Ишқаланиш, ейилиш ва мойлаш материаллари - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Ишқаланиш, ейилиш ва мойлаш материаллари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

88.5 KB

Ишқаланиш, ейилиш ва мойлаш материаллари Турли хил узел ва механизмлар ишлаганда деталларнинг тегиб турадиган юзалари ўзаро бир-бирига нисбатан қўзғалади, унинг натижасида ишқаланиш келиб чиқади. Ишқаланиш пайтида келиб чиқадиган кучлар ҳаракат йўналишига тескари бўлгани учун улар зарарли кучлар ҳисобланади. Бу кучларни енгиш учун маълум даражада энергия сарфланади ва у механизм харакатини фойдали иш коэффицентига акс таъсир кўрсатади, ишқаланишнинг характерига қараб юзаларни ейилиши ва механизмларни хизмат қилиш даври ўзгаради. Айрим ҳолларда ишқаланиш фойдали ҳисобланади (тишлашиш муфтаси, тормоз тизимлари ва шунга ўхшаганлар ҳақида гапириб бериш зарур). Ишқаланиш, сирпаниш ва думалаш ишқаланишларига ҳамда статик (қўзғалаётганда) ва динамик (ҳаракат давомида) турларга бўлинади. Сирпаниш ишқаланиши қуруқ ва суюқли бўлади. Қуруқ ишқаланиш да юзаларнинг ейилишини енгиш учун энергия сарфи ва ҳарорат ортади, уйма чуқурлар пайдо бўлади ва подшипниклар эриб кетади. Қуруқ ишқаланиш кучи Амонтон Петров ва бошқалар қонуни асосида аниқланади:N F   ; N F   Бу ерда  қ 0,1…0,9 – материал ва юзаларнинг ишқаланиш сифатига боғлиқ; N – ишқаланиш юзасига тик таъсир этувчи куч. Суюқли ишқаланиш да деталлар кам ейилади ва кам қизийди, энергия сарфи камаяди, деталларнинг ишлаш ишончлилиги ва муддати кўпаяди. Суюқли ишқаланиш гидродинамик назарияга асосан понасимон тирқишда ҳосил бўладиган мой босимидан келиб чиқади (14-расм).

Вал айланганда у ўзи билан мойни олиб кетиб, қисилган тирқиш ҳисобига мой босими ҳосил қилади ва гўё вал мойда сузиб ишлайди. Валнинг айланиш частотаси ортиши билан бу босим ортиб, вални подшипникдаги ҳолатини марказлаштириб олади. Мойнинг минимал калинлиги h min ортиб боради. Албатта у подшипник кенглигига ҳам боғлиқ. Мой қатламини минимал қалинлигини ҳисоби қуйидаги ифода орқали аниқланади:h S v FС    Бу ерда F c – суюқликли ишқаланишнинг кучи, Н;  - мойнинг динамик қовушоқлиги, Н, с/м 2 S - ишқаланиш юзасининг майдони, м 2 ; V – ишқаланувчи юзаларнинг харакатланиш нисбий тезлиги, м/ с; h қ4…6 мой қатламининг қалинлиги, мкм Суюқли ишқаланиш коэффиценти қуйидагича аниқланади: m P h     ` Бу ерда, S p PM  - подшипникка тушадиган солиштирма босим, Н/м 2 Думалаш ишқаланиши эгри чизиқли юзага эга бўлган бир детални, шундай юзага эга бўлган иккинчи детал бўйлаб харакатланиши натижасида келиб чиқади. Бунда ишқаланиш кучи бир неча марта кам ва ишдан чиққан думалаш подшибниклари осонгина алмаштирилади ёки қисмларга ажратилади. расм. Подшипник (вкладиш) даги мой босимини та=симланиши (таралиши), а- кындаланг кесимда; б- быйлама кесимда; р-юк; х-мой босимининг эпюраси; у-быш (щавосиз) =оладиган =исми.

Ишқаланиш натижасида, механик ёки образив, молекуляр-механик ва занглаш-механик ейилишлар келиб чиқади (буларни мисоллар келтириб айтиб бериш керак). Айниқса автомобил, трактор, комбайнларни эксплуатация даврида ейилиш жараёни мураккаб ва комплекс характерга эга бўлади. М: двигатель цилиндр гильзалари ва поршень халқаларининг ейилиши, образивлар (йўл ва майдон чанглари), ёнилғининг ёниш маҳсулотлари, зарарли муҳит (олтингугурт оксиди ва кислотаси), юқори ҳарорат, босим ва ҳавонинг кислород қисми. Мойлаш материаллари – олинишига караб минерал ёки нефтдан олинган бўлади ва у ишлаб чиқариладиган мойлаш мойлари гуруҳининг 90 фоизини ташкил этади. Ўсимлик ва ҳайвонот оламидан – органик ҳолдаги-косторовое, горчичное ва сурепное мойлари, қўй, мол, балиқ ёғлари, суяклардан мойлар олинади. Бу мойларнинг ҳарорат турғунлиги паст бўлгани учун, кўпинча нефт мойлари билан аралаштирилиб ишлатилади. Синтетик мойлар-турли хил углеводородли ҳомъашёларни қайта ишлаб олинади, шунинг учун қимматга тушади ва мураккаб жараён бўлгани учун бундай мойлар кам ва энг зарур шароитларда қўлланади. Ташқи кўринишига кўра:-суюқ, пластик (техник вазелин, солидол) ва қаттиқ мойлаш материаллари–графит ва бошқалар бўлади ҳамда улар нефт мойлари билан қўшиб ишлатилади. Вазифасига кўра: мотор мойлари-двигателлар учун; трансмиссия мойлари, индустриал–станоклар учун; гидравлик-гидравлик тизими учун; компрессор, асбоб-ускуналар, электрлизоляция ва вакуумли машиналар учун. Қўлланадиган ҳароратига кўра: паст ҳароратли 60 0 С дан ортиқ бўлмаган ҳолатда-(асбоб-ускуна ва индустриал), ўрта ҳарорат учун 150…200 0 С (турбиналар, компрессорлар), юқори ҳарорат учун, 300 0 С гача ва ундан ортиқ–асосан мотор мойлари.

Машиналарнинг йиғма бирлик, механизм ва деталларни ишлаши пайтида мойлаш мойлари қуйидаги вазифаларни (фракцияларни) бажариши лозим. -ишқаланиб ишлайдиган юзаларни ейилишини камайтириш ёки умуман йўқотиш, ҳамда турли режимларда ишлаганда бир-бирини ушлаб қолишдан сақлаш; -илашиб бирга ишлайдиган юзалар ўртасида ишқаланишни камайтириб беҳуда энергия сарфини камайтириш ва натижада Ф.И. К ошириш; -илашиб, бирга ишловчи бирликларни қизиб кетишдан сақлаш, бу билан уларни ва мойлаш мойларини ишлаш шароитларини яхшилаш; -деталлар юзаларини сув, кислород, кислота ва бошқалар таъсирида занглашдан сақлаш; -ёнувчи аралашма ва ёнгандаги маҳсулотларни двигатель картерига ўтказмаслик ва цилиндр-поршень гуруҳи компрессиясини яхшилаш; -ишқаланувчи юзалардан ейилиш маҳсулотлари ва бошқа кирликларни ювиб туриш, уларни фильтрлагунча муаллақ сақлаб туриш; -детал юзаларида смола-лак қолдиқларини ҳосил бўлишига йўл қўймайслик; -Юқоридагилардан келиб чиқиб мойловчи мойларни умумий ҳолларда:- етарли қовушоқлик ва қовушоқлик индексига эга бўлиши; юқори ҳароратга турғун ва занглашга йўл қўймаслик ҳусусиятларига эга бўлиши, атроф-муҳит ҳарорати ва шароитидан қатъий назар уни ҳайдаш мумкин бўлиши керак. Ҳозирги замон юқори форсилланган дизель ва карбюраторли двигателлар учун юқори сифатга эга бўлган мойлар талаб этилади. Мойлаш мойларини экспулатацион ҳусусиятларини самарали ва арзон яхшилашниннг бирдан-бир йўли уни махсус присадкалар ёрдамида легирлашдир. Присадка- мураккаб химик бирикма бўлиб мойлаш мойларининг таркиби миқдорига нисбатан 20...30 фоиз қўшилади ва унга янги ҳусусияттлар берилади ҳамда унинг сифати яхшиланади, присадкалар бир вазифали ёки кўп вазифали

бўлади; присадкалар аслида оксидланишга қарши, занглашга қарши, ейилишга қарши, қовушқоқликни ошириш, қуюқлашиб қолишга қарши,кўпиклашга қарши ва бошқалар бўлади. Присадкалар мойларни ҳусусиятларини яхшилаш билан бирга бир қатор талабларга жавоб бериши лозим, яъни мойда яхши эриши; сақлаш пайтида идиш тагида тиниб қолмаслиги; термик ва химик турғун ва хоказо.

Адабиётлар: 1. П.П.Вавилов -Растениеводство М.,Колос.1986. 2. В.Н.Чирков-Ўсимликшунослик/практикум Т.,Ўқитувчи.1978. 3. Б.Виноградов,Х.Атабаева,А.Дементьева-РастениеводствоТ., Мехнат.1987. 4. В.Н.Чирков-Дон экинлари Т., Ўқитувчи-1975. 5. Технические культурў М., ВО Агропромиздат, 1986. 6. К.Н.Кеферов Биологические основў растениводста. М., Вўсхая школа, 1975. 7. Д.Зауров, М.Сборшикова, Рисоводство, Т., Мехнат, 1989. 8. Д.Т.Абдукаримов, С.Х. Хушвақтов, Э.У.Умурзоқов, Тамакичилик, Т., Мехнат, 1985.

Похожие

Пластик мойлаш материаллари, ҳусусиятлари ва улардан фойдаланиш

Қишлоқ хўжалик техникасида ишлатиладиган мойлаш материаллари

Машиналарнинг эскириш ва ейилиш асослари

Мойлаш тизими

Машиналарнинг таъмирлашга мослашганлиги тўғрисида асосий тушунчалар