Гидромелиорация қурилиши тарихидан қисқача маълумотлар - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Гидромелиорация қурилиши тарихидан қисқача маълумотлар

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

61 KB

Гидромелиорация қурилиши тарихидан қисқача маълумотлар Режа : Қурилиш ишлаб чиқариши ҳақида тушунча . 2.Сув хўжалиги қурилишининг вазифалари ва ўзига хос хусусиятлари. 3.Гидромелиоратив қурилишларда асосий ишлар турлари. 4.Ишларни бажариш учун зарурий манбалар. 5.Қурилишда техник меъёрлаш 6.Ишчиларни меҳнатини ташкил этиш 7.Қурилишда ишчилар меҳнатига ҳақ тўлаш

Таянч сўз ва иборалар : Сув хўжалиги, мелиорация, ишлаб чиқариш, пудрат , хўжалик усули, қурилиш жараёни, иш турлари, зарур воситалар, техник меъёрлаш, ташкил этиш, касб разряди , звено, бригада, учатка, КМК, КМБ, МИТ, ҳақ тўлаш. 1.Қурилиш ишлаб чиқариши ҳақида тушунча. Қурилиш ишлаб чиқариши деб, янгидан қурилаётган мавжудларни қайта жиҳозлаш ёки таъмирлаш амалга оширилаётган объектлардаги ишларга айтилади.Сув хўжалиги қурилиши ҳозирги кунда асосан давлат маблағлари ҳисобига амалга оширилади. Сув хўжалиги қурилиши пудрат ёки хўжалик усулида амалга оширилади. Пудрат усули деб, қурилиш ишларини махсус қурилиш ташкилотлари билан тузилган шартнома асосида амалга оширилишига айтилади. Хўжалик усули-ташкилотнинг ўз кучи билан қурилиш ишларини бажарилишидир. Қурилиш жарарёни бажариш усулига кўра механизмлар ёки қўл кучи билан амалга оширилади ва ўз навбатида ишчи ҳаракатларидан иборат бўлади. Ишчи ҳаракат-бу ўзига хос белгиси ўзгарилмайдиган бажарувчилар, механизмлар ва ашъёлардан иборат бўлган қурилиш жараёнидир. Айтилган ташкилотчилардан бирортасини ўзгариши билан бошқа иш жараёни бошланади. 2.Сув хўжалиги қурилишининг вазифалари ва ўзига хос хусусиятлари. Сув хўжалиги қурилишининг асосий мақсади – қишлоқ хўжалигида сув истеъмолчилари учун зарур бўлган сувни олиш, тўплаш, тарқатиб етказиб бериш , шунингдек ортиқча сувларни чиқариб ташлаб, мақбул сув режимини таъминлаб бериш учун зарур бўлган турли –туман иншоотларни барпо этишдан иборат. Сув хўжалиги қурилишининг ўзига хос хусусиятлари қуйидагилардан иборат:

- катта майдонларда ишларни амалга ошириш; - бу майдонларда кўплаб объектларни тарқоқ ҳолда жойлашиши; - ишларни объектлар бўйича бўлиниб кетганлиги; - қурилиш ишларини оғир табиий шароитларда амалга оширилиши зарурлиги; - ривожланган йўл тармоқлари ва ҳудуддан ажралганлиги ва бошқалардир. Ҳар бир вилоятда сув хўжалиги қурилишини бажарувчи ихтисослашган трест ва бирлашмалар бўлади. Ҳозирги бозор иқтисодиёти шароитида улар акциядорлар жамиятлари бирлашмаларига айланмоқдалар. Мелиорация қурилишни олиб бораётган корхонага давлатнинг ишончли вакили – акциядорлар жамиятининг бошқарувчиси раҳбарлик қилади. Бош инженер бошқарувчининг биринчи ўринбосари ҳисобланади. У қурилишнинг техникага оид масалаларни ҳал қилади ва янги техника ҳамда технологияни жорий қилади. Бош инженердан ташқари бошқарувчининг яна бир қатор йўналишлар бўйича ҳам ўринбосарлари бўлади. Ҳар бир ташкилотда ишлаб чиқариш участкалари бўлиб, улар бош ишлаб чиқариш бўлимлари ҳисобланади. Унга участка бошлиғи раҳбарлик қилади ва объект қурилига жавобгар ҳисобланади. Қурилиш устаси ишчилар бригадасига раҳбарлик қилади, иш фронтини таъминлайди, ҳавфсизлик техникалари қоидаларига риоя қилган ҳолда ишни бажариш тартиби ҳақида ишчиларга кўрсатма беради. Иш сифатини текширади, ишчиларга иш кўламини тайёрлайди, бажарилган ишни ўлчаб ҳисоблайди ва уни буюртмачига топширади. Мелиорация ишларини комплекс механизациялаш деб технологик жиҳатдан ўзаро боғланган барча жараёнларни бир-бирини тўлдирувчи машиналар мажмуасига айтилади. Унинг самарадорлиги мажмуага йиғилган машиналарни иш унумдорлиги , тезлиги ва бошқа кўрсаткичлари қанчалик ўзаро мос тушишига боғлиқ. Мажмуага машиалар танлаш асосий ишни кам меҳнат ва маблағ сарфлаб бажаридаган етакчи машинадан бошланади. Кейин мелиорация

ишларининг умумий мажмуасига кирадиган қолган барча ишларни мақбул бажаришга имкон берадиган ёрдамчи машиналар танланади. 3.Гидромелиоратив қурилишларда асосий ишлар турлари. Гидромелиоратив қурилишларда асосий ишлар турлари: тупроқ, бетон ва темир-бетон , йиғиш , гидромуҳофаза, қозиқ қоқиш, тош, ёғоч, маданий- техникк, юк ташишлардан иборат. Сув хўжалигида тупроқ ва бетон ишлари кўпроқ бажарилади. Гидромелиоратив қурилишда тупроқ ишлари унинг 60- 90 фоиз қийматига тўғри келади. Дарёларда қуриладиган сув иншоотларида бетон ва темир-бетон ишлари қурилишнинг жами қийматини 60-80 % гачани ташкил этади. Сув хўжалиги қурилиши объектларидаги ўзига хос табиий шароитлар айрим ҳолларда ишларни бажаришда жуда ҳам мураккаб усулларни қўллашни тақозо этади. Масалан, ноқулай тупроқ шароитида ишчи кучи ва механизмлардан бир текисда фойдаланиш мақсадида йил бўйича ишларни ташкил этиш учун қиш фаслида ҳам фаолият кўрсатиш тақозо этилади. Бунинг учун ҳам махсус усул, машина ва механизмларни қўллашга тўғри келади. Алоҳида гуруҳга барча турдаги ишларни бажаришга хизмат қилувчи транспорт ишларини ажратиб киритиш зарур. Уларнинг қисмига қурилиш қийматининг 40 % игача бўлган ҳаражатлар тўғри келади. 4.Ишларни бажариш учун зарурий манбалар. Қурилиш ишлари қуйидаги воситаларни талаб қилади: Пул маблағи; ишчи кучи; қурилиш ашъёлари , қисмлари ва аслаҳалари; қурилиш машина ва механизмлари. Пул маблағлари қурилиш учун зарур ҳаражат воситаларининг умумий ўлчамини ифодалайди. Улар ишчилар меҳнатига, қурилиш ашъёларига, қурилиш машиналарини ишлатишдек тўғри ҳаражатларга тўлаш учун сарфланади. Бундан ташқари пул маблағлари

ташкли этиш, бошқариш ва қурилишни юргизиш билан боғлиқ бўлган ҳаражатларгша ишлатилади. Бу ҳаражатлар миқдори меъёрий ҳужжатлар асосида ҳисобланади. Зарур воситалар умумий миқдори бажариладиган иш ҳажмига мос ҳолда боғлиқ бўлади: А=К* V Бу ерда В-иш ҳажми; К- бирлик иш хажмига зарур бўлган воситаларнинг солиштирма миқдори (ашъёлар сарфи, вақт, меҳнат , энергетика воситалари, пул маблағлари ҳаражатлари) . 5.Қурилишда техник меъёрлаш Қурилишда техник меъёрлаш ишлаб чиқариш, ташкил этиш ва режалаштириш, шунингдек зарурий воситалар билан таъминлашдаги барча масалаларни ҳал этишда зарур бўлади. Техник меъёрлаш, шунингдек қурилишда ишчилар меҳнатини ташкил этиш, ҳисобга олиш ва ҳақ тўлашда асос бўлади. Меъёр деб, бирлик иш ҳажми ёки бирлик тайёр маҳсулотни бажариш учун сарфлаш зарур бўлган вақт ёки воситалар миқдори тушунилади. Қурилишда техник меъёрларнинг қуйидаги турлари қўлланилади: Вақт , машина вақти, ишлаб чиқариш, унумдорлик, ашъёлар сарфи, ярим тайёр маҳсулотлар, буюмлар , энергия ашъёлари , сув , буғ, қисилган ҳаво ва бошқалар. Вақт меъёри- мос малакадаги барча ишчилар томонидан бирлик ўлчовида сифатли маҳсулот ёки иш ҳажмини ишлаб чиқиш учун сарфланган вақт миқдори, смена ёки соатларни маҳсулот бирлигига нисбатан ифодаланади. Ишлаб чиқариш меъёри- мос малакадаги ишчини вақт бирлигида бажариш зарур бўлган иш ҳажми. Унумдорлик меъёри –

машина ёки механизм ёрдамида вақт бирлигида бажариш зарур бўлган иш ҳажми. Ишлаб чиқариш меъёри ва вақт меъёри ўртасида тескари нисбатдаги боғлиқлик мавжуд: Ишлаб чиқариш меъёри =1/вақт меъёри Ашъёлар сарфи меъёри-энергия ва бошқа воситаларни бирлик иш ҳажми ёки маҳсулотга зарур миқдоридир. Курилишда қўлланиладиган асосий меъёрий хужжатлар ва меъёр, қурилиш меъёрлари ва қоидалари «Шаҳарсозлик меъёр ва қоидалари (ШМК)» смета меъёрлари тузилиши 4-қисми : -ШМК4.02.01-04, 1-қисм. Тупроқ ишлари ; -ШМК4.02.36-04,36-қисм. Гидротехник иншоотларнинг тупроқ конструкцияси. -ШМК4.02.37-04,37-қисм. Гидротехник иншоотларнинг бетон ва темир – бетон конструкциялари. Смета меъёрлари жадвалларга гуруҳланган .ҳар бир жадвал қоидага кўра битта иш турига бир неча меъёрлардан иборат бўлади. 6.Ишчиларни меҳнатини ташкил этиш Меҳнатини ташкил этиш дейилганда ишлаб чиқаришда ишчи ва машиналарни жойларга қўйиш ҳамда улардан фойдаланиш буйича тадбирлар тизими тушунилади. Ер ишларида меҳнатни ташқил қилишни асосий шакли бригадалар ҳисобланади. Уларнинг ихтисослаштирилган ва комплекс хиллари бўлади. Ихтисослаштирилган бригадаларда битта ёки бир неча бир хил машиналар бўлади. Комплекс бригадалар таркибида турли хил машиналар бўлади. Улар объект қурилишидаги барча ишлар комплексини бажарадилар.

Иш унуми иш жойларининг қанчалик тўғри ташкил қилинганлиги яъни машиналарнинг жойланишига, иш жойининг ўз вақтида тайёрланишига ва ҳоказоларга боғлиқ. Сув хўжалиги қурилиш корхоналарида меҳнатни илмий ташкиллаштиришни такомиллаштириш режали равишда олиб борилади. Қурилиш жараёнларини мос мутахассисликка эга бўлган ишчи-қурувчилар бажарадилар. Қурувчи ишчилар касблари бўйича ихтисослашган тарзда бўлинадилар ва уларга 6 та касб разряди белгиланган: 1- Оддий меҳнат кўникмаларини талаб қилувчи. 2-Содда кўникма ва билимларни талаб қилувчи. 3-Содда ишлар; 4-Ўртача мураккабликдаги ишлар; 5-Мураккаб ишлар; 6- Алоҳида мураккабликдаги ишлар. Қурилишда йиғиш ишларини бажариш учун ишчилар турли ишлаб чиқариш бирликлариги бирлашадилар: ишчи звенолари , бригадалар. Ишчи звено-алоҳида ёки содда иш жараёнини бажариш учун банд бўлган асосий энг кичик ишлаб чиқариш бирлигидир. Звено одатда 2-7 нафар бир хил касбдаги лекин турли малакадаги ишчилардан иборат бўлади ва махсус бирлик ҳисобланади. Ишчи бригада- бир неча звеноларни бирлаштиради ва ихтисослашган ёки комплекс бўлиши мумкин. Бригада таркиби ихтисослашганлар учун 7-25 нафаргача ва комплекслар учун 40 нафаргача ишчилардан иборат бўлади. Ишлаб чиқариш топшириқлари (наряд) бир хил нусхада қилиб тайёрланиб, олдиндан берилади. Умумий миқдордаги ойлик маош бригада аъзолари ўртасида ишлаган вақтига қараб, малакавий разрядини ҳисобга олган ҳолда бўлинади. 7.Қурилишда ишчилар меҳнатига ҳақ тўлаш Иш ҳақи бўйича барча ҳисоблар қурилишда тариф турига асосан амалга оширилади. Ойлик иш ҳақи миқдори барча разрядлар учун 0- разряд учун белгиланган ойлик маошни тегишли таъриф коэффициентига

кўпайтириб берилади (1996 йил 18 мартдаги Вазирлар Маҳкамасининг 103- сонли қарори). Қурулишда меҳнатга ҳақ тўлашни 2 хил усули: ишбай ва вақтбай бўйича амалга оширилади. Ишбай тўловида ойлик иш ҳақи бажарилган иш ҳажмига мос равишда баҳолар бўйича ҳисобланади. Вақтбай тўловида ойлик иш ҳақи доимий кунлик ва ёки ойлик белгиланган ҳақ буйича ишлаган вақтига мос равишда ҳисобланади. Баҳо (иш ҳақи) деб ишчиларга бирлик иш ҳажмдаги сифатли бажарилган иш учун уларга тўланган маошга айтилади.

Адабиётлар: 1. И.А.Каримов «Ўзбекистон иқтисолий ислоҳотларни чуқурлаштириш йўлида». Т.Ўзбекистон 1995 йил. 2. И.А.Каримов «Ўзбекистоннинг сиёсий ижтимоий ва иқтисодий истиқболининг асосий тамойиллари» .Т. Ўзбекистон 1995 йил . 3 И.А.Каримов «Ўзбекистоннинг 16 йиллик мустақил тараққиёт йўли». .Т. Ўзбекистон 2007 йил. 4. В.Г.Ясинецкий., Н.К.Фенин. Организации и технология гидромелиоративных работ. Москва. Агропромиздат 1988 г. 5. Ясинецкий В.Г. Организация, планирование и основы управления водохозяйственным строительством. Москва, “Колос”, 1982 г. 6. Ш. Меликов ва бошқалар. Бетон ишлар технологияси. Тошкент. «Меҳнат» 1990 йил 7. А.Назаров. Меҳнатни ташкил этиш ва нормалаш. Тошкент «Адабиёт жамғармаси». 2004 йил 8. А.Хожиматов, Курс лойиҳасини бажариш бўйича услубий қўлланма . Андижон 2010 йил. 9 А.Хожиматов, Р.Маҳкамов.Гидромелиорация ишларини ташкил этиш технологияси фанидан тажриба ишларини бажариш учун услубий қўлланма.Андижон, 2010 йил.

Похожие

Маълумотлар базаси тизимлари

Газсимон ёнилғилар ҳақида маълумотлар

Ғўзанинг ботаник классификацияси. Асосий экиладиган маданий турларининг қисқача таърифи

Пахтачилик ва пахта хом ашёси тўғрисида маълумотлар

Суғориш ва сув қочириш тармоқларини қуришда очиқ тупроқ ўзанли каналлар қурилиши жараёнини мужассам механизациялаш