logo
  1. Главная страница
  2. Рефераты
  3. Психология
  4. Psixokonsultativ diagnostika

Psixokonsultativ diagnostika

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

19.7529296875 KB
Скачать
Psixokonsultativ diagnostika Reja: 1. Shaxs nevrotizatsiyasi simptomlari haqida ma’lumot 2. Pedagogning nevrotik bolalar bilan ishlashdagi psixologik kompetentligini aniqlash uslubi Shaxs nevrotizatsiyasi simptomlari haqida ma’lumot Tarbiyachilar jamoasi har qancha urinishidan qat’iy nazar, ta’lim jarayonida xulqi og‘ir bolalar ham uchrab turadi. Hozirgi davrda bunday bolalar bilan yakkama-yakka ishlash usuli yaratilgan, fe’l-atvordagi nuqsonlarning xatti-harakati nosog‘lomligining oldini olish va tuzatish yo‘llari ilmiy asosda ishlab chiqilgan. Tadqiqotlarning ko‘rsatishicha, xulqi og‘ir, injiq, xulqi salbiy bolalarning kelib chiqishining ijtimoiy sabablaridan tashqari, pedagogik va psixologik sabablari ham mavjud. Bolalarda nojo‘ya xatti-harakatlar paydo bo‘lishining sabablari va turtkilari har hildir. Shaxsning biologik boladagi nuqsonlar sezgi organlarining kamchiliklari, ta’lim va tarbiyaga salbiy ta’sir etuvchi oliy nerv faoliyati va temperametirdagi qusrlar tarbiyasi qiyilarni keltirib chiqaradi. Shaxsning subyektliligini mavjud emasligini, bolaning intilishi bilan mavjud imkoniyati o‘rtasidagi nomutanosibligi va xokazolar xatti-harakatini izdan chiqaradi. Shaxsning fazilatlari tarkib topishidagi nuqsonlar: ahloqiy xislarining yetishmasligi, tarbiyachi guruh jamoasi, oila a’zolari bilan noto‘g‘ri muloqot, ishyoqmaslik, bo‘sh vaqtni to‘g‘ri taqsimlamaslik va boshqalar ham salbiy qiliqlarni vujudga keltiradi. Shaxsning bilim, ta’lim-tarbiya faoliyatidagi kamchiliklari: aqliy faoliyat usullaridan keng foydalana bilmaslik, eng muxim bilim, ko‘nikma va malakalarni egallashdagi uzilishlar; guruhiy faoliyatdagi: tarbiyadagi nuqsonlar tarbiyaviy chora va tadbitlardagi hatolar ham shular jumlasiga kiradi. Bog‘chadan tashqari muhit tasiridagi nuqsonlar, chunonchi, oilada pedagogik-psixologik bilimlarning yetishmasligi, oilaviy nizolar, ajralish, ota-onaning ichqiliqka va shoxvoniy xayotga berilishi, balog‘tga yyetgan tengqurlarining ta’siri, madaniy-marifiy ishlab chiqarish jamoalari hamda jamoatchilik qurshovidagi kamchiliklar ham xulqi og‘ir bolalar ko‘payishiga sabab bo‘ladi. Pedagogning nevrotik bolalar bilan ishlashdagi psixologik kompetentligini aniqlash uslubi Nevrotik bolalar xulqini korreksiya qilish bo‘yicha pedagoglar oldida qo‘yilgan vazifalarning bajarilishi tarbiyachidan muayyan darajadagi psixologik bilimlarga ega bo‘lishni talab etadi. Biroq nevrotik bola – psixokorreksion jarayonning yagona ishtirok-chisi emas. nevrotik bolaga psixologik hamrohlik qilish tizimli xarakterga ega bo‘lib, bola shaxsi ichidagi har qanday tuzilmalar, bog‘cha modelining har qanday bo‘limlari, oila ichidagi o‘zgarishlar bir-biriga ta’sir ko‘rsatadi, birining o‘zgarishi boshqalarining o‘zgarishiga olib keladi. Pedagogning xulqi og‘ishgan bolalar “men timsoli”ni korreksiya qilish borasidagi kasbiy faoliyati samaradorligi ko‘p hollarda tarbiyachining kasbiy pozitsiyasi, shuningdek, pedagoglar tomonidan bola shaxsini umr yo‘li davomida rivojlanish xususiyatlarini oldindan bashorat qilish bilan belgilanadi. Bu xususiyatlarni baholash, oldindan aytib berish usullari va ularni boshqarish turlicha bo‘lishi mumkin. Bunda shuni hisobga olish zarurki, bola o‘z hayotining u yoki bu holatlarini adekvat tahlil qila olish xulq-atvorida ularga asoslanib o‘zi va o‘z kelajagi haqida ma’lum tasavvurlarga ega bo‘lishi muhim o‘rin tutadi. Pedagog va bola o‘rtasidagi asosiy o‘zaro ta’sir tarbiya jarayonida yuz beradi va psixologning mazkur jarayonidagi vazifasi pedagogga umrning mazkur bosqichida psixik va shaxslilik rivojlanishi me’yorlariga o‘z qarashlarini birlashtirgan holda o‘quvchiga nisbatan individual yondashuvni talab qiladi. Pedagog tomonidan xulqi og‘ishgan bolalardagi “men timsoli”ni korreksiyalash haqidagi qarorni qabul qilish jarayonida bolalik davri xususiyatlari haqidagi bilimlar psixokorreksiyaning konqoyet usularini qo‘llashni rejalashtirish va amalga oshirish uchun asosiy manba hisoblanadi. - Olimlar xulqi og‘ishgan bolalardagi “men timsoli” korreksiyasi bo‘yicha pedagogning kasbiy faoliyatini rivojlantirishga daxldor psixologik vositalarini o‘rganishni taqozo etadi. Bunda, pedagoglarning dezadaptatsiyalashgan bolalardagi “men timsoli”ni korreksiya qilish borasidagi kasbiy faoliyati modelining mazmuniy bosqichini ifodalash uchun zarur bo‘lgan quyidagi uslubiy yo‘nalishlarning hisobga olinishi ko‘zda tutilgan: - tanlangan sohada xatti-harakatlar muvaffaqiyatini ta’minlovchi pedagog shaxsining individual-tipik imkoniyatlari; - pedagog kasbiy faoliyatida bolaning roli va o‘rnini adekvat aks ettirishga olib keluvchi muayyan qadriyatlar yo‘nalishi va ustanovkalar; - ajratilgan muammo va vazifalarni psixologik talablar asosida hal qilish yo‘llari; - pedagog o‘z kasbiy faoliyatida qo‘llaydigan nazariy va amaliy bilimlar; - Istalgan natijalarga erishishga yordam beradigan pedagogikpsixologik ko‘nikma va malakalar; - bolalarning individual-psixologik xususiyatlari va ularning pedagog haqidagi tasavvurlari. Pedagogning xulqi og‘ishgan bolalardagi “men timsolini” korreksiya qilish borasidagi kasbiy faoliyati samaradorligi pedagogning kasbiy va shaxslilik nuqtai nazardan o‘zini o‘zi baholashi, uning kasbiy motivatsiyasi xususiyatlariga to‘g‘ridan-to‘g‘ri bog‘liq Pedagog kasbiy kompetentligining majburiy sharti, bizning nazarimizda, o‘qituvchining xulqi og‘ishgan bolalar bilan ishlashga bo‘lgan psixologik tayyorgarligidir. Mazkur bosqichdagi metodikalar qo‘yilgan muammolarni tadqiq etish pedagoglarga psixologik yordam ko‘rsatish bo‘yicha zaruriy choralarni qo‘llash imkonini beradi. Binobarin, pedagog psixologik kompetentligi bolalarning individual-psixologik xususiyatlariga adekvat baho bera olish malakalarining shakllanganligi bilan ham bevosita bog‘liqdir. Ushbu holatni aniqlashda 2-bosqich metodikalar majmuasini qo‘llash muhim ahamiyat kasb etadi. Yuqorida qayd etilganidek, ko‘rilayotgan muammoning nazariy tahlili doirasida xulqi og‘ishgan bolalardagi “Men” timsoli xususiyatlarini tushunish va tahlil qilishda muhim ahamiyat kasb etadi. Bunda asosiy e’tibor o‘zini o‘zi baholash, o‘zining rivojlanish istiqbolini prognoz (bashorat) qilish, o‘zini o‘zgalar nigohida baholash kabi ko‘rsatkichlarga alohida e’tibor qaratiladi. YE.YE. Mironova ma’lumotlariga ko‘ra, kasbdan qoniqqanlik pedagog motivatsion majmuasining optimalligi bilan ahamiyatli korelyatsion aloqaga ega (ijobiy ahamiyatli bog‘lanish r=+ 0,49). Boshqacha qilib aytganda pedagogning o‘zi tanlagan kasbidan qoniqqanligi undagi motivatsion majmua qanchalik optimal bo‘lsa, shunchalik yuqori bo‘lar ekan: ichki va tashqi ijobiy motivatsiyaning yuqori darajasi va tashqi salbiy motivatsiyaning quyi darajasi. Bundan tashqari muallif tomonidan motivatsion majmua optimalligi bilan pedagog shaxsining emotsional nomuqimligi darajasi o‘rtasida salbiy korrelyatsion ahamiyatlilik ham aniqlangan (bog‘lanish ahamiyatli r=-0,585). Motivatsion majmua qanchalik optimal bo‘lsa, pedagogning faolligi pedagogik faoliyat mazmuni, unda ma’lum ijobiy natijalarga erishishga intilish bilan shunchalik motivlashgan bo‘ladi, shunga ko‘ra emotsional nomuqimlik ham past bo‘ladi. Aksincha, pedagog faoliyati qochish, inkor etish, “tutilib qolmaslik” motivlari bilan shartlangan bo‘lsa emotsional nomuqimlik darajasi shunchalik yuqori bo‘ladi. Kasbiy motivatsiyaning shaxslilik bilan bog‘liq psixologik mexanizmlarini diagnostika qilish metodikasi (A.D. Glotochkin, V.A. Pizin, V.N. Majukina). Pedagog faoliyati samaradorligini hamda o‘zini o‘zi amalga oshira olish va ijtimoiy kirishish darajasini aniqlash imkonini beradi. So‘rovnoma 4 ta savolni o‘z ichiga oladi, ulardan har biriga 5 ta pozitsiyadan iborat taklif etilayotgan javoblar shkalasi ilova qilinadi. Bizning mazkur metodika bilan ishlash davomidagi asosiy e’tiborimiz pedagoglar qiziqishlarining ta’lim muassasalarida qo‘yiladigan kasbiy faoliyat talablari va shartlari bilan mos kelishini aniqlashga yo‘naltirilgan edi. Mazkur metodikani qo‘llash quyidagi vazifalarni hal qiladi: - pedagog faoliyati yo‘nalganligini aniqlash; - xulqi og‘ishgan bolalardagi “men timsoli”ni korreksiya qilish bo‘yicha samarali pedagogik faoliyatga motivatsion tayyorgarlikni aniqlash. “Mening guruhimim bolasi” ekspert baholash metodikasi. Metodika kam tuzilmaga ega bo‘lgan “Mening guruhimim bolasi” mavzusidagi inshodan iborat. Mazkur metodika bilan ishlashda bizning e’tiborimiz pedagog tomonidan bolalarga qo‘yiladigan baholash xarakteristikalari tahliliga yo‘naltirilgan. Mazkur metodikani qo‘llash o‘qituvchining bolalarga nisbatan ichki pozitsiyasini aniqlash vazifasini hal etadi. Dembo-Rubinshteyn o‘zini o‘zi baholash shkalasi. Bu metodika bolalar tomonidan bir qator shaxsiy sifatlar, salomatlik, qobiliyat, xarakter va x.k.larni to‘g‘ridan-to‘g‘ri baholash(shkalalash)ga asoslangan. Mazkur metodika dolzarb hayotiy vaziyatni baholashni o‘rganish uchun qo‘llanilgan bo‘lib, u xoxlangan baho bilan solishtiriladi va o‘quvchilardagi talablar darajasi, ularning adekvatligi haqida fikr yuritish imkoinini beradi. “Salomatlik” shkalasi bo‘yicha tekshiriluvchilar o‘zini o‘zi baholash va obyektiv hayotiy vaziyatdan qat’iy nazar juda chekka ko‘rsatkichlarni qo‘ymaydilar, balki 4-5 bosqichlarni, ya’ni o‘rtadan yuqori yoki o‘rta zonani belgilaydilar. Ular o‘zlarini o‘rtacha sog‘liq, aql, xarakter, baxt bilan ko‘radilar (yoki ko‘rishni istaydilar). O‘tkazilgan metodika noturg‘un o‘zini o‘zi baholashga ega bo‘lgan, chegaradan chiqib ketishga va bahoni buzib talqin etishga moyil bolalarni aniqlash imkonini beradi. Depressiya mavjud bo‘lgan bolalar past baholashga intiladilar. Shunday qilib, mazkur metodikaning noadekvat ko‘rsatkichlari biz tomonimizdan dezadaptatsiyaning bo‘lishi mumkin bo‘lgan markerlari sifatida qaraldi. “Men kimman? metodikasi (M.N.Ovchinnikova modifikatsiyasi). Modifikatsiya qilingan metodika shaxsni tadqiq etishning proyektiv metodikalari sirasiga kiradi va interpretatsiyaga integrativ yondashuv bilan xarakterlanadi. Bizning mazkur metodika bilan ishlashda asosiy e’tiborimiz bola faoliyati refleksiv darajasini aniqlashga yo‘naltirildi. Mazkur metodika tekshiriluvchining o‘zini o‘zi baholash tizimi, uning referent yo‘nalishlari, shaxslilik ma’nosi va refleksiya darajasi haqida ma’lumot olish imkonini beradi. Mazkur metodikani qo‘llash bizning tadqiqotimizda quyidagi vazifalarni hal qilishga yordam berdi: - boladagi refleksiv faoliyat shakllanish xususiyatlarini aniqlash; - o‘zini o‘zi namoyon qilish darajasi, o‘zi haqidagi bilimlar, shakllangan “Men timsoli”ni aniqlash. “Qadriyatlarni mustaqil tanlash” ekspress metodikasi (YE.B.Fantalova). Mazkur metodika maqsadi – shaxsdagi “qadriyatli yadro”ni qamrab olishdir. Mazkur metodika bilan ishlashda asosiy e’tiborimizni xulq-atvor va faoliyatga ta’sir ko‘rsatuvchi hamda qisman o‘zaro bog‘liq qadriyatlarga, shuningdek, ichki nizolar, ichki vakumlarni aniqlashga qaratdik. Metodikada asosan quyidagi 3 ta yo‘nalish natijalari tadqiq etiladi: - kengaytirilgan “qadriyatli qator”ni taklif etish; - ana shu qadriyatlarning “mustaqil tanlanishi”ni keyinchalik bu qatorni 10 tacha qadriyatlar nomi bilan chegaralashni ta’minlash. Mazkur metodika bola uchun eng dolzarb va og‘riqli bo‘lgan hayotiy faoliyat sohalarini aniqlash, “real men” bilan “ideal men” o‘rtasidagi mutanosiblikni topish vazifasini hal etadi. Demak, yuqoridagi ta’kidlarga asoslangan ta’lim-tarbiya jarayonida pedagogning xulqi og‘ishgan bolalar bilan ishlashdagi kasbiy kompetentligini aniqlash uslubining bayon etilishi orqali pedagogning psixodiagnostik va psixokorreksion faoliyatining nechog‘lik samaradorligiga baho berish mumkin. Bu esa, eng avvalo, xulqi og‘ishgan bolalardagi shaxslilik xususiyatlarini alohida o‘rganish, tahlil qilish va tegishli xulosalar chiqarish bilan bevosita bog‘liqdir. Adabiyotlar: 1. Sayidahmedov N. Pedagogik mahorat va pedagogik texnologiya. – T.: OPI, 2003. 2. Sultonova G.A. Pedagogik mahorat. – T.: Nizomiy nomidagi TDPU, 2005. 3. Markova A.K. Psixologiya professionalizma. – M.: Znaniye, 1996. 4. Muslimov N.A. Bo‘lajak kasb ta’limi pedagoglarini kasbiy shakllantirish / Monografiya. – T.: Fan, 2004.

Похожие

Psixokonsultativ ishlar mazmuni
Tibbiyot psixologiyasini o'qitishning mazmuni
Psixometrikani kompyuterlashtirish
Psixodiagnostika metodlari va ularning klassifikasiyasi
Psixologning diagnostik va korrekstion ishi