Odamlar o‘rtasidagi o‘zaro ta’sir va muomalaning ijtimoiy - psixologik qonuniyatlari - Психология - Рефераты

Odamlar o‘rtasidagi o‘zaro ta’sir va muomalaning ijtimoiy - psixologik qonuniyatlari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

75.5 KB

Odamlar o‘rtasidagi o‘zaro ta’sir va muomalaning ijtimoiy - psixologik qonuniyatlari. Ijtimoiy munosabatlar va shaxslararo munosabatlar Reja: 1.Individual ong rivojlanishida ijtimoiy munosabatlarni xal qiluvchi roli. 2.Ijtimoiy rol tushunchasi. 3.Shaxslararo munosabatlarning ijtimoiy munosabatlar sistemasida vujudga kelishi. 4.Shaxslararo munosabatlarni emotsional asosi. 5.Kichik gruppalarda shaxslararo munosabatlar xususiyatining umumiy xarakteristikasi.

Muloqot odamlar amalga oshiradigan faoliyatlar ichida yetakchi o‘rinni egallab, u insondagi eng muhim ehtiyojni – jamiyatda yashash va o‘zini shaxs deb hisoblash bilan bog‘- liq ehtiyojini qondiradi. Shuning uchun ham uning har bir inson uchun ahamiyati kattadir. Muloqot – odamlarning birgalikdagi faoliyatlari ehtiyojlaridan kelib chiqadigan turli faolliklari mobaynida bir-birlari bilan o‘zaro munosabatlarga kirishish jarayonidir. YA’ni, har bir shaxsning jamiyatda ado etadigan ishlari (mehnat, o‘qish, o‘yin, ijod qilish va boshqalar) o‘zaro munosabat va o‘zaro ta’sir shakllarini o‘z ichiga oladi. Chunki har qanday ish odamlarning bir-birlari bilan til topishishini, bir-birlariga turli xil ma’lumotlarni uzatishni, fikrlar almashinuvi kabi murakkab hamkorlikni talab qiladi. Shuning uchun ham har bir shaxsning jamiyatda tutgan o‘rni, ishlarining muvaffaqiyati, orttirgan obro‘si uning muloqotga kirisha olish qobiliyati bilan bevosita bog‘liqdir. Bir qarashda osonga o‘xshagan shaxslararo muloqat jarayoni aslida juda murakkab bo‘lib, unga odam hayoti mobaynida o‘rganib boradi. Muloqotning psixologik jihatdan murakkab ekanligi haqida B.F.Parigin shunday yozadi: “Muloqot shunchalik ko‘p qirrali jarayonki, unga bir vaqtning o‘zida quyidagilar kiradi: a) individlarning o‘zaro ta’sir jarayoni; b) individlar o‘rtasidagi axborot almashinuvi jarayoni; v) bir shaxsning boshqa shaxsga munosabati jarayoni; g) bir kishining boshqalarga ta’sir ko‘rsatish jarayoni; d) bir-birlariga hamdardlik bildirish imkoniyati; ye) shaxslarning bir-birlarini tushunishi jarayoni. Muloqotning turli shakllari yoki bosqichlari mavjud bo‘lib, dastlabki bosqich – odamning o‘z-o‘zi bilan muloqotidir. T.Shibutani “Sotsial psixologiya ” darsligida: “Agar odam ozgina bo‘lsa ham o‘zini anglasa, demak, u o‘z-o‘ziga ko‘rsatmalar

bera oladi” - deb to‘g‘ri yozgan edi. Odamning o‘z-o‘zi bilan muloqoti aslida uning boshqalar bilan muloqotining xarakterini va hajmini belgilaydi. Agar odam o‘z-o‘zi bilan hadeb muloqot qilishni odat qilib olib, doimo jamiyatdan o‘zini chetga tortib, tortinib yursa, demak, u boshqalar bilan suhbatlashishda, til topishishda jiddiy qiyinchiliklarni boshdan kechiradi, deyish mumkin. Demak, o‘zgalar bilan muloqot – muloqotning ikkinchi bosqichi va ko‘rinishidir. A.N.Leontyev o‘zining “Psixika taraqqiyotidan ocherklar” kitobida muloqotning uchinchi shakli – avlodlar o‘rtasidagi muloqotning ahamiyati to‘g‘risida shunday deb yozadi: “Agar barcha katta avlod o‘lib ketganda, insoniyat turi yo‘q bo‘lib ketmasdi, lekin jamiyatning taraqqiyoti ancha orqaga surilibgina emas, balki yo‘qolib ham ketishi mumkin edi”. Haqiqatan ham, avlodlararo muloqotning borligi tufayli har bir jamiyatning o‘z madaniyati, madaniy boyliklari, qadriyatlari mavjud bo‘ladiki, buning ahamiyatini tushungan insoniyatning eng ilg‘or vakillari uni doimo keyingi avlodlar uchun saqlab keladilar hamda ta’lim tarbiya va kundalik muloqot jarayonida uni avloddan-avlodga uzatadilar. Muloqot murakkab jarayon bo‘lganligi uchun ham ayrim olingan muloqot shaklini tahlil qilganimizda, unda juda xilma-xil ko‘rinishlar, jabhalar va qismlar borligini aniqlashimiz mumkin. G.M.Andreyeva muloqotning quyidagi tuzilishini taklif etadi: 1. Muloqotning kommunikativ tomoni (ya’ni muloqotga kirishuvchilar o‘rtasidagi ma’lumot va axborotlar almashinuvi jarayoni). 2. Muloqotning interaktiv tomoni ( ya’ni, muloqotga kirishuvchi tomonlarning bir-birlarining ijtimoiy xulq-atvoriga ta’sir ko‘rsatish jarayoni). Muloqotning perseptiv tomoni (ya’ni, muloqotga kirishuvchi tomonlarning bir-birlarini idrok etishlari va tushunishlari bilan bog‘liq bo‘lgan murakkab psixologik jarayon). Bu tizimning har bir tomonini keyingi bo‘limlarda batafsil tahlil etiladi.

Ko‘pgina olimlar muloqotning inson hayotidagi ahamiyatiga to‘xtalib o‘tar ekanlar, uning qator vazifalari-funksiyalarini ajratadilar. Masalan, taniqli rus olimi B.F.Lomov uning funksiyalariga quyidagilarni kiritadi: a) ma’lumotlar almashinuvi funksiyasi; b) xulq-atvorni boshqarish funksiyasi; v) hissiyotlar almashinuvi. Bu funksiyalar aslida G.M.Andreyeva ajratgan muloqot jabhalari-qismlariga ham mos keladi, ya’ni har bir muloqot jarayonida Lomov qayd etgan vazifalarni topish mumkin. Muloqotning hayotimizdagi shakl va ko‘rinishlariga kelsak, uning har bir shaxsning hayotiy vaziyatlarga mos keladigan, o‘sha vaziyatlardan kelib chiqadigan ko‘rinishlari va turlari haqida gapirish mumkin. Lekin umumiy holda, har qanday muloqot yo rasmiy yoki norasmiy tusda bo‘ladi. Agar rasmiy muloqot odamlarning jamiyatda bajaradigan rasmiy vazifalari va xulq-atvor normalaridan kelib chiqsa, masalan, rahbarning o‘z qo‘l ostida ishlayotgan xodimlar bilan muloqoti, professorning talaba bilan muloqoti, o‘qituvchining o‘quvchisi bilan muomalasi va hokazo, norasmiy muloqat – bu odamning shaxsiy munosabatlariga tayanadi va uning mazmuni o‘sha suhbatdoshlarning fikr-o‘ylari, niyat-maqsadlari va emotsional munosabatlari bilan belgilanadi. Masalan, do‘stlar suhbati, poyezdda uzoq safarga chiqqan yo‘lovchilar suhbati, tanaffus vaqtida talabalarning sport, moda, shaxsiy munosabatlar borasidagi munozaralari norasmiy muomala ko‘rinishlaridir. Odamlarning asl tabiatlariga mos bo‘lgani uchun ham norasmiy muloqot doimo ularning hayotida ko‘proq vaqtini oladi va bunda ular charchamaydilar. Lekin shuni ta’kidlash kerakki, odamda ana shunday muloqotga ham qobiliyatlar kerak, ya’ni, uning qanchalik sergapligi, ochiq ko‘ngilliligi, suhbatlashish yo‘llarini bilish, til topishish qobiliyati, o‘zgalarni tushunishi va boshqa shaxsiy sifatlari kundalik muloqotning samarasiga bevosita ta’sir ko‘rsatadi. Shuning uchun hamma odam ham rahbar bo‘lolmaydi, ayniqsa,

pedagogik ishga hamma ham qo‘l uravermaydi, chunki buning uchun undan ham rasmiy, ham norasmiy muloqot texnikasidan xabardorlik talab qilinadi. Muloqot mavzui va yo‘nalishiga ko‘ra: a) ijtimoiy yo‘naltirilgan (keng jamoatchilikka qaratilgan va jamiyat manfaatlaridan kelib chiqadigan muloqot, masalan, teleboshlovchining tomoshabishlarga murojaati); b) guruhdagi faoliyatning predmetiga yo‘naltirilgan (o‘zaro hamkorlikdagi faoliyatni amalga oshirish mobaynidagi muloqot – mehnat, ta’lim jarayonidagi yoki konkret topshiriqni bajarish jarayonida guruh a’zolarining muloqoti); v) shaxsiy muloqot (bir shaxsning boshqa shaxs bilan o‘z muammolarini ochish maqsadida o‘rnatgan munosabatlari); g) pedagogik muloqot (pedagogik jarayonda ishtirok etuvchilar o‘rtasida amalga oshiriladigan murakkab o‘zaro ta’sir jarayoni) turlari farqlanadi. Har bir muloqot turining o‘z qonun-qoidalari, ta’sir usullari va yo‘l-yo‘riqlari borki, ularni bilish har bir kishining, ayniqsa, odamlar bilan doimo muloqotda bo‘ladiganlar, jamoat ishlarini boshqaruvchilarning burchidir. Muloqat jarayonining murakkab psixologik tabiatini bilish, turli sharoitlarda samarali munosabatlar o‘rnatish malakasini oshirish uchun uning tarkibiga kiruvchi har bir element yoki bo‘laklar bilan alohida tanishib chiqamiz. Inson faoliyatining asosiy qismini muloqot jarayoni tashkil etadi. Psixologiya fanida shaxsiy va ish yuzasidan muloqot turlari farq qiladi. Ish yuzasidan bo‘ladigan muloqot tabiati va uni shakllantirish imkoniyatlari haqida to‘xtalib o‘tamiz. Boshqaruv muloqoti – xodimlarni ma’lum tomonga yo‘naltirish maqsadidagi o‘zaro ma’lumot almashinuvi jarayonidir Boshqaruv muloqoti quyidagilarda namoyon bo‘ladi: 1. Buyruq va topshiriq uzatish, xodimga u yoki bu maslahatni berish;

2. Vazifa, topshiriq qanday ado etilganligi haqida «qayta aloqa», ya’ni hisobotni qabul qilish; 3. Itoatdagi xodimlarga vazifa qanday bajarilganligi haqida baho berish. Muloqotni mohirona olib boruvchi rahbarda o‘z vazifalarini samarali tarzda tashkil etish imkoniyati oshadi. Xodimlarga ta’sir etish, ularga ѓ ayrat ba ѓ ishlash, tashkilot maqsadi sari yetaklash kabi tashkiliy vazifalar ham malakali muloqot orqali ta’minlanadi. Rahbarning muloqot malakasini ifodalovchi asosiy jihat uning muloqot sohasidagi faolligi bo‘lib hisoblanadi. Ushbu faollikning maqsadga yo‘nalganligi, anglangan tarzda va erkin ijro etilishi insonnning muloqot jarayonini qanchalik mohirlik bilan amalga oshirishini ifodalovchi asosiy belgilardir. Rahbar muloqot jarayonining ichki qonunlarini bilishi juda muhimdir. Muloqot jarayonini boshqarishga oid vosita va uslublar muloqot texnologiyalari iborasi orqali ifodalanadi. Aynan shunday texnologiyalarni o‘zlashtirish va vaziyatga oid ravishda qo‘llash muloqotning erkinligini ta’minlaydi. Muloqotning ichki qonunlariga oid quyidagi fikrlar ish yuzasidan bo‘ladigan o‘zaro munosabatlar doirasini yanada kengaytirish va o‘zgalarga samarali ta’sir etish imkonini yaratadi. Shu munosabat bilan, muloqot jarayonini boshqarish imkonini beruvchi shartlardan biri uni bosqichma-bosqich amalga oshirishdir. Rahbar boshqaruvi jarayonida muloqot tadbirini tashkil etar ekan bu jarayonni rahbarlik muloqoti deb atash mumkin. To‘la- to‘kis va meyorida tashkil etilgan rahbarlik muloqoti quyidagi asosiy bosqichlarni o‘z ichiga oladi: Aloqa/kontakt o‘rnatish. Masalani muhokama qilish. Yechim variantlarini izlash. Qaror qabul qilish. Ijobiy natijaga olib keluvchi rahbarlik muloqoti ta’kidlangan bosqichlarning aynan shunday ketma-ketligida amalga oshadi.

Aniqroѓi, muloqot jarayonining samarali o‘tishi, ko‘p jihatdan, shu bosqichlarni navbatma-navbat amalga oshirish bilan boѓliq. Bu shartni ta’minlash esa, avvalambor, rahbar zimmasiga yuklatiladi, chunki boshqaruv muloqotini yo‘naltirish asosan uning imkoniyati doirasidadir. Endi, yuqorida sanab o‘tilgan bosqichlar xususida batafsil to‘xtalib o‘tamiz. Shaxs muloqotini shakllantirishdan asosiy maqsad - rahbar bu jarayon orqali o‘z xodimlari bilan amalga oshirishi lozim bo‘lgan muammolarni hal etadi. Masalan, yangi yil kechasi oldidan biron-bir xodimni ishxonada navbatchilikda qoldirish va umuman, korxona miqyosida xodimni bevosita mas’uliyati doirasiga kirmaydigan biron-bir ishga jalb etish kabi muammoli vaziyatlarni ko‘plab qayd etishimiz mumkin. Albatta, bunday tashkilotchilik vaziyatlarini hal etishning eng oddiy usuli mavjud. Jumladan, oddiygina bir buyruq bilan xodimni deyarli har qanday ishni zimmasiga olishga majbur etish mumkin. Ammo, ishning natijasi qanday bo‘lishi, vazifani bajarishga xodimning qanchalik sidqidildan munosabatda bo‘lishi, topshiriq sifatini hal etadigan asosiy omildir. Shuning uchun taklif etilayotgan boshqaruv muloqoti modelida xodimning vazifaga mas’uliyatini oshirish, unda topshiriq natijasi ijobiy bo‘lishiga kuyunchaklik hissini kuchaytirish nazarda tutiladi. Ish yuzasidan amalga oshadigan muloqot hamkasblar bilan kontakt o‘rnatishdan boshlanadi. Bu bosqichni amalga oshirish jarayoni insonning ikki savolga javob olishidan iboratdir: 1.Qarshimdagi odam kim? 2.U qanday holatda? Mana shu ikki savolga olingan javob mazmuni birinchi bosqich qancha puxta bajarilganligi haqida dalolat beradi. Shaxs

shu ikki savolga batafsil javob olgan taqdirdagina, u ikkinchi bosqichni amalga oshirishga kirishishi mumkin. Javoblar esa Shaxs qarshisidagi insonning muloqotga tayyorligini ifodalashi lozim. Birinchi bosqichni amalga oshirishda rahbardan kuzatuvchanlik, o‘tkir zehn va mazkur odamning xatti-harakatiga qarab, uning ichki holatini aniq bilish qobiliyati talab etiladi. Masalan, aloqa o‘rnatish bosqichidagi birinchi savolga javob berar ekan, shaxs qarshisidagi odam haqida quyidagi bilimlarni bilishi va nazarda tutishi zarur: 1) yoshi; 2) mutaxassisligi, kasbi; 3) ishlayotganligi; 4) oilaviy ahvoli; 5) qobiliyati (qaysi vazifani yaxshi bajaradi-yu, qaysi birini uddalay olmaydi); 6) soѓligi haqidagi ma’lumot va h.k. Yuqoridagi savollarga javob olish uchun shaxs muloqot boshlanishidan avval suhbatdoshi haqida iloji boricha ko‘proq ma’lumotga ega bo‘lishi lozim. Kontakt o‘rnatish bosqichining birinchi savoliga olingan javoblar shaxsni bo‘lajak muloqotga tayyorlaydi, suhbatdoshning kuchli va zaif tomonlarini avvaldan tasavvur etishga imkon yaratadi. Kontakt o‘rnatish bosqichining ikkinchi savoli suhbatdoshning ichki holatini aniqlash, suhbat cho ѓ ida uning ichki kechinmalari haqida boxabar bo‘lishni taqozo etadi. Qarshimizdagi odamning tashqi qiyofasi – tana holati, yuz mimikasi, qo‘l-oyoq harakatlari va ovoz intonatsiyasi – bularning hammasi insonning hozirgi holati haqida ma’lumot beradi va u suhbatning asosiy qismiga o‘tishga tayyormi yoki yo‘qligi belgisidir. Suhbatdoshning tashqi qiyofasidagi bu ko‘rsatkichlar

odatda muloqotning noverbal, ya’ni so‘zsiz jihatlarini tashkil etadi va kishining ichki holati haqida haqqoniy ma’lumot beradi. Noverbal signallar, aksariyat hollarda ixtiyoriy boshqarish doirasidan chetda bo‘lib, odamning haqiqiy his-tuy ѓ ulari, niyat va xohishlari ko‘rsatkichi desak, xato bo‘lmaydi. Masalan, ikki qo‘lni ko‘krak oldida qovushtirib, oyoqlarni tizzaga ustma-ust qo‘yish yopiq holatni anglatadi va bu holat suhbatdoshning muloqotdan o‘zini chetga olishi deb talqin etilishi mumkin. Aksincha, qo‘llarning yon atrofda joylashishi, kaftlarning ochiqligi va oyoqni kerib sal oldinga engashib turish/o‘tirish suhbatdoshga va muloqot mazmuniga xayrixohlikni anglatadi. Suhbatdoshning ochiq yoki yopiq tana holati muloqot davomida o‘zgarib turuvchi ko‘rsatkich bo‘lib, suhbat mazmuni qanday o‘tayotganligiga qarab u bizga ochiq bo‘lishi, va agarda suhbat unga noqulayliklar tu ѓ dirganda esa yopiq pozani egallashi mumkin. Masalan, ikki yaqin do‘st muloqotini kuzatsak, ularning tana harakatlarida yopiqlik alomatlari deyarli ko‘rinmaydi. Ularning o‘zaro xayrixohlik holati nafaqat tanasida, balki o‘rtadagi masofaning yaqinligida, o‘zaro suhbatdagi muloyim tovush intonatsiyasida, yuzidagi yengil tabassum ifodasida aks etadi. Aynan shu ko‘rsatkichlar muloqot jarayonining ijobiy yo‘nalishda o‘tayotganligi haqidagi asosiy belgilardir. Muloqot vaziyatida bunday belgilarning kuzatilishi, o‘zaro munosabatning yaxshi o‘rnatilganligini, suhbatning ikkinchi bosqichiga o‘tish mumkinligidan dalolat beradi. Biroq, suhbatdoshdan kelayotgan noverbal signallar uning yopiq holatdaligidan dalolat berib, muloqotning ikkinchi bosqichiga o‘tish imkoniyatini cheklab qo‘yishi ham mumkin. Bunday vaziyatda rahbar qanday ish tutishi lozim va qanday harakatni amalga oshirishi mumkin?

Zamonaviy psixologiya fani shunday bilim va ko‘nikmalarni bayon qilishi mumkinki, ularning ayrimlarini qo‘llash muloqot muhitini ijobiylashtirishga, o‘zaro munosabatlarni yanada muqobillashtirishga ko‘mak bo‘ladi. Bu boradagi birinchi va joiz qadamlardan biri – rahbarning tashqi qiyofasi va ichki dunyosida muloqot uchun ijobiy holatning aks etishidir. O‘zgaga xayrixohlik, samimiy munosabat, uning manfaatlari haqida qayѓurish alomatlari o‘z navbatida, xodim shaxsida ham shunday javoblarning uyѓonishiga ta’sir etadi. Kontakt o‘rnatish bosqichida muloqotning davom etishiga ijobiy xulosa yakunlanmasa, eng oddiy maslahatlardan biri – insonni nima bezovta qilayotganligi va muloqotni davom ettirish qiyinligi sababi haqida ochiq-oydin so‘rashdir. Ko‘pincha bu uslub kutilgan natijaga olib keladi va hatto xodim o‘zini bezovta etayotgan ko‘ngilѓashligi haqida ochiq-oydin aytmasa-da, har holda o‘zini tetik tutishga, diqqat-e’tiborli bo‘lishga undaydi. O‘zganing muloqotga tayyorligi anglangandan so‘ng, bu jarayonning ikkinchi bosqichiga o‘tish mumkin. Ikkinchi bosqich – muloqotning asosiy mazmunini tashkil etib, unda ish yuzasidan ko‘tarilgan masala, muammo muhokama etiladi. Bu bosqichning muvaffaqiyatli o‘tishi, ma’lum ma’noda, shaxs faolligini, maxsus faoliyat uslublarini qo‘llashni talab qiladi. Masalani muhokama etishdagi asosiy jihatlardan biri – o‘zganing fikrini yaxshi tushunish, muammo bo‘yicha o‘zga tomonning fikrini aniq anglashdan iboratdir. Afsuski, muloqot jarayonida ko‘pincha shunday hollar kuzatiladiki, muhokama qilinayotgan masala yuzasidan ikkala tomonda turlicha tasavvur paydo bo‘ladi. Muammo bo‘yicha bunday tasavvurning paydo bo‘lishi, ming afsus, hech qachon uning yechimiga olib kelmaydi. Shuning uchun muloqotning bu bosqichida muhokama etilayotgan

masalani bir xil tushunish va hatto bir xil qarashni shakllantirish tadbirini amalga oshirish zarur. Ikkinchi bosqichda o‘zgani tushunishning asosiy sharti sifatida tinglash malakasi namoyon bo‘ladi. Odatda, tinglashning faol va passiv ko‘rinishlari farq etiladi. Faol tinglash, o‘zga fikrini idrok etish davomida tushunayotganlik alomatlarini namoyon etishni anglatadi. Bunda suhbatdoshlar masala mohiyatini aniqlashga oid savollar berishadi, suhbatning asosiy qismi yuzasidan xulosalar bayon etishadi. Passiv tinglashda esa boshqa tomonni tushunish borasida tushunish alomatlari minimal darajada namoyon etiladi. Masalan, oddiygina bosh qimirlatib tasdiqlash, «hmm», «ahha», «tushunarli» kabi iboralar bilan cheklanish. Muammoli va qiyin vaziyatdagi muloqot olib borishda iloji boricha faol tinglash malakasini namoyon etish lozim. Bunday sharoitda passiv tinglash suhbatdoshlar orasida tushunmovchilikni, o‘zga tomon holati va tasavvuri haqida ma’lumot yetishmovchiligini yuzaga keltiradi. Aniqlanishicha, har bir muloqot vaziyati xususiyatidan kelib chiqqan holda faol yoki passiv tinglash turlarini qo‘llash mumkin. Lekin nazarda tutilayotgan muloqot vaziyatida aynan faol tinglash uslubidan foydalangan ma’qul. Faol tinglash davomida shaxs faolligining asosiy uch jabhasi namoyon bo‘ladi. Bular quyidagilar: -diqqatning suhbatdoshga yo‘nalganligi – vizual, ya’ni ko‘z kontakti, gapiruvchiga hurmat, sabr-toqat, tinglashga tayyorlik; -faollik – maqsadga yo‘nalganlik, qayta aloqa, tushunarli bayon etish, odob-intizom; xayrixohlik – ustunlikka intilmaslik, o‘z hissiyotini nazorat etish, ma’lumotni e’tiroz bildirmay qabul qilish, salbiy hisning yo‘qligi, optimal nutq tempi.

Muloqotning ikkinchi bosqichidagi asosiy xususiyat – muammo mazmuni yuzasidan bir xil tasavvurning shakllanishiga va suhbatdoshlarning bir-birini tushunishiga erishishdir. Ammo, muloqot davomida qator to‘siqlar mavjudki, ular suhbatdoshdan kelayotgan ma’lumotni to‘la tushunishga xalaqit beradi. Ma’lumot almashuvi bosqichlarini yodda tutish va unga muvofiq keluvchi faol aqliy harakatni qo‘llash to‘siqlarni muvaffaqiyatli yengib o‘tishni, ma’lumot yo‘qolishini iloji boricha kamaytirish imkonini beradi. Muammo mohiyati aniqlangandan so‘ng, uning yechimini topish lozim. Shunga binoan, muammoni hal etish maqsadidagi muloqot jarayonining uchinchi bosqichi – muammo yechimini izlash ham muhim o‘rin tutadi. Bu bosqich haqida to‘laroq tasavvurga ega bo‘lish maqsadida nizo vaziyatidagi besh xil harakat uslubini eslashimiz mumkin. Ma’lumki, nizoli vaziyatda inson besh xil harakat uslubidan birini tanlashga o‘z moyilligini bildiradi. Bu harakat uslubi quyidagilar: 1) raqobat 2) yon berish 3) kompromiss. 4) masalani muhokama etishdan qochish 5) hamkorlik. Muammoli masala yuzasidan muloqot olib borish xususiyati shundan iboratki, muloqotda ishtirok etayotgan tomonlarning manfaatini qondiruvchi yechim topilgan taqdirdagina, bu jarayonni muvaffaqiyatli deb hisoblash mumkin. Hamkorlikka asoslangan, tomonlar manfaatiga mos keluvchi yechim topilgandan keyingina qaror qabul qilinadi va muloqot muvaffaqiyatli tarzda ado etildi, deb hisoblanadi. Suhbat oxirida

xulosalar chiqarish, yechimni yana bir bor qayd etish va qabul qilingan qaror yuzasidan qisqa izoh berib o‘tish mumkin. ADABIYOTLAR: 1. Andreyeva G.M. Sotsialnaya psixologiya. Uchebnik dlya visshix uchebnix zavedeniy / G.M. Andreyeva. – 5-ye izd., ispr. i dop. – M.: Aspekt Press, 2003. – 364 s. 2. Andreyeva G.M., Bogomolova N.N., Petrovskaya L.A. Zarubejnaya sotsialnaya psixologiya XX stoletiya. – M.: Aspekt Press, 2002. 3. Bodalev A.A. Lichnost i obsheniye. – M.: 2003. 4. Maxmudov I.I. Boshqaruv psixologiyasi: O‘quv qo‘llanma / Mas’ul muharrir: A.Xolbekov. – T.: DJQA “Rahbar” markazi; “YUNAKS-PRINT” MCHJ, 2006. – 230 b. 5. Galkina T.P. Sotsiologiya upravleniya: Ot gruppi k komande. – M.: 2003. 6. Donsov A.I. Psixologiya kollektiva. – M.: MGU, 1984. 7. Donsov A.I., Yemelyanova T.P. Konsepsiya sotsialnix predstavleniy v sovremennoy fransuzskoy psixologii. – M.: MGU, 1987. 8. Yemelyanov Y.N. Aktivnoye sotsialno-psixologicheskoye obucheniye. – L.: LGU, 1985. 9. Yenikeyev M.I. Obshaya i sotsialnaya psixologiya. – M.: 2002. 10. Kamenskaya YE.N. Sotsialnaya psixologiya: Konspekt leksiy: Uchebnoye posobiye / YE.N. Kamenskaya. Izd. 2-ye. – Rostov n/Donu: Feniks, 2006. – 192s.

Похожие

Odamlar o’rtasidagi o’zaro ta`sir va muomalaning ijtimoiy psixologik qonuniyatlari. Ijtimoiy munosabatlar va shaxslararo munosabatlar

Jahon psixologiyasida muloqot muammosining o‘rganilishi

Muomala jarayonida o‘zaro ta’sir mexanizmi. Samarali muloqotning sirlari

Katta ijtimoiy guruhlarning ijtimoiy-psixologik tavsifnomasi

Ijtimoiylashishning ijtimoiy-psixologik aspektlari