Nazariy ta’lim tizimlari - Педагогиka - Рефераты

Nazariy ta’lim tizimlari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

58.5 KB

Nazariy ta’lim tizimlari Reja: 1) Dars. Darsga qo’yiladigan talablar 2) Didaktik maqsadlar bo’yicha darsning turlari 3) Muammoli dars. 4) Ta’lim prin s iplari. Ta’lim metodlari 5) Ixtisoslik buyicha nazariy ta’lim berishning psixologik- pedagogik va metodik asoslari, ularning tizimlari. 6) Mavjud ta’lim tizimining prinsiplari va vazifalari

Dars deganda o’qituvchning o’quv guruhiga uyushgan tayyorgarlik darajasi bir xil, tarkibi o’zgarmas o’quvchilar bilan mashg’ulot o’tkazishi tushuniladi. Dars hunar bilim yurtida ham ta’limning tashkil etishning asosiy shakli hisoblanadi. Xar bir dars o’quv jaryonining bir qismi hamda bilim, ko’nikma va malakalarni egallashning bir butun mantiqiy yakunlangan bosqichidir. Xar bir dars quyidagi talablarga javob berishi kerak: 1. Maqsad va mazmunning aniqligi; bu talab darsning butun o’quv materialini va uning xar qaysi qismini to’g’ri tanlash bilan amalga oshadi. 2. Ta’limiy va tarbiyaviy vazifalarning birligi; ta’limning tarbiyaviy xarakteri uning ob’ektiv qonuniyati hisoblanadi. SHu bilan birga o’qituvchi o’quvchilarning kasbiy bilimlarini shakllantirishda xamma imkoniyatlaridan foydalanishi kerak. 3. Darsning xar qanday bosqichida ta’limning eng kerakli metodlarini tanlash; o’qitish metodini to’g’ri tanlash o’qituvchi mehnatining samaradorligini va o’quvchilarning eng yuqori faolligini ta’minlaydi, o’quvchilarga chuqur va puxta bilimlar berishni, ularda bilimlarni amalga tadbiq etish malakalarini shakllantiradi. 4. Darsda o’quvchilarning jamoa va yakka tartibdagi ishini to’g’ri qo’shib olib borish; o’qituvchi dars davomida butun guruh bilan ishlashdan tashqari o’quvchilarning yakka tartibdagi topshiriqlar bo’yicha mustaqil ishlashini ham keng joriy qilishi lozim. 5. Darsni samarali tashkil etish; bu talab darsga ajratilgan vaqtdan unumli foydalanishni, o’qituvchi va o’quvchilarning darsga yaxshi tayyorlanishini, mashg’ulotning yangi texnik jiHozlar bilan ta’minlanishini, uning barcha elementlari, strukturasi puxta tuzilishini taqozo etadi. Didaktik maqsadlar bo’yicha darsning quyidagi turlari mavjud: 1. YAngi bilimlarni o’rganish darsi.

2. Umumiy yoki aralash dars. 3. Bilimlarni mustahkamlash darsi. 4. Sinash – tekshirish darsi. 5. Muammoli dars. Darsning ana shu asosiy turlari strukturasi quyida keltiriladi: I. YAngi bilimlarni o’rganish darsi: 1. Tashkiliy qism. 2 YAngi o’quv materialini bayon qilish va mustahkamlash. 3. Uyga topshiriq berish. 4. Darsni yakunlash. II. Umumiy yoki aralash dars: 1. Tashkiliy qism. 2. Uyga topshiriqni tekshirish. 3. O’quvchilar bilimini og’zaki tekshirish. 4. YAngi o’quv materialini bayon qilish. 5. YAngi o’quv materialini mustahkamlash. 6. Uyga topshiriq berish. 7. Darsni yakunlash. III. Bilimlarni mustahkamlash darsi: 1. Tashkiliy qism. 2. Uy topshirig’ini tekshirish. 3. O’quvchilardan o’tilgan mavzularni so’rash, o’quv materialini mustahkamlash. 4. Uyga topshiriq berish. 5. Darsni yakunlash. IV. Bilimlarni mustahkamlash darsi: 1. Tashkiliy qism. 2. O’qituvchining topshiriqni tushuntirishi. 3. O’quvchilarning savollariga javob berish. 4. O’quvchilarning topshiriqlarni bajarishi. 5. Bajarilgan ishlarni o’qituvchiga topshirish. 6. Uyga topshiriq berish. 7. Darsni yakunlash. V. Muammoli dars: 1. Tashkiliy qism. 2. Muammoni bayon qilish. 3. Muammoni hal qilish yo’llarini ko’rsatish va hal etish. 4. Natijalarni muhokama qilish. 5. O’qituvchining izohlashi va umumlashtirishi. 6. Uyga topshiriq berish. 7. Darsni yakunlash.

Hunar bilim yurtlarining o’quv rejalarida nazariy va ishlab chiqarish ta’limi ko’zda tutilgan. Nazariy ta’limning vazifasi, mazmuni, usullari tashkiliy shakllari o’ziga xos xususiyatlarga ega bo’lib, bitta maqsadga, ya’ni yuqori malakali ishchi kadrlar tayyorlashga qaratiladi. SHuning uchun nazariy va ishlab chiqarish ta’limi bilim yurtlaridagi o’quv jarayonining mustaqil, ammo o’zaro aloqador qismlari hisoblanadi. Ta’limda nazariy dars soatlari bilan amaliy mashg’ulotlarning soatlari ma’lum nisbatda bo’lishi lozim. Bunda o’quvchilar o’rganilayotgan fan bilan tanish emasligini, o’zlashtiriladigan bilimlar ular uchun yangiligini nazarda tutish zarur. YAngi fanni o’qitish oldingi o’tilgan fanlar asosida va yangi texnologiyani hisobga olgan holda amalga oshiriladi. Maxsus texnik fanlarni o’rganishdan maqsad – o’quvchilarda hozirgi zamon texnikasi va ishlab chiqarish texnologiyasi bo’yicha kasbiy mahoratni shakllantirishdir. Maxsus texnik fanlar bo’yicha darslarga tayyorgarlik ko’rishda didaktik prinsip talablarini hisobga olish zarur. O’qituvchining o’qitish qonuniyatlarini bilishgina emas, balki ularni amalga oshirish uchun qulay sharoitlar yaratish ham muhimdir. Bunga esa o’quv jarayonini tashkil etishda o’qitishning asosiy qoidalariga tayanish kerakligini chuqur anglagan taqdirdagina erishishi mumkin. Bu qoidalar didaktikada o’qitish prinsiplari yoki didaktik prinsip deb ataladi. Didaktik prinsiplar: ta’limni ilmiy asosda tashkil etish; uning tarbiyaviy xarakteri, muntazamligi va izchilligi, ko’rgazmaliligi, mazmunining o’quvchilarga mos bo’lishi; o’qitishning faolligi va ongliligi; bilim, ko’nikma va malakalarni puxta o’zlashtirish va har bir o’quvchiga yakka tartibda yondashishdan iboratdir. O’qituvchi o’quvchilarga mashina va qurollarning tuzilishi, ishlash prinsipi va mehnatni tashkil etishni chuqur o’rgatishi, ularni qishloq xo’jaligini yanada rivojlantirish rejalari, fan va texnikaning yutuqlari, olimlar, muhandis va ishchilarning xizmatlari xaqidagi ma’lumotlar bilan ham tanishtirishi lozim.

Ta’limni ilmiy asosda tashkil etish prinsipi o’quvchilarning ta’limi ishlarini faollashtiruvchi, aqliy kobiliyatlarini ustiruvchi, ularni mustaqil bilim olishga o’rgatuvchi usullarni tanlash va texnik atamalardan foydalanishga odatlanishdir. Ta’limning tarbiyaviy xarakteri o’quvchilarga kasbiy bilim berish, ularning aqliy o’sishi xamda dunyoqarashining shakllanishi uchun sharoit yaratadi. Ta’limni amalga oshirishda o’qituvchi o’quvchilarda o’z kasblariga muhabbat, ongli intizom, o’z mehnatini rejalashtira bilish, jamoa bilan ishlay olish ko’nikmalarini tarbiyalashi lozim. Har bir darsni o’quvchilar bilim va malakalarni egallashlari bilan birga ularda dunyoqarash ham shakllanadigan yo’sinda tashkil qilish lozim. Ko’rgazmali prinsipi o’rganilayotgan hodisa va narsalarni jonli idrok etish asosida o’zlashtirishni ko’zda tutadi. Ta’limning ko’rgazmalilik prinsipi o’quv materialini aniq obrazlar orqali bevosita idrok qilishni ta’minlaydi. Ta’lim jarayonida ko’rgazmali vositalardan to’g’ri foydalanish o’quvchilar texnikaga oid bilimlarni puxta o’zlashtirib olishiga, ularni malaka hosil bo’lishiga yordam beradi. Agar ko’rgazmali qurol biror fikr uchun ko’rsatish vositasi bo’lsa, nutq asosiy, ko’rgazmali qurol esa yordamchi vosita bo’ladi. Agar ko’rgazmali vosita kuzatishni rivojlantirish uchun qo’llansa, nutq qisqa bo’lishi faqat asosiy vositaga, ya’ni kuzatishning maqsad va vazifalarini amalga oshirishga qaratilishi kerak. Mana shu talablarni bajarish uchun nazariy darslarda plakat, kinofilm, diafilm va boshqalar bo’lishi kerak. Ta’limning o’quvchilarga mos bo’lishi prinsipi ularning akliy, jismoniy va yosh xususiyatlarni hisobga olishni talab qiladi. Onglilik va faollik prinsipi ta’limni o’quvchilar ilmiy bilimlarni ongli, ijodiy o’zlashtiradigan yo’sinda tashkil etish ko’zda tutiladi. Bunga esa o’quvchilarning dars vaqtidagi juda faolligi bilan erishish mumkin. Bu tamoyil ishlab chiqarish ta’limi jarayonida kasbiy malakalarni ongli o’zlashtirishda, undagi ish harakatlarini farqlay bilishda ko’rinsa, amaliy

topshiriqlarni bajarishda mazkur prinsipning natijasi mehnat usullari to’g’ri va belgilangan vaqtda bajarilishida namoyon bo’ladi. Malakalarni puxta o’zlashtirish tamoyillari. Bu tamo-yilga ko’ra o’qituvchi amaliy laboratoriya mashg’ulotlarining samaradorligini nazorat qilib turadi. Malakalar puxta o’zlashtirilishini ta’minlash maqsadida o’rganilgan materiallar muntazam ravishda takrorlab boriladi, yangi materialni mustahkamlash tadbirlari qo’llanadi. Xar bir o’quvchiga yakka tartibda munosabatda bo’lish tamoyili o’quvchilarni xar tomonlama o’rganishni, ularga o’z vaqtida yordam berishni, ularning tashabbuskorligi va ijodiy kobiliyati namoyon bo’ladigan sharoit yaratishni talab qiladi. Xar bir o’quvchining o’ziga xos tomonlarini hisobga olish uchun o’qituvchi va usta dars o’tilgunicha ularning tavsifnomasi bilan tanishishi va xar biri bilan suhbat o’tkazishi kerak. Nazariy ta’lim darslarining tashkiliy shakllarini to’g’ri tanlash katta ahamiyatga ega. Bunda darsni o’tish joyi va tartibi, o’quvchilarning faoliyati xamda darsda ularni guruhlarga ajratish, dars davomida o’qituvchi bilan o’quvchilar orasidagi aloqaning mohiyati ko’zda tutiladi. Darslarning tashkiliy shakllari hunar bilim yurtining ta’lim – tarbiyaviy vazifalari bilan belgilanadi va o’qitish usullariga bog’liq bo’ladi.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 1. I. A. Karimov. «Barkamol avlod orzusi». T. 1999 y. 2. I. A. Karimov. «Barkamol avlod Uzbekiston tarakkiyotining poydevori». T. 1997 y. 3. O’zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim tizimini isloh qilish buyicha me’yoriy hujjatlar I-kism, Toshkent, 1998 yil 4. O’zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim tizimini isloh qilish buyicha me’yoriy hujjatlar II-kism, Toshkent, 1998 yil 5. V. A. Skakun. «Ishlab chiqarish ta’limi ustozi uchun kullanma». Toshkent «O’qituvchi» 1992 y. 6. N.N.Azizxo’jaeva «Pedagogik texnologiya va pedagogik mahoart». Toshkent, Nizomiy nomidagi TDPU, 2003 y 7. R. X. Djuraev. «Teoriya i praktika intensifikasii professionalnoy podgogtovki uchahixsya proftexuchilih». Toshkent. «FAN» 1992 y. 8. S. A. Akmalova. «Ta’lim nazariyasi didaktika masalalari bo’yicha o’quv kullanma». Namangan 1993 y. 9. K. J. Mirsaidov. «Maxsus fanlarni o’qitish va ishlab chiqarish ta’limi». Toshkent «O’qituvchi» 1996 y. 10. www.ziyonet.uz

Похожие

Ta’lim jarayonida integratsiyalashning nazariy asoslari va falsafasi

Ta’lim jarayonida ta’lim oluvchi shaxsi

Masofaviy ta’lim

Masofaviy ta’lim

Programmalashtirilgan ta’lim