Талаба шахси ижодий типларини ўрганиш усуллари - Психология - Рефераты

Талаба шахси ижодий типларини ўрганиш усуллари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

169 KB

Талаба шахси ижодий ти пла рини ўрганиш усуллариШахс ижтимоий типлари (ШИТ) тести турли суд-психик экспертизалар шароитида шахснинг ижтимоий йўналганлигини аниклаш учун яратилган ва синовдан ўтказилган, (Г.А. Аминев, Э.Г. Аминев 1982). У ҳукмрон 2 мотивацияни аниқлайди; 1) инсонларга нисбатан-альтруизм (бошқаларга гамҳур) ёки шахсиятпарастликнинг устунлиги; 2) ҳаётцй қадриятга нисбатан- моддий еки маънавий қизиқишларининг устунлиги. Шахснинг 4 типи фарқланади: ҳаёлпарастлар, амалиётчилар, ақл-заковатлилар, истеъмолчилар. Саволнома Айзенк тестидаги ёлгончилик шкаласини уз ичига олади. Саволнома 1. Моддий томондан ўзларини таъминламаган ёшларнинг никоҳини қувватлайсизми ? 2. Ёрдамга муҳтож инсон ўзи сўрамаган ишга, ёрдам бермаслик керак деб ҳисоблайсизми? 3. Менинг бўш вақтим, бадиий адабиётга сарфлаш учун кўп эмас? Шундайми? 4. «Охирги кўйлагангни яқин кишинга бер»,дегаи диний ақидага сиз қўшиласизми? 5. Болалигимизда сизга буюрилган ишни ҳар доим тез ва бўйин товламай бажарардингизми ? 6. Асосийси-иш ҳақи эмас, ишнинг мазмуни, деган фикрга қўшилас из ми ? 7. Сенинг ёрдаминг қачонлардир одамларга теккан бўлсагина, улар ҳам сенга фойда келтиришларида ҳеч қандай айб деб ҳисобламайман ? 8. Пул ва вақтни ҳонангизни тузатишга сарфлагандан кўра кизиқарли китоблар сотиб олиш афзалдир, шундайми? 9.Сен ёрдамга муҳтож булмаганингда ҳамма сенга ёрдам беришга тайёр, сен ҳақиқатан ёрдамга муҳтож бўлганингда ёнингда ҳеч ким йўқ? 10. Сиз қандайдир ёмонлик аломатларига ишонасизми? И.

Ҳақиқий эркак - бу оилани арзон озиқ-овқатлар билан таъминлашга интиладиган кишидир? 12.Кимгадир қўпол гапирганлигиздан, дагаллик қилганлигиздан узоқ уйланиб юрасиз? 13. Лекин фақат бойликкина бахтга олиб келмайди, катта бойликсиз ҳақиқий бахт бўлиши мумкин эмасми? 14. Жамоат ишларини ёқтирасизми? 15. Ҳар хил хурофатлардан тулиқ озодсиз? 16. Хонадонда яхши уй жиҳозлари бўлиш шарт эмас, деб ҳисоблайсиз? 17. Қарзга пул беришни ёқтирмайман, кўпчилик вақтида қайтаришмагани учун бермайман ҳам. 18. Шеър ўқишни ёқтирасизми? 19. Қизиқ ва фойдаси тегмайдиган киши билан ҳар қандай одам гаплашгиси келмайди, деб ўйлайсизми? 20. Баъзан ярамас ҳазилдан куласизми? 21. Ҳаетнинг мазмуни шулар билан белгиланмасада, ҳар бир инсон дала ҳовлиси, машинаси, гаражи бўлишига интилиши керак, деб ҳисоблайсизми? 22. Уйингизга дайдиб юрган мушукни олиб келишганми? 23. Кўпчшшк инсонлар ҳаётининг асосий мақсади жамиятдаги яхши мавқега қандай йўл билан бўлса ҳам эришишга интилишлиги табиийдир? 24. Жамоада - ҳурмат қозониш, меҳнатидаги муваффақиятлар - жуда яхши,"лекин оммавий бахт асосий, деб ҳисоблаймиз? 25. Ҳар доим хусусий нарсаларга ўқишингиз билан жавоб қайтарасизми? 26. Фан ва техника кашфиётлари, ютуқлари билан қизиқасизми? 27. Ҳар бир инсон аввало ўзи ҳақида ўйлаши керак, чунки сен ҳақингда ҳеч ким гамхўрлик қилмайди? 28. Баъзан мақтаниб қўясизми?

29. Олтин, брилиантларни ортиқча дабдаба деб атайдиган кишилар, уларда бу нарсалар йўқ бўлганлиги учун шундай деб гапиришади, деб ҳисоблайсизми?30. Гапнинг очиги ҳар бир киши машҳур одам бўлишни истайди ? 31. Театр, музей, кўргазмаларда бўлганмисиз? 32. Ҳамма одамлар фақат сўзлар билангина ачинадилар, ишда бўлса ҳамма фақат ўзи ҳақида ўйлайди? 33. Асосан барча кишилар дўстлик ва таниш-билишликни уларга фойда бўлган тақдирдагина тан оладилар, шундайми? 34. Агар мени бошлиғим ўрнига қуйишса, мен кўпчиликни жой- жойига қўйиб қўярдим? 35. Баъзан бугўн бажариладиган ишни зртага қолдирасизми? 36. Пулга сотиб олиб бўлмайдиган нарсаларни, жўДа катга пулга сотиб олиш мўмкин, шундайми? 37. Ҳамма одамлар эгоистлар (фақат ўзлари ҳолда ўйлайдилар), лекин ҳеч ким бўни тан олмайди? 38. Ўзи қийин моддий аҳволда қолганда, кам қайгурадиган одамлар- бетартиб ва ишеқмас кишилардир? 39. Ўзини ҳимоя қила олмайдиган кишига ачинишнинг нима кераги бор? 40. Сиз баъзан елғон гапирганмисиз? 41. Бир кўрганда севиб қолишга ишонасизми? 42. Кўпчилик кишилар шахсий манфаатлари ҳақида гап кетганда, дарров ўзларининг принципиалликларини намоён қиладилар, шундайми? 43. Довюрак саёҳатчиларга ҳавас қиласизми? 44. Раҳмдил, ғамҳўр бўлиш яхши, лекин бундан нима фойда, чунки яхши одамлар фақат болалар ўчун китоблардагиш! мавжўд бўлади? 45. Сиз ютқазишдан, ютишни афзал кўрасизми? 46. 17 асрда ёки революция арафасида туғилганигизда сизга яхши бўлардими? 47. Агар ҳамкасблари ишда ўзлари ҳал қила олсаларда, унга ёрдам

сўраб мурожат қилишса, уни чалғитишса, кимнинг бўлса ҳам, жаҳли чиқади? 48. Тенгқурлик бўйича масалаларни ечиш сизга ёқадими? 49. Кимга бўйсиниш ёқади? Ҳеч кимга? 50. Ундан фойдалироқ нарсалар мавжуд деб, сиз бадиий ҳаваскорлик тўгарагига қатнашмадингиз, шу тўгрими? 51. Агар одамларга шўнчаки ёрдам берсангиз, улар буни қадр- лашмайди ва сизни ҳеч ким деб ҳисоблашади, шу тўгрими? 52. Ҳаёт мазмуни, бахт ва инсон мақсади ҳақида ўйлайсизми? 53. Сиз бошқа одам ҳақйда қайгуриб, юрганингиздй бошингизда огриқ пайдо бўлиб, ўзингизни ёмон ҳис қилганмисиз? Қайта ишлаш. Қайта ишлаш қуйидаги калитга мос равишда ҳар бир шкала бўйича олинган балларни ҳисоблашдан иборатдир. Жадвал. I. ШИТ тестига калит. Шкала Жами Одамларга муносабат (ОМ) Ҳа -4, 12, 14, 22, 53 Йық -2, 7, 9, 17, 19, 24, 27, 30, 32, 34, 37, 39, 42, 44, 47, 49, 51 5 1 7 Қизиқишларни нг Ҳа -1, 6, 8, 16, 18, 26, 31. 41, 43, 46, 48, 52. Йўқ -3, 11, 13, 21, 23, 29, 33, 36, 38, 50. 12 10 Ёлғон Ҳа -5, 15, 25, Йўк; -10, 20, 28, 35, 40, 45 3 6 Кейин оддий баллардан ишчи балларга ўтилади, у қ - 2 + 4(х:22} 1. 77 формула бўйича -2 дан + 2 гача узгарадиган ишчи

балларни ҳисоблаймиз. Бунда 68% ижобий жавоб учун 0 балл қуйилади. Қайта ишлашни тезлаштириш учун қуйидаги жавоб келтирилади. Жадвал II х y x y x y 0 -2,0 8 -1,4 16 -0,2 1 -2,0 9 -1,2 17 -0,6 2 -2,0 10 -1,0 18 -0,8 3 -1,9 11 -0,8 19 -1,1 4 -1,8 12 -0,6 20 -1,4 5 -1,7 13 -0,4 21 -1,7 6 -1,6 14 -0,2 22 -2,0 7 -1,4 15 0 ШИТ тестидаги оддий балларни ишчи балларга айлантириш жадвалиШарҳи Агар ДИНқ+2 булса, мутлақо маънавий қизиқишлар устун булади. Агар ДМ қ 0 бўлса, шахснинг маънавий в.а моддий қизиқишлари баравар бўлади. Агар ДН қ -1 ёки -2 га тенг бўлса, моддий қизиқишлар нисбий ёки тўлиқ устун бўлади. Худди шундай шарҳ алльтруизм ва эгоцентризм шкаласи бўйича ҳам ўтказилади. Шахс типини аниқлаш учун, олинган натижалар Л координатали текисликка ўтказамиз, бу ердан одамлар 4 типга бўлинишини куриниб турибди.

1-расм «Шахс ижтимоий типлари» тести натижаларининг график тасвири «ҳаёлпарастлар»-маънавий қизиқишлари устун ва атрофдаги кишиларга гамҳўрлик (альтруизм) курсатадиган шахс. Улардан фарқли равишда «амалиётчиларни ҳаётнинг моддий томони қизиқтиради, лекин улар ҳам атрофдагиларга яхшилик истаб яшаш кераклигини тушунадилар». Ақлилар гоялар ва маданий қадриятлар дунёсида «яшайдиган» шахслар бўлиб, улар ўзи билан ўзи оворадирлар. II . III . Талабалар жамоаси фаолиятининг цсихологияси. Талабалар жамоасининг муҳим мақсадларидан бири-бўлажак касбий фаолиятга тайёрланишда ҳамкорлик курсатиш, бунинг учун зарур бўлган шахсий ҳислатларнинг шаклланишига таъсир кўрсатиш ҳисобланади. Талабалар жамоаси бошқа жамоалардан қуйидаги хусусиятлари билан фарқ қилади: а/ фаолиятнинг асосий тури /олий маълумот олиш йуналтирилган таълим/ б/ ёш ва маълумотнинг бир хиллиги билан, в/ таркибнинг барқарорлиги билан,

г/ ўқув ишларининг режалилиги ва қагьий кетма-кетлиги билан, д/ ўз~узини бошқаришнинг юқори даражаси билан /гуруҳ старостаси, касаба уюшма қумитаси раиси ва бошқалар/. е/мақсаднинг бирлиги жамоа аъзоларининг мутахассис- ликни эгаллашга интилиши ва Ватанга оилавий нзароитдаги кишиларни бирлаштиради. Масалан, талабаларнинг баъзилари оилали, баъзилари болали ҳамдир. Ҳозирги вақтда кўпчилик талабалар туғридан тўғри мактабдан келганлиги учун, билимларни эгаллаш жамоада тарбиячи ва ташкилотчи ролини бажариш ҳаётий эҳтиёж бўлиб қолди. Талабалар жамоаси психологияси уларнинг ҳаёт ва фаолиятини ўзаро муносабатларини, жамоа кайфияти, анъана-ларини уз ичига олади. Талабалар жамоаси касбни эгаллашга ижтимоий йуналганлик, эҳтиёжлар, қизиқишлар, мақсадлар ва вазифаларнинг умумийлиги билан характерланади. Талабалар академик гурухлари олий ўқув юртлари системасида дастлабки асосий жамоа ҳисобланади. Гуруҳнинг талабага таъсир кучи ундағи психологик иқлимга боғлиқ булади. I курс талабалари гуруҳлардаги муносабат ва ўқиш бўйича муносабатга энг юқори баҳо берадилар. Талабалар юқори курсларга ўттан сайин шахслараро муносабатга бериладиган баҳо. пасайиб боради. Талаба ешлар чин дўстга, яқин инсонга, очиқ ва ишоичли муносабатга эҳтиёж сезишади, тақлид қилиш учун инсонни излайди. Талабанинг гуруҳ билан ўзаро таъсири дўстона муносабат урнатишга боглиқ булади. Психологлар олган маълумотларга қара!'анда, кайфияти доимо яхши, ҳазилкаш, келажакка ишончни 71,3% синалувчилар ёқтиришади, 63,1 % синалувчилар юксак маданиятли дўстларни ёқтирашади. Узга кишиларни тушуна оладиган ва қийим пайтда ёрдам берадиган дустларни 62,8% синалувчилар, мустақил фикрлайдиганларни 61,5% синалувчялар юксак ахлоқий хислатларга эга булишни ва б%синалувчилар, д5'стларнинг касбий

билимларини билишни 35,4% ташаббускор, ҳаракатчан бўлишни 32,2% талабалар билдиришган. Ҳар бир талаба гуруҳининг .пешқадами бўлиб, улар ўзларининг шахсий сифатлари билан ўртоқларига - ижобий таъсир кўрсатадилар. Талабанинг гуруҳдаги психологик статуси /ўрни/ ўқув фаоллигига боглиқ. Гурухдаги яхши ўқийдиган талабалар шу шахслараро муносабатда етакчи ўринга эга бўлишади. Лекин баъзи аълочи- лар ҳам ^'уруҳга қарши чиқишса, хўрланиб қолишлари мумкин. Шундай қилиб, шахслараро муносабат ва мулоқот жамоа фаолиятининг томонларидан бири ҳисобланиб, улар талабалар хулқ- атворига катта таъсир кўрсатади. З.Талабалар жамоас ини шакллантириш ва ўрганиш,Жамоани ўрганишнинг асосий методлари: 1 / турли вазиятларда кузатиш. 2/ жамоа ва ҳар бир талаба билан суҳбатлашиш, 3/ жамоат ташкилотларининг ишини таздил қнлиго учун анкеталар утказиш, 4/ социометрня методи. Жамоадаш ўзаро муносабатларни урганиш у ч ун гориз о нтал ва верти к ал бўйича кесимлар иетодидан ҳам фойдаланилади. Горизонтвл кесим талабаларкинг катта ўртоқлари билая уқигурчилари билая муносабатни аниқлаш имкониня беради. Талабалар жамоаснни урганиш қийин бўлнб, бу ишни I чи курсданоқ бошлаш керак. Талабалар жамоасини шакллантиришнинг йуллари қандай? Дасгаввал та ъ кидлаш жоизки, жамоадаги муносабатлар шахс нинг мустақиллигини ҳар томонлама ривожлантиради, Ҳар бир талабалар гуруҳи уз кураторларига эга бўлиб г у жамоани жвпслаштиришда, гуруҳнинг ижтимоий бурч ҳиссини шакллактиришда. ижодий ташаббускорлик ва мустақнллюши

ривожлантнрншда катта роль ўйнайди. Кураторлар учун рағбатлантириш чоралари ҳам мавжуд: ректоратаинг, касаба уюшмасининг фаҳрий ёрлиги билан тавдирллш, энг яхши кураторларни ҳурмат тахтасига расмини қуйиш, ректорат томонидан илмнй тадқиқот ишини тутатиш учун 3 ойлик таътил бериш ва ҳоказо. Талабалар жамоасини жипсАаштиришда гуруҳлар ўртасида донмий ранишда ўтказшлб туриладиган мусобакалар, квнлар, турли байрам тадбирлари, билимлар конкурслари катга аҳамиятга эга. Буидал нусобақаларнинг ундовчи фаоллигн шу бклан тушунтиридадики шахснинг жамода ызини кўрсатиш билан чамбарчас боғлиқ. Талабалар жамоаси ривожланишининг бир неча босқичлари бор. Бирннчи босқич- 1-курс ва қисман 2-курсга мос келади Иккинчи босқич - қисмаи 2-курс ва 3-курс. Учинчи босқич 3-4 - курсларга хосдир. биринчи босқични ишлаб чиқариш ижтимоий психологик мослашув билдн характерланади, яъни ўқув жараенига ва янги жамоага фаол кўникишдир.

А д а б иё т л ар: 1. Каримов Й.А "Баркамол авлод Ўзбекистон тараққиётининг пойдевори".- Т. "Шарқ", - 1997. 636 2. Каримов И^А "Баркамол авлод орзуси"~Т."Ўзбекистон миллий эациклопедияси" - 2000. - 245 б 3. Каримов И.А. "Соглом авлод бизнинг келажагимиз". - Т. "Абу Али Ибн Сино". 2000. 4. Азимов Н.Ж. "Динамика совместией учебной деятельности преподователя со студентами". Авторед дис. . . к.п.н.Т.1996. 5. Алдер X НЛП: Современнью психотехнологии. пер с англ. Санкт-Петербург "Питер",- 2000 -160 6. Бандура А Теория социалъного научения . Санкт- Петербург.Евразия. 2000. - 320 с 7. Боно Э. "Нестандартное мьгшление".~Минск. Попурри. 1998- 224 с 8. Гаппиров Б.Т. Динамика развития правственного самосознания личности студента ва процесса обучения, Автореф. дис. . . . к.п.н. Т., 1993, 9. Давлетшин М.Г. "Кадрлар тайёрлаш миллий дастури" ва олий мактабда психология фанини ўқитинши такомиллаштириш муаммолари "Олий педагогик уқув юртларининг ўқув жараёнига педагогик технологияларни татбиқ этишнинг илмий асослари " Конференция материллари Т. 2000 10.Давлетшин М.Г., Жалилова С,Х. Олий мактабда таълим жараён. самарадорлигининг психологик томонлари. ~~ Т,, 2001. - 10 б. 11.Джалилова С.Х. Психологические особенности личностной професионализации студентов педагогического вуза. Автореф. дис/. . .к.п.н. -Т. г 1994.

12. Джусубалиева Д.М. Теоретические основм формирования информационной культурм студентов в условиях дистанционного обучения. Автореф. дис. . . .док. к.п.н. — Алмать!. 1997. 13. М.И.Дьяченко, Л.А.Кандьтбович. Психология внсшей школьг. изд-во БГУ. Минск 1978. 14. Замонавий педагогик технологиялар. Т., 2002. - 186.

Похожие

Шахснинг индивидуал–типологик ҳусусиятлари ва уларни ўрганиш усуллари

Менежмент психологаяси. Менежер шахси типологияси

Акли заиф болалар шахси, унинг шаклланиш хусусиятлари

Талабалар фаолиятининг психологик таҳлили

Талабалар фаолиятининг психологик таҳлили