Асмда транспорт хизматини ташкил қилиш - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Асмда транспорт хизматини ташкил қилиш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

62 KB

А смда транспорт хизматини ташкил қилиш Режа: 1. АСМда транспортнинг аҳамияти 2. АСМда транспортдан фойдаланишнинг ўзига хос хусусиятлари 3. Транспортдан фойдаланишни ташкил қилиш 4. Транспорт хизматлари нархини белгилаш

АСМда транспортнинг аҳамияти Моддий ишлаб чиқариш тўрт соҳадан: қазиб олувчи; ишлаб берувчи; саноат; деҳқончилик ва транспортдан ташкил топган. Транспортнинг бошқа ишлаб чиқарувчи соҳалардан фарқи шундаки, у янги маҳсулот яратмайди, балки ишлаб чиқарилган моддий бойликни истеъмолга етказади. Транспорт ёрдамида соҳалар, соҳа ичидаги тармоқлар, тармоқ ичидаги корхоналар бир-бири билан боғланиб, ишлаб чиқариш жараёни маромида бориши учун барча шароитлар яратилади. Транспорт ишлаб чиқариш билан истеъмол ўртасидаги алоқани таъминлайди. Иш кучи, меҳнат қуроллари ва меҳнат буюмларини бир жойдан иккинчи жойга кўчириб, жами истеъмол маҳсулоти кўламига таъсир кўрсатади. Транспорт воситалари ёрдамида моддий бойликлар бир жойдан иккинчи жойга кўчирилиши натижасида истеъмолгача яқинлашади, истеъмол қийматининг ташкил топиши тезлашади. Транспорт воситаларининг ўзига хос хусусиятлари улардан моддий бойлик ишлаб чиқаришнинг ҳамма соҳаларида кенг кўламда фойдаланиш заруратини келтириб чиқаради. Транспорт воситаларидан фойдаланиш маҳсулот ишлаб чиқариш ва уни реализация қилиш учун сарфланадиган вақтни қисқартиради, меҳнат унумдорлигини оширади, маҳсулот таннархини камайтиради. Транспорт воситаларидан унумли фойдаланиш қишлоқ хўжалигида йўллар қуриш, уларнинг юк ташиш қобилиятини ошириш, таъмир ишларини мунтазам равишда олиб бориш, йўл хўжалиги ихтиёридаги техникани такомиллаштириш ва улардан унумли фойдаланиш, демакдир. Кузатишлар автомобилнинг юк кўтариш қобилияти қаттиқ қопламали йўлларда қаттиқ қопламасиз йўллардагига нисбатан 25-80%, тезлиги 2-3 марта ошишини, ёнилғи сарфини эса 2 марта камайишини кўрсатади. Шунинг учун хўжаликлараро ва хўжалик ичидаги йўлларни реконструкциялаш ва ўз муддатида таъмирлаш, йўл қурилишини кенгайтириш ва қишлоқ хўжалигини янда интенсив ривожлантириш учун реал шароитлар яратади.

АСМда транспортдан фойдаланишнинг ўзига хос хусусиятлари Қишлоқ хўжалигида транспорт воситаларидан фойдаланиш халқ хўжалигининг бошқа соҳаларига нисбатан ўзига хос хусусиятларга эга. Бу хусусиятларга қуйидагилар киради: қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари кенг ҳудудда етиштирилиши туфайли уларни ташиш бир қатор қийинчиликларни келтириб чиқаради; қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришининг мавсумийлиги туфайли юк ташишни йил мобайнида бир меъёрда амалга ошириб булмайди. Айрим ҳолларда катта миқдордаги юкларни қисқа вақт ичида ташиш зарурати пайдо бўлади; турли хил транспорт воситалари талаб этилади; ташиладиган юклар тури, ҳажми, хусусиятига кўра ҳар хилдир; юк ташиш масофаси ҳар хил бўлади; транспорт воситалари ширкат хўжаликларига кам боради. Қишлоқ хўжалигида транспорт воситаларидан фойдаланишнинг бу хусусиятлари қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари таннархида транспорт харажатлари миқдорининг ошишига олиб келади. Ҳисоб-китобларга кўра, маҳсулот таннархида транспорт харажатлари 30-40 %ни, дон маҳсулотлари таннархида 26 %ни, маккажўхори таннархида 15 %ни ташкил этади. Ҳозирги вақтда ширкат хўжаликларида ташиладиган юкларнинг 80%и автомобиль транспортига, 16%и трактор транспортига ва 4 %и от-улов транспортига тўғри келади. Хўжаликлараро ташиладиган юкларнинг кўпи автомобиль транспорти, хўжаликлар ичида ташиладиган юкларнинг кўп қисми эса трактор транспортлари ҳиссасига тўғри келади. Қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришида ҳаво ва сув, темир йўл транспортидан ҳам фойдаланилмоқда.

Транспортдан фойдаланишни ташкил қилиш Бозор иқтисодиёти шароитида ва соғлом рақобат муҳитида, авто - транспорт корхоналари ўз мижозлари, яъни юк эгалари юкларни ўз вақтида, сифатли ташилганлиги ва албатта, ташишлар ва бошқа ишлар ҳамда хизматларга белгиланган нархлардан қониқишларини таъминлашга интилишлари лозим. Хўжалик юритишнинг маъмурий-буйруқбозлик шароитида авто транспорт хизматлари учун нарх-наво (тариф)лар давлат томонидан марказлаштирилган ҳолда белги ланган ва ҳар бир автотранспорт корхонаси учун ягона ҳисобланган. Оқибатда кўпчилик корхоналар зарар билан ишлаганлар. Бозор иқтисодиётига ўтиш муносабати билан автотранспорт корхона ларининг нарх-наво (тариф)ларни белгилаш тизимига ўзгартиришлар киритиш тақозо этилмоқда. Ҳозирги кунда ҳар бир корхона ўзининг нарх-наво (тариф) сиёсатини ишлаб чиқади, чунки тарифлар доимо назорат остида бўлиши, таҳлил қилиниши керак. Зеро автотранспорт корхонаси томонидан шундай нарх-наво сиёсати қўлланилиши лозимки, у мижозларни ҳам қониқтириши, шу билан бирга, корхона фойда билан ишлашини ҳам таъминлаши лозим. Фирмалар концепцияси назариясида нарх-наво шаклланиши муҳим аҳамиятга эга. Ушбу концепциянинг асосий маъноси кор хона фаолият кўрсатиши ва энг юқори фойда олишга интилишидан иборатдир. Бинобарин, ҳар бир корхонада маҳсулот баҳосини аниқлашга қаратилган маълум ишлар амалга оширилиши лозим. Юк ташувчи автокорхоналарда ушбу ишлар, яъни юк ташиш, бошқа ишлар ва хизматларга тарифларни белгилаш мутахассис-менежерлар томонидан амалга оширилиши ло зим. Нарх-наво (тариф)лар юзаси дан узил- кесил қарор қабул қилишдан олдин менежерлар керакли маълумотларга эга бўлишлари зарур. Менежерларни етарли, ҳақиқий ва долзарб маълумотлар билан таъминлаш автотранспорт корхонасида бошқарув ҳисоби қай даражада йўлга қўйилганлиги билан белгиланади.

Транспорт хизматлари нархини белгилаш Автомобиль ташувлари, бошқа ишлар ва хизматларга тарифларни белгилаш кўп омилларни ҳисобга олувчи мураккаб жараёндир. Нарх-наво шаклланишига таъсир этувчи барча омилларни икки гуруҳга ташқи ва ички омиллар ажратиш мумкин. Шундай қилиб, корхоналарда тарифларни ишлаб чиқиш ва белгилашда бозор ҳақидаги маълумотлардан (ташқи омил) ташқари харажатлар тўғрисидаги маълумотлар ҳам ҳисобга олиниши лозим. Бу борада иқтисодчи- олимлар турли фикрларни билдиришган. Жумладан, "...нарх-навони белгилаш тўғрисида якуний қарорни қабул қилиш учун бозор аҳволини, истеъмолчи талабларини яхши билиш керак," - деб эътироф этишган. Шунингдек, у таъкидлаганки, «...рақобат маҳсулот таннархини ҳисоблашни деярли маъносиз қилиб қўяди, чунки бу ҳолда нарх талаб ва таклиф таъсирида шаклланади, ҳақиқий таннарх эса, ўзича сотиш нархига таъсир этмайди. Таннарх асосида ишлаб чиқаришни бошқариш, айниқса ички имкониятларни аниқлаш мумкин эмас". Нарх-наво шаклланишига ҳам ташқи, ҳам ички омиллар катта таъсир кўрсатади. Таннарх асосий ички омиллардан биридир. Бозор иқтисодиёти шароитида ишлаб чиқариш харажатлари ҳисоби ва ишлаб чиқарилаётган маҳсулотнинг калькуляцияси тўғри ташкил қилинмаса ва йўлга қўйилмаса, корхона муқаррар равишда инқирозга учрайди. Ўтказилган тадқиқотлар шуни кўрсатдики, 20 та юк ташиш автокорхонасидан 16 таси, яъни аксарияти (80 %и) харажатларга асосланиб, нарх-наво белгилайди ва фақат 4 таси (20 %и) харажатларга ҳам, бозорни ўрганишдан олинган маълумотларга ҳам асосланади. Шундан келиб чиқиб , қайд этиш мумкинки, аксарият автокорхоналар автотранспорт хизмати бозорини ўрганмайдилар, нафақат нарх-навони белгилашга, яку ний натижалари бўйича корхона даромадига ҳам таъсир этувчи бошқарув

қарорларини қабул қилишга алоқадор бўлган маркетинг изланишлар билан шуғулланмайдилар. Даромадларни ҳисобга олиш асосий вазифалардан бири бўлиб, асосий хўжалик фаолияти (тушум)дан олинган даромадларни тан олиш ҳисобланади. БҲМСнинг муҳим мазмунли жиҳати молиявий ҳисоботнинг у ёки бу элементини тан олиш шартларини белгилашдир. Масалан, 18-"Тушум" БҲМСси тушумни тан олиш шартлари ни белгилайди. 2 - "Асосий хўжалик фаолиятидан олинадиган даромадлар" БҲМСда ватанимиз ҳисобида биринчи бор даромадларни тан олиш шартлари тўғридан-тўғри ўз ифодасини топган. Ушбу андозага мувофиқ, автомобиль ташувларидан, бошқа ишлар ва хизматлардан оли надиган даромадлар бухгалтерия ҳисобида қуйидаги шартлар мавжуд бўлган ҳолда тан олинади: даромад суммаси юқори даражали ҳақиқийлик билан баҳоланиши мумкин бўлганда; битим билан боғлиқ бўлган даромад автотранспорт корхонасига келиб тушиш эҳтимоли мавжудлигида; бухгалтерлик балансининг якуний ҳисобот санасигача битимнинг якунланиши юқори даражали эҳтимол билан баҳоланганда; битимни ижро этиш ва якунлаш жараёнларида сарфланган харажатлар миқдорини аниқлаш юқори даражали эҳтимол билан баҳоланганда. Даромад (тушум)ни тан олиш шартларидан яна бири – юкларни ташиш, бошқа ишлар ва хизматларни амалга оширишга оид аниқ бир шартномадан келиб чиққан ҳолда, ушбу даромад (тушум)ни олиш ҳуқуқи мавжудлигидир. Автотранспорт корхоналарида даромадларни ҳисобга олиш 9030-"Бажарилган ишлар ва кўрсатил ган хизматлардан олинган даро мадлар" ҳисоб-варағида амалга оширилади. Ишчи ҳисоб-варақлар режасига (1.2- банди) қўшимча ра вишда 9031- "1 тонна юк ташиш тарифи бўйича ишлайдиган юк автомобилларидан олинган да ромадлар"; 9032- "Соатбай иш - лайдиган юк автомобильларидан олинган даромадлар"; 9033- "Ортиш ва

тушириш ишларидан олин ган даромадлар"; 9034-"Экспедиторлик хизматларидан олинган да ромадлар"; 9035- "Бошқа ишлар ва хизматлардан олинган даромад лар" ҳисоб-варақларини киритишни тавсия этамиз. Автотранспорт корхонаси томонидан амалга оширилган юкларни ташишдан олин ган даромадларни алоҳида ва бошқа ишлар, бажарилган хизмат лардан олинган даромадларни алоҳида акс эттириш учун ушбу ҳисоб-варақлap керак бўлади. Қўшимча равишда киритилган ҳисоб-варақлар бўйича ҳисобни юритиш бухгалтер учун кўп қийинчилик вужудга келтирмайди, лекин, шу билан бирга, ички ҳисоботлар, таҳлиллар, айрим ишлар ва бажарилган хизматлар рентабеллигини аниқлаш учун маълумот манбаси бўлиб хизмат қилади. Транспорт воситаларидан фойдаланишнинг иқтисодий самарадорлиги, чунончи: бир тонна километр юк таннархи кўрсаткичи қилинган харажатларни ташилган тонна. километрга бўлиш йўли билан; транспорт воситларининг соатлик ёки сменалик иш унуми кўрсаткичи ташилган тонна километр юкнинг сарфланган вақтга нисбати билан; машинанинг ишда бўлиш коэффициенти кўрсаткичи ишда бўлган машина-кунлари сонини машинанинг хўжаликда бўлган машина кунлари сонига бўлиш билан аниқланади. машинанинг юк кўтариш коэффициенти кўрсаткич умумий ташилган юкнинг юк билан босилган йўлга нисбати билан аниқланади. Бунда автомобильнинг техник жиҳатдан таёргарлик коэффициенти, машиналарни ишга чиқариш коэффициенти, ўртача ишда бўлган вақти, суткалик ўртача юрган йўли, ўртача техник тезлиги, юкни ўртача ташиш масофаси, юк ташиш мавсумийлик коэффициенти каби кўрсаткичлардан ҳам фойдаланилади. Транспорт воситаларидан унумли фойдаланиш ва уларнинг харажатларини камайтириш автомашина ва уни бошқарувчиларнинг меҳнат

унумдорлигини ошириш, мойлаш ва ёқилғи материалларини тежаб-тергаш, жорий таъмир ва жорий қаровлар учун қилинадиган харажатларни тежашга боғлиқ.

Асосий адабиётлар : 1. Салимов Б.Т., Ўроқов Н.И. Қишлоқ хўжалиги инфратузилмаси иқтисодиёти. Ўқув қўлланма. Т.: ТДИУ, 2004. 2. Основнўх показатели деятельности малўх предприятий и микрофирм за 2003 год. Статистический бюллетень. Государственнўй комитет Республики Узбекистана по статистике, Т.; 2003.

Похожие

Соғлиқни сақлашни ташкил қилиш

Электр энергиясидан фойдаланишни ташкил қилиш

Ўзбекистонда агросаноат мажмуасининг ривожланиши ва инфратузилма

Чорвачилик билан шуғулланувчи хўжаликлар ва ҳиссадорлик жамиятларида ветеринария хизматини ташкил этиш

Ўсимлик карантинини мақсади, вазифалари, ривожланиш тарихи. Ўзбекистонда карантин хизматини ташкил этилиши