Jahon psixologiyasida muloqot muammosining o‘rganilishi - Психология - Рефераты

Jahon psixologiyasida muloqot muammosining o‘rganilishi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

59.5 KB

Jahon psixologiyasida muloqot muammosining o‘rganilishi Reja: 1.Sharq mutafakkirlarining ijodida muloqot odobi masalalarining o‘rganilishi. 2.G‘arb psixologiyasida muloqot muammosi tahlili. 3. Sobiq Ittifoq psixologiyasida muloqot muammosi tahlili. 4.O‘zbekiston psixologiyasida muloqot muammosining o‘rganilishi.

Buyuk mutafakkir Abu Nasr Forobiy yaqin va o‘rta sharqda ilg‘or ijtimoiy- falsafiy oqimning asoschilaridan bo‘lib, “Sharq Aristoteli” degan unvonga sazovor bo‘lgan mashxur shaxsdir.Abu Nasr Forobiyning muloqot haqidagi qarashlari “Baxtga erishish haqidagi traktat”, “Jamiyatni o‘rganish haqidagi kitob”, “Davlat arboblari haqidagi aforizmlar” kabi asarlarida o‘zining chuqur ifodasini topgan. Muallifning fikricha, barcha insonlar atrofdagilar bilan bo‘ladigan munosabatlarda dilkash, xushmuomala bo‘lishi, ularni tinglab olishi, notiqlik san’atini yaxshi egallagan bo‘lishi kerak. Boshqalar dardini eshitmaslik muomalaning yo‘qligi oxir-oqibatda insonning boshqalar bilan bo‘ladigan munosabatning buzulishiga olib kelishini hayotiy misollar yordamida tushuntirib bergan. O‘rta asr ijtimoiy-falsafiy fikr taraqqiyotiga ulkan hissa qo‘shgan allomalardan biri Abu Rayhon Beruniy bo‘lib, u insonlardagi yaxshilik rostgo‘ylik, oliyjanoblik, muruvvat, yaratuvchanlik, bunyodkorlik, mehr-shafqat, do‘st- birodarlik kabi fazilatlarni ulug‘laydi. Bunday fazilatlarni o‘zida mujassamlashtirgan kishi nafaqat o‘ziga, balki el-yurtga foyda keltiradi. Yolg‘onchilik, yomonlik, raqobatlashish, g‘animlik, ichiqoralik, qo‘pollik, ikkiyuzlamachilik, o‘ziga bino qo‘yish kabi illatlar insonni tubanlashtiradi. Ulug‘ tabib Abu Ali ibn Sino jahon ilmu faniga ijtimoiy-siyosiy va falsafiy- duyoqarashi xazinasiga ulkan hissa qo‘shgan allomalardan biridir. Allomaning tushuntirishicha, turli jamoalarga birlashgan odamlar faoliyatini yagona maqsad atrofida birlashtiruvchi muhim omillardan biri – axloqdir. Inson qanchalik bilimdon, qanchalik tadbirkor bo‘lmasin umuminsoniy axloq qoidalariga tayanmasa, u odobsiz bo‘ladi, yomonlikka yo‘l qo‘yadi. Ibn Sino boshqaruvchilardagi insondagi qo‘pollik, axloqsizlik alomatlari: ikkiyuzlamachilik, yolg‘onchilik, xoinlik kabi hislatlarni, insonlar ustidan qilingan har qanday zo‘ravonlikni qoralaydi. Sharq mamlakatlari xalqlarining madaniy-ma’naviy taraqqiyotida ulkan hissa qo‘shgan allomalardan biri Yusuf Xos Hojibdir. U o‘zining bizga qadar yetib kelgan yagona dostoni bilan jahonga ma’lum va mashhurdir.

Doston qahramonlari – hokim Kuntug‘di adolat ramzi, vazir Oyto‘ldi baxt (davlat) ramzi sifatida, vazirning o‘g‘li O‘g‘dulmish aql ramzi sifatida muallif tomonidan o‘ylab topilgan, biroq ular mavjud dunyo namoyondalaridir. Mutafakkir inson faqat jamiyatda, boshqa kishilar bilan muloqotda va o‘zaro munosabatlarda, ijtimoiy foydali mehnatdagina chinakam kamolotga yetishadi, degan shiorni ilgari suradi. U jamiyatda mehnat ahli (dehqonlar, chorvadorlar, hunarmandlar) hal qiluvchi rol o‘ynashni uqtiradi. Binobarin, Xos Hojib hokimga adolatli bo‘lishi, o‘zboshimchalik va qonunsizlikka yo‘l qo‘ymaslikni maslahat beradi. Chunki bu narsa insoniy axloq odob nuqtai nazaridan mutlaqo yomonlikdir. Ikkinchi tomondan haddan tashqari qilingan zulm xalqning sabr kosasini to‘ldirishi va isyonga olib kelishi mumkin. Yusuf Xos Hojibning axloqiy qarashlari uning siyosiy va ijtimoiy qarashlari bilan chambarchas bog‘liqdir. Uning fikricha, hokimlarning, ularga mute kishilarning har tomonlama axloqiy kamol topishi davlatning siyosiy jihatdan mustahkamlanishiga olib keladi. Hokim dono bo‘lsa boshqaruvning negizini aql va adolat tashkil etadi. Aql va adolat, shubxasiz, yalpi baxt-saodat va farovonlikni olib keladi; jamiyat a’zolarining o‘zaro munosabatlarida axloqning do‘stlik, sadoqat, halollik, rostgo‘ylik, hurmat va muhabbat kabi umuminsoniy mezonlari hukmron bo‘ladi. Sharqning buyuk allomalaridan biri Jaloliddin Davoniy mashhur asari “Axloqi Jaloliy” kitobida inson kamoloti uchun zarur axloqiy fazilatlar yo‘llari va usullarini bayon etadi. Asar uch qismdan iborat. Birinchi qism – axloq faniga, ikkinchi qism – “Odamning ichki holati” oilaviy hayotiga, uchinchi qism – “shaharni (davlatni boshqarish va podshohlar siyosati” deb atalib, unda muhim ijtimoiy-siyosiy masalalar ko‘tariladi. Davoniy olimlarning jamiyatda, davlatni boshqaruvda tutgan o‘rniga katta ahamiyat beradi. Uning fikriga ko‘ra haqiqiy olim davlat ishlarida faol qatnashishi, jamiyatga foyda keltiradigan murakkab muammolarni yechishda ishtirok etish kerak. Olimlar tabiat sirlarini o‘rganish, ta’lim-tarbiya ishlari bilan shug‘ullanishi, omma o‘rtasida adolat qoidalari, odob-axloq normalarini tarqatish bilan

shug‘ullanishi boshqalardan ilgarigi safda turishi kerak. Ularning maslahatlaridan davlat muassasalari boshqaruvchilar foydalanishi muhim, deb uqtiradi. Navoiy adolatli podshoh mamlakat uchun tinchlik va farovonlik sababchisidir. Kambag‘al va bechora odamlar uning yaxshi muloyim muomalasidan rohatda; zolim amaldor va mirshablar uning siyosati tig‘idan qo‘rquv ... Zabtidan amaldorlar qalami siniq va zolimlar bayrog‘i yig‘iq. G‘amxo‘rligi va faoliyatidan masjidlar, jamoat bilan to‘la va madrasalar ilm ustida bahslashuvchilar bilan bilan to‘la va g‘ala-g‘ula ... Shoirning uning go‘zal sifatini madh aylab qasidalar yozadi; olimlar uning yaxshi nomini ta’riflab risolalar bitadi. Bastakorlar unga atab kuylar yaratadi; xonanda – sozandalar uni dil-jigardan kuylaydi. Alisher Navoiyning ta’kidlashicha, davlat boshida turgan rahbar sharoitga qarab ish yuritishi, zarur bo‘lsa, yumshoq, lozim bo‘lganda qattiqqo‘l, “yaxshiga- yaxshiyu, yomonga-yomon” bo‘lmog‘i, shoshma-shosharlikka yo‘l qo‘ymasligi, ayniqsa joza tayinlash va uning ijrosidan xushyor bo‘lishi, xususan ozgina ayb qilib qo‘ygan gunohkorga meyoridan ortiq jazo bermaslikni, mabodo gunohkor qatl etiladigan bo‘lsa, ijroni mumkin qadar kechiktirib bajarishni, chunki aybdor, o‘lganidan so‘ng uni tiriltirib bo‘lmasligini uqtirdi. Shaxslararo munosabatlarda muomalaning inson psixik dunyosiga ta’siri masalalarini psixolog olimlardan L.S.Vigotskiy, S.L.Rubinshteyn, A.N.Leontyev, B.G.Ananyev, A.V.Zaporojets, A.A.Bodalev, B.F.Lomov, A.A.Leontyev, M.I.Lisina tadqiqot ishlarini olib borganlar. L.S.Vigotskiy bola shaxsi psixik dunyosi rivoji va taraqqiyotida muomalani tushuntirib deydi: “Bola shaxsiy faolligini namoyon bo‘lishining asosiy yo‘li kattalar bilan muomalasi hisoblanadi...Uning tashqi olamga munosabati hamisha boshqa odam orqali munosabat bildirishdir”. L.S.Vigotskiy fikricha, ontogenezda genetik jihatdan birlamchi o‘zaro ta’sir bahs, dialogdir; ikkilamchi esa individning ongi, psixik jarayonlarining individualligidir: “Biz madaniy rivojlanishning umumiy genetik qonunini mana shunday shaklda ifodalashimiz mumkin: bolaning madaniy o‘sishida har qanday

funksiya baholanishi uchun ikki marta, ikki xil rejada paydo bo‘ladi, avval ijtimoiy, keyin psixologik, shuningdek, shaxslararao interpsixologik kategoriya sifatida so‘ng bola ichki dunyosida intropsixologik kategoriya tariqasida”. L.S.Vigotskiy shuningdek shaxslararo munosabatlarda asosiy qurol va vosita muomala jarayoni ekanligini uqtiradi. Uning fikricha, shaxslararo munosabatlarda dastavval muomala asosiy vosita, so‘ngra esa xulq atvor vositasi turadi. Chunki inson yakka qolgan paytda ham muomala funksiyasini o‘zida saqlaydi. L.S.Vigotskiy qarashlaridan yana shu jihat ko‘rinadiki, muomala intereorizatsiya, ya’ni ichki nutq va ektereorizatsiya, ya’ni tashqi nutq, muomala shakllarida namoyon bo‘ladi. Bundan ko‘rinadiki, muomala tufayli shaxs ijtimoiylashuvi yuzaga keladi. Demak, L.S.Vigotskiyning muomala, shaxslararo munosabatlar psixologiyasiga oid fikrlari g‘oyat qimmatli, chunki unda biz shaxs ijtimoiylashuvi jarayoni uchun muhim asos sifatida muomalani ko‘ramiz va shaxs shakllanishida bu jarayonning qimmati cheksiz ekanligini yanada anglaymiz. V.M.Bexterevning boy merosida shaxslararo munosabatlar muammosi, xususan, muomala mavzusi ijtimoiy psixologik nazariya jixatidan o‘rganilgandir. Uning qarashlarida insonlarning o‘zaro ta’sir etishlari muhim muammo sifatida talqin etiladi. V.M.Bexterev ijtimoiy xayotda muomalaning rolini tavsiflab, uning funksiyalarini hamkorlik faoliyatini amalga oshirish mexanizmi sifatida ajratib talqin qiladi. Uning fikricha, shaxsning atrofdagilari bilan muomalasi qanchalik xilma xil va boy bo‘lsa, shunchalik uning taraqqiyoti muvaffaqiyatli amalga oshadi. V.M.Bexterev muomalaning ijtimoiy roli va funksiyasini taxlil etishda uning ko‘rinishlari bo‘lmish taqlid va ta’sirlanish ahamiyatiga to‘xtaladi. Uning fikricha, taqlid bo‘lmasa, shaxs ham yuzaga kelmas edi. Chunki taqlid o‘z materialini muomaladan olishini uqtiradi. Ta’sirlanish esa ijtimoiy jarayonlar namoyon bo‘lishining omili tariqasida qaraladi. V.M.Bexterev muomalani shartli ravishda bevosita va bilvosita turlarga ham ajratadi. Bilvosita muomala tarkibiy qismlari sifatida xat, telefon, telegramma,

erkalash, urishish va boshqalarni olsa, bevosita muomala turiga nutqni kiritadi. Shuni ta’kidlash joizki, muomalani eksperimental o‘rganish ishini V.M.Bexterev tomonidan amalga oshirilgandir. V.N.Myasishevning “Shaxsning munosabatlar psixologiyasi” konsepsiyasiga ko‘ra, shaxs “dialogik” xususiyatli, muomalaning shaxsiy tajribasi va boshqa odamlar bilan o‘zaro munosabat mahsuli sifatida namoyon bo‘ladi. Shu tufayli shaxsda qiziqish darajasi, emotsiya kuchi, xohish, extiyoj, ijtimoiy yo‘nalganlik kabi shaxsni harakatlantiruvchi ichki kuchi tarkib topadi va bu uning kechinmalari, xulqida, harakatida ifodalanadi. V.N.Myasishevning shaxslararo munosabatlar psixologiyasiga oid asarlarining taxlilidan ko‘rinadiki, muomala jarayoni shaxsning xususiyatlari, xarakteri, mayli, qobiliyatiga ta’sir etishdagina rivojlanmasdan, balki muloqotda ishtirok etuvchilarning psixik jarayonlari bilan ham bog‘liqligi namoyon bo‘lar ekan. Shuning uchun V.N.Myasishev ishlarining alohida tomoni muomala, uning psixologik tuzilmasi bilan muloqot ishtirokchilari psixik jarayonlari orasidagi munosabat xususiyatlarini ochib berilishida yaqqol ko‘rinadi. Shaxslararo munosabatlarda yuzaga keladigan uch xil vazifalar va murakkab jarayon tuzilmasini G.M.Andreyeva “Ijtimoiy psixologiya” kitobida ushbu tuzilishini taklif etadi: Muloqotning kommunikativ tomoni, ya’ni o‘zaro munosabat yoki muloqotga kirishuvchilarning o‘rtasida ma’lumotlar almashinuvi jarayoni sifatida; Muloqotning interaktiv tomoni, ya’ni muloqotga kirishuvchilarning xulq atvorlariga ta’sir jarayoni sifatida; Muloqotning perseptiv tomoni, ya’ni muloqotga kirishuvchilarning bir birlarini idrok etishlari va tushunchalari bilan bog‘liq jarayon sifatida. Rus psixologi A.L.Juravlyov o‘z tadqiqotlarida jamoada iliq psixologik muhitni yaratishda muloqot madaniyatining o‘rni masalalariga keng e’tibor qaratadi. Uning fikricha, rahbar shaxsining dilkashligi, kirishimchanligi, muloqotmandligi kabi xususiyatlari jamoada rahbarlik qilishda jamoada iliq psixologik muhitni yaratishda muhim o‘rin tutadi. Rahbar muomala yordami bilan

jamoada hamkorlik faoliyatini tahlil, tashkil qiladi, ijrochilar faoliyati va xulqini boshqaradi, deydi. V.V.Goranchuk tomonidan olib borilgan tadqiqot natijalariga suyanib shuni ta’kidlash mumkinki, korxona faoliyatini samarali boshqarishda axborot olish, yig‘ish, qayta ishlash va axborot berish jarayonlari muhim ahamiyat kasb etadi. Rahbar faoliyatining asosini aynan muloqot jarayoni tashkil etib, uni mohirona olib boruvchi rahbarlarda o‘z vazifalarini samarali tarzda tashkil etish, sifatli mahsulot ishlab chiqarish va namunali xizmat ko‘rsatish imkoniyati yanada oshadi. Qabul qilingan qarorning ijrosini ta’minlash, xodimlar va tashkilot faoliyatini to‘g‘ri tashkil etish, nazorat va rag‘batlantirish ishlarida rahbar shaxsining fazilatlaridan tashqari, uning kommunikativ xususiyatlari ham muhim o‘rin tutadi. Muallif boshqaruv muloqoti haqidagi qarashlarida xodimlar bilan til topishish, ularga g‘ayrat bag‘ishlash, tashkilot maqsadi sari yetaklash, muomalada ta’sir ko‘rsatish haqida batafsil to‘xtaladi. Uning fikricha, boshqaruv muloqoti quyidagi xususiyatlarni o‘z ichiga qamrab oladi: a) sherik har doim subyekt uchun ahamiyatli shaxs sifatida o‘zini namoyon qilishi; b) sheriklik munosabatlarida bir-birini tushunish imkoniyatining mavjudligi; v) samarali hamkorlikka erishish. Mashhur psixolog A.A. Bodalev muloqot jarayonida tanishuv jarayonining ahamiyati haqida to‘xtalib, bunda o‘zgalar haqida qay tarzda ma’lumot olinishini aniqlash borasida maxsus tajribalar o‘tkazgan. Aniqlanishicha, boshqa odam idrok qilingan paytda birinchi bo‘lib uning soch turmaklashiga e’tibor qaratilar ekan. Sochdan keyin e’tibor insoning ko‘ziga karatiladi. Ma’lumki ko‘z, o‘z navbatida, inson haqida juda ko‘p ma’lumot beradi. Boshqa tadqiqotlar orqali aniqlanishicha, inson ko‘z qorachi ѓ ining meyordan ko‘ra salgina kengayishi o‘zga kimsalarda unga nisbatan jozibadorlik ruhini uy ѓ otadi. Aksincha, ko‘z qorachi ѓ inig torayishi esa atrofdagilarni o‘zidan jerkish kuchiga egaligi aniqlangan. Quvnoq va hayotga zavq bilan qaraydigan kimsalar nafaqat tabassum qiladilar, balki ularning ko‘z qorachi ѓ i ham noxush his uy ѓ otuvchi kimsalarga nisbatan kengroq bo‘lar ekan.

Demak, insonning aynan yuz ifodasi simpatiya uy ѓ otuvchi birlamchi manba hisoblanadi. G‘arbda psixolog M.Argay o‘z ilmiy izlanishlarida xodimlar va rahbar o‘rtasidagi munosabatlarni o‘rgangan. Muallifning fikricha, rahbar bilan tobe kishilar, ijrochilar o‘rtasidagi munosabatlar o‘zining ko‘lami, o‘zaro ta’sir o‘tkazishning rang-barang mavzulari mavjudligi, shaxslarga tarbiyaviy ta’sir imkonitining ustivorligi, muloqotga kirishishda ruhiy yaqinligi, o‘zaro hamkorligi, his-tuyg‘ularning mutanosibligi, fikriy bahslarga egaligi bilan xarakterlanadi. Amerikalik olim L.Laykert boshqaruv uslubining samaradorligini oshirish muammosini o‘rganib, rahbarlik uslubida majbur qilish usullaridan foydalanmaslik kerakligini ta’kidlaydi hamda eng oqilona usul sifatida ishontirish usulini taklif qiladi. Rahbarlik uslubida boshqaruvchi ishontirish usullarini majbur qilish usullaridan taxminan ikki barobar ko‘proq qo‘llandagina uning rahbarlik uslubi maqbul, maqsadga muvofiq samarali hisoblanadi. Ingliz olimi M.Meksonning izohlashicha, rahbar faoliyatining samaradorligi, eng avvalo, kommunikatsiya samaradorligiga bog‘liqdir. Kommunikatsiya samaradorligiga esa quyidagilar bilan izohlanadi: 1) Kishilar bilan yakkama-yakka suhbat olib borish qobiliyati; 2) Telefonda so‘zlashish qobiliyati; 3) Rasmiy hujjatlarni tuzish va o’qiy olish qobiliyati; 4) Majlislarda qatnashish madaniyati va hokazo. Muallifning fikricha, har bir rahbar 50-90% gacha vaqtini kommunikatsiya sarflaydi. Rahbar qanchalik kommunikativ qobiliyatga ega bo‘lsa, uning rahbarligidagi jamoada shunchalik nizoli holatlar kam bo‘ladi. Taniqli psixolog D.Karnegi boshqaruv samaradorligini rahbar va xodimlar o‘rtasida yuzaga keladigan munosabatlar, muomala jarayonlari bilan bog‘lab tushuntiradi. Uning fikricha, eng yaxshi rahbar ko‘p gapirishni biladigan emas, balki qo‘l ostidagi xodimlarni ko‘proq eshita oladigan rahbar hisoblanadi. Rahbarlarda tinglash qobiliyatining mavjudligi uning mehnat jamoasida obro‘

topishida o‘ziga nisbatan ishonch hosil bo‘lishida, odamlarni ortidan ergashtira olishida muhim o‘rin tutadi. Amerikalik mashhur amaliyotchi psixologlar R. Bendler va Dj.Grinder tadqiqotlari da o‘zaro muloqot davomida o‘zganing yetakchi reprezentativ tizimini aniqlashga harakat qilganlar. Ularning aniqlashicha, odam uchta reprezentativ tizimning birontasidan foydalanar ekan, bu jarayon uning ko‘z harakatida ham ifodalanadi. Qarshimizdagi odam ko‘z (gavhari) harakatining yo‘nalishi uning ruhiy jarayoni muayyan reprezentativ tizimga asoslangan holda o‘tayotganligidan dalolat beradi. Masalan, ko‘zning gorizontal holatda chapga, o‘ngga hamda pastga- chapga yo‘nalganligi audial tizimga murojaat etayotganligi belgisidir; ko‘zning yuqoriga-chapga, yuqoriga-o‘ngga hamda to‘ ѓ riga yo‘nalishi vizual tizimga moyillik belgisi; ko‘zning pastga-o‘ngga yo‘nalganligi esa ayni paytda kintestetik tizim ustunligini ifodalaydi. Muloqot muammosi mamlakatimiz olimlari E.G‘oziyev, M.Davletshin, G‘.Shoumarov, V.Karimova, Sh.Baratov, A.Jabborov, I. Maxmudov, E.Sattorov, X.Alimov, N.Boymurodov va boshqalarning asarlarida samarali o‘rganilgan. Psixologlar E.Sattorov va X.Alimov o‘z tadqiqotlarida boshqaruv muloqotining psixologik xususiyatlarini o‘rganganlar. Ularning fikricha, boshqaruv muloqoti deganda, odamlarga rahbarlik qilish maqsadida ular bilan muomalaga kirishish nazarda tutiladi. Rahbarlik qilish esa odamlarning faoliyatini ma’lum yo‘nalishda o‘zgartirish, ularni ijtimoiy foydali yo‘nalishda uyushtirish demakdir. Mualliflarning fikricha, rahbar o‘z qo‘l ostidagi xodimlar bilan asosan uch xil maqsadda boshqaruv muloqotiga kirishadi: 1) buyruq, ko‘rsatma berish, nimanidir taklif qilish, maslahat berish uchun; 2) topshiriqning bajarilganligi haqida “qaytar” (nazorat qilish maqsadida) ma’lumot olish uchun; 3) xodimlarning topshiriqni qanday bajarganligini baholash uchun. Topshiriq berish, ijroni tekshirish va bajarilgan ishga baho berish- bu aslida rahbarning o‘z qo‘l ostida ishlaydigan xodimlari bilan bo‘ladigan boshqaruv muloqotining bosqichlarini aks ettiradi va boshqaruv muloqotining eng muhim vazifalari hamdir .

M.Maxmudovning fikricha, muloqot jarayonida boshqalarga ta’sir etish imkoniyati o‘z haqimizda ijobiy taassurot uyg‘ota olishimizga bog‘liq. Ijobiy munosabatlar shakllangan sharoitda o‘zgaga ta’sir etish imkoniyati katta bo‘lib, o‘zimiz haqimizda ijobiy taassurot uyg‘otish mexanizmlariga taalluqli fikrlarni bayon etib o‘tish lozim. O‘zgada ijobiy yoki yoqimli taassurot uyg‘otish simpatiya deb atalib, salbiy yoki noxush taassurot qoldirish esa antipatiya deyiladi. Suhbatdoshda biz haqimizda simpatiya uyѓonishi uchun nima qilish kerak. Buning uchun ikki shaxs muloqotga kirishganda ularning o‘zaro munosabatlaridagi ko‘zga ko‘rinmas ba’zi bir xususiyatlarni tahlil qilib o‘tish o‘rinlidir. Aynan shu mayda xususiyatlar ko‘p jihatdan o‘zgada simpatiya uyg‘otish manbaalari bo‘lib xizmat qilishi mumkin.

ADABIYOTLAR: 1. Andreyeva G.M. Sotsialnaya psixologiya. Uchebnik dlya visshix uchebnix zavedeniy / G.M. Andreyeva. – 5-ye izd., ispr. i dop. – M.: Aspekt Press, 2003. – 364 s. 2. Andreyeva G.M., Bogomolova N.N., Petrovskaya L.A. Zarubejnaya sotsialnaya psixologiya XX stoletiya. – M.: Aspekt Press, 2002. 3. Bodalev A.A. Lichnost i obsheniye. – M.: 2003. 4. Maxmudov I.I. Boshqaruv psixologiyasi: O‘quv qo‘llanma / Mas’ul muharrir: A.Xolbekov. – T.: DJQA “Rahbar” markazi; “YUNAKS-PRINT” MCHJ, 2006. – 230 b. 5. Galkina T.P. Sotsiologiya upravleniya: Ot gruppi k komande. – M.: 2003. 6. Donsov A.I. Psixologiya kollektiva. – M.: MGU, 1984. 7. Yemelyanov Y.N. Aktivnoye sotsialno-psixologicheskoye obucheniye. – L.: LGU, 1985. 8. Yenikeyev M.I. Obshaya i sotsialnaya psixologiya. – M.: 2002. 9. Kamenskaya YE.N. Sotsialnaya psixologiya: Konspekt leksiy: Uchebnoye posobiye / YE.N. Kamenskaya. Izd. 2-ye. – Rostov n/Donu: Feniks, 2006. – 192s.

Похожие

Muloqot

Muloqot psixologiyasi

Muloqot psixologiyasi

Sotsial psixologiyada guruhlar va jamoa muammosi

Faoliyat va muloqot