Talaba tanlovi fanining maqsad va vazifalari - Педагогиka - Рефераты

Talaba tanlovi fanining maqsad va vazifalari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

60 KB

www.arxiv.uz R E J A : 1. Talaba tanlovi fani, uning o`rganish ob`ekti, maqsad va vazifalari. 2. Y o zuvning tarixiy ahamiyati . Grafika. 3. Orfografiya haqida umumiy ma`lumot . 4. Orfografiyaning boshqa fanlar bilan aloqasi.

www.arxiv.uz Tayanch tushunchalar : fanning ob`ekti, maqsadi, vazifalari, grafika, grafik vositalar, yozuv, orfografiya, imlo me`yorlari, orfoepiya, fonetika, morfemika, so`z yasalishi, marfologiya. Ushbu tanlov fanning o`rganish ob`ekti sifatida tilshunoslikning orfografiya va punktuatsiyasi bo`limlari belgilab olindi. Bundan asosiy maqsad talabalarning imviy malakalarini mustahkamlash, savodxonligini oshirish, yozma nutq saviyasini yanada boyitishdan iboratdir. Chunki har bir yuksak madaniyatli kishi to`g`ri yoza bilishi va to`g`ri so`zlay olishi kerak. Bu talab bo`lg`usi pedagoglar va filologlarga nisbatan ayniqsa qat`iy qo`yiladi. Zero ular yosh avlodga umumiy savodxonlik va nutq madaniyati to`g`risida saboq beradilar, ularni savodxonlikka va chechanlikka o`rgatadilar. Qolaversa, imloviy savodxonlik ma`naviy yetuklikning belgisi sifatida ko`p asrlar ilgari e`tirof etilgan. Xususan, S h arq xalqlarida chiroyli xat bituvchi, savodxon kishilar – hattot nomi bilan alohida hurmat va ehtiromga loyiq deb topilganlar. O`zbek ma`rifatparvar shoiri Furqatning quyidagi baytida ham yuqorida keltirilgan fikrlar o`zining yorqin ifodasini topgan: Mening maktab aro bo`lur murodim, Xatimdek chiqsa imlo-yu savodim. Muxtasar qilib aytganda, ushbu o`quv kursining maqsadi hozirgi kunda ham eng dolzarb masalalardan biri bo`lgan imlo masalasi bo`lib, talabalarning savodxonlik darajasini oshirishga qaratilgandir. “O`zbek orfografiyasi va punktuatsiyasisi” tanlov fanining asosiy vazifalari quyidagilardan iborat: 1. Orfografiyaning tilshunoslik fani bo`limlari o`rtasida hamda jamiyatda tutgan o`rni va ahamiyatini belgilash; 2. O`zbek orfografiyasining tarixiy taraqqiyoti bilan tanishtirish ;

www.arxiv.uz 3. Talabalarning o`zbek orfografiyasining imlo tamoyillari va asosiy imlo qoidalariga oid bilim va ko`nikmalarini sistemalashtirish, amaliy jihatdan mustahkamlash; 4. To`g`ri yozish bilan bog`liq ayrim (xususiy) imlo qoidalari haqidagi bilimlarni kengaytirish; 5. Punktuatsiyasining mustaqil soha sifatidagi o`rni va ahamiyatini aniqlash; 6. O`zbek punktuatsiyasisining tarixiy taraqqiyoti bilan tanishtirish ; 7. Talabalarning tinish belgilariga oid umumnazariy bilimlarini yanada boyitish; 8. Tinish belgilarining qo`llanish o`rinlari xususidagi bilim va ko`nikmalarni mustaxkamlash; Orfografiya xususida fikr yuritilganda albatta yozuvning ahamiyati masalasiga e`tibor qaratish talab etiladi. Yozuvning kelib chiqishi va taraqqiyoti jamiyat taraqqiyoti bilan, uning madaniyatining yuqori saviyaga ko`tarilishi, shuningdek, siyosiy-huquqiy, estetik va shu kabi fikrlarni qayd qilish hamda keyingi davrlarga qoldirishga bo`lgan ehtiyojning o`sishi bilan bog`liq. Demak, yozuv jamiyatning buyuk madaniy kashfiyotlaridan biri bo`lib, kishilik jamiyatining har tomonlama taraqqiyotida juda katta o`rni va o`ziga xos ahamiyati bor. Grafika yunoncha so`z bo`lib, yozuv degan ma`noni anglatadi. U biror tilning yoz u v tizimini aks ettiradi. Grafika harfiy yoki noharfiy v o sitalar orqali ifodalanadigan shartli belgilarning muayyan sistemasidir. O`zbek tilininig grafik tizimi hozirgi vaqtda quyidagi belgilardan iborat bo`lib, yozma nutqni to`g`ri shakllantirishda ulardan keng foydalaniladi: harflar, tinish belgilari, arab va rim raqamlari, orfografik belgilar – chiziqcha (ba`zan chiziqcha –inchi a f fiksi o`rnida qo`llanib, m orfemani ham ifodalaydi), tutuq belgisi, xatboshi; ramziy belgilar (+, √ , > ) va maxsus belgilardan iborat . Albatta har qanday yozuv sistemasining asosiy grafik vositalari harflar va tinish belgilari hisoblanadi. S h uning uchun grafika xususida gap ketganda alifbo masalasi asosiy o`rinni egallaydi. Chunki alifbo va

www.arxiv.uz imlo o`zaro bog`liq bo`lib, alifboning o`zgarishi imloning o`zgarishiga sabab bo`ladi. Alifbo tuzishning etakchi tamoyillari quyidagilardir: 1) alifbodagi har bir harf tovush ko`rsatishi kerak; 2) har bir tovushning o`z harfi bo`lishi kerak; 3) alifboda tilda yo`q tovush uchun harf bo`lmasligi kerak. Lekin dunyodagi hech bir alifboda bu tamoyillarga to`liq amal qilinmagan. Lotin grafikasi asosidagi yangi o`zbek alifbosida ham ng, ch - harfiy birikmalari bir tovushni ifodalasa, j (jurnal, jo`ja kabi) harfi, o (ota, boks) harflari ikki ovushni ifodalaydi. Odatda, har bir tovush yozuvi kelib chiqishi jihatidan fonetik xususiyatga ega bo`ladi. Tilning tarixiy rivojlanishi natijasida so`zlarning talaffuzi ham o`zgarib boradi. Ammo so`zlarning yozilishi esa so`zlashuv nutqiga nisbatan turg`unroq bo`lib, ko`pincha ilgarigi holicha qoladi. Nutqning og`zaki va yozma shakllari orasida yuzaga kelgan bu noo`xshashlik, uzilish ongli ravishda tugatiladi, yoki tilda saqlanib, mustahkamlanib qoladi. Keyingi holatda tovush bilan harfning o`zaro munosabatida boshqacha yangi qonuniyatlar yuzaga keladi. Demak, yozuv orqali o`zaro aloqa qilishda faqat grafikaning o`zi kifoya qilmaydi. Faqat grafik belgilardan foydalanish orqali yozuvda asosan so`zning tovush tomonini ifodalash mumkin. Masalan: tomosha so`zi tomosha, tomasha, tamosho kabi turlicha aytili shi va yozilishi mumkin. Bulardan qaysi biri to`g`ri ekanligini aniqlash uchun bu o`rinda orfografik me`yorlar talab etiladi. Xulosa qilib aytganda, orfografiya to`g`ri yozish me`yorlarini belgilovchi imlo qoidalaridan iboratdir. Hozirgi o`zbek orfografiyasining tarkibini 1995 yilda qabul qilingan «O`zbek tilining asosiy imlo qoidalari” va ayrim (xususiy) imlo me`yorlari tashkil etadi. Orfografiya tilshunoslikning quyidagi sohalari bilan chambarchas bog`liqdir. Grafika ham orfografiya ham yozuv bilan bog`liq bo`lsada, ular mazmunan farqlanadi. Masalan: maktab so`zidagi harflarning to`g`ri yozlishini (balandligi, kengligi, ulanishi, satrda joylashishi kabi jixatlarini) grafika aniqlasa, so`z oxiridagi “b” undoshining og`zaki nutqda jarangsizlanishi “p” tarzida aytilsada, “b” deb yozilishini (maktap – maktab kabi) imlo me`yorlari belgilaydi.

www.arxiv.uz Orfografiyaning orfoepiya bilan bog`liqligini imlo qoidalarining ko`pchiligini talaffuzga nisbatan belgilanishida ko`rish mumkin. Orfografining fonetika bilan aloqasi tovush o`zgarishi hodisalari oroqali aks etadi: burun – burnim, o`g`il – o`g`lim (sinkopa hodisasi). Orfografiyaning morfemika, so`z yasalishi, morfologiya kabilar bilan aloqasini asos va qo`shimchalarga, qo`shma so`zlarga oid imlo qoidalarida ko`rish mumkin.

www.arxiv.uz A D A B I Y O T L A R : 1. Rahmatullaev Sh. Hozirgi o`zbek adabiy tili. Toshkent, 1992. 2. Rahmatullaev Sh. O`zbek tilining yangi alifbosi va imlosi. Toshkent, 1999. 3. Jamolxonov H. Hozirgi o`zbek adabiy tili. Toshkent, 2005. 4. Jamolxonov H. Grafika va orfografiya. Ma`ruzalar matni. Toshkent, 1999 5. SHoabduraxmonov SH va boshqalar. Hozirgi o`zbek adabiy tili. Toshkent, 1980.

Похожие

Logopediya fanining maqsad va vazifalari

Bolalarni maktabga tayyorlash mеtodikasi fanining maqsad va vazifalari

Ta’lim sohasidagi islohatlar. Pedagogika fanining maqsad va vazifalari

Pedagogikaning predmeti, maqsad va vazifalari

Pedagogikaning predmeti, maqsad va vazifalari