Ta’lim jarayonida integratsiyalashning nazariy asoslari va falsafasi - Педагогиka - Рефераты

Ta’lim jarayonida integratsiyalashning nazariy asoslari va falsafasi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

49 KB

T a ’ l i m j ar a y o n i d a i n t e gr a t si y a l a s h n i n g n a z a r i y a s o s l ar i v a f a l s af a s i R e j a : 1 . T a ` l i m j a r a y o n i d a i n s o n n i n g i n t e l e k t u a l r i v o j l a n i s h i h a q i d a g i t a ` l i m f a l s a f a s i 2 . F a n n i o ` r g a n i s h d a g i i l g ` o r g ` o y a l a r , t a m o y i l l a r v a v a z i f a l a r 3 . I n t e g r a t s i y a l i t a ` l i m j a r a y o n i d a g i k u z a t i s h v a x u l o s a l a r

T a y a n c h t u s h u n c h a l a r : T a s h q i b i r i k i s h , m e t o d o l o g i y a , k o n t e n e n t a l m o s l a s h u v , q o n u n i y a t , n o k l l a s s i k , i j t i m o i y l a s h u v , i n d i v i d , i d e a l , d u n y o q a r a s h , t o i f a 1 - m a s a l a . T a ` l i m j a r a y o n i d a i n s o n n i n g i n t e l e k t u a l r i v o j l a n i s h h a q i d a g i t a ` l i m f a l s a f a s i X X I a s r b o s h i d a t a ` l i m f a l s a f a s i d a s h u n d a y u s t u v o r y o ` n a l i s h v u j u d g a k e l d i k i , u n d a i n s o n n i y a x l i t i n t e l e k t u a l r i v o j l a n t i r i s h m a s a l a s i v a z i f a q i l i b q o y i l m o q d a . L e k i n h o z i r g a c h a m a k t a b t a ` l i m i d a a m a l a d a b o ` l g a n p r e d m e t l i o ` q i t i s h s h a k l i u s h b u v a z i f a n i a m a l a g a o s h i r i s h g a i m k o n b e r m a y k e l d i . Y a n a s h u n i h a m t a ` k i d l a s h k e r a k k i , h o z i r g i p a y t d a f a n l a r n i i n t e g r a t s i y a l a b o ` q i t i s h h a q i d a g i t a k l i f l a r f a q a t t a s h q i b i r i k i s h h a r a k t e r i g a e g a b o ` l i b q o l m o q d a . A s l i d a i n t e g r a t s i y a l i t a ` l i m n i i c h k i m a n t i q i y b o g ` l i k v a c h u q u r r o q m e t o d o l o g i k a l o q a l a r g a a s o s l a n i b a m a l g a o s h i r i s h z a r u r . S h u n i n g d e k , h o z i r v u j u d g a k e l a y o t g a n i n t e g r a t s i y a l i f a n l a r m a z m u n i d a t u r l i f a l s a f i y o q i m l a r g a a l o q a d o r g ` o y a l a r n i n g y a g o n a n u q t a g a b i r l a s h u v e h t i m o l i t u g ` i l m o q d a . C h u n k i , e n d i l i k d a t a ` l i m f a l s a f a s i d a c h e g a r a d o s h f a n l a r n i n g t a b i i y m o s l a s h u v i g i n a e m a s , b a l k i k i c h i k k o n t i n e n t a l ( b i r g u r u h g a k i r u v c h i f a n l a r n i n g b o s h q a g u r u h f a n l a r i b i l a n ) m o s l a s a h u v i h a m o ` z l a s h t i r i l m o q d a . R u s p e d a g o g i k o l i m l a r i T . K u n , V . S . S t y o p i n l a r n i n g t a t q i q o t l a r i d a f a l s a f a , t a b i a t v a m a ` d a n i y a t h a q i d a g i f a n l a r i n t e g r a t s i y a l a s h s i n a b k o ` r i l d i . U l a r f i z i k a , k i b r n e t i k a i l m l a r i n i a n o r g a n i k o l a m d a k i h o d i s a l a r n i t u s h u n t i r i s h g a b i o l o g i y a , x i m i y a m u a m m o l a r n i h a l e t i s h g a t a d b i q e t i s h n i t a k l i f e t m o q d a l a r . N e m s o l i m i N i l s B o r n i n g k a s h f i y o t i ( q o ` s h i m c h a l i k p r i n s i p i ) y a n g i f a n l a r n i n g r i v o j l a n i s h i g a a s o s s o l d i . H o z i r g i z a m o n f a l s a f a s i d a o l g ` a s u r i l a y o t g a n v a i n t e g r a t s i y a n i n g t a ` l i m z a m i n i n i t a s h k i l e t u v c h i e l e m e n t t a r k i b i g a d u n y o q a r a s h u n v e r s i y a l i k i r a d i . D u n y o q a r a s h u n i v e r i y a s i f a n m a z m u n i n i a n g l a s h , t u s h u n i s h m o d d i y o l a m n i k o ` r a b i l i s h i m k o n i n i y a r a t a d i .

M a ` l u m k i , k o m i l s h a x s n i n g t a ` l i m - t a r b i y a j a r a y o n i d a i j t i m o i y l a s h u v i g a e r i s h i s h b u g u n g i k u n d a p e d a g o g i k a n a z a r i y a s i f a n i n i n g y e t a k c h i m u a m m o l a r i d a n b i r i h i s o b l a n a d i . U s h b u m u a m m o n i h a l e t i s h d a i n d i v i d u c h u n d u n y o q a r a s h u n v e r s i y a l a r i n i o ` z l a s h t i r i s h i g a i m k o n b e r u v c h i s h a r t - s h a r o i t l a r y a r a t i l g a n d a g i n a e r i s h i s h m u m k i n . D u n y o q a r a s h u n v e r s i y l a r i j u m l a s h i g a d u n y o g a u m u m i y t a ` r i f b e r u v c h i z a r u r i y t u s h u n c h a l a r , k a t e g o r i y a l a r k i r a d i . U l a r m o d d i y o l a m d a g i t a b i i y v a i j t i m o i y j a r a y o n l a r g a n i s b a t a n u n i v e r s a l m a ` n o d a q o ` l l a n i s h i m k o n i g a e g a . M a s a l a n , k e n g l i k , v a q t , h a r a k a t , m i q d o r , s i f a t , s a b a b , o q i b a t , z a r u r i y a t , t a s o d i f , s h a x s , i n s o n , j a m i y a t , m e n , b o s h q a l a r , g o ` z a l l i k , o n g , i s h o n c h , a d o l a t , t e n g l i k , h a q i q a t . D i f e r e n s i y a l a n g a n t a ` l i m d a u n v e r s i y a l a r u n i n g b a r c h a q o n u n i y a t l a r i n i q a m r a b o l a d i . U n v e r s i y a l a r n i n g o ` z l a s h t i r i l i s h i b o s h q a f a n l a r n i n g o ` z l a s h t i r i l i s h i g a h a m a s o s b o ` l a d i . Y a n a m a ` d a n i t y a t u n v e r s i y a l a r i h a m b o r k i , u l a r t u r l i i j t i m o i y m a ` d a n i y y o ` n a l i s h l a r d a a s o s b o ` l a d i . B u n d a y t a ` l i m f a l s a f a s i m o d d i y o l a m n i m a ` n a v i y o ` z l a s h t i r i s h i g a y o r d a m b e r a d i . U n i a d a b i y o t , s a n ` a t , t a r i x f a n l a r i n i i n t e g r a t s i y a l a b o ` q i t i s h v o s i t a s i d a a m a l g a o s h i r i s h m u m k i n . K u n d a l i k f i k r l a s h , m a ` n a v i y o l a m n i a n g l a s h d a f a l s a f i y m a ` n a v i y a t u n i v e r s i y a l a r i y o r d a m b e r a d i . F a l s a f a m a y d o n i d a d u n y o n i u m u m i y t a ` r i f l o v c h i t u s h u n c h a l a r o l a m n i a n g l a s h o b ` y e k t i g a a y l a n a d i . U l a r a s o s i d a m a ` d a n i y a t u n v e r s i y a l a r d a n f o y d a l a n i b , f i k r i y t a j r i b a l a r o ` t k a z i s h i m k o n i y a t i t u g ` i l a d i , f i k r l a s h n i n g i d e a l y o ` n a l i s h l a r i h a m b e l g i l a b o l i n a d i . H o z i r g i d a v r p e d a g o g i k a m a l i y o t i d a f a n l a r a r o b o g ` l a n i s h a s o s i d a t a ` l i m n i i n t e g r a t s i y a l a s h y o ` l i d a g i i z l a n i s h l a r d a v o m e t m o q d a . B u v a z i f a g ` o y a t m u r a k k a b v a a y n i p a y t d a k a t t a s a m a r a b e r i s h i h a m m u m k i n . S h u n i n g u c h u n i n t e g r a t s i y a n i n a v b a t d a g i s h o v s h u l i k k o m p a n i y a d e b t u s h u n m a s l i k k e r a k

2 - m a s a l a . F a n n i o ` r g a n i s h d a g i i l g ` o r g ` o y a l a r , t a m o y i l l a r v a v a z i f a l a r . H o z i r g i p a y t d a i n t e g r a t s i y a l i p e d a g o g i k a f a n i n i o ` r g a n i s h m a s l a s i d a t u r l i c h a q a r a s h l a r m a v j u d u l a r o r a s i d a e n g s a m a r a l i y o ` l s i f a t i d a o ` q u v c h i l a r g a i n t e g r a t s i y l i f a n l a r a s o s i d a “ t a b i a t + i n s o n ” t i z i m i d a g i b i l i m l a r n i s i n d i r i s h g a i m k o n b e r u v c h i t i z i m d e b t u s h u n t i r i l m o q d a . C h u n k i X X I a s r b o s h i d a j a m i y a t h a y o t i d a s h u n d a y v a z i y a t v u j u d g a k e l a d i k i , e n d i y e r y u z i d a y a s h y o t g a n h a r b i r i n s o n m a ` n a v i y – e k o l o g i k t u s h u n c h a l a r n i o ` z l a s h t i r i b o l g a n b o ` l i s h i z a r u r . H o z i r g a c h a t a b i a t b o y l i k l a r i d a n r e j a s i z f o y d a l a n i s h , u n i g ` o r a t q i l i s h k e l a j a k d a i n s o n h a y o t i n i h a t o l a r g a q o ` y i s h i m u m k i n l i g i a n i q b o ` l i b q o l d i . S h u n i n g u c h u n b u g u n g i k u n d a e k o l o g i k m a ` n a v i y a t n i t a r b i y a l a s h i n t e g r a t s i y a l i k u r s l a r n i b o s h v a z i f a s i b o ` l i s h i k e r a k d e b h i s o b l a n m o q d a . B u n d a y g ` o y a y o s h l a r g a y e r y u z i d a b i r d a m l i k , y a g o n a m a q s a d u c h u n k u r a s h , i n s o n v a t a b i a t u z v i y l i g i , i n s o n v a t a b i a t h a y o t i n i n g g a l l a k t i k a t i z i m i q o n u n i y a t l a r i b i l a n a l o q a d o r l i g i n i t u s h u n t i r i s h n i k o ` z d a t u t a d i . I n t e g r a t s i y a l i p e d a g o g i k a f a n i n i o ` r g a n i s h n i q u y i d a g i t a m o y i l l a r g a a m a l q i l i n a d i . 1 . T a ` l i m j a r a y o n i n i y a n a d a i n s o n p a r v a r l a s h t i r i s h . 2 . T a b i a t s h u n o s l i k k a d o i r i l m l a r n i “ t a b i a t + i n s o n ” t i z i m i d a i n t e g r a t s i y a l a s h . 3 . O ` q u v c h i s h a x s i s h a k l l a n i s h i n i t a b i i y b i l i m l a r n i a n g l a s h v o s i t a s i d a a m a l g a o s h i r i s h ; 4 . O ` q u v c h i l a r d a f i k r l a s h y o ` n a l i s h l a r i d a t a b i a t h a q i d a g i b i l i m l a r t a ` s i r i n i n g u s t i v o r l i g i ; 5 . K e l g u s i d a i l m i y i z l a s n i s h i g a m o s k e l u v c h i d i d a k t i k m a t e r i a l l a r n i t u r l i s o h a l a r d a n i z l a s h ; F a n n i o ` r g a n i s h b o r a s i d a v a z i f a l a r j u m l a s i g a q u y i d a g i l a r k i r a d i . 1 . O ` q u v c h i l a r d a t i z i m l i f i k r l a s h n i n g m o ` l j a l a s o s i n i s h a k l l a n t i r i s h ;

2 . H a y o t n i n g v u j u d g a k e l i s h i d a t a b i a t n i n g b i r l a m c h i e k a n l i g i n i q o n u n i y d e b t u s h u n i s h ; 3 . O ` q u v c h i l a r n i t a b i i y o ` z g a r i s h l a r i n i k u z a t i s h v o s i t a s i d a e v o l y u t s i o n q o n u n i y a t l a r i n i a n g l a s h g a o ` r g a t i s h ; 4 . T a b i i y m u a m m o l a r n i , m u s t a q i l a q l i y o p e r a t s i y a l a r v o s i t a s i d a h a l q i l i s h m u m k i n l i g i n i t u s h u n t i r i s h v a u l a r n i h a l q i l i s h y o ` l l a r n i t o p i s h q o b i l i y a t i n i t a r b i y a l a s h ; 5 . T a b i a t g o ` z l l i k l a r i n i a n g l a s h , u l a r n i a s r a s h e k o l o g i k f i k r l a s h q o b i l i y a t i n i r i v o j l a n t i r i s h ; S o f t a ` l i m i y y o ` n a l i s h d a g i b u n d a y q a r a s h l a r u m u m t a ` l i m f a n l a r i n i o ` r g a n i s h d a h o z i r g a c h a t a r k i b t o p g a n m a n t i q i y x u l o s a l a r d a n v o z k e c h i s h i g a o l i b k e l a d i . A n ` a n a d a g i d e k , i n d u k s i y a d a n e m a s , b a l k i i s h n i k u t i l m a g a n d a d e d u k s i y a d a n h a m b o s h l a s h m u m k i n l i g i n i k o ` r s a t a d i . D e m a k , t u s h u n c h a l a r s h a k l l l a n i s h i n i n g k l a s s i k t i z i m i d a n i n t e g r a t s i y a l i u m u m i y t u s h u n c h a l a r n i i s h l a t i s h d a r a j a s i g a h a m o ` t i l a d i . 3 - m a s a l a . I n t e g r a t s i y a l i t a ` l i m j a r a y o n i d a g i k u z a t i s h v a x u l o s a l a r R e s p u b l i k a m i z u m u m t a ` l i m m a k a t a b l a r i d a p e d a g o g i k s i n o v m a q s a d i d a a m a l g a o s h i r i l g a n t a j r i b a l a r d a i n t e g r a t s i y a l i t a ` l i m i j o b i y n a t i j a l a r n i k o ` r s a t d i . O ` q u v f a n l a r i n i i n t e g r a t s i y a l i t a ` l i m a s o s i d a o ` q i t i s h d a p r e d m e n t n i o ` q i t i s h g a n i s b a t a n o ` z l a s h t i r i s h s a m a r a s i o s h d i v a m u d d a t i q i s q a r d i . P e d a g o g i k s i n o v l a r d a o ` q i t i s h o ` z l a s h t i r i s h n i t e z l a s h t i r i s h n i m a q s a d q i l i b q o ` y i l m a g a n e d i . S h u n c h a q a r a m a s d a n t a b i a t s h u n o s l i k , m e h n a t , r a s m o ` q i s h p r e d m e n t l a r i e l e m e n t l a r i m a j m u a s i d a n t u z i l g a n i n t e r g a t s i a l i t a ` l i m k u r s i m a s k u r f a n l a r n i n g b a r c h a s i g a d o i r b i l i m l a r n i o ` z l a s h t i r i s h g a i m k o n b e r a o l d i . O q i b a t d a o ` q i t i s h d a p o z i t i v ( a n t o n i m i - n e g a t i v ) n a t i j a l a r i g a e r i s h i l d i . P o z i t i v ( i j o b i y ) n a t i j l a r o ` q u v c h i d u n y o q a r a s h i d a k i q u y d a g i x u s u s i y a t l a r d a n a m o y o n b o ` l a d i :

A ) B o l a m o d d i y o l a m h a q i d a g i z a m o n a v i y i l m i y t a s a v v u r l a r n i t o g ` r i t a l q i n q i l a d i v a a n g l a y d i ; B ) O ` q u v c h i o l a m n i n g k o ` p o l c h a m l i m a n z a r a s i n i k o ` r i s h , g o r i z o n t l a r i n i t a s a v v u r q i l i s h i g a e r i s h a d i . V ) O ` q u v c h i o ` z i u c h u n d u n y o n i q a y t a d a n k a s h f q i l a d i ; S h u n i n g d e k , i n t e g r a t s i a l i t a ` l i m n i a m a l g a o s h i r i s h d a o ` q i t u v c h i + o ` q u v c h i m u l o q o t i n i n g y a n g i m e t o d i k s h a k l l a r i n i i z l a b t o p i s h z a r u r a t g a a y l a n a d i . T u r l i i x t i s o s l i k d a g i p e d a g o g l a r f a o l i y a t i n i b i r l a s h t i r i s h n i t a q o z a e t a d i . A y n i p a y t d a i n t e g r a t s i a l i t a ` l i m d a o ` q u v c h i l a r z e r i k i s h i n i o l d i o l i n a d i , t o l i q i s h y u z b e r m a y d i . T a ` l i m s a m a r a s i y u q o r i b o ` l a d i . O ` q i t i s h n i n g y a n g i f a l s a f a s i d a p e d a g o g i k f a o l i y a t g a a s o s b o ` l a d i . S h u n i t a k i d l a s h z a r u r k i , h o z i r g i p a y t d a i n t e g r a t s i y a l i t a ` l i m g a q a r s h i f i k r l a r h a m m a v j u d . A y r i m p e d a g o g i k o l i m l a r : “ I n t e g r a t s i y a l i t a ` l i m ” o ` q u v f a n l a r i n i m e h a n i k b i r i k i s h i g a o l i b k e l a d i d e b t a ` k i d l a m o q d a l a r . T o ’ g ’ r i b i z n i n g c h a y u z a k i q a r a g a n d a s h u n d a y h a v f t u g ’ i l i s h i m u m k i n . L e k i n i s h n i i l m i y a s o s d a , t a ’ l i m f a l s a f a s i q o n u n i y a t l a r i g a t a y a n i b a m a l g a o s h i r i l s a b u n d a y b o ’ l m a y d i . M a k t a b l a r d a h a m i n t e g r a t s i y a k u r s l a r i n i o ’ q i t i s h a y r i m m u a m m o l a r n i t u g ’ d i r i s h i m u m k i n . J u m l a d a n o ’ q u v d a s t u r l a r i n i t a n l a s h , i n t e g r a s i y a g a k u r s n i n g m a q s a d v a v a z i f a l a r i n i a n g l a s h o ’ q i t u v c h i m a l a k a s i n i o s h i r i s h , m e t o d b i r l a s h m a l a r f a o l i y a t i n i y o ’ l g a q o ’ y i s h , p e d a g o g - k a d r l a r t a y y o r l a s h y o ’ l i d a g i m u a m m o n i h a l e t i s h g a t o ’ s q i n l i k q i l m o q d a . Savol va t opshir iqlar : 1.Pedagogi ka nazari yasi ni ng yetakchi m uamm ol ari nim al ar dan iborat. 2.I nt egratsiyal i pedagogika fani amal qi ladi gan tamoyi ll arni sanang. 3. Integr at si yali ta’ lim j ar ayonidagi kuzati sh va xulosalar.

4. Int egratsiyal i t a’l im jarayoni ni amalga oshi ri shda “ o’ qi tuvchi va o’quvchi” mul oqot ini tushunti ring.

A d a b i y o t l a r : 1 . K a r i m o v I . A B a r k a m o l a v l o d - O ` z b e k i s t o n t a r a q q i y o t i n i n g p o y d e v o r i . T o s h k e n t “ O ` z b e k i s t o n ” 1 9 9 7 2 . B a r k a m o l a v l o d o r z u s i . T u z u v c h i m u a l l i f . S H . K a r i m o v v a b o s h q a l a r . T o s h k e n t “ S h a r q ” 1 9 9 9 3 . M a v l o n o v a R , R a x m o n q u l o v a N B o s h l a n g ` i c h t a ` l i m n i n g i n t e g r a t s i y a l a s h g a n p e d a g o g i k a s i . T o s h k e n t “ O ` q i t u v c h i ” 2 0 0 6 4 . T u r s u n o v I , N i s h o n a l i y e v U p e d a g o g i k a k u r s i . T o s h k e n t “ O ` q i t u v c h i ” 1 9 9 7

Похожие

Ta’lim jarayonida ta’lim oluvchi shaxsi

Nazariy ta’lim tizimlari

Ta’lim jarayonida texnologik yondashuv tamoyillari

Valeologiyaning nazariy-metodologik asoslari

Muammoli ta’limning nazariy asoslari