиши керак. Кўчатлар етиштиришда тупроқ ҳар доим юмшоқ бўлиши, вақтида суғорилиши ва бегона ўтлардан тозаланиши лозим.

Адабиётлар : 1. Бўриев Ҳ.Ч., Абдураҳмонов Л.А., Джананбекова А.Т. Гулчилик. Т., « Меҳнат » , 1999 . 2. Вакуленко В.В., Зайцева Е.Н., Клевинская Т.М. и др. Справочник цветовода. М . , « Колос » , 1996. 3. Абдураҳмонов Л.Т. Гулчилик. (Маъруза матнлари) Т . , 2000 . 4. Джананбекова А.Т. Цветоводство (Текст лекци й ) Т . , 2000. 5. Каримов И.А. Ўзбекистон иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштириш йўлида. Т., Ўзбекистон, 1995. 6. Ўзбекистон Республикасининг “Таълим тўғрисида”ги қонуни. Т., 1997. 7. Ўзбекистон Республикасининг “Кадрлар тайёрлаш Миллий дастури” тўғрисидаги қонуни. Т., 1997. 8. Ўзбекистон Республикаси Президентининг қарори “Мева-сабзавотчилик ва узумчилик соҳасини ислоҳ қилиш бўйича ташкилий чора-тадбирлар тўғрисида” қарори. ПФ-3709-Фармони. // Халқ сўзи – 2006 йил 11 январ. 9. Ўзбекистон Республикаси ҳудудида экиш учун тавсия этилган қишлоқ хўжалик экинлари Давлат Реестри. Т., 2006. 10. Чувикова А.А., Потапов С.П. и др. Учебная книга цветовода. Москва « Колос » , 1974 . 11. Чувикова А.А., Потапов С.П. Практикум по цветоводству. Москва, « Колос » , 1984. 12. Б ы лов В.Н., Михайлов Н.Л., Сурина В.И. Роз ы . Итоги интродукции. М . , « Наука » , 1988. 13. Зиновьева Н.Ф. Комнатное цветоводство. Т., « Меҳнат » , 1988 . 14. Кияткин А.К. Цвет ы Узбекистана. Т . , « Мехнат » , 1978 .

Похожие

Манзарали ва гулли ўсимликларни вегетатив кўпайтириш

Гулли ва манзарали ўсимликларни очиқ ерларда ўстириш агротехникаси

Гулли ва манзарали ўсимликларни ёпиқ (оранжерия) ерларда ўстириш технологияси

Гулли ва манзарали ўсимликларни ёпиқ (оранжерия) ерларда ўстириш технологияси

Гулли ва манзарали ўсимликлар билан атроф, хона, кириш жойлари ва йўлакларни безаш