Agrokimyoviy xaritogrammani tuzish va shakllantirish - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Agrokimyoviy xaritogrammani tuzish va shakllantirish

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

207.5 KB

Agrokimyoviy xaritogrammani tuzish va shakllantirish Reja: 1. Agrokimyoviy xaritogramma tuzish uchun dastlabki ishlar. 2. Tuproqni oziq moddalar bvlav ta‘mvnlanganlvk darajasiga qarab guruhlash. 3. Tuproqlarni kislotaligi, ishqoriyiligi va sho’rlanishi bo’yicha guruhlanish. 4. Har xil qishloq xo’jalik zkinlarining oziq elementlar bilan ta‘minlanganlik darajasi.

TAYANCH TUSHUNCHALAR. Agrokvmyoviy xarita orginallari uchun asos. Oziq elementlar. Tuproqni harakatchan fosfor, kaliy, mineral azot, nitratli azot bo’yicha guruhlash. рН bo’yicha guruhlash. Tuzlar miqdori bo’yicha guruhlash. Har -xvl ekinlar uchuv oziq elementlar bilan ta‘minlanganlik darajasv. Yerdav foydalanish rejasi. Tuproq xaritasi. Muallifiy orginal. Kontur chegaralari. Namuna chastotasi. Elementar uchastka. Tuproqni agrokimyoviy tekshirish jurnali va tuproq konturlari, elementar uchastkalar tarmog’i tushirilgan xo’jalikning yerdan foydalanish rejasidan foydalanilib tugallangan agrokvmyoviy xarita orginallari uchun asos tayorlanadi. Tush bilan chizilgan asos 20-25 nusxada ko’paytiriladi va muallifiy agrokimyoviy xaritalar tuzish va tugallangan orginal agrokimyoviy xaritalar tayorlash uchun xizmat qiladi. Xaritaning (asosning) bir nusxasiga elementar uchastkalar bo’yicha kimyoviy analiz natijalari ( N,P, K pH va h.k) tushiriladi. Fosfor, kaliy va azot qiymatlari yuqori chap burchagdan boshlab diagonal bo’yicha pastki o’ng burchakka qarab yoziladi. Pastki chap burchakka rN qiymati yoziladi. Bu xarita - asosiy agrokimyoviy , xaritaning muallifiy orginali hisoblanib, unda o’rganilayotgan elementlarining (Р 2 О 5 . К 2 О. N-N0 3 . рН va h.k) absolyut miqdori qayd qilinadi. 2-3 va ko’p nusxalarga fosfor, kaliy va azot bo’yicha analiz natijalari o’tkaziladi. Ular qiymati kvadratlar o’rtasiga yoziladi. Keyin oziq moddalarning miqdori bo’yicha agrokimyoviy analiz natijalarini guruhlarga bo’lish ishlari o’tkaziladi. Buning uchun elementar uchastkalar ulardagi oziq moddalar yoki boshqa ko’rsatkichlariga qarab xar xil ranglarga bo’yaladi. Shunday yo’l bilan agrokimyoviy xaritani muallifiy orginali yaratiladi. Agrokimyoviy xaritaning sifati va aniqligi dala tadqiqotlarining batafsilligi va kimyoviy anlizning aniq bajarilganligi bilan belgilanadi. Agrokimyoviy kontur chegaralari agrokimyoviy ko’rsatkichlarning absolyut miqdori bilan aniqlanadi. Kontur chegaralari holati tuproq namunalarining olish chastotasi, elementar uchastkalarning shakli va maydoni yuzasiga bog’liq. Konturlar chegarasi elementar

uchastkalar chegarasi bilan teng yoki katta bo’lishi mumkin. Agrokimyoviy konturlar chegarasi ayrim xollarda tuproq konturlari chegarasiga to’g’ri kelishi mumkin, bu ayniqsa o’g’it qo’llanilmaydigan (lalmikor) yerlarda uchraydi, ba‘zi vaqtlarda o’g’itlar intensiv qo’llanilayotgan xo’jaliklarda xo’jalik dalalari bilan bir xil bo’ladi. Konturlar konfeguratsiyasi elementar uchastkalar razmeri va shakliga bog’liq, lekin xo’jalik ishlarini tez va sifatli o’tkazish maqsadida, ularning shakli to’g’ri burchakli bo’lgani maqsadga muvofiq. Tuproq analiz natijalarini beshta-oltita sinfga bo’lgan ma‘qul bu tuproq tarkibi rang-barangligini to’liq aks ettiradi. Harakatchan fosfor quyidagi ta‘minlanganlik darajasi sinflariga bo’linadi Р 2 О 5 miqdori mg/kg Ta‘minlanganlik darajasi Tuproq guruhi SHartli belgisi 0 – 15 Juda kam I Och havo rang 16 – 30 Kam II Havo rang 31 – 45 O’rtacha III To’q havo rang 46 – 60 Yuqori IV Ko’k rang > 60 Juda yuqori V To’q ko’k rang Kaliy uchun esa, shunga o’xshash shartli belgilar qabul qilinib, tuproqning kaliy bilan ta‘minlanganligi quyidagicha ko’rsatiladi К 2 О mi q dori mg/kg Ta‘minlanganlik darajasi Tuproq guru h i S h artli belgisi Tuzatish koeffitsent i 0 – 100 Juda kam I Och sari q rang 1,0 101 – 200 Kam II T o’q sariq rang 1,0 201 – 300 O’ rtacha III Och jigar 0,5

rang 301 – 400 Yu q ori IV Jigar rang 0,5 > 400 Juda yu q ori V To’q jigar rang 0 Mineral azot (N-NН 4 QN-N0 3 ) uchun ta‘minlanganlik darajasi quyidagicha: N-N0 з+N - NН 4 miqdori mg|kg Ta‘minla nganlik darajasi Tuproq guruhi SHartli belgisi Tuzatish koeffi-tsenti 5-15 Juda kam I qizil rang 1,25 16-30 Kam II Apelsin ранг 1,00 31-45 O’rtacha III | Sariq rang 0,75 45-60 Yuqori IV Yashil rang 0,50 >60 Juda yuqori V Havo rang 0,25 Nitratli azot (N-N0 3 ) bo’yicha tuproqning azot bilan ta‘minlanganlik darajasi quyidagicha bo’ladi. N-N0 з miqdori mg|kg Ta‘minlan g an - lik darajasi Tuproq guruhi SHartli belgisi Tuzatish koeffi- tsenti 0-10 Juda kam I qizil rang 1.5 11-20 Kam II Apelsin rang 1,25 21-30 O’rtacha III Sariq rang 1.0 31-40 Yuqori IV Yashil rang 0,75 >40 Juda yuqori V Havo rang 0,50

X.T Risqieva (1989) kelgusi yil g’o’za hosili uchun sentyabr oyida mineral azotni (Nm) aniqlashni tavsiya qilib, quyidagi ta‘minlanganlik sinfini taklif qiladi (0-50 sm qatlamda) N m (N-N0 з+N- NН 4 ) miqdori mg| kg Ta‘minlanganlik darajasi Tuproq guruhi Azot dozasi kg|ga <20 Juda kam I 250 20-30 Kam II 225 30-50 Urtacha (etarli) III 200 50-60 Yuqori IV 150 >60 Juda yuqori V 100 Tyurin va Kanonova bo’yicha aniqlangan oson (engil) gidrolizlanadigan azot bilan tuproqning ta‘minlanganlik darajasi. Oson gidroliz lanadi- gan azot Ta‘minlangan-lik darajasi Tuproq guruhi SHartli belgisi <30 Juda kam I qizil rang 30-40 Kam II Apelsen rang 41-50 O’ rtacha III Sariq rang 51-70 Yetarli IV Yashil rang 71-100 Yuqori V Havo rang >100 Juda yuqori VI Ko’k Tuproq nitrifikatsion qobilyati ning darajasini

(Kravakov bo’yicha) Tuproq nitrifik atsion qobilyati mg|kg Ta‘minlanganlik darajasi Tuproq guruhi SHartli belgisi <5 Juda kam I qizil rang 5-8 Kam II Apelsin rang 8,1-15,0 O’rtacha III Sariq rang 16-30 Yetarli IV Yashil rang 31-60 Yuqori V Havo rang >60 Juda yuqori VI Ko’k B.A. Yagodin fosfor va kaliy miqdorini oltita ta‘minlanganlik darajasiga bo’ldi. Р 2 О 5 mg|kg tuproqda, Machigin Ta‘minlanganlik darajasi Tuproq guruhi SHartli belgisi <10 Juda kam I qizil rang 10-15 Kam II Apelsin rang 15-30 O’rtacha III Sariq rang 30-45 Yetarli IV Yashil rang 54-60 Yuqori V Havo rang >60 Juda yuqori VI Ko’k К 2 0 mg | kg tuproqda, Machigin bo’yicha Ta‘minlanganli k darajasi Tuproq guruhi SHartli belgisi <100 Juda kam I qizil rang 100-200 Kam II Apelsin rang 200-300 O’rtacha III Sariq rang 300-400 Yetarli IV Yashil rang 400-600 Yuqori V Havo rang

>600 Juda yuqori VI Ko’k O’ z bekistonda tuproqlar, chirindi miqdoriga qarab, quyidagicha sinflarga bo’linadi. CHirindi miqdori, % Ta‘minlanganlik darajasi Tuproq guruhi SHartli belgisi <0,40 Juda kam I qizil rang 0,41-0,80 Kam II Apelsin rang 0,81-1,20 O’rtacha III Sariq rang 1,21-1,60 Yetarli IV Yashil rang 1,61-2,0 Yuqori V Havo rang >2,0 Juda yuqori VI Ko’k Tuproq tarkibidagi mikroelementlar miqdori Rinkis bo’yicha Tuprokni ta‘minlang anligi Mikroelementlar mikdori, mg | kg tuprokda В (сувлн сo’рим Си !н НС1 Мп 0.1п н 2 зо 4 Мо Оксалат ли 2п 1п КС1 Со 1п Н1МОз Juda kam <0.1 <0.3 <1 <0.05 <0.2 <0.2 Kam 0.1-0.2 0.3-1.5 1-10 0.05-0.15 0.2-1.0 0.2-1.0 O’rtacha ta‘minlan- 0.3-0.5 2-3 20-50 0.20-0.25 2-3 1.5-3.0 Yuqori 0.6-1 4-7 60-100 0.3-0.5 4-5 4-5 Juda yukori >1 >7 >100 >0.5 >5 >5 Kislotali tuproqlarning ular reaktsiyasining rN bo’yicha klassifikatsiyasi

рН Kislotalik darajasi Tuproq guruhi SHartli belgisi <4,0 Juda yuqori I qizil rang qizil 4,1-4,5 Yuqori II Apelsin rang qirmizi 4,6-5,0 O’ ртача _^ III Sariq rang Apelsin 5,1-5,5 Past IV Yashil rang Sariq 5,6-6,0 Juda past V Havo rang Yaxshi >6,0 Neytral VI Ko’k To’q yashil SHo’rxok miqdoriga qarab quyidagicha tuproq komplekslari ajratilishi mumkin SHo’rxok miqdori SHartli belgisi <10 % 10 -25 Och binafsha 25-50 Binafsha >50 To’q binafsha Tuproqning A gorizontdagi almashinuvchan natriy mikdoriga qarab sho’rxoklar quyidagicha sinflanadi. Almashuvchan natriyning miqdori, singdirish sig’imiga nisbatan % xisobida Almashuvchan natriy bilan taminlanganlik darajasi <10 Kam 10-20 O’rtacha >20 Yuqori В qatlamdagi Na miqdoriga qarab, quyidagicha bo’linadi.

Almashuvchan natriyning miqdori, singdirish sig’imiga nisbatan % xisobida Almashuvchan natriy bilan taminlanganlik darajasi <25 Past 25-40 O’rtacha >40 Yuqori Karbonat qatlamining chuqurligiga qarab quyidagi guruxlarga bo’linadi. Karbonatning joylashish chuqurligi sm Joylashish chuq urligining nomlanishi SHartli belgisi <30 Yuza (yuqori) + 30-40 CHuqur bo’lmagan - 40-50 CHuqur >50 Juda chuqur Tuzli qatlamning joylashish chuqurligiga qarab tuproq klassifikatsiyasi Tuzning yuzaga ajralib chiqishi chuqurligi sm Nomlanish 0-30 Yuza sho’rli 30-60 SHo’rli 80-150 CHuqur sho’rli >150 SHo’rsiz Sizot suvlarning chuqurligi bo’yicha. Sizot suvlarning chuqurligi sm CHuqurligini nomlanishi 1-3 Yuza 3-6 O’rtacha >6 CHuqur

Almashinuvchan natriyning miqdori indeks bilan ko’rsatiladi, misol uchun 10-32, bu yerda suratdagi raqam (10) A qatlamdagi, maxrajdagi esa (20) V qatlamdagi almashinuvchan natriyning miqdori (singdirish sig’imiga nisbatan % hisobida). Karbonat qatlamining chuqurligi K (35-40) indeks bilan belgilanadi. Bu yerda K - karbonat qatlami, qavs ichidagi sonlar, karbonat joylashgan chuqurlik. Gips qatlami G (30-40) indeksi bilan belgilanadi. Tuzlarning joylanish chuqurligi S (50-55) indeks bilan belgilanadi. qavs ichidagi son oson eruvchi tuzlar joylanishining' yuqorgi (ustki) chegarasini ko’rsatadi. Tuproqning sho’rlanish darajasi SHo’rlanish даражаси Tuzlar miodori, % нсо 3 СГ N3* 50 4 2 ~ SHo’rlanmagan < 0.061 <0.01 <0.023 <0.08 Kuchsiz 0,061-0,122 0,01-0,035 0,023-0,046 0,08- O’rtacha 0,122-0,244 0,035-0,070 0,046-0,092 0,17- Kuchli sho’rlangan 0,244-0,488 0,070-0,140 0,092-0,184 0,34- 0,86Juda kuchli sho’rlangan (sho’rxok) >0.488 >0.140 >0.184 >0.86 Tuproqni oziq elementlar bilan ta‘minlanganlik darajasi ekin turiga qarab o’zgaradi, chunki har xil ekinlarning oziq elementlarga bo’lgan talabi har xil. Shuning uchun ham qishloq xo’jalik ekinlari oziq elementlariga bo’lgan talabiga qarab 3 guruhga bo’linadi. 1. Donli ekinlar. 2. qator orasiga ishlov beriladigan ekinlar(ildiz mevalilar, kartoshka va h.k) 3. Sabzavot ekinlari. Tuproqning effektiv unumdorligiga qarab har xil guruh ekinlarning oziq elementlar bilan ta‘minlanganlik darajasi.

Tuproq guruhi Donli, donli dukkakli ekinlar, o’tlar Qator orasiga ishlov beriladigan ekinlar Sabzavot ekinlar I Juda kam - - II Kam Juda kam - III O’rtacha Kam Juda kam IV Yetarli o’rtacha Kam V Yuqori Yetarli o’rtacha VI Juda yuqori Yuqori Yuqori Azot bilan ta‘minlanganlik bo’yicha tuproqni guruhlash (100 g tuproqda mg 34, oson gidrolizlanadigan azot, 0,5н Н 2 8 0 4 , Tyurin va Kanonova) Ta‘minlan ganlik Oson gidrolizlanadigan azot Nitrifikatsion qobilyati .рН 6 dan yuqori Donli ekinlar Ildiz meva Sabza- votlar Donli ekin Ildiz meva Sabza- votlar Juda past <3 <4 <5 <0.5 <0.8 <1.5 Past <4 <5 <7 <0,8 <1.5 <3.0 O’rtacha 4-5 5-7 7-10 0.8-1.5 1.5-3.0 3.0-6.0 Yuqori >5 >7 >10 >1.5 >3.0 >6.0 Har xil qishloq xo’jalik ekinlari uchun tuproqning azot bilan ta‘minlanganlik darajasi. Ta‘minla nganlik Oson gidrolizlanadigan azot miqdori, mg | kg Donli ekinlar Qator orasiga ishlov Sabzavot ekinlar Juda kam <30 <40 <50 Kam 30-40 40-50 50-70 O’rtacha 40-50 50-70 70-100 Yuqori >50 >70 >100

Har xil qishloq xo’jalik ekinlari uchun tuproqning nitrifikatsion qobilyatining darajalanishi. Yetarlilik darajasi Nitrifikatsion qobilyati mg|kg tuproqda Azotli o’g’itlarga talabchanligiDonli ekinlar qator orasiga ishlov beriladigan Sabzavot Juda kam <5 <8 <15 Juda yuqori Kam 5-8 8-15 15-30 Yuqori O’rtacha 8-15 15-30 30-60 O’rtacha Yuqori >15 >30 >60 Kuchsiz Har xil qishloq xo’jalik ekinlari uchun tuproqning harakatchan fosfor bilan ta‘minlanganlik darajasi mg | kg Ta‘minla nganlik Donli ekinlar qator, orasiga ishlov beriladigan ekinlari Sabzavot ekinlari Juda kam <10 <15 <30 Kam 10-15 15-30 30-45 O’rtacha 15-30 30-45 45-60 Yuqori >30 >45 >60 Har xil qishloq xo’jalik ekin turlari uchun tuproqning almashinuvchan kaliy bilan ta‘minlanganlik darajasi mg|kg. Ta‘minla nganlik Donli ekinlar qator orasiga ishlov beriladigan ekinlar Sabzavot ekinlar

Juda kam <100 <200 <300 Kam 100-200 200-300 300-400 O’rtacha 200-300 300-400 400-600 Yuqori >300 >400 >600 Har bir element ta‘minlanganlik darajasi alohida agrokimyoviy xaritogrammaga tushiriladi. Ayrim yillarda bitta agrokimyoviy xaritogrammaga bir nechta element ta‘minlanganlik darajasi olinishi mumkin. Bunday xollarda aylana ichiga azot, kvadratga kaliy va uchburchak ichiga fochsfor mikdori yoziladi. Agrokimyoviy xaritogrammaning muallifiy orginalini tuprokshunos - agrokimyogar tuzadi, uning nusxasini esa xaritograflar shakllantiradi. Bu ish muallifiy orginal tuproq-agrokimyoviy guruhi rahbari tomonidan tekshirilgandan keyin bajariladi. Olidin shtirxli orginal tayorlanadi va maydonlar yuzasi hisoblanadi. Almashlab ekish dalalari, ekin turlari bo’yicha agrokimyoviy konturlar maydoni o’lchanadi va xo’jalikning hamma yerlari agrokimyoviy tavsif bo’yicha jamlangan material olinadi. Xo’jalikka beriladigai agrokimyoviy xarita marli yoki matoga kley qilinsa (yopishtirilsa) yaxshi bo’ladi. Xaritogrammada yozuvlar bo’lishi kerak: xaritaning sarlavhasi, xo’jalik, tuman, viloyat nomi xaritaning chap tomoni yuqorisiga, uning pastrog’idan xarita masshtabi va tuzilgan yili yoziladi. Bu kartush deb ataladi. Kartushning ustidan xaritani tuzgan zonal agrokimyoviy laboratoriya nomi ko’rsatiladi. Xarita pastiga qabul qilingan shaklda eksplikatsiya - shartli belgilar joylashtiriladi. O’nga past burchak tuproq -agrokimyoviy otryad boshlig’i, javobgar agrokimyogar va xaritani shakllantirgan texnik - xaritagraf o’z imzosi o’z imzosini qo’yadi.

Adabiyotlar : 1. Niyozaliev, Otabekov va boshqalar "Agrokimyodan amaliy mashg’ulotlar" Toshkent "Mexnat" 1989 y. 2. A Mavlonov, I.CHumachenko, A Abdujalolov "Paxtachilikda agroximya xizmati" Toshkent, "O’zbekiston" 1978 y. 3. Ф.А. Юдин. "Методика агрохимических исследований" Москва. "Колос" 1980 г. 4. Составление и использавание почвенних карт. Под ред к.с-х. н. А.Д. Кашанского. Москва. Агропромиздат 1987 г. 5. Ю.Федорин, АПонамарева "Составление агрохимических картограмм" Казсельхозгиз, 1964 г. Алма-Ата. 6. Пособие по агрохимическому обслуживанию хозяств Казакистана. Под обш ред. Ю.С Папенко. Алма-Ата "Кайнар", 1977 г

Похожие

Bog’larni agrokimyoviy xaritasini tuzish

Tokzorlar uchun agrokimyoviy xaritanoma tuzish

Agrokimyoviy kissa va agrokimyoviy xaritanoma asosida o’g’itlar dozasiii xisoblash uslublari

Agrokimyoviy laboratoriya tekshirishlari

Agrokimyoviy xizmat ko’rsatish