Ta’lim faoliyatida teatr pedagogikasi g’oyalaridan foydalanish - Педагогиka - Рефераты

Ta’lim faoliyatida teatr pedagogikasi g’oyalaridan foydalanish

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

46 KB

Ta’lim faoliyatida teatr pedagogikasi g’oyalaridan foydalanish Reja: 1.Pedagogik faoliyat va teatr pedagogikasining o’zaro aloqadorligi, farqli jihatlari. 2.Pedagogik dramaturgiya va pedagogik rejissura elementlari. 3.Pedagogik artistizm, pedagogik mizanssena va uning mohiyati.

Pedagogik faoliyat va teatr pedagogikasining o’zaro aloqadorligi, farqli jihatlari. Tarbiyaviy jarayon ijodkorlikdan iboratdir, lekin u pedagogik vaziyatni tahlil qilish mahoratida ham, bolalar bilan bevosita o’zaro hamkorlik qilishda ham namoyon bo’ladi. Tarbiyachi ijodkorligining o’ziga xosligi shundan iboratki, u ijodiy fikrini o’z shaxsi orqali amalga oshiriladi. Boshqacha qilib aytganda, pedagogikada ijodkorning shaxsi bilan ijodkorlik quroli (vositasi) bir-biriga mos keladi bunda tarbiyachining o’z-o’zini namoyon qilishi juda katta rol o’ynaydi. Bu jihatdan o’qituvchining faoliyati bir qator xususiyatlari bo’yicha aktyor, rejissyorning badiiy-ijodiy faoliyatiga yaqindir. Shuni qayd etib o’tish kerakki, teatr ijodkorligida va pedagogik ta’sir ko’rsatishda, ya’ni pedagog bilan bolalarning bevosita o’zaro harakati bilan bog’liq bo’lgan hissi-o’zaro fikr almashish sohasida ko’pgina umumiy tomonlar bor. Tarbiyachi pirovard natijada pedagogik ta’sir ko’rsatish drammaturgiyasini ishlab chiqadi, uni rivojlantirish sohalarni belgilaydi, tarbiyaviy ta’sirlar rejasini tuzib chiqadi, bu reja u yoki bu tarbiyaviy syujetni rejissyorona ko’rishni nazarda tutadi, nihoyat, pedagogning o’zi tarbiyaviy g’oyalar va yo’l-yo’riqlarning faol "uzatuvchisi" bo’lib maydonga chiqadi. Gap teatr ijodkorligi nazariyasidan, xususan K.S.Stanislavskiy sistemasidan pedagogik ta’sir ko’rsatish mahoratini oshirishda foydalanish imkoniyatlari haqida bormoqda. Masalan, jarayonning hissiy sohasini tahlil qilish borasida teatr pedagogikasi tomonidan to’plangan bir muncha tajriba asosida o’zaro fikr almashish amalga oshiriladi va bu tajriba pedagogning ijodiy mehnatiga o’xshash jarayonlarni tushunish foydalidir, bu esa tarbiyaviy mahoratni samarali egallashga yordam beradi. "Harakatga sozlash" uchun materialga bo’lib, o’quv jarayonining o’zi xizmat qiladi: pedagogik paydo bo’lganda u bilan tik turib salomlashish kerak, lekin shovqin solmay, uyushqoqlik bilan jo’shqin tez ayni vaqtda oson va yoqimli salomlashish kerak. So’ngra talabalarga bir joydan ikkinchi joyga shovqinsiz o’tish, mebelni qayta quyish, yarim doira bo’lib ikki qatorga o’tirish, o’z stullari

bilan birga joylarini almashtirish va nihoyat, bularning hammasini ko’zni yumib amalga oshirish taklif qilinadi. So’ngra talaba guruhining har bir a’zosiga "jismoniy harakatlarni bajarishga sozlash" sifatida o’z hohishi bo’yicha qo’shiq aytish taklif etiladi. Bu hol talabalarni "erkin qiladi". Topshiriqlar murakkablashtiriladi, bundan maqsad topshiriqlarni bajarishga doir turli analizatorlarni (ko’rish, eshitish analizatorlari, ularning qo’shilishlari va"jilolari"ni) mashq qildirish va sozlashdir. Xotira, diqqat va xayolni mashq qildirish aktyorlik psixotexnikasining uch asosiy qismi. Xotirani mashq qildirish aktyorlik psixotexnikasining mashq qildirishning mashhur qoidalari va usullari asosida amalga oshiriladi. Ma’lumki, diqqat-psixik faoliyatni shunday tashkil etishdan iboratki, unda muayyan idroklar, tasavvurlar, fikr yoki his-tuyg’ular ikkinchi planga o’tib ketgan yoki butunlay anglab bo’lmaydigan boshqa idroklar, tasavvurlar, fikrlar yoki his-tuyg’ularga qaraganda aniqroq idrok etiladi. K.S.Stanislavskiy umumiy psixologiya tushunchalariga to’la qo’shilgan holda diqqat ongning muayyan ob’ektidagi yo’nalishi va jamlanishi bilan namoyon bo’ladi, deb hisoblagan edi. Aktyorlik psixotexnikasini mashq qildirish tarkibiy qismlarini ishlab chiqish uchun asos bo’lib xizmat qildi. Atoqli aktyor Mixail Chexov "Aktyorning texnikasi to’g’risida" nomli kitobida diqqatni mashq qildirishga doir quyidagi mashqlarni maslahat bergan edi: "... 1-mashq: Oddiy buyumni tanglab oling. Uni ko’zdan kechirib chiqing. Buyumga "qarash" dan qochingda, o’zingiz uchun uni tashqi ko’rinishini tasvirlang. Diqqat jarayonini tashkil etuvchi hamma harakatni ichdan (ruhiy)-qilib ko’ring: buyumni qo’lga olib, uni o’zingizga torting, unga intiling, u bilan birga qo’shilib ketishga harakat qilganday ichiga kiring. Bu harakatlarni har birini dastlab alohida-alohida, keyin birgalikda qiling, ikkitadan, uchtadan va hokazo qilib birlashtiring. Mashqni davom etiring, shuni kuzatib boringki, sizning sezish a’zolaringiz ham, gavda muskullarnigiz ham ortiqkcha zo’riqmasin.

Diqqatingiz ob’ektini quyidagi tartibda almashtiring: 1 -oddiy ko’rinadigan buyum, 2 -tovush, 3 -odam nutqi, 4 -esga tushgan oddiy buyum, 5 -esga tushgan tovush, 6 -esga tushgan odam nutqi (so’z yoki bitta ibora), 7 -siz yaxshi bilgan, esga tushgan kishi obrazi, 8 -pesa yoki adabiyotdan olingan obraz, 9 -xayoliy mavjudot, manzara, me’moriy shakl va shu kabilarning siz o’zingiz yaratgan obrazi. Diqqat va uning to’rtta harakati siz uchun bajariladigan, yagona, ma’naviy ishga aylanguncha mashqni davom ettiring..." Ayniqsa, boshlanishida o’zingizni charchaydigan darajaga olib bormang. Mashqlarning onda-sonda bajarishdan ko’ra, ularning muntazamligi (bir kunda ikki uch marta) muhimroqdir. Vaqti-vaqti bilan dastlabki ancha oddiy mashqlarga qayta murojaat qilib ko’ring". Ishni diqqatga doir vazifalardan boshlash tavsiya etiladi. O’quv xonasida bor bo’lgan har qanday ob’ektga (qalam, siyohdon, ko’zgu) e’tiborni qaratish mumkin, zaruriy shart "sahna" ga (yozuv taxtasi yonidagi shartli joyga) chiqishdir. "Sahna"ga chiqish o’z-o’zidan butunlay sog’lom talabalarda "sahna sarosimasi" yoki hayajonlanishning boshqa shakllari bilan birga bo’ladi, talabalar o’zlarini yo’qotib quyib, ob’ektda diqqatlarini bir joyga jamlab ola olmaydilar. Ishchanlik qobiliyatlari pastroq bo’lgan talabalar bilan ishlash yana ham murakkabdir. Tashqi buyumlarni ko’rishdan tashqari ichki diqqatni-uni biror fikrga yoki muammoga qaratishni mashq qildirish tavsiya etiladi, bundan maqsad- uni har tomonlama qarab chiqishdir. Talabalar oldiga qo’yiladigan asosiy vazifa- jismoniy harakatlar orqali, "muskul quvonchi" orqali ichki ma’naviy shodlik holatini topishdan iborat bo’lib, u yuksak ishchanlik kobiliyatiga, to’la kuch bilan ishlash istagini paydo bo’lishiga yordam beradi. Bundan tashqari, juda yuksak maqsad "o’ta vazifa" o’zni xudi tajribali pedagog sifatida tutish vazifasi qo’yiladi.

Teatr faoliyati va pedagogik faoliyatni maqsadning o‘xshashligi ham yaqinlashtiradi, har ikkala holatda ham maqsad kishining kishiga ta’sir ko‘rsatishi va kishiga muayyan kechinmalar vujudga keltirish sifatida belgilanishi mumkin. Teatr va pedagogik faoliyat bir xilda ekanligining uchinchi ko‘rsatkichi - ta’sir ko‘rsatish qurolining umumiyligidir. Har ikkala holda ham pedagog bilan aktyorning o‘z psixofizik tabiati ana shunday qurol vazifasini bajaradi. Teatrda tarbiyaviy ta’sir ko‘rsatish faqat teatrning estetik mohiyati orqali amalga oshirilishini, pedagogik ta’sir ko‘rsatishda esa bunday ta’sir ko‘rsatishning yo‘qligini aytib o‘tish kerak. Teatr va pedagogik faoliyat mazmuni va vosita belgilari jihatidan birbiriga yaqin bo‘lib bir qator umumiy jarayon xususiyatlariga egadir, bu xususiyatlarga quyidagilarni kiritish mumkin: - teatr va pedagogik ijodkorlik jarayoni mazkur jarayonning faol qatnashchilari bo‘lgan kishilar guruhining bevosita ishtirokida ommaviy so‘zga chiqish vaziyatida amalga oshiriladi; - teatr va pedagogik faoliyat o‘ziga xos xususiyatlariga ko‘ra o‘zi ta’sir ko‘rsatadigan obyektni ayni vaqtda ijod subyektiga, sherik ijodkorga aylantiradi, uning faol ishtirokisiz ijodkorlik ishining o‘zi bo‘lmaydi; - ko‘pgina boshqa faoliyat turlaridan farqli o‘laroq, aktyorlik va pedagjgik ijodkorlik asosida muayyan vaqt davomidagi ijodkorlik yotadi, u ijodkordan (o‘qituvchi, tarbiyachidan) o‘z psixik holatidan boshqarishda tezkorlikni va ijodiy kayfiyatni qo‘zg’atishni talab etadi; - teatr va pedagogik ijodkorlik natijalari jo‘shqin bo‘lib subyektniga, sherik ijodkorga aylantiradi, uning faol ishtirokisiz ijodkorlikning o‘zi bo‘lshi mumkin emas; - teatr va pedagogik ijodkorlik natijalari jo‘shqin bo‘lib, rivojlanib, o‘zgarib boradi, hamisha jarayondan iborat bo‘ladi; - teatr va pedagogik ijodkorlik jamoa tusida bo‘ladi.

Shunday qilib, tarbiyaviy ta’sir ko‘rsatishni rejalashtirish boshlangandayoq bir qadar pedagogik dramaturgiya amalga oshirilishi lozim, u pedagogik harakatning o‘ziga dialektik, jiddiylik bag’ishlashga yordam beradi. Pedagog dars va har qanday tadbir sistemasida tarbiyaviy ta’sir ko‘rsatishni rajalashtirar ekan, uni aniq odamlarga yo‘naltiradi, umuman, jamoda, xususan har bir jamoaga nisbatan bo‘lajak pedagogik harakat uchun zarur tarbiyaviy-syujetli vaziyat yaratadi. Ma’lum ma’noda dars - o‘ziga xos pedagogik pyesa bo‘lib, unda o‘qituvchi ssenariy muallifi sifatida, munosabatlar dramaturgiyasini barpo etadigan va uni boshqaradigan kishi sifatida maydonga chiqadi.

Foydalaniladigan adabiyotlar ro'yxati: 1. Ochilov M. Yangi pedagogik texnologiyalar. - Qarshi.: Nasaf, 2000. 1. Tolipov O'., Usmonboyeva M. Pedagogik texnologiyalaming tadbiqiy asoslari. - Т .: 2005. 2. Avliyakulov N. X., Musayeva N. N. Pedagogik texnologiya. Oliy o'quv yurtlari uchun darslik. 3. Azizxodjayeva N.N. Pedagogicheskiye texnologii i pedagogicheskoye masterstvo. -Tashkent: Moliya, 2002.

Похожие

Ta’lim jarayonida ko’rgazmali vositalaridan foydalanish metodikasi

Maktabgacha ta’lim pedagogikasi fanining mavzusi, uslubiyati va barkamol insonni tarbiyalashdagi о‘rni

Xalq pedagogikasi fanining predmeti

Oila pedagogikasi faninnig metodologik asoslari

O’qituvchi faoliyatida pedagogik qobiliyat