Маккажўхори нав ва дурагайларининг қимматли хўжалик белгилари ва биологик хусусиятларини ўрганиш - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Маккажўхори нав ва дурагайларининг қимматли хўжалик белгилари ва биологик хусусиятларини ўрганиш

Загружено в:

22.09.2023

Скачано:

0

Размер:

1747 KB

Маккажўхори нав ва дурагайларининг қимматли хўжалик белгилари ва биологик хусусиятларини ўрганиш Режа: 1. Маккажўҳорининг қимматли хўжалик белгилари 2. Маккажўхорининг биологик ёруғликка талабчанлиги

Маккажўхори дунё деҳқончилигида асосий донли ва ҳашаки экинлардан бири бўлиб, майдони бўйича учинчи, дон хосилида биринчи ва ялпи маҳсулдорлигида эса иккинчи ўринда туради (расм). Машғулотнинг мақсади. Талабларга маккажўхори нав ва дурагайларининг қимматли хўжалик белгилари ва биологик хусусиятларини ўргатиш. Керакли абабиётлар ва лаборатория анжомлари. Донли экинлар учун ўқув ва услубий қўлланмалар, маккажўхори навлари ва дурагайлари учун жадваллар маълумотлари, маккажўхори ўсимлиги ва меваларидан тайёрланган гербариумлар, Ўзбекистон қишлоқ хўжалиги экинлари учун давлат реэстрининг охирги нашри, маъруза ва амалий машғулот дафтарлари, қалам ва ўчиргичлар. расм. Маккажўхори плантацияларидан бири Маккажўҳорининг қимматли хўжалик белгилари: хосилдорлик, тезпишарлик, дон сифати, касаллик ҳамда зараркунандаларга чидамлилиги. Маккажўхорининг хосилдорлиги ўсимликлардаги сўталар сони, сўтанинг катталиги, сўтадаги донлар сони ва 1000 та донининг вазнига боғлиқ. Ҳозирги кунда селекционерлар томонидан маккажўхори

хосилдорлигини ошириш учун ўсимликда кўп сўталик шаклларни яратишга қаратилган селекция йўналиши катта қизиқиш уйғотмоқда. Чунки дурагайларда сўталар сони ва дон хосилининг ошиши об-ҳаво шароити ноқулай бўлган йилларда ҳам уларнинг турғун сақланиб қолиши таъминлар экан. Селекция ашёлари ичида икки, уч ва кўп сўтали шакллари мавжуд бўлиб жаҳон селекционерлари томонидан маккажўхори хосилдорлигини янада ошириш учун кенг изланишлар олиб борилмоқда (расм). расм. Маккажўхорининг икки сўтали янги селекцион тизмаси Тезпишарлик хўжалик учун юқори маҳсулдор ва қисқа муддатда пишадиган, дон учун экиладиган маккажўхорининг майдонини кенгайишига имкон бериб, хўжаликда ялпи хосилни кескин кўтарилишини таъминлайди. Силосбоп ерта ва ўрта пишар дурагайлар жорий этилиши хўраки маккажўхорининг хўжалик чорваси учун озуқалик сифатини яхшиланишига

олиб келади, чунки сут ва мум пишишнинг тезлашишида барг – поя ва сўталарининг таркибида қуруқ модданинг ва озуқа бирлигининг миқдори ертароқ ва кўпроқ жамланишига олиб келади. Маккажўхори дони сифати ун, ёрма, крахмал, турли озиқ овқат маҳсулотлар тайёрланишида (расмлар тўплами 31) таркибидаги углеводлар (65-70 % гача), оқсил (9-12 % гача), мой (3-5 % гача), ва кул (2 % гача) таъминланганлиги даражалари билан тарифланади. Расмлар тўплами Маккажўхори маҳсулотлари Дон сифатига қаратилган селекцияда бугунги кунда энг муҳим йўналиши аминокислоталар таркиби мувозанатли, оқсил сифати яхшиланган дурагайлар яратиш. Чунки оқсилнинг 16-20 % га кўпайтирилиш билан таркибидаги қимматли лизин ва бошқа аминокислотасининг камайиши кузатилади. Маккажўхори ўсимлиги 40 дан ортиқ замбуруғ, бактерия ва вирус табииатли касалликлар билан зарарланади. Улардан ўта хавфлилари ун шудринг, қора куя, мозайика хиллари ва бошқалар. Бу касалликлардан ўсимликнинг пояси, барги ва сўталари зарарланиб хосили бутунлай йўқотилишига олиб келади (расмлар) Маккажўхори ўсимлиги 25 дан кўп зараркунандалар билан зарарланади. Уларнинг энг хавфлилари бўлиб маккажўхори ёки поя капалаги ва маккажўхори ёки барг ширачалари саналиб ўтилади. Маккажўхори капалагининг қурти ўсимлик баргини, сўтадаги донларини, сўта ўқини ва оёқчаларини, поя тўқималари билан озиқаланиб уларни шикастлайди. Бунинг натижасида поялар синиши ёки ётиб қолишига сабабчи бўлади. Бунинг

натижасида нафақат хосил сифати бузилиши, камайиш ҳатто қолган хосилни механизмларда йиғиб олиш натижасини ҳам ёмонлаштиради. расм. Қора куя билан расм. Мозайика касаллиги балан зарарланган маккажўхори зарарланган маккажўхори сўтаси барглари Маккажўхори ёки барг шираси даладаги ўсимликларнинг умумий ривожини сусайтиради. Ўсимликни озиқлантириш учун сарфланаётган ўғитларнинг самарадорлигини камайтиради. Вегетация охирида йиғилган донларнинг нимжон, сифатсиз бўлишига олиб келади (расмлар). Шунинг учун маккажўхори селекцияси билан шуғулланаётган олимларимиз олдида янги яратилаётган нав ва дурагайлар генотипида касалликлар ва зарарли ҳашоратларга мажмуали чидамлиликни бошқарадиган генларни тўплаш вазифаси турибди.

расм. Маккажўхори капалаги расм. Маккажўхори капалаги қуртининг зарари. Маккажўхорининг Узбекская зубовидная, Узбекская -100, Кремнистая УзРОС навлари ва кўплаб янги дурагайларидан Ўзбекистон 601 ЭСВ, Қорасув 350 АМВ ва бошқалар яратилиб турли йилларда экиш учун давлат реэстрларига киритилган. Бугунги кунда қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришида экилиши учун Республика давлат реэстрига (2017 й) Ўзбекистон 400 ДР ва Ўзбекистон 300 МВ маккажўхори дурагайлари киритилганлигини кўрамиз. Ўзбекистон 400 ДР дурагайи Ўзбекистон маккажўхори ва жўхори илмий тажриба станцияси селекцион дурагайи. 2009 йилда Ўзбекистон Республикаси ҳудудларида экиш учун тавсия этилган. Оддий дурагай. Тишсимон турига мансуб. Ўсимлик бўйи ўртача 225-235 см. Вегетация даври 109-112 кун. 1000 дона уруғ вазни ўртача 240,0-250,0 г. Ўртача хосилдорлик 60,065,0 с/га. Дон чиқиши 68,8 %. Ётиб қолишга бардошли. Синов йилларида қишлоқ хўжалик касалликлари ва ҳашоратлари билан зарарланиш ҳолатлари кузатилмаган. Топшириқ 1. Маккажўхори ёки барг шираси ва бошқа маҳаллий ҳашоратларнинг зарари ҳақида маълумотларни ва уларга қарши селекция натижалари ютуқлари ҳақида ҳисобот тайёрланг.

Топшириқ 2. Давлат реэстридан ҳудудларда экиш учун киритилган иккинчи Ўзбекистон 300 МВ маккажўхори дурагайининг хўжалик қимматли белгиларини ўрганиб юқоридаги навлар ва бошқа дурагайлардан фарқини изоҳланг. Биологик хусусиятлари. Маккажўхорининг биологик талабларидан бири унинг ёруғликка талабчанлиги. Шу сабабли ҳам у кун давомийлигига эмас балки ёруғлик интенсивлигига талабчан. Бу экин иссиқликка ҳам талабчан бўлиб, ривожланишининг илк даврларида қисқа муддатли совуққа (-2-3оС) ҳароратларга чидаган бўлса, кейинги ривожланиш даврларида 15оС ҳарорат шароитида ўсимлик ўсиш ва ривожланишидан қолади. Аксинча ҳаво ҳарорати 45-50оС дан кўтарилганида ҳам ривожланиши тўхтайди. Намликка бўлган талаби ривожланишининг турли даврларида турлича. Бунда энг юқори талабчанлиги рўвакларининг пойдо бўлишига 10-15 кун қолганида бошланиб, то донларининг сут пишиш давригача давом этади (расм). расм. Қишлоқ хўжалиги экинлари селекция ва уруғчилик йўналиши 4- босқич, 76- гуруҳ талабаси Нуриллаэв Илҳом Тошкент давлат аграр

университети тадқиқот тажриба станциясидаги маккажўхорида дурагайлашни ўрганмоқда (2017й.). Тошкент давлат аграр университети олимлари томонидан маккажўхорининг коллекцияси намуналарида ҳарорат ва ёруғликка бўлган талаблари ўрганилиб, янги яратиладиган дурагайларда уларни оптималлаштириш мақсадида илмий ишлар олиб борилмоқда. Тошкент давлат аграр университети олимлари томонидан маккажўхорининг коллекцияси намуналарида ҳарорат ва ёруғликка бўлган талаблари ўрганилиб, янги яратиладиган дурагайларда уларни оптималлаштириш мақсадида илмий ишлар олиб борилмоқда (расм). Топшириқ 3. Адабиётлар ва тажриба ёрдамида Ўзбекистон 400 ДР ва Ўзбекистон 300 МВ маккажўхори дурагайларининг биологик хусусиятларини ўрганинг.

Адабиётлар : 1. Абдукаримов Д.Т. Донли экинлар селекцияси ва уруғчилиги. Тошкент 2010й. 402 б. 2. Абдукадиров Д.Т. Қишлоқ хўжалиги экинлари селекцияси ва уруғчилиги. Тошкент 2002 й. 275 бет. 3. Азизов Б.М. Кузги буғдой дон сифатини оширишнинг муҳим омиллари. Ж.Ўзбекистон аграр фани ҳабарномаси. 3 (69)-сони, 2017й. 4. Азизов Б.М., Исроилов И.А., Худойкулов Ж.В. Ўсимликшуносликда илмий тадқиқот ишлари. Дарслик. Тошкент 2014. 265 б. 5. Азизов Қ.Қ., Ашуров К.К. Қанд жўхорининг янги навларини яратишда селекцияни тутган ўрни “ЎЗБЕКИСТОН ПАХТАЧИЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ИСТИҚБОЛЛАРИ” номли Республика илмий тўплами 2014 йил (I-ҚИСМ) 128 ва 130 бетлари 6. Ан Хе Сунг, Азизов К.К., Еденбаев Д., Бобоев Фю Г., Тахирбаева Д.У. Тритикале етиштириш қўлланмаси. Ташкент. 2017. 22 б. 7. Виноградов Б.И., Атабаева Х.Н., Дементьева А.А. Ўсимликшунослик. “Мехнат” матбуоти. 1987. 166 б. 8. Дала тажрибаларини ўтказиш услубиятлари. Тошкент 2007. 149 б.

Похожие

Жавдар навларининг, навдорлик, қимматли хўжалик белгилари ва биологик хусусиятларини ўрганиш

Беда навларининг навдорлик, қимматли хўжалик белгилари ва биологик хусусиятларини ўрганиш

Жўхори навларининг навдорлик, қимматли хўжалик белгилари ва биологик хусусиятларини ўрганиш

Нўхат навларининг навдорлик, қимматли хўжалик белгилари ва биологик хусусиятларини ўрганиш

Ловия навларининг навдорлик, қимматли хўжалик белгилари ва биологик хусусиятларини ўрганиш