Maktabgacha ta’lim pedagogikasi fanining mavzusi, uslubiyati va barkamol insonni tarbiyalashdagi о‘rni - Педагогиka - Рефераты

Maktabgacha ta’lim pedagogikasi fanining mavzusi, uslubiyati va barkamol insonni tarbiyalashdagi о‘rni

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

109.5 KB

Maktabgacha ta’lim pedagogikasi fanining mavzusi, uslubiyati va barkamol insonni tarbiyalashdagi о‘rni Reja : 1. Maktabgacha ta’lim pedagogikasi fanining mavzusi va baxsi. 2. Maktabgacha ta’lim pedagogikasi fanining maqadi va vazifasi 3. Maktabgacha t a’lim pedagogikasi fanining ilmiy tadqiqot metodlari. 4.Maktabgacha ta’lim pedagogikasi faniiing yosh avlodni barkamol inson qilib tarbiyalashdagi о‘rni

Makt abgacha ta’ l im pedagogi kasi uni ng maqsadi va vazifasi metodologik asosi, tushunchalari va ilmiy tadqiqot metodlari. Inson tarbiyasi insonning о‘zp kabi qadimiy va keng qamrovlidir. Shu sababli insonni har tomonlama tarbiyalash insoniyatning azaliy orzusi bulib, ajdodlarimiz ma’rifat va madaniyatni yosh avlodga о‘rgatish, ularni komillikka yetaklash yul l ar i , qo nu n - q oi da l a r i ni i zl ag an l a r . D ar h aq i q at , i n s onniig ma’rifatliligi va ma’naviy komilligiga erishishi ishl ari pedagogika fani yetakchiligida amalga oshiriladi. Demak, pedagogika fani kishiga har tomonlama tarbiya be r i s h, ha r bi r sh ax sn i h am m a y os h da vr l ar i da u yg un rivojlantirish qonuniyatlari tо‘grisidagi fandir. Shu bois, podagogika fani insonni har tomonllma tarbiyalash haqidagi fan bulib, tarbiya sohasidagi jamiyat talablarini amalga oshirish yо‘lida xizmat qiladi. Maktabgacha perdagogika esa bola tugilganidan to yetti yoshi gacha har t om onl am a t ar bi ya ber i sh qonuni yat l ar i i i о‘rganadi va bog‘cha sharoitida talim - tarbiya ishini tashkil etishning mazmuni, metodi va shakllarini ishlab chiqadi. Inson tarbiyasiga oid qonunlar dastlab xalk ogzaki ijodida: ertak, qissa pandnoma, m aqol va matal kabilarda, keyinroq yozma yodgorliklarda, hadislarda asoslab berilgan. Ta’lim - tarbiya ishlarining takomillashib borishida Sharq va G‘arbniig qomusiy olim va pedagoglarining о‘rni kattadir. Markaziy Osiyolik mashhur allomalar: Muhammad al Xorazmiy, Abu Nasr Forobiy, Abu Rayhon Beruniy, Abu Ali ibn Sino, Yusuf Xos Hojib, Kaykovus, Alisher Navoiy, Ahmad Donish, Furqat, Abdulla Avloniy kabi jahon tan olgan mutafakkirlar о‘zlarining qator asarlarida ta’lim - tarbiyaga katta e’tibor bilan qaraganlar. Faylasuf olim Forobiy о‘zining «Fozil shahar kishilarining qarashlari» asarida tarbiya orqali iisonga beriladigan 12 fazilatni sharhlab beradi. Abdulla Avloniy esa, tarbiya haqida g‘oyat ibratli fikrlarii bildiradi. "Pedagogika, - Abdulla Avloniyning yoz ishicha, - bola tarbiyasining fani, demakdir". «Dars ila

tarbiya, ikkisi jon ila tan kabidir», «Dars oluvchi - biluvchi, t arbiya oluvchi - amal kiluvchidir». Bu yerda pedagogika faniga qisqa va lо‘nda ta’rif berib, ta’lim bilan tarbiyani esa jon bilan tanga о‘xshatib, ularni bir - biridan ajratib tushunish mumkin emasligini yorqin ifodalab bergan. Avloniyning ta’kidlashicha. tarbiyani yoshlikdan berish nihoyatda zarur, Bolaga avvalo kichik yoshdan boshlab, ota-ona tarbiya beradi, keyin tarbiya bilan butun jamoatchilik shugullanadi, chunki bunda , inson taqdiri hal etiladi deydi. Demak, pe dagogikaning bosh masalasi tarbiya sanaladi. Tarbiya jarayonida esa bolaning ongi, his - tuygulari sha kllanadi. Eng muhimi ijtimoiy hayot uchun zarur bо‘lgan va ijtimoiy munoabatlarga xizmat qiladigan xulqiy odatlar hosil buladi. Maktabgacha ta’lim pedagogikasi bolalarning, yosh va individual xususiyatlarini e’tiborga olgan holda ularniig har tomonlama rivojlanishini ta’minlashga xizmat qiladi. Maktabgacha tarbiya muassasalari ham bolalarni har tomonlama tarbiyalaydi. Bola hayotidagi ilk yosh eng muhim davr bulib, xuddi mana shu davrda bolaning jismoniy, axloqiy, mehnat, estetik rivojlanishiga poydevor bо‘ladi. "Maktabgacha ta’lim pedagogikasi" fani, "Podagogika" fanining bir qismi bо‘lib, о‘zining nazariy, ilmiy va amaliy asoslariga ega. Maktabgacha ta’lim pedagogikasi fanining nazariy asoslari, yosh avlodni barkamol shaxs qilib tarbiyalashga qaratilgan, ta’lim - tarbiya borasida yaratilgan tajribalarga, nazariy va metodik manbalarga, Urta Osiyo va jahon tan olgan buyuk mutafakkir olimlarning asarlari va ta’lim - tarbiyaning umumiy qonuniyatlariga asoslanadi. Maktabgacha ta’lim pedagogikasi fanining milliy asoslari: ta’lim - tarbiya muammolarini, muayyan millatning milliy qadriyatlarini umumbashariy va umuminsoniy qadriyatlar bilan boglagan hodda hal etish, har bir millatnint ma’naviy merosi va milliy qadriyatlariga tayangan holda milliy tarbiya masalalarini yosh avlod ongiga yetkazish mazmuni, usul, metod va tamoyillarini milliylashtirishdan iborat. Maktabgacha ta’lim pedagogikasi fanining maqsad va

vazifalari О‘sib ke l ayotgan yosh avlodni muayyan maqsad yо‘ l ida har tomonlama kamol toptirish, uning ongi, dunyoqarashi, e’tiqodini о‘stiri sh , xulq - atvorini tarkib toptirish maktabgacha pe da gogika fanining dolzarb mu a mmolaridan sa n aladi. Xozirgi davrda har tomonlama rivojlangan barkamol insonni ta rbiyalashning maqsad yaa vazifalari manaviy boylik, axloqiy poklik, jismoniy mukammallikni о‘zida mujassamlashtirgan ijtimoiy faollikni tarbiyalashni taqozo etadi. Maktabgacha ta’lim pedagogikasi fanining maqsadi tarbiyachi' murabbiylarning о‘z oldiga aniq maqsad qо‘yishi, yosh avlodni har tomonlama rivojlangan yetuk shaxs qilib tarbiyalash uchun о‘z ustida ishlashi, intilishi, izlanishi, ayollarni zamon talablari asosida tarbiyalash uchun tarbiyaning yangi usul va vositalaridan keng foydalana olish kabi tarbiyachilik mahoratini shakllantirishga qaratiladi. О‘sib kelayotgan yosh avlodni barkamol inson qilib tarbiyalash borasidagi mavjud muammolarni hal etish, ta’lim va tarbiya samaradorligini zamon talablari asosida ta’minlash, uni dunyo talablari darajagiga olib chiqish ga erishish, yosh avlodga ta’lim - tarbiya berishda milliy va umuminsoniy qadriyatlarga tayanish orqali ta’lim - tarbiyaning mohiyati, maz munini shakllantirish va takomillashtirish, maktabgacha ta’lim pedagogikasi faninipg qoida va qonunlarini xalqimizning boy tajribalari asosida boyitib borish va uning yangi qirralarini izlash bugungi kunning dolzarb muammolaridir. Shuningdek, mustaqillik sharoitida uzluksiz ta’lim tizimini yanada rivojlantirish muammolarini hal ztish maktabgacha ta’lim pedagogikasi fani oldiga qator vazifalarni qо‘ymoqda: Maktabgacha yoshdagi bolalarni tarbiyalash vazifalari esa shaxsni tarbiyalash maqsadlari asosida ularning yoshiga va xususiyatlariga karab belgilanadi. Maktabgacha tarbiya yoshidagi bola shaxsini har tompnlama kamol toptirish jismoniy, aqliy, axloqiy, mehnat va estetik tarbiya majmuasidan iboratdir

— Bu sohada Sharq va G‘arb xalqlari yaratgan ogzaki ijodiyot, buyuk mutafakkir, pedagog va olimlarning ta’lim - tarbiyaga doir ilgor fikrlarini о‘rganib, tahlil qilib,barkamol insonni tarbiyalash jarayenini о‘rganish biz uchun juda qimmatlidir. — Ta’lim - tarbiya tо‘trisidagi qonun - qoida tamoyil, metod va usullarni bolalar bogchalari amaliy hayoti bilan bog‘lab, bо‘lajak tarbiyachi - о‘qituvchilarga urgatish hamda xalq ta’limini boshqarish va rahbarlik masalalarini chuqur urganib, bо‘lajak tarbiyachilarni qanday tayyorlash muammolarini xal qilish; -Maktabgacha tarbiya muassasalarida oila bilan uzviy hamkorlikda bolalarni har tomonlama rivojlantirish ishini amalga oshirish. Bunday vazifalarda tadqiq etish; birinchidan bolalar sogligini sa qlaydi va mustahkamlaydi, jismoniy rivojlanishini ta’minlaydi; ikkinchidan ilmga qiziqish va qobiliyatlarini rivojlantiradi; - uchinchidan Vatanga, tabiatga, jonajon о‘lkaga muhabbat, kattallarga xurmatni, о‘rtoqlik va jamoatchilik, xayrixohlik, xulq madaniyati, mustaqillik, uyushqoqlik va intizom, mehnatsevarlik kabi ijobiy fazilatlarni tarbiyalaydi; - tо‘rtinchidan estetik tarbiyan i amalga oshiradi. Keyingi yillarda jismoniy, aqliy, axloqiy, me hnat va estetik tarbiya bо‘yicha olib bori lg an ilmiy - pe da gogik tadqiqotlar maktabgacha yoshdagi bolalarni tarbiyalash vazifalarini ularning psixik - fiziologik imkoniyatlarini z’t iborga olgan xo lda belg ila sh zarurligini kо‘rsatib be rdi. Ular bolalar bogchasining «Uchinchi ming yillikning bolasi» tayanch dasturida о‘z aksini topgan. Maktabgacha ta’lim pedagogikasining ilmiy – tadqiqot metodlari Ilmiy tadqiqot ishlari ta’lim - tarbiya samaradorligini oshirish bilan bogliq vazifalarni xalq ta’limining hamma bug‘inlaridagi о‘quv - tarbiyaviy ishlarni kelgusida yanada yaxshilash yо‘llarini topish uchun amalga oshiriladi.

Ilmiy tadqiqot metodlari (metod - lotiicha yо‘l degan ma’noni anglatadi) orqali amalga oshiriladi. Ilmiy tadqiqot ishida olimlar pedagogika, maktabgacha ga’lim pedagogikasi va psihologiya fanining vakillari, maktab о‘qituvchilari, bolalar bogchalari tarbiyachilari va shuningdek, tarbiya berish amaliyoti bilan bevosita bogliq bо‘lgan kishilar qatnashadilar. Pedagogik voqea - hodisalarning qonuniyatlarini ochish har xil yullar bilan amalga oshirilishi mumkin. Tadqiqotning empirik darajasida har xil faktik materiallar yig‘iladi, ular tо‘liq yoritib boriladi, shuningdek, voqealar о‘rtasidagi obyekgiv bog‘liqliklar aniqlanadi, tadqiq etilayotgan voqea har tmononlama puxta о‘rganiladi. Tadqiqotning nazariy darajasi о‘rganilayotgan voqeaning mohiyatini aniqlashga yо‘naltirilgan maxsus tizimlashtirish va tahlil usulidir. Ilmiy tadqiqot ishini olib borishda qо‘llaniladigan ma ktabgacha ta’lim pedagogikasi fanining rivojlanishini ta’minlaydigan ilmiy - tadqiqot metodlariga kuyidagilar kiradi: Adabiyotlarni о‘rganish metodi. Adibiyotlarni о‘rganish ja rayonida milliy va umuminsoniy qadriyatlani aks ettiruvchi buyuk mutafakkir pedagogik olimlarning asarlari, О‘zbekiston Res publikasi Prezidenti I.A. Karimov asarlari ta’lim- tarbiya borasida qabul qilingan qarorlar tadqiqot mavzusiga oid darslik, risola maqolalar, pedagogik, psihologik ta dqiqotlar, dissertatsiyalar о‘rganiladi. Kuzatish metodi. Kuzatish — adabiyotlarni о‘rganishdan keyin boshlanadigan jarayon. Kuzatishda tadqiqotchi ma’lum pedagogik hodisani, maqsadni kо‘zlab tashkil etadi. Tadqiqotchi kuzatishga oldindan puxta tayyorlanadi, kuzatishdan kо‘zda tutilgan maqsadni aniqlaydi, uniig dasturi rejalari tuziladi, kuzatish manzili, muddati belgilanadi. Kuzatish ikki turga ajratiladi: qisqa va uzoq muddatli k uzatish Ksiqa kuzatish deganda - obyekning kundalik faoliyatidagi о‘zgarishlardan ma’lum xulosaga kelish tushuniladi.

Uzoq muddatli kuzatish esa-maqsad-reja va dastur asosida olib boriladi va ma’lum ilmiy, yakuniy xulosaga kelish tushuniladi. Kuzatish yakunlarini qayd qilishda-kino, video yoz uvi televideniye va boshqa texnikaviy vositalardan foydalanish mumkin. Suhbat metodi. Suhbat aniqlanishi kerak bulgan masalalarni oydinlashtirib olish maqsadida, oldindan tuzilgan reja asosida о‘tkaziladi. Suhbat yakka tartibda hamda jamoa tarzida olib boriladi. s uhbat bolalar hayotining u yoki bu voqea-hodisalari t о‘grisidagi qiziqishlari, tasavvurlari, mulohaza va muhokamalarni aniqlab olishga bevosita yordam beradi. s uhbatdan metod sifatida foydalanishda albatta uning maqsadi v a rejasini aniqlab olish kerak bо‘ladi. Suhbat metodi jarayonida intervyu olish ham muhim sanaladi.О‘rinli, mantiqan yuksak javoblar yoki noaniq javoblar magnit tasmasiga yozib olinadi va tahlil etiladi. Hujjatlarni va bolalarning ishlarini urganish Bolalar ishlarini о‘rganish ilmiy tadqiqotning asosini tashkil etadi. Tadqiqotchi pedagogik hujjatlarni о‘rganshp orqali о‘rganilayotgan obyekt tо‘g‘rigidagi har xil ma’lumotlarni bilib oladi. Bunga maktabgacha tarbiya muassasalari mudirlari, tarbiyachilarning rejalari va hisobotlari, bolalar bogchasi tarbiyalanuvchilarining rasmlari, loy va plastilindan yasalgan buyumlar va shu kabilar kiradi Masalan, bolalar ancha ilgari chizgan rasmlarini qarab chiqish, taxlil qilish, bolalarga berilgan topshiriqlarning qay darajada murakkablashib borganini aniqlash hamda ular bilan keyingi olib boriladigan ishlarni belgilashga yordam beradi. Pedagogik eksperiment ta’lim jarayoniga pedogogik yangiliklarni kiritishdir. Pedagogik eksperiment yerdamida ilmiy farazlarning ishonchliligi tekshiriladi. Tabiiy zksperiment va labordtoriya eksperimenti pedagogik eksperimentniig asosiy turlari bulib, ular kо‘pgina ishlarni о‘ch ichiga oladi.

Tabiiy eksperiment sharoitida yangi ish rejalari, dasturlari, darsliklar adabiyotlar va odatdagi ish rejalarini buzmay turib tekshiriladi. Pedagogik- eksperiment - bu ham kuzatish, lekin u pedagogik jarayonning о‘tish sharoitlarini muntazam uzgartirish munosabati bilan maxsus tashkil etiladi. Laboratoriya ishi ham ilmiy - tadqiqotning ancha qatiy shakli hisoblanadi. Quyidagilar pedagogik eksperimentning bosqichlari hisoblanadi: eksperimentni rejalashtirish eksperpment utkazish va natijalarni sharhlash. Eksperimentni tashkil etish va о‘tkazish tartibi belgilangan rejaga katiy amal qilgan holda olib borilishi kerak. Sharhlash bosqichida malumotlar yig‘iladi va qayta ishlanadi. Tajriba urganish va umumlashtirish metodi. Pedagogik tajriba tushunchasi kо‘p qirralidir. Pedagogik tajribaning keng manosi talim va tarbiya amaliyotidir. Pedagogik tajribaning asosiy maqsadi - maktabgacha muassasalarda olib boriladigan talim - tarbiya ishlari qay darajada amalga oshirilayotganini о‘rganishdir. Pedagogikadagi mavjud muammolarni hal etish uchun ta’lim- tarbiya jarayonini о‘rganish, amaliy xodimlarning ijodiy nashrlarini nazariy asosda idrok kilish va qayta ishlab chiqish ya’ni ilg‘or tajribani umumlashtirish, yoyish katta ahamiyatga e gadir.. Maktabgacha ta’lim pedagogikasining asosiy tushuncha (kategoriya)lari M a k ta bgacha ta’lim ped a go gi kasi fanida bir - biri bilan u z viy boglangan quyida g i tu shu nchalar mavjud ta rbiya ta’lim, m a ’lumot. Tarbiya - kishilik jamiyatining barcha bosqichlarida sha kll a nib, rivojl a nib, о‘sib, avlodda n - avlodga vorislik ishlar ini bajari b kel gan bо‘lsada, ammo xar bir j a miyatda tarbiyan in g mazmu n i m aq sa di, va z if a lari, о ‘ziga xosligi b ilan farqla n adi. T a rbiya ijtimoiy h ayot uchu n zarur hodisa bо‘lib, yos h a v lodga ilmiy bilimlar ti z imini, malak a va kо‘nikmalarini maxsus me t od va vositalar orqali rejali ravishda singdirib berish hamda yosh avlodni h a r t o monlama shakllangan yetuk inson qilib t a rbiyala shn i maqsad qilib qо‘yadi. Yos h a vlod n i komil inso n qilib t a rbiyal ash mummmolari da stl a b halq og zaki ijodi, ped a gog ikasi, yozma yodgorliklarda, pandnomalar da mu ta f akki r hamda ma’rif a t pa rvarlar asarlarining b o sh mavzusi ni tashk il etgan .

A bdulla Avloniy t a rbiya x aqida ga p irar ek a n , hakli r av i shda shund a y de g an e di: «Tarbiya bizl a r uchun yo ha yot - yo momot , yo najot , yo h a loka t , yo s ao dat - yo fal oka t masalasidir». De m ak, t a rbiya va odob Vatanga chek s i z muhabbat , iymon e’ti qod, me h r - muruvv at , ro stg о ‘ ylik, adolatg о ‘ ylik, samimiyl i k, mehn at sevarlik v a bilimdonlik kabi g‘ oyal a r vositasida sha lkllanib boradi. Ta’lim – u bolalarga bilimni tartibli ba yon qili sh jara yoni b о ‘ lib, muayyan kunikma va malakalar n i singdiri sh , ularn i ng ong i va xulqiga ta’sir etish, aqlini , ongini , idrokini, dunyoqari shi ni e ’tiqodini va bil ish faolligini rivojlantirishdir. Ta’lim beri sh jara yon ida tarbiya va ma’lumotning maqsadi amalga o shi riladi. Ta’lim ikki tomonlam a jarayon bо‘l i b v a о ‘ qiti shni о ‘z ichi ga oladi. О‘qitish - pedagogik fa oliyat bо‘lib, bilim malaka, kо‘ n i k malar ni bolalarg a si n gdirish, ularning bilish va a mal i y faoliyatiga rahbarlik qili shd ir. О‘qish - uquvchi n ing bilim, malaka kо‘ n ikmalarini e gallashdagi am al iy faoliyatidir. U о‘quvchilarning har tomonlama rivojlanishini ta’minlaydi. Ma’lumot - asosiy pedagogik tushuncha bulib, u ijtimoiy hayot voqealarni obyektiv aks ettiradi, Bu jarayon kishining tabiat, jamiyat va kishi tafakkuri tо‘g‘risidagi umumlashtirgan ijtimoiy zarur bilim, malaka, kо‘nikmalar tizimining egallab olinishi natijasidir. Ma’lumot kishining bilishga bulgan talabini ta’minlab, undagi qobiliyatlarni ma’lum darajaga kо‘taradi va amaliy faoliyatga tayyorlaydi.

ADABIYOTLAR RO`YXATI 1. О ‘zbekiston Respublikasi Konstitutiyasi. T., О ‘zbekiston. 1992. 2. О ‘zbekiston Respublikasining Qonuni «Ta’lim t о ‘g‘risida», 3. Karimov I.A. Yuksak ma’naviyat-yengilmas kuch. T. “Ma’naviyat” 2008 y. 4. Karimov I. A. Barkamol avlod О ‘zbekiston taraqqiyotining poydevori. T., Sharq nashriyot – matbaa konserni, 1998. 5. Karimov I. A. Bizdan ozod va obod Vatan qolsin.T,, 1995. 6. Karimov I.A. О ‘zbekiston XXI asr b о ‘sag‘asida. T., 1997- 7. Karimov I. A. О ‘zbekiston kelajagi buyuk davlat. T., 1998. 8. Karimov I. A. Xalqimizning yuli mustaqillik, ozodlik va tub islohotlar yо‘lidir. T., 1996.

Похожие

Xalq pedagogikasi fanining predmeti

Pedagogikaning metodologik asoslari. pedagogikaning predmeti, maqsad va vazifalari

Ta’lim faoliyatida teatr pedagogikasi g’oyalaridan foydalanish

Pedagogik korreksiya fanining predmeti, mavzusi, bahsi

Maktabgacha ta’lim muassasasining turlari