Шахслараро муносабатлар орасидаги зиддиятни ечиш омили сифатидаги эмоционал (ҳиссий) мухит коррекцияси - Психология - Рефераты

Шахслараро муносабатлар орасидаги зиддиятни ечиш омили сифатидаги эмоционал (ҳиссий) мухит коррекцияси

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

88 KB

www.arxiv.uz Режа: 1. Мимика машқлари 2. Тоник машқлар 3. Релаксацион машқлар. 4. Стрессга қарши машқлар. 5. Ўқувчилар хулқ-атворини психологик коррекцияси 6. Психологик машқлар . 7. Шахслараро муносабатдаги муаммоларнинг англашга оид психологик машқлар . 8. Психологик тренинглар 30 дақиқалик тренинг.

www.arxiv.uz МИМИКА, ТОНИК ВА РЕЛАКСАЦИОН МАШҚЛАР. Ўсмирлик ва ёшлик даврида эмоция (хиссиёт) лар хулқ- атворни регуляция қилиш ва атроф оламда ориентация қилишнинг асосий омилидир. Ш ахслараро муносабатлар коррекциясининг мақсади авваламбор “ эмоционал(хиссий) кечинмалар маданияти ” ни тарбиялашдир. Чунки, жамият ривождининг замонавий босқичидада, бозор иқтисодиёти шароитида инсон фаолияти доимий вақт тансиқлигида ҳамда кескин тезликда ўтиши ўқувчиларда аффектив кечинмалар ва стресс холатлар пайдо бўлиш хавфини орттиради. Ушбу масалаларни ечиш учун махсус машқлардан фойдаланилади: МИМИКА МАШҚЛАРИ Аввалига қатнашчилар мимика машқларини тайёрлов машқлари сифатида тренинг машғулотлардан олдин мослашув хосил қилиш учун ўтказиш таклиф қилинади. 1. Қатнашчилар учтадан бқлиб гуруҳларга бўлинадилар. Қатнашчилардан бири ўйинбошчи бўлиб сайланади, қолганлар навбат билан унинг қўлини сиқиб қўядилар. Сўнг ўйинбошчининг қўзи боғланади ва қўл сиқиш бошқатдан амалга оширилади. Ўйинбошчи қайси қўл кимники эканлигини топиши керак. Секинлик билан қўл сиқувчилар сони оширилади. 2. Қўллама: “юзнинг мимика мускуллари учун бир қатор машқларни бажаринг” а) Пешонани тириштиринг, қошларни қўтаринг(ажабланиш, ҳайрон қолиш). Ўзингизни бўш қўйинг, бир дақиқа мобайнида пешонангизни текис сақланг. б) Қошларни бутунлай бўшаштиринг. Кўз қорачиқларни тепага қаратинг.( “ менга барибир”- бепарволик).

www.arxiv.uz в) Кўзни чақчайтиринг, оғизни очинг, қўлларни муштга букинг, бутун баданни таранглаштиринг (қўрқув, даҳшат). Бўшишинг. г) Қовоқларни бўшаштиринг(“дангасалик, ухлашни хохламоқ”). д) Бурун тешикларини кенгайтиринг, бурунни буруштиринг (жиркананч, “сассиқ хидни сезяпман”). Бўшашинг. е) Кулиб кўзингизни қисиб қўйинг. ТОНИК МАШҚЛАР Қуйидаги машқлар серияси конкрет вазиятда ўз танасини бошқара олишни онгли шакллантиришга йўналган. Учрашув . Жуфт-жуфт бўлиб бажарилади. Иккита қатнашчи бир-бирига яқинлаши ва дўстлар, душмашлар, ака-укалар, сингиллар, дугоналар, севишганлар, синфдошлар, бошлиқ ва унинг қўлида ишловчи орасидаги эмоционал (хиссий) учрашувни (овоз, мимика ва харакатлар билан биргаликда) тасвирлаб берадилар. Вазиятни инсценировка қилиш. 1. Иккита қатнашчи аудиторияда доска ни латта билан артишяпти. Албатта, улар артишни имитация қилишяпти. Уларни юзи аудиторияга қаратилган, шу боис уларни ҳолатини қузатиш мумкин. Сигнал билан улар латтани бошқаларга беришади. Уларнинг ҳолати ва ишга муносабатига қайтадан баҳо берилади. Ўйин тугагач олинган таассуротлар билан алмашинилади. 2. Аудитория олдида бир неча стул қўйилади. Ўқувчилардан бири бир стулдан иккинчисига ўтириб, пластика ва мимика ёрдамида қуйидагини ифода этади: “яхши стул экан, лекин бошқасида ўтириб кўраман. Бу стул олдингисидан яхшироқ… Бундан бошқасиғчи? О! Буниси энг яхши экан! ”. Хар бир ўқувчи ўзи билан ўзи шундай пантомимик сухбат ўтказади. МЕВАЛАР ЙИҒИШ.

www.arxiv.uz Ўқувчиларга қуйидаги қўллама берилади: “Мева боғидасизлар деб фараз қилинг. Олма ва нокларни узиб саватингизга солинг. Қўлингиздаги тўғри таранглашишни қидиринг. Ички нигоҳингиз билан хар бир узаётган олмангизни кўришга харакат қилинг. Иккити бир хили мавжуд эмас. Шунинг учун хар бир мева учун алоҳида кучланиш керак. Қандай олмани узяпсиз? Ингичка шохдами ёки йўғон шохдами? Каттами ёки кичикми? Олмани тишлашингизни фараз қилинг. Агар ширин бўлса ўртоғингиз билан бўлишинг ”. Машқни бажариш пайтида қатнашчилар бадандаги кучланиш ва парнёрларни ўзаро таьсирини кузатиши мухим.. РЕЛАКСАЦИОН МАШҚЛАР. Стулда ўтириб бир вақтнинг ўзида ҳамма мускуллани таранглаштиринг, бу таранглашишни 10 сония ичида сақланг. Бу вақтда қўлингиздан келганча қаттиқ кучланинг. Сўнг таранглашишни асталик билан кўйиб юбориб, баданингиз стулда бўшашишини кутинг. Бўшашиш қандай ҳислар билан бирга ўтаётганини, нафас олиш қанчалик секин ва чуқур амалга ошаётганини, кучланишдан озод бўлиш қандай кечаётганини кузатинг. Энди стулда ўтиришни давом эттирган холда бўшашиш ҳолатини чуқурлаштиришга харакат қилинг, тананингизни хар бир қисмини хаёлан кузатиб, унга қўпроқ бўшашишига йўл қўйинг. СТРЕССГА ҚАРШИ МАШҚЛАР. Стрессга қарши курашишни асосий шартлари муаммога адекват муносабатда бўлиш, ижобий фикрлаш ва ички мувозанатдир. Қуйида ушбу йўналишларда кўникмалар хосил қилиш машқлари берилган. “Ички нур” машқи. Қулай курсига ўтириб, кўзингизни юминг. Бошингизни тепа қисмида ёрқин нур пайдо бўлди, у аста-секин тепадан пастга харакат қилиб илиқ, текис ва бўшаштирувчи ёруғлик билан юз, бўйин ва

www.arxiv.uz елкаларингизни ёритяпти деб фараз қилинг. Нурнинг харакати билан қош ва лаблардаги буришишлар (ажинлар) текисланади, юз мускуллари бўшашишади, энса кисмидаги таранглашув йўқолади, елкалар кучланишдан озод қилинади. Ички нур сизнинг янги ташқи кўринишингизни- хотиржам, ўзига ишонган ҳамда ўзи ва ўз ҳаёти билан мамнун инсон кўринишини шакллантиради. Машқни : “Мен янги одам бўлдим! Мен ёш ва соғломман! Хотиржам ва дадилман! ” сўзлари билан тугатинг. “ Ёмонроқ бўлиши мумкин эди” машқи. Тоза қоғоз олиб ўзингиз учун кичик иншо ёзинг. Сизнингча ечими йўқ муаммоингизни кисқача таьрифланг. Сўнг бу муаммоли вазиятнинг кейинги ривожининг сиз учун энг қўрқинчли ва муқаррар бўлган оқибатларини қўз олдига келтиринг. Бу оқибатларни ўзингиз учун ёзиб олинг. Хозир қандайсиз? Ўқияпсиз. Муваффақиятли. Сиз ўзингизни яхши ҳис қиляпсиз. Дарҳақиқат, ҳаммаси шунчалик қўрқинчли эмас экан. Энди муаммоингизга сиқилган пайтда доимо бунданда ёмонроқ оқибатлар бўлиши мумкинлигини эсланг. Сўнг реал ҳаётингизга қайтиб, муаммога оптимизм ва қувонч нуқтаи назаридан қаранг. ЎҚУВЧИЛАР ХУЛҚ-АТВОРИНИ ПСИХОЛОГИК КОРРЕКЦИЯСИ ПСИХОЛОГИК МАШҚЛАР . “ Менинг “Мен” имни қисмлари ” машқи . Материаллар: қоғоз, рангли қаламлар тўплами(6та ранг). Машғулот етакчиси ўқувчиларга улар шароитлардан келиб чиқган холда турли вазиятларда ўзини қандай тутишини, ўзи била ўзи диалогларни қай тарзда олиб боришини эслашни ва ўзининг “мен”нини турли қисмларини чизиб беришни таклиф қилади. Топшириқ бажарилгандан сўнг машғулот етакчиси ва қатнашчилар навбат билан расмларини кўрсатадилар ва у тўғрисида гапириб беришади. Ўқувчилар

www.arxiv.uz бир-бирлари билан топшириқни бажариш ва хикоя қилиб бериш қийин- осонлиги борасидаги таасуротлари билан алмашадилар. Ўқувчиларнинг розилиги билан ҳамда расмлар хеч кимга кўрсатилмаслиги шарти билан машғулот етакчиси уларни йиғиб олади (хохлаганлар расмини ўзида қолдириши мумкин) ва қатнашчилар ўз расмларини машғулотлардан олдин ёки кейин кўриши мумкинлиги эълон қилади. “Божхона” машқи. Машғулот етакчиси : “Бошқа одамни анализ(таҳлил) қилаётганда кузатувчанлик, диққатлилик, унинг ички холатини тушунишни амалий синашни ўтказишни таклиф қиламан. Демак, бизни гуруҳ - самолёт рейсига кетаётган пассажир(йўловчи)лар. Улардан бири- контрабандист. У мамлакатдан қимматбахо заргарлик буюмини олиб чиқмоқчи ( контрабанда буюм сифатида реал кичик предметлар- калит, танга ёки б.қ.лардан фойдаланилади)”. “Ким божхона хизматчиси бўлмоқчи?” бу ролга олинган хонадан чиқади. Гуруҳнинг хохлаган аьзоси ўзида “контрабанда буюмини” яширади, сўнг “божхона хизматчиси” хонага қайтарилади. “Йўловчилар” “божхона хизматчиси” ёнидан бит-битта бўлиб ўтади. “Божхона хизматчиси”нинг ишини осонлаштириш мақсадида икки ёки учта уриниш руҳсат этилади. Икки-учта ўқувчи “божхона хизматчиси” ролини ўйнагандан кейин улар “контрабандист”ни аниқлашда нималарга аҳамият берганлари сўралади. Машғулот етакчисининг ўзи ҳам “божхона хизматчиси” ва “контрабандист” ролида ўйнаши мақсадга мувофиқ. Бу ўйин ўқувчиларда машғулотларга қизиқишни орттириш билан бирга уларда бошқа одамда намоён бўлувчи новебрал кўринишларни нозик анализ қилиш кўникмаларини шакллантиради. Уй вазифаси. “Мен кимман?” сўроғига қуйидаги гапларни тугатиш билан жавоб бериш(қуйидаги тугалланилмаган гаплар ўқувчиларга тарқатилиши мақсадга мувофиқ): Мен гўё қушман, чунки...

www.arxiv.uz .... бўлса ,мен йўлбарсга айланаман. Мен шамол бўла оламан, чунки... Мен гўё чумолиман, чунки... Мен -бир стакан сувман, чунки... Мен ўзимни муз бўлаги деб ҳис қиляпман... Мен –гўзал гу л ман... Мен ...... деганимни ҳис қилдим. Ҳозир ўзимни лампочкадек ҳис қиляпман, чунки... Мен- сўқмоқман,.... Мен гў ё балиқман,… Менғ қизиқарли китобман, ... Мен-қўшиқман,... Мен-сичқонман Менғмакарон донасиман,... Мен гў ё “ О ” харфиман,... Мен-ялтироқ қуртман,… Мен ўзимни ширин нонуштадек ҳис қиляпман,… “ мен ўзимни нг ва бошқаларнинг кўзида” машқи. “Сеҳрли қутига” исми ёзилмаган уй вазифаси (тугатилган гаплар) солинади. Хар бир уй вазифаси оғзаки ўқилади ва қатнашчилар уни кимга тегишли эканлигини аниқлашга харакат қиладилар. Қатнашчининг хохиши билан(уни уй вазифасиси хеч ким топа олмаган бўлса ) у ўзининг муаллифлигини айтади. ШАХСЛАРАРО МУНОСАБАТДАГИ МУАММОЛАРНИНГ АНГЛАШГА ОИД ПСИХОЛОГИК МАШҚЛАР . “ Менинг муаммоларим ” машқи. Материаллар: коғоз, ручка. Машғулот етакчиси : “Хаммамиз ҳаётда қийинчиликларга дуч келамиз, ўзимизда ҳаётимизни оғирлаштирувчи хислатларни аниқлаймиз. Ш у билан бирга б из уларни енга оламиз. Хаммаси бизни қўлимизда”.

www.arxiv.uz Қатнашчиларга бундай воқеаларни эслаш ва ёзиб олиш, сўнгра хикоя қилиш таклиф қилинади. Муҳокамадан кейин машғулот етакчиси қатнашчиларнинг ўз ҳаётидаги шунга ўхшаш воқеаларни эслашни таклиф қилади: Ўзи ҳақида тинқидни олдидаги қўрқув ва аччиқланиш; Ўз қийинчиликларида бошқани айбдор қилишга уриниш; Бу машқ гуруҳнинг хар бир қатнашчисида ўзаро яқинлик ҳамда қийинчилаклар, уларни енгиш олдида бирлик ҳисларини пайдо қилдиради. Машғулот етакчиси қатнашчиларга қуйидаги муаммоларни юзага келиш ва уларни хал қилиш мисолларини хикоя қилишни таклиф қилади: Одамларни меҳр-мухаббатини қозониш мақсадида улар билан манипуляция қилиш; Бошқа одам ёки ўзи ҳақида ғамхқрлик қила олмаслик; Хаёлан ўзини бошқа одам ўрнига қўйиб уни қизиқишларини тушуниш, ҳуқуқларини қаьбул қилишда қийналиш; Машқнинг гуруҳий дискуссиясидан сўнг ўз муаммоларини тушуниш ва хал қилиш қай даражада ўзгарганини муҳокама қилиш мақсадга мувофиқ. “ Характеристика ” машқи. Машқ жуфт-жуфт бўлиб бажарилади. Психолог хар бир гуруҳ аьзосига бошқаларга нисбатан камроқ танийдиган қатнашчини жуфт қилиб танлашни таклиф этади. Кўрсатма. “ Бу машқ бир нечта топшириқни ўз ичига олиб, хар бир топшириқга маьлум вақт ажратилган. М ен сизлар нима қилишингизни айтиб тураман , вақтни кузатиб, у тугаганда сизни хабардор қиламан ”. 1 топшириқ. 4 дақиқа ичида сукут сақлаб, бир-бирингизга араб туринг.

www.arxiv.uz 2 топшириқ. Хар бирингиз 4 дақиқа ичида суҳбатдошингизга олдингизда кимни кўриб турганингизни айтиб берасиз. Хикояни: “Мен ўзимни олдимда...” сўзлари билан бошлаш керак ва хикояни кейинги қисмларида суҳбатдош ташқи кўриниши хақида гапириб, унга бахолаш тушунчаларини ва суҳбатдошнинг шахсий хусусиятларини англатувчи сўзларни киритиш мумкин эмас. Бошида биринчиси 4 дақиқа гапириб, иккинчиси эшитиб туради. Сўнг ўринлар алмашинилади. Мен роллар билан алмашиниш вақтини айт а ман. 3 топшириқ. Хар бирингиз суҳбатдошингизга 5 дақиқа ичида у 5 ёшлигида қандай бўлганлиги хақидаги фаразларингизни айтиб берасиз. Бунда ташқи кўриниш билан бирга хулқ-атвор ва характер хусусиятлари хақида ҳам хикоя қилинг. Биринчи беш минутлик тугагандан кейин психолог ўзи хақида тинглаган қатнашчига хикоядаги унинг ҳаётига мос келган ва мос бўлмаган жойларини айтиб ўтишни таклиф қилади. Сўнг 5 дақиқа жуфтликнинг иккинчи қатнашчисига берилади ва хикоянинг якунида тескари алоқа учун тингловчига 1 дақиқа берилади. 4 топшириқ. Хар бирингиз 5 дақиқа ичида сиз ўз нуқтаи назарингизда келиб чиқган холда партнёрингиз қандай одам эканлигини хикоя қиласиз. Сиз “Менинг суҳбатдошим қандай одам ? ” саволига жавоб бўлувчи барча маьлумотларни баён эта оласиз. Барча топшириқлар бажариладиган сўнг қатнашчилар даврага ўтирадилар ва хар бири 1 дақиқа ичида ўз партнёрини гуруҳга таништиради. Бу машқни турлича якунлаш мумкин. Машқни якунлагандан сўнг гуруҳга “Ўзингиз хақида эшитганингизда нималарни ҳис қилдингиз ?”, “Топшириқларнинг қайси бири сизга бошқаларидан

www.arxiv.uz қийинроқ кўринди ?”, “ Машқни бажариш сизда қандай таасуротлар уйғотди?” ва каби саволлар бериш мумкин. Ушбу машқни бажариш натижасида гуруҳдаги ижтимоий мухит ҳамда қатнашчилараро муносабатлар яхшиланади. Шу билан бирга топшириқни бажариш жараёнида юзага келган рефлексия тажриси 1.Мулоқат пайтда кўзларнинг контактини аҳамияти; 2.Қатнашчи суҳбатдошининг шахсий хусусиятларини тавсифламай ва бахоламай туриб тавирлаб беришдаги қийинчиликлари. 3. Ўзининг тажрибасини, ўзининг хусусиятларини бошқа одамни тасвирлашда унга ўтказиш ва б.қ.лар. “Истаклар” машқи. Барча қатнашчилар даврага ўтиришади. Кўрсатма. “ Келинглар бугунги кунни бир-биримизга бу кунги истакларимизни айтиш билан бошлаймиз. Буни шундай амалга оширамиз: биринчи қатнашчи туриб бошқасининг олдига келади, у билан саломлашиб, унга бугунги куннинг тилакларини изҳор этади . У эса кейинги қатнашчини олдига келиб, унга бўлган тилакларини баён этади. Б у харакатлар хар бир қатнашчи унга бўлган истакларини олмагунча давом этади”. Бажарилган машқнинг муҳокамаси икки йўлда амалга оширилади. Биринчи, қисқа “Ўзингизни қандай ҳис қиляпсиз?” саволини бериб; Иккинчиси, узун йўл бўлиб, “ Гуруҳ аьзоларидан бирига истакларингизни изҳор этаётганингизда ва бошқа қатнашчи сизга кун истакларини айтаётганда сизда қандай ҳиссиётлар пайдо бўлди? ” саволини бериш Билан амалга оширилади. Муҳока пайтида одамга аталган ниятлар унинг қизиқишлари ва талабларига тўғри келмаганда унда ноқулайлик ҳисси юзага келиши каби партнёрлик, ҳамкорлик мулоқотларида мухим ўрин эгалловчи фикр олдинга сурилиши мумкин. Агар машқ бажаришда қатнашчилар қийинчиликларга дуч келса, машқ якунлагандан сўнг психолог буни сабабини сўрайди ва мухокама қилади. Бунда савол шундай қўйилиши мумкин: “Бу топшириқни

www.arxiv.uz бажаришда сизда қандай қийинчиликлар туғдирди?”. Савол икки функцияни бажариб, биринчидан, саволга жавоб бериш одам машқ пайтида юзага келган зиддиятларни ечиш, негатив эмоцияларга жавоб бериш имкониятини берса, иккинчидан, бу саволга жавоб ўз тажрибасини англаш ва шу билан бирга бошқа қатнашчилар фикрлари хисобига уни орттиришга шароитини яратади. Тажрибани англаш - одамлар билан мулоқотда очиқроқ , самимийроқ бўлишга, одамларни асл мақсадларини яхшироқ тушунишга тўсқинлик қилувчи омилларни англаш демакдир. “Расм” машқи. Кўрсатма. “Келинглар хаммамиз бирга расм чизамиз. Мен холст олиб унга бир нарса чизаман, сўнгра холстни Наргизага (психологнинг чап томонида ўтирувчи қатнашчи ) бераман. У холстни олиб, у нга хохлаган расмини чизади. Нима чизганини гапириб бериб, расмни кейинги қатнашчига узатади. Гапни хамма тушунганлигига амин бўлгандан кейин, психолог рамкадаги ҳаёлий холстни “қўлига олади” ва “Мен холст олиб горизонг чизиғини чизяпман”-дейди. Сўнг уни ўзининг чап томонида ўтирувчи қатнашчига узатади. Психолог хар бир қатнашчи чизган нарсасини диққат билан эшитиб, эслаб қолади. Хар бир қатнашчининг қўлидан ўтиб, холст психолог қўлига қайтиб келади. Психолог холстни “ қўлига олади” ва шундай дейди: “ Мана энди мен қўлимда расмни ушлаб турубман ва ўзим чизган горизонг чизиғини кўряпман... ”. Сўнг психолог х ар бир қатнашчига мурожат қилиб, у чизган расмни айтиб беради. Масалан, “ўзим чизган горизонт чизиғини кўряпман, Наргиза чизган денгизни ҳам кўряпман, Алишер чизган қумли соҳилни ҳам кўяпман, Рустам чизган соҳилдаги гулханни ҳам кўряпман. ” Бу машқни ўтказиш гуруҳда ижобий ҳиссий тайёрлов , эмоционал бирлик юзага келади. Баьзида сезгиларлар, эмоциялар, образларнинг кучлилиги реалликга ўтишга, ишнинг рационал қисмларини бажаришда қийинчиликлар яратади. Бу пайтларда қатнашчиларга “Ўзингизни қандай ҳис қиляпсиз?”, “Сизда атрофдагилар билан бўлишишмоқчи бўлган

www.arxiv.uz ҳислар, фикрлар, кечинмалар пайдо бўлдими?” саволларини бериб уларнинг хис-туйғуларини тартибга солиш мумкин. “Нима учун ёўтирамиз?” машқи. Атрофдагилар билан мулоқат қилар эканмиз, улар билан ёқиши ёки ёқмаслиги мумкин.Биз, одатда, буни одамларнинг ички ҳусусиятлар билан боғлаймиз. Келинглар биз одамлардаги қандай ҳусусиятларни қадрлашимизни аниқлаймиз. Топшириқ ёзма бажарилади. Қоғоз олинг, гуруҳ аьзоларидан ким сизга ўзининг қўп томонлари билан ёқишини аниқланг. Бу одамда сизга ёқувчи 5 асосий фазилатларини ёзинг. Демак, одамни кимлигини ёзмасдан унга хос ва сизга унда ёқадиган 5 фазилатни ёзинг. Б ошладик. Энди навбат билан характеристикаларингизни ўқиб беринг, биз эса у кимлигини аниқлашга харакат қиламиз. Сўнгра хулоса ясалади. “Ойна” машқи. Бир неча топшириқлар сўзсиз, имо-ишоралар Билан бажариш таклиф этилади. Икки қатнашчи давранинг ўртасига чиқадилар, улардан бири топшириқни бажарса, иккинчиси ойна ролини бажаради, яъни партнёрни харакатларини қайтаради. Сўнгра қатнашчилар роллар билан алмашишади. 1. Тумача тикяпмиз; 2. Йўлга тайёрланяпмиз; 3. Пирог пиширяпмиз; 4. Циркда қ а тнашяпмиз ; “Чемодан” якуний машқи. Хамма қатнашчилар айлана бўлиб ўтиришади. Кўрсатма. “ Бизнинг ишимиз якунга етяпти. Биз бошқа кўришмаймиз. Бироқ, ажралишдан аввал “чемодан” йиғамиз. Биз бирга ишлаймиз, шунинг учун хар биримиз учун “чемодан”ни биргаликда йиғамиз. “Чемодан”нинг тузилиши хам ўзига хос бўлади. Биз шахслараро мулоқот муаммолари билан шуғунланганимиз учун “чемодан”га хар

www.arxiv.uz биримизнинг мулоқотимизда ёрдам берувчи ва халал берувчи сифатларни “соламиз”. “Чемодан”ни эгаси йўғида йиғиб, сўнг уни хонага таклиф қилиб “чемодан”ни топширамиз. Эгаси уни олиб, савол бермасдан олиб кетиши керак. “Чемодан” йиғаётганимизда бир неча қоидаларга амал қиламиз: 1. “Чемодан” бир хил миқдорда ёрдам берувчи ва халал берувчи сифатлардан “солиш “ керак. 2. Хар бир сифат “чемодан”га буту н г уру ҳ розилиги билан “солина д и”. 3. “Чемодан”га фақат гуруҳда ишлаш натижасида пайдо бўлган сифатларни “солиш” мумкин. 4. “Чемодан”га фақат коррекцияга берилувчи сифатларни “солиш” мумкин. Психологик тренинглар 30 дақиқалик тренинг . Танишув тренинги. 1."Олма" Қатнашувчилар давра бўлиб ўтирадилар. Бошловчи "Менинг исмим…. Мен …ни яхши кўраман (хоҳлаган нарса ёки кишининг исмини айтиш мумкин),- дейди ва олмани бирон кишига қараб отади. Олмани илиб олган иштирокчи ҳам ўзини шундай таништиради ва олмани бошқа иштирокчига узатади. Кейин барча иштирокчилар ўзларини таништириб бўлгунларига қадар давом етади. Иштирокчилар таништириш жараёнида айтиш мумкин бўлган жумлалар: Мен …ни яхши кўраман Мен ёқтираган гул …. Мен ёқтирадиган ранг …. Ишчанлик мухитини яратувчи ўйинлар.

www.arxiv.uz 2. "Азизим, мен сизга ёқаманми?" Мақсад: диққатни бир жойга тўплаш, жимликни сақлаш, хотирани яхшилаш. Ҳамма доира шаклида ўтиради. Бошловчи ўзининг ўнг ёки чап томонида ўтирган иштирокчидан: "Азизим, мен Сизга ёқаманми?",- деб сўрайди. Сўралган одам эса қуйидагича жавоб беради:"Азизим, сиз менга ёқасиз, лекин мен сизга табассум ҳадя ета олмайман". Бошловчи ўша одамнинг табассум қилишига еришиш учун турли ҳил юз ифодаларидан, қизиқарли нарсаларни гапириб беришдан, қилиқлардан ва охирги чора сифатида қитиқлашдан фойдаланиши мумкин. Шу йўсинда иштирокчилар навбатма-навбат ўйинни давом еттирадилар. Етакчи ўйин жараёнида нима мумкин ёки мумкинмаслигини белгилаб, назорат қилиб туради. Масалан, "Йўқ, менга ёқмайсиз", дейиш мумкин емас. Ўйин то охирги иштирокчи бошловчини табассум қилишига эришмагунча давом етади. 3."Бармоқни ушлаб ол!". Иштирокчилар доира бўлиб ўтиришибди. Тренер:"Ҳозир ҳаммамиз 1-деганимда ўнг қўлнинг кўрсаткич бармоғини кўтарамиз 2-деганимда чапқылимизни чап томондаги шеригимизнинг кырсаткич бармоғи устига қўямиз. 3-деганда еса ўнг қўл бармоғимизни олиб қочиб, чап қўлимиз билан шеригимизнинг бармоғини ушлаб оламиз"- дейди. (кўрсаткич бармоқ тепага қаратилдан ҳолда елкадан пастроқ ва ён томонда тутилади).Қўли ушланган одам қандайдир саволга жавоб бериши ёки шарт бажариши керак. Ақлли ўйинлар. 4. "Тақлид" Ютқизган 4 киши хонадан ташқарига чиқариб юборилади, қатнашувчилар доира бўлиб ўтирадилар. Кирган одамга вазифа берилгач ҳамма унинг ҳар бир ҳаракатига баравар тақлид қилиши кераклиги тушунтирилади. Сўнг биринчи одам киргизилади ва бошловчи:

www.arxiv.uz "Сиз шундай иш бажарингки ҳамма қойил қолиб чапак чалсин!"- дейди. Ўйин ҳар бир иштирокчи чапак чалиш кераклигини уқиб олмагунча давом етади. Агар тушунолмаса тренер йўналтиради, яни "Биз нимақиляпмиз?" деб сўрайди. Бу ўйин мантиқий тафаккурни ривожлантиради, сезгирликка, топқирликка ўргатади. Аҳиллаштирувчи ва тана тўсиқларини бартараф қилувчи ўйинлар. 5."Кема " Гуруҳ икки командага бўлинади. Ҳар бир гуруҳга биттадан газета берилади. Гуруҳ аьзолари газетани катта очиб, оёқларини қўйиб газета, яни кемага чиқиб 5-секунд туришлари керак (санаш ҳамма тайёр бўлиб тургач бошланади). Кейин газета икки букланади, аьзолар чиқишади. Кейин яна иккига букланади яна чиқишади. Шу тариқа газета то ҳамма сиғиб тура олгунча букланаверади. Энг кичик кемада 5 секунд турган гуруҳ ғолиб ҳисобланади. Бу ўйин бир тан бир жон бўлишга, гуруҳнинг жипслашувига, аҳиллашувига, ёрдам беради, епчилликка, чаққонликка ўргатади. 6."Орқама-орқа" Иштирокчилар хона бўйлаб ҳаракат қиладилар. Бошловчи тана аьзоларидан бирининг номини айтади, масалан, "орқа" дейди. Шунда иштирокчилар ўзларига жуфт топиб, бир-бирига суянишлари керак. Ўзига шерик топа олмаган одам ўртага чиқади ва ўйинни давом еттириш учун бошқа тана азоларининг номини айтади (масалан, бош,қыл, оёқ, бармоқ, елка вхк.). 7."Қайта тузилиш" Гуруҳ аьзолари икки гуруҳга бўлинадилар ва бошловчининг ишораси билан турли белгиларга кўра тезроқ сафга тизилишга ҳаракат қиладилар. Масалан, оёқ кийими ўлчами, туғилган куни, туғилган ойи, бўйи ва хоказолар ҳисобга олиниши мумкин. Тез ва тўғри сафланган гуруҳ ғолиб ҳисобланади.

www.arxiv.uz Тренинг ҳамма гуруҳ аьзолари яхши билган бирорта қўшиқни биргаликда айтиб тугалланади.

www.arxiv.uz Адабиётлар руйхати : 1. Практическая психология образования: Учебник для студентов высших и средних учебных заведений. Под ред. И.В.Дубровиной. – 2-е издание. – М.: ТЦ «Сфера», 1998. 2. Я работаю психологом...Опыт, размышления, советы. Под ред. И.В.Дубровиной. – М.:ТЦ «Сфера», 1999. 3. Ермолаева М.В. Психология развивающей и коррекционной работы с дошкольниками. –М.: Издательство «Институт практической психологии»,1998. 4. Жутикова Н.В. Учителю о практике психологической помехи: Кн. для учителей. –М.: Просвещение, 1988. 5. Чистякова М.И. Психогимнастика. Под ред. М.И.Буянова. –М.: Просвещение, 1990. 6. Малкина-Пух И.Г. Справочник практического психолога. -М.: Изд-во Эксмо,2004. 7. Овчарова Р.В. Практическая психология в начальной школе. – М.: ТЦ «Сфера», 1998. 8. Захаров А.И. Как преодолеть страхи у детей. – М.: Педагогика, 1986. 9. Ле Шан Э. Когда ваш ребенок сводит вас с ума: Пер. с англ. –М.: Педагогика,1990. 10. Зимбардо Ф. Застенчивость:Пер с англ. – М.:Педагогика, 1991. 11.Н.В.Цзен , Ю.В.Пахомов Психотренинг: игры и упражнения. – М.:Физкультура и спорт,1988 12. Анастази А. Психологическое тестирование: В 2 кн. Пер. с анг. (Под ред. К.М.Гуревича, В.И.Лубовского М. Педагогика, 1982г.). 13. Блейхер В.М. Бурлачук Л.Ф. Психологическая Коррекция и диагностика интеллекта и личности. К. Виша шк, 1978 г. 142 ст.

Похожие

Шахслараро муносабатларнинг психологик диагностикаси ва коррекцияси

Мулоқот ва шахслараро муносабатлар психологияси

Оила муаммолари психологик диагностикаси ва коррекцияси

Инсоний муносабатларда фикрларнинг ранг-баранг бўлиши

Коррекцион психологияда психодинамик йўналиш