Detallarni bosim ostida payvandlab tiklash usullari. Detallarni galvanik usullar bilan tiklash - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Detallarni bosim ostida payvandlab tiklash usullari. Detallarni galvanik usullar bilan tiklash

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

60.5 KB

Detallarni bosim ostida payvandlab tiklash usullari. Detallarni galvanik usullar bilan tiklash Reja: 1. Elektrokontakt usulida metall Kukunini qizdirib yopishtirish. 2.Metallash. Elektroyoyli metallash. 3.Gaz alangasida va plazmaviy metallash usullari. 4.Detallarni galvanik usullari bilan tiklash.

Tayanch iboralar : elektrokontakt usuli, metall kukuni, siquvchi kuch. Elektr qarshiligi, kizish harorati. Metallash ( metall purkash), elektroyoyli metallash rejimi. Elektroliz xodisasi. Faradey qonunlari. Xromlash,nikellash va po’latlash. Tok bo’yicha chiqish. 1. Elektrokontakt usulida metall Kukunini qizdirib yopishtirish. Elektrokontakt usulida metall kukunini yopishtirish val va o’q tipidagi detallarini tiklashda ishlatiladi. Bu usulning mohiyati quyidagilardan iborat. Detal tokarlik stanogining shpindeliga o’rnatiladi. Aylanuvchi detal bilan mis rolik-elektrod orasiga metall kukuni (aralashma) o’zatiladi. Rolik pnevmo yoki gidrosilindr yordamida 0,75…1,2 KN kuch bilan detalga siqiladi. Detal va rolikni dumalatish vaqtida ularning tegish joyidagi katta elektr qarshiligi natijasida kukun 1000…1300oS gacha qiziydi. Kukunning qizigan zarrachalari o’zaro birlashib va detal sirtig’a yopishadi. Bunda rolik yonining bir santimetriga katta kuchdagi tok 2500-3500 A va past kuchlanish 0,7…1,2 V ishlatiladi. Qatlamning (bir aylanishdagi) qalinligi siquvchi rolik va detalning diametriga bog’’liq bo’lib, 0,3…1,5 mm gacha bo’ladi. Detallni bir necha qatlam xosil qilib qoplash mumkin, bunda har bir qatlam sirti tozalanadi. Kukun yopishtirish tezligi 0,17…0,25 m/min. Jarayonning afzalliklari: ish unumi yuqori, detal kam qiziydi va binobarin issiqlik ta‘siri sayoz bo’ladi, qizdirib yopishtirilgan qatlam yeyilishga chidamli bo’ladi. Yopishtirilgan qatlamning cheklanganligi va jixozlarning murakkabligi bu usulning kamchiligidir. Elektr-kontakt usulida suyuqlantirib qoplashning Kukun yopishtirishdan farqi shundaki, bunda rolik bilan detal orasiga metall kukuni o’rniga sim (yoki lenta) o’zatiladi. Detal sirtig’a suyuqlantirib qoplanadigan qatlamning puxta yopishib qolishi metallning tegish joyidagi juda yupqa qatlamlarning qisman suyuqlanishi

hamda diffuziya xisobiga ro’y beradi. Qoplanadigan qatlamning qalinligi 0,2…1,5 mm gacha bo’lishi mumkin. Tok kuchining miqdori 4000…12 000 A, kuchlanish 1.5…4,0 V. Bu usul bilan diametri 10 mm va undan katta bo’lgan po’lat, cho’yan va rangli metallardan yasalgan detallarni suyuqlantirib qoplash mumkin. 2. Metallash. Elektroyoyli metallash. - Metallash (metall purkash) jarayoni metall simni yoki kukunni suyuqlantirib va mayda zarrachalar (3…300 mkm) h olida inert gaz yoki h avo o q imida detalning maxsus tay yo rlangan sirtig’a purkashdan iborat. Purkash tezligi 100…300 m / s gacha bo ’ ladi . Metallash natijasida hosil bo ’ ladigan qatlam qattiqligi yuqori va Mexanik mustaxkamligi past bo ’ lgan govak , murt metall qoplamasidir . Shu sababli solishtirma nagro ’ zka kam sharoitlarda yeyilishga chidamlilik xususiyatig ’ a ega bo ’ ladi . Biroq , siljish va siqish solishtirma nagro ’ zka katta bo ’ lganda ( shesteriya tishlari , shlitslar , taqsimlash vallari qo ’ l achoklari , shponka uchun ariqchalar , rezbalar va x . k .). Shuningdek, moylash materiali bo’tunlay bo’lmagan sharoitlarda (tishlashish sirtlari, tormoz barabanlari va boshaalar) metallangan qoplama tez kuchib to’shadi. Shu boisdan bunday detallarni metallash yo’li bilan tiklash mumkin emas. - Purkaladigan materialini suyuqlanitirish usuliga qarab metallash: - elektr yordamida metallash (elektroyoy, YuCHT yordamida) ; -gaz alangasida metallash. -plazmaviy metallash (plazma oqimi yordamida suyuqlantirish) deb ataladi. Metallni suyuqlantirib purkashda ishlatiladigan apparatlar metallizatorlar deb ataladi. Metallash sifatida qoplamaning to’zilishi, qattiqligi va yeyilishga chidamligi suyultirilgan metallning asosiy metalga puxta yopishishi bilan aniqlanadi. Suyultirilgan metallni asosiy metall bilan puxta ilashishi uchun, detalning sirtini metallashga yaxshilab tayyorlash lozim. Detalni metallash oldidan kir, moy,

zangdan yaxshilab tozalanadi. Uning sirtig’a Mexanik ishlov berib, to’g’ri geometrik shaklga keltirilib va g’adir-budur qilinadi. Elektroyoyli metallash. Elektr yordamida metallash ikki xilga ajratiladi. Elektroyoy yordamida va yuqori chastotali tok yordamida metallash. Oxirgi usul juda qimmatga tushishi va jixozlarining kattaligi uchun ishlatilmaydi. Elektroyoy bilan metallash keyingi paytda remont korxonalarida borgan sari kengroq ishlatilmoqda. Bir-biridan izolyatsiyalangan ikkita sim maxsus mexanizm vositasida (roliklar yordamida) bir xil tezlikda o’zatiladi. Simlar shatun uchliklardan chiqib bir-biri bilan tegib, ular orasida elektr yoy yoqiladi. Kanal dan yoy zonasiga bosim bilan o’zatilayotgan gaz (yoki havo) suyuqlantirilgan metalni purkab detalga qoplaydi. Metallash uchun metallizatorlar ikki variantda ishlab chiqariladi. EM-14 tipidagi apparatlar dastaki usulda metallashga uchun va EM-12M (statsionar) stanoklarda metallash uchun mo’ljallangan. 3. Gaz alangasida va plazmaviy metallash usullari. Gaz alangasida metallash. Gaz alangasida metallashda purkaladigan metall yonuvchi gaz bilan kislorod alangasida suyuqlantiriladi, Siqilgan havo yoki inert gaz yordamida esa purkaladi. Yonuvchi gaz sifatida atsetelen, propan-bo’tan va boshqalar ishlatiladi. Detalning yuzasini ishlash imkoniyatini tiklashda gazaviy metallash rejimi: Simning diametri – 1,2…3,0 mm Simning o’zatilish tezligi – 4,5…6,0 m/min Siqilgan havo bosimi – 3…5 kg/sm2 Havo sarfi – 0,6…0,8 m3/min Atsetelen bosimi – 0,04…0,6 kg/sm2 Atsetelen sarfi – 240…850 l/soat Kislorod bosimi – 2…7 kg/ sm2 Kislorod sarfi – 600…1200 l/soat Soplodan detalgacha bo’lgan oraliq– 100…150 mm.

Gazaviy metallashda qoplash juda yuqori sifatli chiqadi. Metall va nisbatan bir jinsli zarralarga parchalanadi, legirlovchi elementlar uncha ko’p quyib ketmaydi, qoplamdagi oksidlar qushilmasi 3% dan ortmaydi. Plazmaviy metallash. Mashina detallarini tiklashning istiqbolli usullaridan biridir. Bu jarayonning mohiyati shundan iboratki, bunda plazma oqimi yordamida suyuqlantirilgan metall plazma xosil qilish va ximoyalashda ishlatiladigan o’sha gazlar yordamida purkalib qoplanadi. Plazma yuqori temperaturadagi kuchli ionlashgan modda bo’lib, uning tarkibida ko’p miqdorda zaryadlangan zarrachalar bo’ladi. Plazmani xosil qilish uchun plazmatron deb ataladigan gorelkalardan foydalaniladi. Gazni plazmatronning tor teshigidan (siqiq xolda) elektr yoy razryadini o’tkazib xosil qilinadi, natijada ionlanish darajasi oshadi. Harorat 7000- 18000oC gacha bo’ladi Yuqori temperaturali plazma oqimi yordamida amalda har qanday qiyin suyuqlanadigan materiallar (volfram, tsirkoniy (IV)-oksid, alyuminiy oksidi, shuningdek, karbid, borid, nitrid va boshqa qiyin suyuqlanadigan birikmalarni yuqori tezlikda hamda bir tekis qoplash mumkin. Qoplamani deyarli hamma materiallarga, jumladan shisha plastikaga ham qoplash mumkin. Plazma xosil qilish va neytral gazlar-argon, azot hamda ularning aralashmalarini ishlatilishi legirlovchi elementlarni kam quyishini va kam oksidlanishini ta‘minlaydi. 4. Detallarni galvanik usullari bilan tiklash. Detallarni galvanik qoplamalar bilan tiklash elektrolid xodisasiga asoslangan. Ma‘lumki, ikkinchi tur o’tkazgichlar, ya‘ni to’z, ishqor, kislota va boshqa ximiyaviy birikmalarning eritmalari elektrolitlar deyiladi. Elektrolitlardan elektr toki o’tkazilganda elektroliz sodir bo’ladi.

Detal tok manbaining manfiy qo’tbiga qatodga ulanganda, uning yoyilgan sirtig’a metall o’tiradi. Tokning musbat qo’tbiga ulangan anod ikkinchi elektrod sifatida xizmat qiladi. Hozirgi vaqtda traktor va avtomobillarning 85% dan ortiq detallari, dvigatellarning esa 95% detallari 0,3 mm metall yeyilish bilan brak qilinadi. Ularni galvanik usulda tiklash ancha samarali xisoblanadi. Bu usulning suyuqlantirib qoplashga nisbatan qator afzalliklari mavjud: jixozlarning oddiyligi; tushunish osonligi; detalni amalda qizimasligi sababli metallda stro’qtura o’zgarishlar sodir bo’lmaydi. Kam yoyilgan detallarni tiklashda yeyilishga chidamli qoplamalar olish imkonini beradi. Kamchiligi jarayonni sermehnatligidir. Miqdoriy jihatdan, elektrolid jarayoni Faradeyning qonunlariga buysunadi: -Eletroliz vaqtida ajralib chiqqan moddalarning og’irlik miqdori eritmada o’tgan elektr miqdoriga to’g’ri proportsionaldir. -Elektrodlarda bir xil miqdordagi elektr ta‘sirida hosil bo’lgan har xil moddalarning og’irlik miqdorlari ularning ekvivalent og’irliklariga proportsional. Elektrolitdan bir soat mobaynida bir amper elektr toki o’tkazilganda qatodda o’tirib qolgan metall miqdori (gramm hisobiga) elektroximiyaviy ekvivalent deyiladi. Faradeyning ikkala qonunini umumiy ko’rinishda quyidagicha ifodalash mumkin: М т = CJ * t o ; М т C = --------- J * t o М т - elektroliz vaqtida ajralib chiqqan moddaning miqdori, g; S – elektroximiyaviy ekvivalent, g/A soat; to - eletrolizning davom etish vaqti, soat.

Amalda qatodda metalldan tashqari vodarod o’tirishi va va boshqa jarayonlar kechishi munosabati bilan, unda cho’kkan metall miqdori ko’tilgan nazariy metall miqdoridan kam bo’ladi. Amalda ajralib chiqqan metall miqdorining nazariy yo’l bilan hisoblab topilgan miqdoriga nisbati tok bo’yicha chiqish deyiladi. U ( bilan belgilanadi va foiz % da ifodalanadi. М п  к = ------- * 100% ; М т  к = 10…18% - xromlashda;  к – 85…95% Elektr tokining qiymatining qoplanayotgan yuza birligiga nisbati tokning zichlgi deb ataladi. J D = ----- ; S bu yerda S - dm 2 . larda ifodaladi. Ma‘lum vaqt davomida qatod sirtig’a o’tirgan metallning qalinligi quyidagi ifodalardan aniqladi; CD к *  к * t o 1000  * h h = ------------------- ; t = -------------------- ; 100  D к * C *  к Xromlash. Xrom bilan q oplangan qoplamalar juda qattiq va yeyilishga chidamli bo’lib, bundan tashqari chiroyli ko’rinishga ega hamda korroziya bardoshdir. Shuning uchun kam yoyilgan yeyilishga chidamli sirtlar (plunjerli juftlar, porshen xalqalari, zolotnik juftlari va boshqalar) xromlash bilan tiklanadi.

Anodlar sof qo ’ rg ’ oshindan yoki uning 6% li surma bilan qotishmasidan tayyorlanadi ( ular eriymaydi ). Xromlanadigan detal qatodga osiladi . Xromat angidrid (SrO3) va sulfat kislotadan olinadigan xromat kislotali elektrolit sifatida ishlatiladi. CrO3 bilan N2SO4 ning nisbati 100:1 bo’lganda tok sarfiga nisbatan eng ko’p unum ro’y beradi. Xromlash uchun vannalar vinniplaet, kislotabardosh plitkalar, polixlorvinil lok, kislotabardosh emal va xokazolar bilan qoplangan bo’ladi. Vanna ikki qavat bo’lib, ular orasidagi bo’shliqqaka suv yoki moy quyib to’ldiriladi. Vannalar elektrolitni filtrlaydi va bug’lanish mahsulotlarini surib oladigan teshikli qilib ishlangan. Elektrolitik xrom – 1200 NV gacha qattiqlikda bo’lib, zangori tusdagi oqkumush rangli metall. Xromlash sifati ko’pincha sirtni xromlashga tayyorlashga va rejimga bog’’liq bo’ladi. Detallar sirtini xromlash quyidagi tartibda olib boriladi: Kir, moy va boshqa iflosliklar yuvish eritmalarida tozalanadi. Mexanik ishlov berish detal to’g’ri geometri shaklga ega bo’lishi uchun bajariladi, bu xromning bir tekis qatlamda o’tirishini ta‘minlaydi. Sirtlar ximiyaviy, elektrolitik usulda va ultratovush yordamida yengsizlantiriladi. Odatda vannaga ishqorli eritma solib, 5…15 A/dm2 zichlikdagi tokda, elektrolit to=60…70oS ligida 2…3 min, qatodda va 1…2 min anodda elektrolitik yengsizlantirish usuli qo’llaniladi. Xromlanmaydigan yuzalar perxlorvinilli lak, viniplast. BF tipidagi yelim va boshqalar bilan izolyatsiyalanadi. Tiklanuvchi sirtni dekapirlash (unga ximiyaviy usulda ishlov berish) o’tiradigan xromni puxta ilashishi uchun zarur. Detal xromli elektrolitda anodga osiladi, tok zichligi 25…40 A/dm2 ligida 30…90 min davom etadi. Detallar quyidagi tarkibli elektrolitda xromlanadi: 150…350 g/l – xromat angidrid. 3,5 g/l – sulfat kislota

tok zichligi – 100…40 A/dm2 50…65 0 S – metall xromlash tezligi 0,03…0,06 mm/soat. Temirlash – xlorli elektrolitlardan yeyilishga chidamli qattiq qotishmalar xosil qilish jarayonidir. Bu usulning xromlashdan afzalliklari: tok kam sarflanadi (5…6 marta); qoplama tez xosil bo’ladi (0,3…0,5 mm/soat) qoplama yeyilishga chidamli, qalinligi 1…1,5 mm qoplama xosil qilish mumkin. Temirlashda elektrolit sifatida oz miqdorda xlorid kislota qo’shilgan xlorli temirning suvdagi eritmasi ishlatiladi. Xlorli temir kontsentratsiyasi – 200…700 g/l Xlorid kislota – 1…3 g/litrni tashkil etadi. Temirlashda kam uglerodli po’latdan tayyorlanadigan anodlar ishlatiladi. Temirlashda po’lat anod eriydi.

Adabiyotlar: 1.Shoumarova M., Abdillayev T. Qishloq xo’jaligi mash i nalari. Toshkent, O’qituvchi 2002Y. 2.A.I. Komilov, Q.A. Sharipov, N.T. Umirov, I.M.Marupov, R.T. Rustamov Traktor va avtomobillar. Toshkent «Talkin» -2003.(lotin alifbosida) 3.F.B.Yevdokimov Umumiy elektrotexnika T.O’qituvchi.1995. 4.N.I.Vershagin i dr. Organizasiya i texnologaya mexanizirovannыx rabot v rastenivodstve, Ucheb, posb № IRPO; Izd.sentr «Akademiya», 2000 5.E.Oyxo’jayev, X.Qo’shnazarov «Qishloq xo’jalik ishlab chiqarishini mexanizasiyalash» Toshkent «Mehnat», 1988.

Похожие

Detallarni ishlash imkoniyatini polimer materiallar ishlatib, qo’shimcha detal qo’yib va kovsharlab tiklash

Mashina detallarini tiklash usullari klassifikatsiyasi. Plastik deformatsiya usulida tiklash. Qo’lda payvandlash va suyuqlantirib qoplash usuli

Transmissiya va yurish qismi detallarini, yerga ishlov berish va o’rim-yig’im mashinalari asosiy ishchi organlarni remont qilish

Mashinalar va uskunalarni remont qilish ishlab chiqarish jarayonlari. Remont ob‘yektlarini yuvish, tozalash va bo’yoqlash asoslari

Namunaviy birikmalar, detallarni va dvigatel detallarini remont qilish