Боғдорчиликда ерни кўчат экишга тайёрлаш машиналари - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Боғдорчиликда ерни кўчат экишга тайёрлаш машиналари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

204 KB

Боғдорчиликда ерни кўчат экишга тайёрлаш машиналари Республикамиз табиий иқлим шароити кенг ассортиментдаги ўта сифатли экспортбоп боғдорчилик ва узумчилик маҳсулотларини этиштириш учун мослиги ҳаммага маълум. Шу сабабли, давлатимизда қишлоқ хўжалигининг барча соҳалари каби боғдорчиликни ҳам ривожлантиришга катта эътибор берилмоқда. Президентимиз И. Каримов томонидан 2006- йилда қабул қилинган фармонда мамлакатимизда мева-сабзавотчилик ва узумчилик соҳаларини бозор иқтисодиёти тамойллари нормалари асосида ривожлантириш зарурлиги кўрсатилиб, шу соҳадаги фермерларга амалий ёрдам бериш тадбирлари белгилаб берилган. Боғдорчилик ва узумчилик майдонларини кенгайтиришга, яъни янги боғларни барпо қилиб, этиштирилган маҳсулот таннархини пасайтириш фақат у ерда бажариладиган технологик жараёнларни механизациялаш ҳисобига иш унумини ошириш туфайли эришиш мумкин. Шу сабабли, қишлоқ хўжалиги учун кичик мутахассисларни тайёрлайдиган касб-ҳунар коллежларида боғдорчилик машиналарини ўқитишга кераклича эътибор берилмоқда. Бозор муносабатлари асосида фаолият кўрсатаётган хўжаликларга маълум ишни бажарадиган машинанинг ҳар хил русумдаги нусхалари келтирилиши мумкин. Аммо, улар бир-биридан тузилиши ва технологик жараённи бажариши бўйича эмас, балки, ташқи кўриниши жиҳатдан фарқланади. Шу сабабли, мазкур ўқув қўлланмада республикамиз боғдорчилиги ва узумчилигида ишлатилиши мумкин бўлган машиналарни русумларга ажратмасдан, уларнинг намунавий нушасининг тузилиши, технологик иш жараёни созланишлари ва ишга тайёрлаш бўйича умумлаштирилган маълумотлар келтирилган. Фақат узумчиликда

қўлланиладиган машиналар тўғрисидаги маълумотлар алоҳида баён қилинган. Машиналарни ўргатиш бўйича ўтказиладиган амалий машғулотларни ҳар бир коллеж ўз имкониятларига қараб ташкиллаштиришини эътиборга олиб, учинчи бобда фақат бир нечта машғулотни ўтказишнинг намунавий тартиби келтирилган. Боғдорчиликни қишлоқ хўжалигининг сердаромад соҳасига айлантириш учун бажариладиган ҳамма ишларни механизациялаш талаб қилинади. Боғдорчиликда ҳам ҳар қандай екинни парваришлаш технологиясидек, ерни кўчат экишга тайёрлаш, кўчат экиш, зараркунанда ва касалликларга қарши кураш, ҳосил йиғиштириш ва маҳсулотни саралаш каби ишлар бажарилади. Шу туфайли мазкур бобда, боғдорчиликдаги технологик жараёнларни бажаришни таъминлай оладиган машиналарнинг тузилиши, технологик иш жараёни, маҳаллий шароитларга мослаб созлаш тўғрисидаги маълумотлар келтирилган ва улар соддалаштирилган схемалар ёрдамида тушунтирилади. Боғлар барпо қилишда ерни тайёрлайдиган машиналар Мевали дарахт кўчатлари экилганидан сўнг, тез ривожланиши учун ерни махсус плантациябоп плуг билан ўта чуқур (40—100 см) шудгорлаш талаб қилинади. Иложи бўлса, плантациябоп шудгорлаш билан бирга, ерга ўғит ҳам солиш мақсадга мувофиқ бўлади. Республикамиз шароитида боғларни барпо қилиш учун, кўпинча тоғолди ерлар ажратилади. Бундай ерларни плантациябоп плуг билан ишлов беришдан олдин, чуқур юмшатилгани маъқул бўлади. Мевали дарахтлар ўтқазиш учун шароитга қараб ер 40—70 см, узум кўчатлари учун эса 100 см чуқурликкача юмшатилади. Бундай ишни бажариш учун махсус чуқур юмшаткичлардан фойдаланилади. Ишлатиладиган чуқур юмшаткичлардан бирининг нусхаси 1расмда кўрсатилган. Чуқур юмшаткич рамаси таянч ғилдирак 9 га ўрнатилган бўлиб, рамага эса, ишчи қисм, яъни энгаштирилган тилгич 6 ҳамда юмшатиш чуқурлигини созлайдиган винцимон механизм 10 жойлашган. Ишчи қисм,

яъни ерни тилиб кетадиган тилгич 6 ва тупроқни қисман кўтариб юмшатадиган башмоқ 5 дан иборатдир. расм. Осма чуқур юмшаткич: а — умумий кўриниши; б — тишнинг ён кўриниши; 1 — автоосгич; 2 — осгич бармоқлари; 3 — суянчиқлар; 4— пичоқ; 5 — башмоқ; 6 — тилгич; 7— искана; 8 — таглик; 9 — таянч ғилдирак; 10 — созловчи винт. Тилгичнинг олд томонига пичоқ 4 ўрнатилган. Пичоқ исканага ўхшаб ишлайди. Шу сабабли у ерни ёриб, ердаги илдизларни кесиб, тилгичнинг ишини енгиллаштиради. Башмоқ 5 нинг учига искана 7 қўндирилган. Искана абразив ейлишга бардош берадиган махсус пўлатдан ясалиб, башмоқнинг тез ейлишини олдини олади. Искана маълум даражагача ейилганидан сўнг янгисига алмаштирилади. Ерга ботирилган ҳолда судралаётган энгаштирилган тилгич устидаги тупроқ, тишни янада чуқурроқ ботишга мажбур қиладиган босимни ҳосил қилади. Тишнинг ерга ботиш чуқурлигини чеклаб туриш учун таянч ғилдираклар хизмат қилади. Ғилдиракларнинг рамага нисбатан баландлигини винт 10 ёрдамида созлаб, тиш юмшатаётган чуқурлик ўзгартирилади. Бундай машина 3—4км/соат гача бўлган тезлик билан ҳаракатланади. Унинг судрашга қаршилиги кўп бонганлиги сабабли, ўта кучли тракторлар билан агрегатланади. Енгил ва ўрта оғирликдаги тупроқли ерларни юмшатишда агрегатдан бир марта фойдаланиш жоиздир. Сертош ёки оғир тупроқли

ерларни 2—3 маротаба, машинани биринчи юришда белгиланган слиуқурликдан 15—20 см саёзроқ, иккинчи юришда биринчига нисбатан кўндаланг йўналишда 10—12 см га чуқурроқ ишлатилади. Охирги юришда эса белгиланган чуқурликда юмшатилади. Юришлар оралиғи маҳаллий шароитга мосланиб танланади. Агар юришлар оралиғи меъёридан каттароқ танланса, мутлақ деформацияланмаган, яъни юмшатилмаган кенгроқ йўлакчалар қолади ва иш сифатини пасайтириб юборади. Чуқур юмшаткичдан кейин плантациябоп плугни унинг йўналишига кўндаланг (90°гача) юргизиш маъқул бўлади, чунки бундай ҳолда тупроқ интенсив юмшатилади. Плантациябоп плуг боғ ва токзорлар учун ажратилган ерни кўчат экишга тайёрлашда ишлатилади. Оддий плугдан асосий фарқи шундаки, унинг корпуси ўта катта чуқурликка ботиб, қирқиб олган тупроқ қатламини ер юзасига ағдариб чиқара олади. Оддий плугларга ўхшаб, плантациябоп плуглар ҳам осма ва тиркалма кўринишда бўлади. 2-расмда ишлаётган тиркалма плантациябоп плуг, 3-расмда эса, тузилишининг схемаси келтирилган. Унинг ишчи қисмлари корпус 16 , чимқирқар 15 , ёрдамчи қисмлари ғилдирак 1 , 2 ва 9, тиркагич 17 учта ғилдиракнинг баландлигини алоҳида-алоҳида ўзгартирадиган учта механизм ва гидросилиндр 5 ташкил қилади. расм. Тиркалма плантациябоп плуг билан ер ҳайдаш.

Плуг корпусининг устунига лемех 18, искана 14, катта ўлчамли ағдаргич 16, тирак тахта 12 ва унинг кенгайтиргичи 70 ўрнатилган. Ўта катта ҳажмдаги тупроқ босими остида ағдаргич егилиб, керакли шаклини ўзгартириб қўймаслиги учун, унинг орқа томонидан бир нечта тиргак 20 лар ўрнатилган. Корпус сирти бўйлаб кўтарилаётган тупроқнинг энг катта босими тушадиган жой, яъни ағдаргичнинг кўкраги тез ейлиб кетади. Шу сабабли, ағдаргич кўкраги алмашувчан қилинади. Плугга ўрнатилган асосий корпуснинг қамров кенглиги 60 см бўлса ҳам, унинг ишчи сирти махсус шаклда бўлганлиги сабабли, у 80 см чуқурликдан олинган тупроқни ағдариб бера олади. Чимқирқарнинг қамров кенглиги 40 см бўлиб, 15 дан 30 см гача бўлган чуқурликда ишлатилади. Корпусга ўрнатилган тирак тахта катта ишчи юзага (тирак тахта ўта, баланд ва узун) эга бўлганлиги сабабли, катта ҳажмдаги тупроқнинг босими таъсирида шудгор деворига ботмайди, натижада корпуснинг бурилиб кетишига йўл қўймайди. Корпус лемехининг тумшуғи искана 14 билан жиҳозланганлиги туфайли, оғир тупроқни ҳам ёриб кираолади. Тирак тахтанинг орқа чети шудгор тубига доимо тиралган ҳолда сирпаниб юриши ҳисобига тез ейлиб кетади. Шу сабабли, у ерга алмашувчан товон қўйилган. расм. Тиркалма плантациябоп плугнинг схемаси: 1 — шудгор ғилдираги; 2 — дала ғилдираги; 3 — шудгор ғилдираги баландлигини

ўзгартирадиган механизм штурвали; 4 — дала ғилдираги баландлигини ўзгартирадиган механизм штурвали; 5 — гидросилиндр; 6 — орқа ғилдирак тортқиси; 7 — ролик; 8 —орқа ғилдирак ўқи билан боғланган устун; 9 — орқа ғилдирак; 10 — тирак тахта кенгайтиргичи; 11 — тирак тахта товони; 12 — тирак тахта; 13 — устун; 14 — искана; 15 — чимқирқар; 16 — корпус; 17 — тиркагич; 18 — лемех; 19 — ағдаргич; 20 — тиргак. Плугнинг дала ғилдираги 2 ҳайдалмаган дала юзаси бўйлаб юритилади. Шудгор ғилдираги 1 эса, плугнинг олдинги юришидан қолган шудгор туби бўйлаб юритилади. Шу сабабли, унинг ўқи ер юзасига тегиб қолмаслиги учун диаметри катта қилинади. Шудгор ғилдираги билан дала ғилдираги жойлашган сатҳ баландликларининг фарқи ҳайдаш чуқурлигини ташкил қилади. Штурвал 3 ва 4 ёрдамида ишлатиладиган механизмлар ғилдираклар баландлигини алоҳидаалоҳида ўзгартириш учун хизмат қилади. Плугни иш ҳолатидан транспорт ҳолатига кўтариш ёки аксинча, иш ҳолатига тушуриш учун гидросилиндр 5 хизмат қилади. Тоғолди ерлардаги қияликларни шудгорлашда агрегатни горизонтал текисликда, қияликка кўндаланг йўналишда юритиш керак, акс ҳолда, ёғин- гарчилик вақтларида юмшатилган тупроқни сув оқими ювиб кетиши мумкин. расм. Осма плантациябоп плуг: 1 — дисксимон пичоқ; 2 — таглик; 3 — чимқирқар лемехи; 4 — ағдаргич; 5 — чопқисимон пичоқ; 6 — таянч ғилдирак; 7— искана; 8 — лемех; 9 — корпус ағдаргичи; 10 — тирак тахта; 11 —кергич; 12 — башмоқ; 13 — тирма

улагич; 14 — рама; 15 — таянч ғилдирагини созловчи винт; 16 — осиш мосламасининг тортқичи; 17— устун; 18— бармоқ. 4-расмда плантациябоп плугнинг осма тури кўрсатилган. Унинг ишчи қисмлари тиркалма турдаги плугникидан ҳеч қандай фарқланмайди. 4- расмдаги плугга қўшимча чопқисимон пичоқ ўрнатилган. Орқа томонга энгаштирилиб қўйилган чопқисимон 5 пичоққа учраган йўғон илдиз унинг тиғи бўйлаб юқорига силжиши ҳисобига кам куч сарфланиб, сирпаниб кесилади ва кесилган илдизлар дала юзасига чиқариб ташланади. Осма плуг тиркалмага нисбатан 35—40% га енгил бўлади, чунки унинг тиркагичи, учта ғилдираги ва гилдиракларнинг ҳолатини созлайдиган механизмлари йўқ. Осма плугнинг ҳайдаш чуқурлигини ўзгартириш учун, унинг таянч ғилдираги ҳолатини рамага нисбатан кўтарилиб — туширилиб турилади. Плантациябоп плугнинг қамров кенглиги, трактор ғилдираклари оралиғининг кенглигидан 3—4 марта кам бўлганлиги сабабли, уни оддий плугларга нисбатан тракторнинг ўнг томонига кўпроқ суриб улаш талаб қилинади. Акс ҳолда, ҳайдалмаган ер юзаси бўйлаб кетаётган тракторга уланган плуг корпуси шудгорланмаган йўлакча қолдириб кетади. Шу сабабли, тиркалма плуг тиркагичи трактор сирғасининг ўнг томонидаги энг четки тешигига уланади. Осма плугни тўғри улаш учун тракторнинг осиш мосламаси ўнг томонга (200 мм гача) суриб қўйлади. Плантациябоп плуг даладаги биринчи юришидаёқ белгиланган чуқурликка ўрнатилмайди, чунки катта чуқурликдан дала юзасига олиб чиқарилган катта ҳажмдаги тупроқ нисбатан баланд уюмни ҳосил қилади. Тўлиқ чуқурликка плуг агрегатнинг учинчи юришида ўрнатилади. Агрегатнинг биринчи юришида плуг ярим чуқурҳкка ўрнатилиб ишлатилади. Иккинчи юришда плуг тўлиқ чуқурликнинг 2/3 қисмига ўрнатилади. Учинчи юришда плуг тўлиқ чуқурликка ўрнатилади. Корпуслари тупроққа

ботирилган плугнинг ҳаракат йўналишини ўзгартириб бўлмайди. Агрегатни ён томонга буришдан олдин плугни транспорт ҳолатга кўтариб қўйиш керак. Плантациябоп плуг билан ҳайдалган ерга кейинчалик дарахт кўчатларини экиш мумкин бўлади.

Хулоса 1. Боғ барпо қилишдан олдин ерни ўта чуқур юмшатиш талаб қилинади. 2. Ерни плантациябоп плуг билан ёки махсус чуқур юмшаткичлар билан чуқур юмшатиш керак. 3. Плантациябоп плугнинг қамров кенглиги оз бўлганлиги сабабли, у тракторнинг ён томонига сурилиб қўйилган ҳолда агрегатланади. Шу сабабли, уни ғилдиракли трактор билан агрегатлашнинг иложи йўқ. 4. Плантациябоп плуг билан ишлов берилган ерга кейинчалик дарахт кўчатларини экиш мумкин бўлади.

Адабиётлар: 1. Шоумарова М., Абдиллаев Т. Қишлоқ хўжалиги машиналари. Тошкент, «Ўқитувчи», 2002. 2. Зуев В., Абдиллаев А. Сабзавот экинлари ва уларни етиштириш технологияси. Тошкент, «Ўзбекистон», 1997. 3. Ф.Е.Аниферов., Л.И.Ерошенко., И.З.Теплинский. Машины для садаводства. Агропромиздат, 1990. 4. Каримов И.А. асарлари. 5. Ўзбекистон республикасининг тегишли қонунлари. 6. Аниферов Ф.Машины для садоводства. Ленинград. 7. «Агропромиздат», 1996. 8. Хмелёв П. Механизация работ в виноградарстве. Москва, 9. «Агропромиздат», 1991. 10. Илмий монографиялар, мақолалар, диссертациялар. 11. Қишлоқ хўжалиги машиналари. Дарслик. www.ДИТ сентр.уз. 12. Суғоришни механизациялаш. www.нетафим . ру . 13. Плодоводство и виноградарство. ҳттп:/www.бфпуис.ру.

Похожие

Кўчат экиш машиналари

Чигитни экишга тайёрлаш

Ғўзанинг агротехникаси, ерни экишга тайёрлаш, экиш. Ғўза қатор ораларига ишлов бериш

Ерларни кўчат экиш, кўчат ковлаш ва кўчат қаторлари оралиғи тупроғига ишлов бериш машиналари

Уруғ экиш ва кўчат ўтқазиш машиналари