Соғлиқни сақлашни ташкил қилиш - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Соғлиқни сақлашни ташкил қилиш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

149.5 KB

С оғлиқни сақлашни ташкил қилиш Режа: 1. Соғлиқни сақлаш муассаларининг таъминоти 2. Соғлиқни сақлашни молиялаштириш 3. Соғлиқни сақлаш ишларини ташкил қилиш муаммолари 4. Соғлиқни сақлаш тизимида ислоҳотлар

Соғлиқни сақлаш муассаларининг таъминоти Мустақил Ўзбекистонда 1991 йилдан буён ижтимоий ва иқтисодий сиёсатда туб ўзгаришлар юз берди. Бу ўзгаришлар, ўз навбатида, соғлиқни сақлаш тизимига ҳам сезиларли таъсир кўрсатди ва уни ислоҳ қилишнинг аниқ ҳаётий зарурати юзага келди. 1991-1992 йилларда Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Молия вазир лиги билан ҳамкорликда соғлиқни сақлашни молиялаштириш сиёсатини ўзгартирди. Бюджет маблағлари аҳоли жон бошига қараб ажратилмоқда, амбулато рия-поликлиника муассасалари аҳолининг хизмат кўрсатилган қисми шифохонада даволанган беморлар сонига қараб молиялаштирилади. Натижада тармоқни экстенсив ривожлантириш тўхтатилиб, кундузги даволаш хизмати устун даражада ривожлантирила бошлади. Кундузги хизмат амбулатория хизмати фойдасига 80 %дан 60 %га камайиб, кейингисида молиялаш салмоғи 9-10 %дан 30-40 % гача ўсди. 2003 натижаларига кўра маҳаллий бюджетнинг 50,6 %и амбулато рия- поликлиника тармоғига, 43,0 %и стационар хизмат тармоғига ва 6,4 %и бошқа тармоқларга йўналтирилган. Аҳоли саломатлигини мустаҳкамлаш давлат сиёсати даражасига кўтарилди. Соғлиқни сақлаш тизимида ислоҳот соғлиқни сақлашни ривожлантиришни интенсификациялаш ва захиралардан самарали фойдаланиш бўйича янги иқтисодий механизмларни шакллантиришга қаратилган. Ҳозирги вақтда мамлакатимизда саломатликни муҳофаза этиш борасида қатор қонунчилик ҳужжатларига таянилмоқда. Улардан энг муҳими – Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси томонидан 1996 йил 29 августда тасдиқланган «Ўзбекистон Республикаси фуқароларининг соғлиғини сақлаш тўғрисида»ги қонундир. Ушбу қонун халқаро экспертлар иштирокида ишлаб чиқилган ва халқаро стандартларга мувофиқ келади. У фуқароларнинг

сифатли тиббий ёрдам олишга бўлган тенг ҳуқуқларини таъминлайди. Статистик маълумотларга қараганда, соғлиқни сақлаш харажатларининг ҳар бир кишига тўғри келадиган миқдори қуйидагича: 1995 йилда 454 сўм, 1996 йилда 792 сўм, 1997 йилда 1275 сўм, 1998 йилда 1511 сўм, 1999 йилда 2334 сўм. Демак, ҳар бир кишига тўғри келадиган харажатлар 1999 йили 1995 йилдагига нисбатан 1880 сўмга ошган ва 2334 сўмни ташкил этган. Қонунда ҳуқуқлар билан бир қаторда фуқаролар нинг жамоат ва шахсий саломат ликни сақлаш учун жавобгарлиги ҳам кўзда тутилган. Қонун аҳоли ва айрим жамоалар (қишлоқ, овул, маҳалла) ҳамда маҳаллий ҳокимликларнинг тозаликни сақлаш, саломатлик ва ги гиена тарбиясида одамлар соғлиғини яхшилаш мақсадида жамоатчилик сифатида иштирок этишларини кенгайтиришни ҳам назарда тутади. Ўзбекистон Республикасида соғлиқни сақлашни ривожлантириш тамойиллари ишлаб чиқилган бўлиб, у соғлиқни сақлаш тизимини ислоҳ қилишнинг узоқ даврга мўлжалланган истиқболларини назарда тутади: ривожланишнинг эк стенсив йўлидан тиббий-санитария муассасаларини интенсификациялашга ўтиш; ресурслардан самарали фойдаланиш бўйича янги иқтисодий механизмларни шакллантириш; соғлиқни сақлаш бошқарувини марказлаштиришдан воз кечиш; соғлиқни сақлашда янги молиявий механизмларни яратиш; аҳоли соғлиғини муҳофаза этишда устувор йўналишларни белгилаш; олий тиббий таълим ва тиббий кадрлар тайёрлаш тизимини ислоҳ қилиш; юқумли касалликларнинг олдини олиш чораларини кўриш. Шунинг ўзиёқ аҳоли ва соғлиқни сақлаш муассасаларининг тиббиёт техникаси ва жиҳозларига бўлган эҳтиёж бозорини қондириш имконини беради. Бундан ташқари, молиялаштиришни марказлаштиришдан воз кечиш соғлиқни сақлаш бюджетининг 80-85 %ини маҳаллий ҳокимият идоралари

томонидан шакллантиш ва 12-20 %и ни республика миқёсида сақлаб қолиш имконини яратди. Яқин йилларда соғлиқни сақлаш бюджети маблағлари 60 %ини давлат ҳисобидан, 30 %ини тиббий суғуртани ривожлантириш ҳисобидан ва 10 %ини пуллик хизмат ҳисобидан қоплаш мўлжалланмоқда. Соғлиқни сақлашни молиялаштириш Соғлиқни сақлашнинг давлат тизимини қайта қуриш тиббий хизматлар бозорини яратишда, мулкни давлат тасарруфидан чиқариш ва унинг турли шаклларини вужудга келтиришда намоён бўлади. Ўз навбатида, бу ўтиш даврига хос бўлган ва тиббий хизмат кўрсатиш ҳажми ҳамда сифатига сезиларли таъсир кўрсатувчи муаммони юзага келтиради, яъни соғлиқни сақлаш тизимини молиялаштириш механизми қайта қурилади. Бу ижтимоий молиялаштиришнинг камайишида, хусусий бўғиннинг пайдо бўлиши ва кенгайишида, тармоқни бошқариш тизимининг кескин ўзгаришида намоён бўлади. Жаҳонда ўтказилаётган тадқиқотлар шундан далолат берадики, миллатнинг соғломлиги соғлиқни сақлашга қилинаётган харажатлар миқдорига бевосита боғлиқ бўлмаса-да, соғлиқни сақлаш соҳаси ўзининг асосий вазифасини бажариш учун соҳага сарфланадиган харажатлар ялпи ички маҳсулотга нисбатан 6-10 %ни ташкил этиши лозимлиги умумий равишда қабул қилинган. Кўплаб ривожланган мамлакатларда беморларнинг даволаниши учун қилинадиган сарфлар ҳиссаси умумий харажатлар миқдорининг 10-30 %и чегарасида тебраниб туради. Умумжаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти (УССГ) мутахассисларининг фикрича, молиялаштиришнинг асосий манбалари ўртасидаги нисбатда қуйидагича ҳолат афзал деб ҳисобланади: давлат бюджети-60, тиббий суғурта-30, пулли хизматлар-10%. Соғлиқни сақлашни ривожлантиришда давлатга муҳим аҳамият берилиши қуйидаги уч асосий шароит билан асосланади: биринчидан,

камбағалликни қисқартириш ва хизмат учун эса ўзи ҳақ тўлай олмайдиганларни тиббий ёрдам билан таъминлашнинг зарурати; иккинчидан, тиббий хизматларнинг баъзи кўринишлари ижтимоий неъмат ҳисобланади ва у ташқи самарага эга. Масалан, касаллик тарқатувчилар билан курашган, соғлом турмуш тарзини тарғиб қилиш, тиббий билимларни тарқатиш ва ниҳоят, учинчидан, соғлиқни сақлашга ҳамда тиббий суғурта бозори механизми камчиликларни бартараф этиш (касалланиш хавфининг турли даражаси, информацион ассиметрия: тиббий хизматчилар фақат хизмат кўрсатибгина қолмай, шу билан бирга қандай хизмат кўрсатилиши лозимлиги ҳақида қарор қабул қиладилар). Шу сабабдан ҳам барча мамлакатларда давлат соғлиқни сақлаш тизимига аралашади. Бироқ, бу аралашув даражаси соқлиқни сақлаш тизими фаолиятининг асосий йўналишлари бўйича турличадир. Соғлиқни сақлашни ислоҳ қилишнинг энг муҳим шартларидан бири тармоқни молиялаштиришнинг янги шаклини излаб топиш бўлди. Амбулатория-по ликлиника муассасаларини молиялаштириш хизмат кўрсатилган аҳоли сонига, доимий даволаш муассасаларида даволанган беморлар сонига қараб белгилана бошлади. Сўнгги йилларда самарасиз фойдаланилган ўрин-тўшак сонлари қисқартирилди, бу тиббий ёрдам кўрсатишнинг иқтисодий рентабелли амбулатория шакли ни жорий этиш имконини берди. Соғлиқни сақлаш муассасаларининг молиявий асосларини шакллантириш негизида молия вий режалаштириш ётади. Айнан ана шундай режалаштириш муассасаларни сақлаш эҳтиёжи учун йўналтирилаётган маблағлар миқдори, тармоқ ичида ресурсларни тақсимлаш принциплари, улардан самарали фойдаланиш даражаси, тиббий хизмат кўрсатиш сифатини шартли равишда чегаралаб беради. Шунинг учун соғлиқни сақлаш, молиялаштиришни такомиллаштириш бўйича бошланган ислоҳотларнинг муваффаққияти кўп жиҳатдан тармоқни молиялашни режалаштириш ва

мувофиқлаштириш масалалари қанчалик пухта ишлаб чиқилганлиги билан белгиланади. Соғлиқни тизимини сақлаш молия вий таъминлаш жараёнини такомиллаш тириш саломатликни муҳофаза этиш учун харажатларни режалаштиришнинг шакли ва услуби ўзгариши билан узвий боғлиқ. Ушбу йўналишдаги бош вазифа ажратилаётган мо лиявий ресурсларни тиббий муассасалар фаолиятининг пировард натижаси билан мустаҳкам боғлашдан иборат қилиб қўйилмоғи керак. Соғлиқни сақлаш муассасалари фаолият кўрсатишлари учун йўналтирилаётган молиявий маблағларнинг миқдори бевосита бажарилган ишлар ҳажми ва унинг самарадорлиги даражасига боғлиқ бўлиши ке рак. Тиббий ёрдам кўрсатилиши учун харажатларни режалаштиришни ташкил қилишда бундай ёндашув тармоқнинг молиявий ресурсларидан энг кўпроқ тежамли фойдаланиш, уларнинг сафарбарлигини кучайтириш имконини беради. Тармоқни молиялаштиришнинг бюджет-суғурта модели шаклида тиббий муассасалар эҳтиёжи учун сарфларни қоплаш масаласини ҳал этишга энг мақбул ёндашувларни излашда соғлиқни сақлаш тизимини молиявий режалаштиришнинг ҳозирги амалиётини таҳлил этиш ёрдам беради.Бозор иқтисодиётини шакллантириш босқичини босиб ўтган мамлакатлар тажрибаси кўрсатиб турибдики, у соғлиқни сақлаш етарли фаолият кўрсатиши учун давлат соғлиқни сақлаш тизими билан хизмат кўрсатишнинг хусусий соҳаси қўшиб олиб борилиши керак. Айни вақтда республикада бир қатор хусусий тиббиёт муассасалари ишлаб турибди. Шунингденк, дорихона хизматини, «Тибтехника» ва «Тибтаълим» муассасаларини марказлаштириб бошқаришдан воз кечилди амалга оширилди.

жадвал Соғлиқни сақлаш учун йўналтирилган маблағларнинг тақсимланиши (млн. сўм 2001 йил маълумотлари) № Вилоятлар Молия- лаштири лган, жами Шу жумладан Амбулатория- поликлиника тармоғига стационар хизматига бошқа тapмоқлapra миқдори жамига нисба- тан, % миқдори жамига нисбата н % миқдор и жамига нисбата н %1 Қорақалпоғисто н Республикаси 3505,0 1759,1 50,2 1433,7 40,9 311,9 8,9 2 Андижон 4251,7 2105,5 50,6 1992,2 46,8 109.0 2,5 3 Бухоро 2933,9 1566,7 53,4 1197,0 40,8 170,2 5,8 4 Жиззах 1848,7 943,0 51,0 802,7 43,4 103,0 5,6 5 Қашқадарё 4111,8 2072,6 50,4 1924,4 46,8 114.8 2,8 6 Наманган 3935,6 1959,9 49,8 1901,3 48,3 74,4 1,9 7 Самарқанд 5344,2 2832,4 53,0 2137,7 40,0 374,1 7,0 8 Сурхондарё 3834,4 1905,0 49,7 1490,4 38,9 439 11,4 9 Сирдарё 1685,4 878,2 52,1 677,3 40,2 129,9 7,7 10 Тошкент 5180,2 2719,5 52,5 1984,1 38,3 476,6 9,2 11 Фарғона 5474,4 2682,5 49,0 2375,9 43,4 416,0 7,6 12 Хоразм 2917,6 1458,8 50,0 1263,3 43,3 195,5 6,7 13 Тошкент ш. 5124,2 2325,4 45,4 2391,2 46,7 407,6 7,9 14 Навоий 1663,7 914,8 55,6 715,6 43,0 33.3 2,0 Маҳаллий бюджет 51860,8 26220,1 50,6 22285,4 43,0 3355,3 6,4 Соғлиқни сақлаш ишларини ташкил қилиш муаммолари Ўзбекистон соғлиқни сақлаш иқтисодиётини яқин келажакдаги муаммоси ва вазифаси заҳираларнинг ҳажми ва уларни тақсимлаш бўйича самарали бошқариладиган чегаралар ҳамда улардан тиббиёт хизматида фойдаланишни баҳолаш механизмини излаб топишдир. Соғлиқни сақлашдаги ислоҳотларнинг асосий қоидалари соғлиқни сақлаш тизимини ривожлантиришни интенсификациялаш ва заҳиралардан сама рали фойдаланиш бўйича янги иқтисодий механизмларни

шакллантиришдир. Бу тиббиёт хиз матини қайта тузиш ва тиббий ёрдам кўрсатишнинг сама рали, янги шаклларини жорий қилишни талаб этади. Ислоҳотнинг дастлабки босқичида самарасиз фойдаланилаётган касалхона ўринлари қисқартирилди, улар ўрнига кундузги – қатнаб даволаш муассасалари, уйда даволаш ва амбулатория-ёрдам маркази каби турдаги тиббий ёрдам кўрсатишнинг янги шакллари ривож топди. Бу ислоҳот тиббий ёрдами кўрсатиш салмоғини қимматбаҳо стационар секторидан амбулатория хизмати томон кўчиришни таъминлади. жадвал Соғлиқни сақлашни молиялаштириш маблағлари Республикада илк бор умумий врачлик амалиёти тизими иш лаб чиқилди ва жорий этила бошлади, бу айнан қишлоқ врачлик муассасалари тармоғини интеграциялаш ва самарасиз ишлаётган бир қатор тиббиёт муассасаларини қисқартириш имко нини берди. Ўзбекистонда босқичма- босқич хусусий тиббий хизмат шаклланмоқда, бу давлат тиббиёти ва хусусий тиббиёт ўртасида соғлом рақобатни вужудга келтиради ҳамда мижозлар тиббий хизматни танлаб олиши учун имконият яратади, пировард натижада тиббиёт хизмати сифатининг юксалишига таъсир кўрсатади. Оила, она ва бола саломатлигини муҳофаза этиш, юқумли касалликларга қарши кураш, умумий амалиётли врачлар тайёрлаш бўйича оламшумул устуворликлар белгилаб олинди. Шундай қилиб, соғлиқни сақлашни босқичма-босқич қайта шакллантиришнинг Ўзбекистонга хос усули аниқланди ва амалга оширилмоқда. 1998 йил 1999 йил сумма % сумма % Жами (млрд.сўм) 43,2 100.0 59.4 100,0 Давлат бюджети маблағлари (млр.сўм) 41,9 97,0 56,7 95,5 Ҳомийлар маблағи (млрд.сўм) 0,1 0,2 1.1 1,9 Пуллик хизматлардан тушган маблағ (млрд. сўм) 1,2 2,8 1,6 2,7

Ўзбекистон соғлиқни сақлаш тармоғи ҳозирги даврда халқаро майдонга чиқди ва БМТ ихтисослаштирилган агентликлари фаолиятида фаол иштирок этмоқда. Биринчи навбатда, бу бутун жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти, ЮНИСЕФ, ПРООН ва бир қатор халқаро жамиятлар билан ҳамкорликда кўзга ташланмоқда. Соғлиқни сақлаш тизимини ислоҳ қилиш жараёнида кечган сўнгги машаққатли йиллар маълум ижобий натижаларга эришиш имконини бер ди. Мамлакатда умр кўриш даражаси узайди, аҳоли ўлими камайди, айниқса, оналар ва болалар ўлими камайишига эришилди. Соғлиқни сақлаш тизимини қайта шакллантиришнинг энг муҳим ютуқларидан бири ягона соғлиқни сақлаш тизимининг жорий этилиши бўлди, бу соғлиқни сақлашнинг дав лат, хусусий ва бошқа шакл лари йиғилмасини ўзида намоён қилди. Тармоқни ислоҳ қилишнинг ўтган босқичлари ва узоқ муддатли истиқболи соғлиқни сақлашнинг суғуртали тиббиётга босқичма-босқич ўтиши учун олдиндан яратилган пойдевори ҳисобланади. Эски тузумдан мерос бўлиб қолган, ўтиш даври иқтисодиёти шароитида чуқурлашган муаммолардан бири соғлиқни сақлаш муассасаларининг моддий-техника базаси эскирганлиги ва уларнинг мақсадга тўғри келмайдиган тузилиши ҳисобланади. Ўн йиллар мобайнида Ўзбекистонда соғлиқни сақлаш тиббиёт муассасалари сонини ошириш ҳисобига ривожланди. Бунда асосий эътибор касалхоналар ва стационарларни кенгайтиришга қаратилган. Соғлиқни сақлашнинг кўплаб объектлари, айниқса, қишлоқ жойларда, кичик биноларда жойлашган бўлиб, зарур тиббий ускуналар билан жуда суст жиҳозланган эди. Шу билан бирга касалхона шохобчаларини устун равишда ривожлантиришга асосий эътиборни қаратиш соғлиқни сақлаш тузимидаги муҳим бўғин – биринчи тиббий ёрдам эътибордан четда қолишига олиб келди. Бутун жаҳонда эса аҳолига ҳизмат кўрсатиш бўйича асосий ишлар айнан шу бўғин ҳиссасига тўғри келади.

Ҳозирги вақтга келиб, тиббий муассасалар инфратузилмаси қайта қурилмоқда. Аҳолининг жойлашиши, қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришининг ўзига хос хусусиятлари ва бошқаларни ҳисобга олган ҳолда 1500 ва ундан ортиқ аҳолига хизмат кўрсатувчи қишлоқ шифокорлик бўлинмалари (ҚШБ) ташкил этишга қарор қилинди. ҚШБ умумий амалиёт дастури бўйича тайёрланган шифокорлар билан таъминланади. Улар тиббиётнинг деярли барча асосий йўналишлари бўйича аҳолига ёрдам кўрсатишга, шунингдек, тиббий кўрикдан ўтказиш ва барча касалликларнинг олдини олиш ишларини ҳам ўтказишга мўлжалланганлиги учун бўлинмаларни ташкил этишда мавжуд фельдшер-акушерлик пунктлари ва қишлоқ тиббий амбулаторияларини йўқотиш ва қайта ташкил этиш кўзда тутилган. Бу иш 1995-2000 йилларда қишлоқ ижтимоий инфратузилмасини ривожлантиришнинг давлат Дастури, шунингдек, республика ҳукуматининг Жаҳон банки билан биргаликдаги лойиҳа доирасида амалга оширилди. Ушбу лойиҳа қишлоқ жойларидаги соғлиқни сақлаш хизмати муассасаларининг моддий-техника базасини мустаҳкамлаш ва шифокор ҳамда ҳамширалар, янги ходималар, шунингдек, ҚШБни бошқариш, молиялаштириш тузими вазифаларини такомиллаштириш йўли билан қайта ташкил этишни кўзда тутади. Айни пайтда хусусий тиббий хизматлар ва тиббий суғурталашни ривожлантириш қатор муҳим шарт-шароитлар йўқлиги ёки етарли эмаслиги оқибатида тўхтаб турибди. Булардан, ёрдамга мухтож аҳоли даромад ва жамғармаларининг паст даражадалигини ҳамда молия бозорининг суст ривожланганлигини ажратиб кўрсатиш керак. Шунга қарамай, соғлиқни сақлаш бюджетининг умумий хажмида пулли тиббий хизматлар ҳиссаси ўсиб бормоқда. Ушбу шароитда пулли хизматларнинг ўсиш жараёни икки вазият туфайли юз бериши мумкин: а) ҳар қандай тиббий хизматларни сотиб олиш имконига эга бўлган бой кишилар сонининг кўпайиши;

б) аҳолини ўз пул маблағларининг маълум қисмини, бошқа муҳим ҳаётий эҳтиёжларидан тежаган ҳолда, тиббий хизматлар учун ажратишга мажбур қилувчи соғлиқни сақлаш соҳасидаги мураккаб вазият. Шундай қилиб, умуман, тўла ижобий ифодага эга бўлган бу жараён ҳозирги шароитда аҳолининг тиббий хизматларни истеъмол қилишда кескин табақалашувига, тиббиёт ходимлари малакаси ва маънавияти кескин фарқланиши, малакавий табақалашувига олиб келиш эҳтимоли бор. Мамлакатимизда амалга оширилаётган тиббий муассасаларни хусусийлаштириш дастури бу жараённи янада чуқурлаштириши мумкин. Шунинг учун, соғлом авлодни вояга етказиш мақсадида шахсларнинг даромади даражасидан қатъи назар, давлат томонидан кафолатланган тиббий хизматлар турларини аниқлаш ва ўрнатиш, шунингдек, кам таъминланган тоифаларга ўз соғлиғини сақлашга ижтимоий ёрдам кўрсатиш имкониятларини яратиш долзарб ҳисобланади. Ҳозирги даврда республикада соғлиқни сақлаш тизимини ислоҳ қилишнинг биринчи босқичи умуман муваффақиятли амалга оширилмоқда. Кечиктириб бўлмайдиган тез тиббий ёрдам тизими — Республика шошилинч тиббий ёрдам маркази, вилоят марказлари ва туман марказий шифохоналарида ихтисослаштирилган бўлимлар тузилган бўлиб, улар аҳолига тезкор бепул шошилинч тиббий ёрдам кўрсатилишини таъминламоқда. Кечиктириб бўлмайдиган тез тиббий ёрдам муассасалари замонавий ташхис ва даволаш ускуналари билан жиҳозланмоқда . Шифокорлар малакаси ҳамда замонавий тиббий техника билан жиҳозлашни ҳисобга олган ҳолда кечиктириб бўлмайдиган тез тиббий ёрдам тизими шифокорлари ҳамда тиббиёт ходимлари меҳнатини ташкил этиш ва моддий рагбатлантириш тизими муттасил такомиллаштириб борилмоқда. Аҳолига, энг аввало, қишлоқ жойлардаги аҳолига бирламчи тиббий- санитария ёрдами тизими ислоҳ қилинмоқда. Республиканинг барча туманларида замонавий тиббий ускуналар ва дори-дармонлар билан таъминланган қишлоқ врачлик пунктлари ташкил этилмоқда.

Соғлиқни сақлаш тизимида ислоҳотлар Соғлиқни сақлаш тизимидаги ислоҳотларни янада чуқурлаштириш, республикада юксак жаҳон талаблари даражасидаги юқори технологияли, ихтисослаштирилган тиббий марказларни шакллантириш, илғор тиббий технологияларни кенг жорий этишнинг ташкилий, молиявий-иқтисодий ва ҳуқуқий шарт-шароитларини вужудга келтириш мақсадида муҳим вазифалар амалга оширилмоқда. Илғор чет эл тажрибасини ҳисобга олган ҳолда юқори малакали, ихтисослаштирилган, тиббий ёрдамга муҳтож беморларни қабул қилувчи ҳамда замонавий ташхис ва даволаш тиббий ускуналаридан фойдаланиб даволайдиган махсус клиникалар ва тиббий марказларни ташкил этиш орқали соғлиқни сақлаш тизимини ислоҳ қилинмоқда. Махсус клиникалар ва тиббий марказлар, қоида тариқасида, қуйидаги талабларга мос келиши лозим: яхши тайёргарлик кўрган ва ўз тиббиёт соҳасида тан олинган ҳамда юксак обрў-эътибор қозонган шифокор-мутахассисларга эга бўлиш; юқори технологияли ташхис ва даволаш тиббий ускуналари билан жиҳозланган, замонавий моддий - техника базасига эга бўлиш; ўз тиббий амалиётида жаҳон талабларига мос келадиган даволаш ва ташхиснинг мураккаб усулларини жорий этиш ҳамда кенг қўллаш. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси Ижтимоий комплекси, Соғлиқни сақлаш вазирлиги ва Молия вазирлигининг тажриба тариқасида қуйидагиларни ташкил этиш тўғрисидаги таклифи га биноан : Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг Урология илмий маркази негизида Республика ихтисослаштирилган урология маркази; Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг академик В.Воҳидов номидаги Жарро ҳли к илмий маркази негизида Республика ихтисослаштирилган жарро ҳл ик маркази;

Тошкент шаҳридаги Тошкент вилоят кўз микрохирургияси маркази негизида Республика ихтисослаштирилган кўз микрохирургияси маркази; Кардиология илмий - тадқиқот институти ва Тошкент шаҳридаги 15 - шаҳар клиник шифохонаси негизида Республика ихтисослаштирилган кардиология маркази фаолияти йўлга қўйилди. Қ уйидагилар ташкил этилаётган ихтисослаштирилган тиббий марказларнинг асосий вазифа л ари этиб белгиланди: Марказ фаолиятининг тегишли соҳаси бўйича замонавий ташхис усулларини жорий этиш ҳамда аҳолига юқори малакали ихтисослаштирилган тиббий ёрдам кўрсатиш; мавжуд тиббий техника ва аппаратларнинг доимий янгиланиб ва замонавийлаштириб борилишини таъминлаш, марказни ил ғ ор жаҳон ютуқлари даражасида юқори малакали ихтисослаштирилган тиббий ёрдам кўрсатиш имконини берадиган замонавий тиббий асбоб - ускуналар билан жиҳозлаш; Марказнинг ўзини - ўзи молиялаш ва ўзини - ўзи қоплаш шартлари асосида фаолият кўрсатишини таъминлаш учун молиявий ва моддий - техникавий ресурсларни жалб этиш борасидаги менежме н т ва маркетинг ишларини ташкил этиш; Марказ тиббиёт ходимларининг, шу жумладан, мутахассисларнинг етакчи хорижий тиббиёт ўқув муассасалари ва клиника л арда амалий малака орттиришларини ташкил этиш ҳисобига касб маҳоратини доимий ошириб бориш ва такомиллаштириш; беморларни даволашнинг илғор усуллари ва технологияларини ишлаб чиқиш ҳамда тиббий амалиётга жорий этишга қаратилган илмий тадқиқотлар ўтказиш; со ҳа га алоқадор илғор хорижий тиббиёт муассасалари ва марказлари билан халқаро ҳамкорликни кенгайтириш ҳамда мустаҳкамлаш, ахборот, тўпланган тажриба ва мутахассисларни кенг кўламда айрибошлашни таъминлаш.

Бу тадбирларни амалга оширишда ш ундай тартиб ўрнатил ди ки, бунда: давлат иомидан Ўзбекистон Республикаси Давлат мулки қўмитаси ва Молия вазирлиги ҳамда Марказ Кенгаши тимсолида Марказнинг меҳнат жамоаси Республика ихтисослаштирилган тиббий марказлар и нинг муассислари ҳисобланадилар; давлатга тегишли мулк ишончли бошқарув ҳуқуқи билан Марказнинг устав жам ғ армасига топширилади; давлат томонидан мададга муҳтож бўлган шахслар (имтиёзли тоифадаги шахслар)га давлат бюджети ҳисобидан юқори малакали ихтисослаштирилган тиббий ёрдам кўрсатилади . Марказнинг фаолияти давлат бюджети маблағлари, Марказнинг ўз даромадлари ва жалб этиладиган манбалар (грантлар, ҳомийларнинг маблағлари ва бошқалар) ҳисобига аралаш асосда молияланади. Бунда давлат бюджети маблағлари ҳар бир Марказга Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги орқали харажат моддалари бўйича тақсимланмаган ҳолда алоҳида сатр билан ажратилади. Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги ҳар йилги республика бюджетларини шакллантириш чоғида Соғлиқни сақлаш вазирлиги билан биргаликда 2004 йилдан бошлаб, Республика ихтисослаштирилган марказларининг узоғи билан 2008 йилда ўзини-ўзи молиялаш ва ўзини-ўзи қоплашга ўтишини назарда тутган ҳолда ушбу Марказларни сақлашга бюджет маблағларининг жорий харажатлари босқичма-босқич камайтириб борилишини кўзда тутган. Ўзбекистон Республикаси Давлат мулки қўмитаси, Молия вазирлиги Республика ихтисослаштирилган марказлари фаолиятининг натижаларини ҳисобга олган ҳолда 2006 йилнинг 1 январига бориб Марказларнинг устав жамғармасига топширилган давлат мулкини имтиёзли шартлар билан меҳнат жамоасига мулк сифатида сотиш тўғрисидаги таклифларни Вазирлар Маҳкамасига такдим этиши режалаштирилган. Марказ меҳнат жамоасининг умумий йиғилиши томонидан сайланадиган Марказ Кенгаши Республика ихтисослаштирилган тиббий марказининг

юқори бошқарув идораси ҳисобланиши белгилаб қўйилиши кўзда тутилмоқда. Кенгаш аъзолари орасидан Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг тақдимномаси бўйича ҳукумат қарори билан тайинланадиган директор Марказ Кенгашининг раиси ҳисобланади. Марказларга қуйидаги ҳуқуқ лар берил ган : Марказнинг устав жамғармасига топшириладиган давлат мулкидан фойдаланиш ва уни бошқариш; лавозимлар рўйхатини мустақил равишда ишлаб чиқиш ва тасди қл аш, Марказ ходимларининг ме ҳн атига ҳақ тўлаш ва моддий рағбатлантириш шартларини бажариладиган ишларнинг мураккаблик даражаси, сифати ва ҳажмига нисбатан таба қа лаштирилган тарзда белгилаш. Қ уйидагилар тасдиқлан д и: Республика ихтисослаштирилган тиббий марказини барпо этиш ва унинг фаолиятини ташкил қилиш тартиби тўғрисида Низом; Республика ихтисослаштирилган марказлари томонидан давлат бюджети маблағлари ҳисобига тиббий ёрдам кўрсатиладиган имтиёзли тоифадаги шахсларнинг рўйхати. Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги, Соғлиқни сақлаш вазирлиги ташкил қилинаётган ихтисослаштирилган марказлар билан биргаликда белгиланган тартибда қуйидагиларни ишлаб чиқиб, тасдиқла ди : ташхис ва даволаш сифати стандартларига риоя этган ҳолда юқори малакали ихтисослаштирилган тиббий ёрдам кўрсатиш бўйича Республика марказлари томонидан аҳолига пулли хизмат кўрсатиш қоидалари; Республика ихтисослаштирилган марказларини молиялаш тартиби ва манбалари тўғрисида Низом; ихтисослаштирилган марказлар томонидан пулли тиббий ёрдам кўрсатиш учун тарифларни шакллантириш ва тасдиқлаш тартиби; имтиёзли тоифадаги беморларни даволаш ҳақини давлат бюджети маблағлари ҳисобидан тўлаш тартиби.

Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги Республика ихтисослаштирилган марказларининг бюджет мабла ғ ларидан, тасдиқланган тарифлардан мақсадли ва қонуний фойдаланиши устидан қ атъий назорат ўрнат ади. Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Иқтисодиёт вазирлиги, Молия вазирлиги билан биргаликда бир ой муддатда мазкур Республика ихтисослаштирилган марказларини даволаш ва ташхис ускуналари, тиббиёт асбоблари билан жиҳозлаш нормативларини ишлаб чиқиб, ана шу нормативлар асосида 2003 йилдан бошлаб , республика инвестиция дастурларида уларни замонавий тиббиёт ускуналари ва асбоблари билан тўлиқ таъминлаш учун зарур капитал мабла ғ лар кўзда тутил ган . Давлат томонидан қўллаб - қувватлаш мақсадида ушбу Республика ихтисослаштирилган марказлари ўз эҳтиёжлари учун олиб келинадиган тиббиёт ускунала р и ва асбоблари учун 2003 йилнинг 1 мартидан то 2012 йилнинг 31 декабрига қад ар 10 йил муддатга барча турдаги со ли қлар, божхона тўловлари (божхона рас м ийлаштируви учун йиғимлардан т ашқа р и) тўлашдан озод қ илин ди , бўшайдиган м аблағлар Марказларни ривожлантириш в а жиҳозлашга мақсадли тарзда йўнал т ирил ади . Ўзбекистон Республикаси Молия в азирлиги, Соғлиқни сақлаш вазирлиги Р еспублика ихтисослаштирилган марказ л ари ва бошқа манфаатдор тузилмалар б илан биргаликда 2003 йилда амалга оши р иладиган тажриба та ҳли ли натижалари б ўйича Марказларнинг норматив базаси ни , улар фаолиятини ташкил этиш ва молиялаш тизимини янада такомиллашти р иш юзасидан Вазирлар Маҳкамасига а ниқ таклифлар кирит ган .

Адабиётлар : 1. И.А.Каримов. Ўзбекистон иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштириш йўлида. Т.: Ўзбекистон, 1995. 2. Здравоохранения Узбекистана за 2001. Статистический сборник. МинМакроЭкономСтатистика Республики Узбекистана, Т.; 2002. 3. Салимов Б.Т., Ўроқов Н.И. Қишлоқ хўжалиги инфратузилмаси иқтисодиёти. Ўқув қўлланма. Т.: ТДИУ, 2004.

Похожие

Асмда транспорт хизматини ташкил қилиш

Электр энергиясидан фойдаланишни ташкил қилиш

Чорвачилик тармоғида ишлаб чиқаришни ташкил қилиш ва режалаштириш

Тут дарахтини кўпайтириш ва тут кўчатзори ташкил қилиш

Қишлоқ хўжалик корхоналарининг ер ҳудудини ташкил қилиш ва режалаштириш