Psixokonsultativ ishlar mazmuni - Психология - Рефераты

Psixokonsultativ ishlar mazmuni

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

19.1357421875 KB

Psixokonsultativ ishlar mazmuni Reja: 1. Agressiv xulqli bola bilan olib boriladigan psixokonsultativ ish 2. Odamovilik va u bilan olib boriladigan ish mazmuni 3. Odamovilik va uning psixodiagnostikasi

Agressiv xulqli bola bilan olib boriladigan psixokonsultativ ish Agressiv xulqni «yomon» bilan bir xil hisoblash mumkin emas. Og‘ir, xavfli vaziyat paydo bo‘lganida agressivlik himoya, ba’zida esa vaziyatni bartaraf etuvchi funksiyani bajaradi. Agressiv xulq ayniqsa bolada yoshga xos bo‘lgan o‘tish davrida kuzatiladi. Bu shundan dalolat beradiki, yosh davrlari qoizisi paytida bolaning yashashi qiyinlashadi, har qanday murakkab vaziyatda bola qiyinchilikni his qiladi va shu sababli agressiv xulqning elementlari kuzatish mumkin. Bu normadagi bolaga ham, agressiv xulqli bolaga ham birdek tegishli. Affektiv buzilish bo‘lganida agressiya odatiy hodisaga aylanadi, hatto xulq-atvorning birdan bir shakli bo‘lib qoladi. Biroq bunga qaramasdan, bola xulqida agressivlikning bor bo‘lishi ular bilan o‘zoro munosabatda qiyinchilik tug‘diradi. Agressiv tendensiyalarni tasodifiy salbiy holat deb baholab bo‘lmaydi. Shuni esda tutish kerakki, affektiv taraqqiyot jarayonida bola aktivligi qonuniy ravishda oshishi mumkin. Odatda, kattalar yordamida o‘tkazilgan psixokorreksiyaning bu zaruriy bosqichida bola o‘zini qurshagan reallik bilan nisbatan adekvat turdagi muloqotni o‘zlashtirishi mumkin. Bola agressiyasini korreksiya qilishni uning sababini aniqlashdan boshlash lozim. Agar agressiya emotsional motivatsion sferaning buzilish sababli bo‘lmasa korreksion faoliyatni uni yo‘qotishga emas, balki salbiy oqibatlarga olib keluvchi agressiv xulqni yumshatish va uning namoyon bo‘lishiga yo‘l qo‘ymaslikka qaratish lozim. Shu bilan birga kattalarni uning agressiv reaksiyasiga adekvat idrok qilishga tayyorlash lozim. Boshqa holatda, ya’ni agressiya emotsional motivatsion sferaning buzilishini namoyon bo‘lishi bo‘lsa, psixolog yoki tarbiyachi harakati bolaning mustahkamlanmagan agressiv harakatiga yo‘naltirilishi lozim. Korreksion metodikaning qo‘llanishi to‘liqligicha agressiv xulqning sababiga bog‘liq bo‘ladi. Korreksiya metodi konqoyet hodisa va konqoyet bolani hisobga olgan holda tanlanadi.

Bu quyida sharhlangan korreksiya metodlarini diqqat bilan ko‘rib chiqishni taqozo etadi. 1.Agressiyaga moyillikni e’tiborga olmay qo‘yish, unga atrofdagilarning diqqat qaratmasligi.. 2.Agressiv harakatlarni o‘yin mazmuniga kiritish va unga yangi emotsional mazmun berish. Bu orqali bolaning atrofdagilarga zarar yetkazmagan holda agressiv moyilligini chiqarib yuborish (masalan, qaroqchi va kazaklar o‘yinida agressiv xulqli bolaga qaroqchi rolini berish). Odamovilik va uning korreksiyasi. Odamovilik – og‘ish bo‘lib, muloqot doirasining torayishi, atrofdagilar bilan emotsional munosabatda bo‘lish imkoniyatining kamayishi, yangi ijtimoiy munosabatlarni o‘rnatishda yosh davrlariga xos bo‘lgan qiyinchiliklar bilan namoyon bo‘ladi. Bu og‘ishning sababi quyidagilar bo‘lishi mumkin: Uzoq davom etgan stress (masalan ota-onaning ajrashishi), emotsional muloqotning yetishmasligi ( masalan, uzoq vaqt kasalxonada bo‘lish, yoki ba’zan bolaning ota-ona uchun kutilmagan yoki istalmaganligi, ota-onaning bolaga mehr ko‘rsatmasligi), emotsional sferaning o‘ziga xos individual patalogik xususiyati (psixik jarayonlarning sustligi va h k). Odamovilik bolaning munosabat o‘rnatishi va uning davom ettirish imkoniyatini kamaytiradi, tez-tez ota-onasi va tengdoshlariga, odamlarga salbiy munosabat chaqiradi. Bu bolaning axvolini yanada chuqurlashtirib, og‘irlashtirib yuboradi.Odamovi bola yolg‘izlikda yashashga o‘rganib qoladi va bu uning shaxs sifatida shakllanishiga to‘sqinlik qiladi. Muloqotga ehtiyojni emotsional kontakt bosadi, odamovilik bolani ijtimoiy ta’sirlardan himoya qiladi. Agar bola juda ta’sirchan bo‘lsa odamovilik uning psixikasini zo‘riqishdan himoyalaydi. Odamovi bola qovog‘i solingan, norozi bo‘lib ko‘rinadi. Shu sababli ota-ona «Biz unga barcha sharoitni yaratib berganmiz, u yana nimadan norozi» deb xafa bo‘lishadi. Bu holatda ota-onaning «minnatdorlikka munosiblikni» da’vo qilishlari bolaning ahvolini battar og‘irlashtirib yuborishi mumkin. Bola bu narsani o‘zining olamiga bostirib kirish deb baholaydi. Bolaning «Nimaga men bilan

gaplashmaysiz, nimaga mening ko‘zimga qaramaysiz» kabi savollari ular bilan munosabat o‘rnatishga to‘sqinlik qiladi. Odamovilik uyatchanlikdan sifat darajasi bilan farq qilganidek autizmdan ham farqlanadi. Uyatchanlik ijtimoiy muloqotga kirishishning yaxshi shakllanmaganligi natijasi. Shu sababli uning korreksiyasi bola ta’limiga muloqot malakasini qo‘shish, o‘zgalar harakatini tahlil qilish va o‘zlashtirishni eplay olish xolos. Odamovilik uchun bunga o‘xshash harakat korreksion ishning yakuniy bosqichi xolos. Ba’zida ijtimoiy kompesetornistlikning oshishi parallel holatda korreksiyaning boshqa turini o‘tkazishni talab qiladi (tugallovchi bosqichda lekin bu hech qachon asosiy korreksion harakatdan ilgarilab ketmasligi kerak. Odamovi bola bilan korreksion ish Odamovi bola bilan korreksion ishning mohiyati bolani atrofdagilar bilan emotsional munosabat o‘rnatishiga yordam berishdan iborat. Buning uchun ota- onalarning bittasi bola bilan emotsional aloqa o‘rnatishda Odamovi bola bittagina oynasi ochiq qolgan xonaga o‘xshaydi (masalan, ota- onalarning bittasi bilan munosabat). Korreksiyada bu imkoniyatdan foydalanishi kerek, ammo unitmaslik kerakki, agar u ijtimoiy samara bermasa ham munosabat o‘rnatishning oxirgi yo‘li yopilishiga yo‘l qo‘ymaslik psixologning burchi. Korreksiyaning bu qoidalari odamovi bola bilan ishlashning asosiy yo‘nalishlarini beradi: Buzilishga olib kelgan sabablarini bartaraf etish. Bolaning muloqotga bo‘lgan ehtiyojini, kattalar va tengdoshlar bilan munosabatini tiklash yoki qayta qurish. Bolaning oila va tengdoshlar guruhi bilan munosabatlarini tartibga solish (nafaqat bolani boshqa odamlarga «o‘girish», balki bola ular o‘ylaganidek, yomon yoki yovuz emasligini ko‘rsatish). Bolaning muloqot malakasi ta’limi va aloqa o‘rnatish. Bola ta’sirchanligining yuqoriligi sababli korreksiya juda qiyin kechadi, shu sababli u sekin-asta olib borilishi kerak.

Odamovi bola bilan quyidagi psixodiagnostik ishlar olib borilishi mumkin: 1. Birinchi uchrashuvda psixolog bolaga to‘g‘ridan-to‘g‘ri savol berishdan (Sening oting nima? kabi), bolaga ko‘z tashlab qo‘yishdan, uning «o‘ychanligini» aniqlash uchun «yopishib» olishdan, kuchli sezgi uyg‘otishdan qochish kerak. Bola bilan munosabat o‘rnatishning boshlanishida bosim o‘tkazmaslik lozim. Munosabatda salbiy tajribaga ega bo‘lgan bola uni yana o‘zi uchun yoqimsiz bo‘lgan vaziyatga tortayotganlarini tushinmasligi lozim. 2. Psixolog qilayotgan harakat bolaning o‘zi qilayotgan harakat ramkasidan chiqmasligi lozim. Unga o‘zining o‘yinini taklif qilish emas, balki bola nima qilayotganligini kuzatib, u bilan birga shug‘ullanishi lozim. Qo‘rquv predmeti bilan o‘yin Bu metod shaxs taraqqiyoti bilan bog‘liq emotsional buzilish korreksiyasida maxsus metodlardan biri hisoblanadi. O‘yinda qo‘rquvni yengib o‘tish nafaqat shaxs munosabatini o‘zgartiradi, balki qo‘rquvdan qolgan hissiyotlarni chiqarib yuboladi. O‘yin uchun bola qo‘rqadigan narsaga o‘xshash o‘yinoqni topish kerak. Emotsional ta’sir o‘tkazish Ota-onalarning qilgan nasihatlari ko‘p hollarda hech qanaqa yordam bermaydi, ammo kattalarning qo‘rquv obyektiga bo‘lgan munosabati bolaga ta’sir qiladi. Qo‘rquv emotsional o‘tkazish mexanizmi yordamida kattalar munosabati orqali o‘tkaziladi. Ba’zan katta odam tasodifan bolaga qanaqadir qo‘rquvni yoqtirishi mumkin (masalan, bola itga yaqin turganida qichqirib yuborish). Shu mexanizm yordamida o‘tkazilgan qo‘rquv orqaga qaytarilishi mumkin. Kamroq qo‘rqituvchi obyektga qisqa jumla bilan ta’kidlab, ta’sirli imo-ishora bilan qo‘rquvni olib tashlash mumkin. Masalan, bola qo‘ng‘izdan qo‘rqsa: «Ket qo‘ng‘iz, xalaqit berma, biz juda bandmiz», yoki vodapravod trubasi guvillasa: «Guvillashni bas qil, bu behuda». Bunda fikr muhim emas, balki intonatsiya, shu so‘zning aytilishi bolaga ishonch va xotirjamlikni yuqtirishi kerak.

Bolaning umumiy emotsional hissiyotlarining darajasini oshirish Agar bola doimiy ravishda ezilgan, salbiy emotsiyalarni his qilayotgan bo‘lsa, bolani ijobiy emotsiyalarni his qilishga o‘rgatish asosiy vazifa hisoblanadi. Bunga har xil o‘yin metodlari bilan erishish mumkin. Agar bola o‘yin faoliyatining taraqqiyotidan ortda qolgan bo‘lsa, qoloq bo‘lsa, tengdoshlari kabi o‘ynay olmasa, bola bilan uning imkoni yetguncha o‘ynash kerak. U bilan bir o‘yinni o‘tkazish, ayni daqiqada bolaning emotsional tonusini oshirish, u bilan ertangi kungi o‘yin haqida kelishib olish kerak. Kutish o‘tkazilgan o‘yindan ijobiy samara olishga yordam beradi va hatto uni kuchaytiradi. Kutishda bolaning odatdagi holatidan emotsional toni yuqori bo‘ladi. Har bir yangi o‘yin, sayr va shu kabilar samaradorlikka erishishni mustahkamlaydi. O‘yinni kengaytirish, unga yangi elementlarni qo‘shish bolada ijobiy emotsiya vujudga keltiradi. Bu metod faqatgina qo‘rquvning korreksiyasiga tegishli emas, uni deyarli barcha bola shaxsining emotsional motivatsion sferasi buzilishida qo‘llash mumkin. Bola umumiy kechinmalari darajasini o‘yin metodi yordamida oshirishning yana bir vazifasi korreksiya olib borayotgan psixologning bolani ishonchini qozonishi talab qilinadi. Chunki ishonch korreksiyaning samaradorligi ehtimolini kuchaytiradi. Ishonchni his qilish bola psixikasiga yaxshi ta’sir qiladi. Taqlid qilish va yuqtirish Bola nafaqat kattalarning xatti-harakatlariga taqlid qiladi, balki ularning baho berishlarini yuqtiradi ham. Agar katta odam ovozida qo‘rquv bilan biror narsa haqida gapirsa bu emotsional holat bolaga ham o‘tadi va u ham biror narsadan qo‘rqishni boshlaydi. Shu sababli bolaning atrofidan hayajonli, asabiy kishilarni uzoqlashtirish kerak, yoki ular o‘zlarining psixik holati bilan shug‘ullanishi lozim. Uyda katta odam bemor bo‘lganida bolani davolash befoyda bo‘lgani kabi bola atrofida emotsional beqaror odam bo‘lganida bolaga yordam berish samarasiz.

Adabiyotlar: 1. Sayidahmedov N. Pedagogik mahorat va pedagogik texnologiya. – T.: OPI, 2003. 2. Sultonova G.A. Pedagogik mahorat. – T.: Nizomiy nomidagi TDPU, 2005. 3. Markova A.K. Psixologiya professionalizma. – M.: Znaniye, 1996. 4. Muslimov N.A. Bo‘lajak kasb ta’limi pedagoglarini kasbiy shakllantirish / Monografiya. – T.: Fan, 2004.

Похожие

Psixokonsultativ diagnostika

Tibbiyot psixologiyasini o'qitishning mazmuni

Maktabgacha yoshdagi bolalar bilan olib boriladigan rivojlantiruvchi ishlar muammosi

Psixologiya o`qitish mеtodikasi kursi mazmuni

Yosh fiziologiyasi va gigienasi fanining mazmuni, ahamiyati, bolalar va o’smir rivojlanishning umumiy qonuniyatlari