Agrokimyoviy kissa va agrokimyoviy xaritanoma asosida o’g’itlar dozasiii xisoblash uslublari - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Agrokimyoviy kissa va agrokimyoviy xaritanoma asosida o’g’itlar dozasiii xisoblash uslublari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

100.5 KB

Agrokimyoviy kissa va agrokimyoviy xaritanoma asosida o’g’itlar dozasiii xisoblash uslublari Reja: 1. Agrokimyoviy qissa to’g’risida tushuncha 2. Tuproq va o’simliklarni agrokimyoviy analiz natijalari asosida o’g’it normasini hisoblash. 3. Rejalashtirilgan qo’shimcha hosilga o’g’it normasini hisoblash.

TAYANCH TUSHUNCHALAR Agrokimyoviy qissa, tavsiyanoma, xo’jalik ma‘lumotlari, tekshirish natijalari, tuproq eroziyasi, sho’rlanishi, oziq modda miqdori, madaniylashtirilganlik darajasi, o’g’it dozasi, norma, olib chiqish, o’zlashtirish koeffetsienti, qo’shimcha hosil, o’simlik analizi. 1.Agrokimyoviy tekshirish bilan bog’liq bo’lgan tadqiqotlar agrokimyoviy qissa va tavsiyanoma tuzish bilan tugallanadi. Agrokimyoviy qissada dala kundaligi hamda tuproq va agrokimyoviy tekshirish natijalari asosida olingan xo’jalik to’g’risidagi umumiy ma‘lumotlar: joylashishi, maydoni, ixtisosligi, almashlab ekishlar oxirgi 4-5 yil ichida ishlatilgan o’g’it dozalari va shakllari, agrotexnika holati, hosildorlik beriladi. Tuproqni eroziyaga uchraganligi, sho’rlanganligi, toshloqligya, haydalganligi tavsifi beriladi. Oxirida tuproqning madaniylashganligi va unumdorligini tavsifi beriladi. Qissaning asosiy bo’limi bu tuproqning agrokimyoviy tavsifidir. Bu tuproqning agrokimyoviy xaritografiyalash natijalari bo’yicha tuziladi. Oldin olingan va analiz qilingan namunalar miqdori ko’rsatiladi. Ekinlar va almashlab ekish dalalari bo’yicha asosiy tuproq turlarining agrokimyoviy tavsifi jadval ko’rinishda beriladi. Ekinlar va almashlab ekish dalalari bo’yicha agrokimyoviy konturlar maydonlarini o’lchash asosida tuproqdagi harakatchan oziq moddalar miqdoriga qarab xo’jalik maydonlarinng qaydiomasi tuziladi. Bu xo’jalik, brigada tuproqlarining o’rganilayotgan oziq - element bilan ta‘minlanganlik to’g’risida umumiy xulosa qilishga imkon beradi. 1. Xo’jalikning joylashgan joyi. 2. Maydoni. 3. Tabiiy sharoitlari g’aqida tushuncha 4. Tuproqni agroishlab chiqarish tavsifi. 5. Ixitsoslashganligi.

6. Almashlab ekishlar 7. Keyingi 3-4 yildagi o’g’itlarni qo’llash darajasi. 8. qishloq xo’jalik ekinlarining hajmi. 9. Tuproqning agrokimyoviy tavsifi (o’zining tadqiqotlari bo’yicha), qancha namuna olinganligi va analiz qilinganligi ko’rsatiladi. Qishloq xo’jalik ekinlari va almashlab ekish dalalari bo’yicha tuproqiing. agrokimyovny tavsifi beriladi. Tarkibida har xil fosfor va kaliy bo’lgan tuproqlar maydoni hisoblanadi. Xo’jalik dalalarining harakatchan oziq-elementlari bilan nisbiy ta‘minlanganligi to’g’risida xulosa qilinadi. Tuproqqa agrokimyoviy baho beriladi. Xo’jalikdagi torf, go’ng, ohak zaxiralari, tuproqning sho’rlanganlik darajasi, erozziyalanish darajasi, iqlim, relef ko’rsatiladi. Oxirgi 3-5 yilda qo’llanilgan o’g’it dozalari va shakllari tuproq tavsifi, xo’jalik tuproqlariga umumiy baho beriladi. Undan unumli foydalanish rejasi tuziladi. Agrokimyoviy tekshirish, ekin strukturasi, organik va mineral o’g’itlarni ratsional va qo’llash bo’yicha tavsifnoma ishlab chiqiladi. Tuprok va o’simliklar agrokimyoviy analiz natijalari asosida rejalashtirilgan hosilni olish uchun o’g’it normasini hisoblash usuli. Yuqori va sifatli hosil olish uchun o’g’itlarning optimal normasini aniqlash agrokimyoning muhim vazifalardan biridir. O’g’it normasi asosan tuprokdagi oziq moddalarning miqdorini hisobga olgan holda dala tajribalari natijalari asosida belgilanadi. Bundan tashqari, bir qator mualliflar o’g’it dozasini belgilashni hisoblash usulini tavsiya etganlar. Bu usul hosil orqali oziq moddalarini tuproqdan olib chiqib ketilishini, harakatchan oziq elementlarning tuproqdagi miqdorini va oziq elementalarini tuproqdan va o’g’itlardan o’zlashtirilish koeffitsientini hisobga olishga asoslangan. Adabiy manbalardan foydalanib, turli o’simliklardagi azot, fosfor va kaliyning miqdorini bilgan xolda, ularni hosil bilan olib chiqib ketiladigan miqdorini hisoblab topish mumkin. Asosiy qishloq xo’jalik ekinlari 10 ts tovar maxsulotining hosil bo’lishiga o’zlashtiriladigan azot, fosfor va kaliyning o’rtacha miqdori quyidagi jadvalda keltirilgan.

Asosiy oziq elementlarining hosil bilan birga olib ketilishi, 10ts mahsulotga nisbatan kg hisobida. Mahsulot N Р 2 О 5 к 2 о Don : Kuzgi javdar 31,0 14,0 26,0 Kuzgi bug’doy 37,0 13,0 23,0 Bahorgi bug’doy 47,0 12,0 18,0 Arpa 29,0 11,0 20,0 Suli 33,0 14,0 29,0 No’xat 66,0 16,0 20,0 Zig’ir tolasi 80,0 40,0 70,0 Makkajo’xori G’yashil massa G’ 2,5 1,0 3,5 Ildizmevalar: qand lavlagi 5,9 1,8 7,5 Xashaki lavlagi 4,9 1.5 6,7 Xashaki sholg’om 4,8 1,7 5,7 Osh sabzi 3,2 1.6 5,0 Oq boshli karam 3,3 1.3 4.4 Pomidor 2,6 0,4 3,6 Bodring 1,7 1,4 2,6 Piyoz 3,0 1,2 4,0 Kartoshka-tuganagi 6,2 2,0 9,0 Xashaki: Sebarga xashagi 19,7 5,6 15,0 Beda xashagi 26,0 6,5 15,0 qora qiyoq xashagi 15,5 7,0 24,0 Vika xashagi 22,7 6,2 10,0 O’tloq pichan 17,0 7,0 18,0 Rejalashtirilgan qo’shimcha hosil olish uchun o’g’it normasini olib ketiladigan oziq moddalar miqdori bo’yicha hisoblash. Rejalashtirilgan qo’shimcha hosilga o’g’it normasini hisoblash uchun hosil bilan olib chiqib ketiladigan oziq moddalar, oziq moddalarning o’g’itlardan o’zlashtirilish koeffitsienti haqida ma‘lumotlar va tuproqdagi harakatchan oziq

moddalar miqdori bo’yicha tuzilgan agrokimyoviy xaritanoma asos bo’lib xizmat qiladi. Hisobni rejalashtirilgan hosil miqdorini aniqlashdan boshlanadi. Hisoblash ishlari ko’rgazmali bo’lishi uchun ularni jadval ko’rinishida ifodalaymiz. Rejalashtirilgan hosil miqdorini hisoblash jadvalining birinchi qatoriga yozib qo’yiladi (1). Keyiigi 2-3 yilda olingan o’rtacha hosildorlik miqdori ikkinchi qatorga yoziladi. (2). Hosildorlik o’ratsidagi farq rejalashtirilgan qo’shimcha hosil miqdorini tashkil qiladi (3). Hisoblashning navbatdagi bosqichidan bir tonna hosil bilan olib ketiladigan oziq elementlarning miqdori aniqlaniladi (4). Shundan so’ng, qo’shimcha hosil bilan olib ketiladigan oziq elementlarining miqdori proportsiya tuzish yordamida hisoblanadi (5). Olib ketiladigan oziq elementlar miqdorida o’g’it normasi belgilanadi(b). Belgilangan o’g’it normasiga oziq elementlardan o’zlashtirilish koeffitsienti (7). Asosida o’zgartirish kiritiladi (8). qo’shimcha hosil olish uchun solinishi kerak bo’lgan o’g’it miqdori(8). Sof xoldagi azot, fosfor va kaliy uchun ifodalangan. Shuning uchun o’g’itlardagi oziq elementlarning miqdoriga(9) ko’ra bir gektarga solinadigan o’g’it normasi(Yu) hisoblanadi. O’g’it normasini asoslangan normada tavsiya qilish uchun yuqoridagilardan tashqari tuproqlarning oziq elementlari bilan ta‘minlanganlik darajasini ham hisobga olish kerak (11-13). Jadval natijalariga ko’ra, g’o’zadan 5 ts qo’shimcha hosil olish uchun gektariga 89 kg ammiakli selitra, 100 kg supurfosfat va 62 kg kaliy xlorid solish tavsiya etiladi. Lekin ushbu hisoblash usuli yetarli emas. O’g’it normasini olib ketiladigan oziq elementlari miqdori bo’yicha hisoblashning yuqorida kursatilgan usullarning bir qator kamchiliklari bor. 1. Oziq elementlarning olib ketilishi tuproqqa o’g’it solingandan keyin o’zgarmaydi deb hisoblanadi. 2. Mineral o’g’itlarning o’zlashtirilish koeffitsienti ^K^) jadvalda keltirlgan yengil va soz tuproqlar uchun ko’rsatilgan. Og’ir loy tuproqlarda esa bu koeffitsientlar past bo’ladi, shunga ko’ra o’g’it normasi ham oshirilishi mumkin..

3. Turli tuproq xillarda ham o’g’itlardan foydalanish koeffitsienti har xildir. SHuning uchun o’g’it normasini hosil bilan olib ketiladigan oziq elementlari miqdori va agrokimyoviy xaritanoma asosida hisoblash usulini turli tuproq-iqlim zonalarida tekshirib ko’rish kerak. Yuqori hosil olish uchun o’g’it normasini hisoblash bilan cheklanib qolmay, balki o’g’itlarni tuproqqa to’g’ri solish ham kerak. Qo’shimcha hosil olish uchun o’g’it normasini hisoblash Ko’rsatkichlar G’o’za Makkajo’xori (don) Rejalashtirilgan hosil ts|ga 35 70 O’tgan yillardagi o’rtacha hosildorlmk ts|ga 30 50 Qo’shimcha hosil ts | ga 5 20 Hosil bilan olib ketiladigan N Р 3 О 5 к 2 о N Р 2 О 5 к 2 о Ozik moddalar, kg|t 40 12 18 34 12 37 qo’shimcha hosil bilan olib ketiladigan oz.m ., kg|t 20 6 9 68 24 74 qo’shimcha hosil olish uchun kerak bo’ladigan o’g’it, kg 20 6 9 68 24 74 Ozik elementlarni o’g’itlardan 1-y o’zl- sh koef—i, К 1 65 20 70 65 20 70 К 1 ga asosan solinadigan o’g’it kg 31 30 35 105 120 106 O’g’itlardagi oeik, ele-mentlar mikdori Ammi sel Super fosf Kal xlor Ammi sel Super fosf Kal xlor 35 20 56 35 20 56 9-punktga asosan solinadigan o’g’it 89 150 62 300 600 189 Tuproklarning ozich elementlar b-n ta‘min-k darajasi Past O’rta Past O’rtac ha Yukori Past Ta‘min-k darajasiga ko’ra o’git normasi o’zlashtirish 0 1/ З kamayt iriladi 0 1|G’3 ga kamayt  qismi solinad 0

Agrokimyoviy xaritanoma asosida Cho’shimcha hosil olish uchun tavsiya 89 100 63 200 150 189 RYEJALASHTIRILGAN HOSIL OLISH UCHUN O’G’IT NORMASINI O’SIMLIKLARNING TUPROQDAGI OZIQ MODAALARNI O’ZLASHTIRISH KOEFFITsIYeNTI BO’YICHA HISOBLASH. Umumiy hosil uchun o’g’it normasini hisoblashda oziq elementlarining balansi o’rganiladi. Rejalashtirilgan hosil miqdori bo’yicha tuproqdan olib ketiladigan azot, fosfor va kaliy miqdori aniqlanadi, bu balansning sarf kismi bo’ladi. Sarflangan oziq elementlar o’rnini qoplovchi balns kirim qismi 2 kattalikdan iborat: tuproqdagi mavjud moddalar va solinadigan o’g’itlardagi oziq moddlar. Keyingi kattalikni quyidagi formula yordamida topiladi. 100 А-ВК , Н= --------------------- К 2 Bunda: Н- mineral o’g’it normasi, kg|ga sof xolda; А-hosil bilan olib ketiladigan oziq moddalarning miqdori, kg|ga В- tuproqdagi harakatchan oziq moddalarning miqdori, kg|ga. К 1 - oziq moddalarning tuproqda o’zlashtirish koeffitsienti, К 2 - oziq moddalarning o’g’itlardan o’zlashtirish kozffitsienti. А va В ma‘lumotnoma va agrokimyoviy xaritanoma materiallari asosida topiladi. К 1 va К 2 o’zgaruvchan kattaliklar bo’lib ekin turi, tuproq xossalari, o’g’itlar agrotexnikasi darajasi va boshqalarga bog’liq. Rejalashtirilgan umumiy hosil uchun o’g’it normasini quyidagicha hisobla mumkin: aytaylik, xo’jalik arpa donidan gektariga 25 ts hosil olishni rejalashtirdi. Agrokimyoviy tekshirish natijalariga ko’ra, tuproqlarning kislotalnk darajasi -rN -

5, harakatchan azot deyarlik yo’q. Fosfor Kirsanov usuli bo’yicha 5 mg| 100 g tuproqda, kaliy Maslova 6 mg| 100 g. 1t arpa doni olish uchun o’simlikka 26 kg azot, 10 kg fosfor va 26 kg kaliy kerak bo’ladi. Ushbu raqamlarni 2,5 umumiy hosil miqdoriga ko’paytirib, 25 ts arpa hosili bilan 1 ga yerdan olib ketiladigan oziq moddalar miqdorini topamiz: Azot uchun 26 x 2.5=65 kg; fosfor uchun 10 x 2,5 = 25kg; kaliy uchun 26 x 2,5 = 65 kg. Buning o’rnini qoplash uchun o’simlik tuproqdagi harakatchan oziq elementlarning bir qismini o’zlashtiradi. Agshrokimyoviy xaritanomaga asosan 100 g tuproqda 5 mg yoki 5 x30 q 150 kg|ga harakatchan fosfor bor. Tekshirilgan tuproq xossalariga ko’ra o’simliklarni fosfor to’proqdan o’zlashtirish koeffitsienti 7 % bo’lsa, u holda arpa o’simligi 1 ga maydondan 150 x 7/100 = 10,5 kg harakatchan fosforii o’zlashtiradi. Almapshnuvchi kaliy esa 100 g tuproqda 6 mg yoki 6 x 30 q 180 kg|ga ni tashkil qiladi, uning donli ekinlar orqali tuproqdan o’zlashtirilish koeffitsienti 30 %; shunga asosan o’simlik 1 ga maydondan 180 x 30 G’ 100 q 54- kg almashinuvchi kaliyni o’zlashtiradi. Harakatchan shakldagi azot tuproqlarda juda oz miqdorda bo’lib 25 ts hosil olish uchun zarur bo’lgan azot bo’lgan azot o’simlikka o’g’it sifatmda yetkazib beriladi. Navbatdagi jarayonda mineral o’g’itlar orqali yetkazib berilgan oziq moddalar miqdori hisoblanadi. 25 ts arpa doni olish uchun kerak bo’ladigan 25 kg fosforni 10,5 kg tuproqdan o’zlashtirlsa, u xolda o’g’it bilan gektariga 25 -10, 5=14,5 kg fosfor berish kerak bo’ladi. Xuddi shuningdek 65-54=11 kg kaliy o’g’it sifatida berilipgi kerak. Azot esa tuproqda bo’lmaganligi sababli, zarur bo’lgan 65 kg miqdori o’g’it yordamida ta‘minlanadi. Mineral o’g’itlar normasini aniqlash uchun oziq elementlarning o’g’itlardan o’zlashtirilish kozffitsienti topiladi; azotli o’g’itlar uchun uning kattaligi 65 %, fosforli o’g’itlar uchun 15 % va kaliyli o’g’itlar uchun 40 %, ya‘ni har 100 kg solingan tegishli o’g’itdan o’simlik 65 kg azot, 15 kg fosfor, va 40 kg kaliy o’zlashtiriladi.shunga asoslanib, beriladigan o’g’it normasini hisoblanadi :

Azot uchun: 100—65 kg X - 65 kg X 100 x 65- 65 = 100 kg (sof xolda ) Yoki 300 kg ammiakli selitra (33 % azot bor) Fosfor uchun: 100 - 15 kg X- 14,5 kg Х=100 х 14,5 / 15 = 96 kg fosfor Yoki 500 kg yakin superfosfat (19 % fosfor) Kaliy uchun; 100-40 kg X- 11 kg Х= 100 х 11 /40 =27.5 kg kaliy. Yoki 50 kg ga yaqin kaliy xlor (56 % kaliy) Demak, arpa donida 25 ts hosil olish uchun xar gektar maydonga 300 kg ammiakli selitra, 500 kg superfosfat va 50 kg kaliy xlor o’g’itlari solish kerak ekan.

Adabiyotlar : 1. Niyozaliev, Otabekov va boshqalar "Agrokimyodan amaliy mashg’ulotlar" Toshkent "Mexnat" 1989 y. 2. A Mavlonov, I.CHumachenko, A Abdujalolov "Paxtachilikda agroximya xizmati" Toshkent, "O’zbekiston" 1978 y. 3. Ф.А. Юдин. "Методика агрохимических исследований" Москва. "Колос" 1980 г. 4. Составление и использавание почвенних карт. Под ред к.с-х. н. А.Д. Кашанского. Москва. Агропромиздат 1987 г. 5. Ю.Федорин, АПонамарева "Составление агрохимических картограмм" Казсельхозгиз, 1964 г. Алма-Ата. 6. Пособие по агрохимическому обслуживанию хозяств Казакистана. Под обш ред. Ю.С Папенко. Алма-Ата "Кайнар", 1977 г

Похожие

Tokzorlar uchun agrokimyoviy xaritanoma tuzish

Dala pasporti va ularni ishlab chiqarishga joriy qilish

Agrokimyoviy laboratoriya tekshirishlari

Agrokimyoviy xizmat ko’rsatish

Agrokimyoviy tekshirishda ishlatiladigan hujjatlar. Agrokimyoviy tekshirish sifatini nazorat kilish.