Педагогик технологиялар

Педагогик технологиялар

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

183 KB

Педагогик технологиялар Режа: 1. Педагогик технологияларнинг мақсади ва мақсади 2. Педагогик технологияларнинг классификацияси 3. Ўқув мақсадларини белгилаш 4. Кичик модулли технологиялар

Педагогик технологияларнинг мақсади ва мақсади Педагогика фанининг ажралмас қисми бўлиб ҳи собланувчи методика ўқитиш усуллари ўқув жараёнини самарадорлигини ошириш каби масалалар билан шуғулланар экан , у уч йўналишда иш олиб боради. 1. Ҳозирги давр талаблари , жамиятнинг ривожланиш босқичи ва давлатнинг ўз олдига қўйган вазифаларидан келиб чиққан ҳолда таълим максад и ни белгилашдир.Таълим максадларини белгилашда ёшларнинг интеллектуал ва маънавий ривожланиш даражаси ,моддий техника база сининг имкониятлари , ўқитувчи кадрларни малакавий тайёргарлик даражаси, ф ан-техниканинг ривожланганлик даражаси кабилар ни ҳисобга олинади. Ана шу омилларни ўрганиб мавжуд ҳолатга баҳо берилади ва улардан келиб чиққан ҳолда таълим мақсадлари белгиланади. 2. Ўқитиш зарур бўлган билимларнинг хажмини белгилаш жараёнида биринчи галда белгиланган мақсадларга асосланган ҳолда қандай натижага эришмоқчимиз ва қандай билмлар зарур бўлиб ҳисобланади, янги билимларнинг қайсиларини ўрганиш лозим?– деган саволларга жавоб топиш лозим. Билимлар ҳажмини белгилашда ёшларнинг жисмоний ва руҳий– маънавий ривожланиш даражаларини ҳисобга олиш, мия рефлексларини ишлаш имкониятларини хисобга олиш зарур. Демак : 1.Максад омили 2.Фан –техниканинг ривожланиш даражаси 3.Инсон имкониятларини хисобга олиш. Таълимнинг максади ва ўрганиш лозим бўлган билимлар хажми ни аниқлаб олингач ана шу билимларни қандай йўллар ва усуллардан фойдаланган ҳолда эгаллаш масаласи майдонга чиқади. Белгилаб олинган билимларни кам куч ва кам вақт сарфлаб осонлик билан эгаллаш усулларини ишлаб чиқиш муҳим масала бўлиб ҳисобланади. Методика фани мана шу вазифани бажаришга бел боғлайди. Аммо бугунги кунда методика фани умумий йўналишларни кўрсатишга хусусий хулосалар

чиқаришга педагогларнинг илғор тажрибаларини оммалаштиришга қаратилган бўлиб, ўз вазифасини тўла қонли равишда бажара олмаяпди. Шунинг учун методика бугунги кунда янги педагогик технологиялар б илан бойитилиши талаб этилмоқда. Педагогик технологиялар методикадаги умумийликни аниқлик билан тўлдиришга қаратилган. Янги педагогик технологиялар ўқув жараёнини натижасини кафолатлаш юқори самарадорликка эришиш кам вақт сарфлаб катта хажмдаги билимларни эгаллаш имконини туғдиради. Таълим тизимида таълим жараёни ташкил этиш тарихига назар ташласак таълимнинг ривожланш тенденциясини кўриш мумкин: 1 . Хотира мактаби (диний мактаблар). 2. Репродуктив таълим . 3. Фикрлашга ўргатувчи муаммоли таълим. 4. П едагогик технологиялар Демак таълим тизими ўзгарувчан тизим бўлиб доимий ривожланишда экан Бугунги кунда биз анъанвий талим репродуктив тизимдан педагогик технологиялар тизимига ўт и шни мақсад қилиб қўйдик. Педагогика фанида мавжуд бўлган анъанавий таълим қуйидаги характерли хусусиятларни ўз ичига олади: 1.Таълим мақсадлари аниқ белгила н маган.( т алабаларнинг билим, малака ва кўникмалари қўйиладиган талаблар дастурларда аниқ кўрсатилмаган ) . 2.Таълим жараёни илғор педагогларни тажрибаларини умулаштиришга асосланган.( Хар бир яхшироқ натижага эришган ўқитувчининг тажрибаси умулаштиришга ҳаракат қилинади.) 3.Таълим жараёни тажриба ва ҳатоларни ўрганиш натижасида ўқитувчининг хусусий хулоса чиқаришига асосланади. 4.Бу тизим асамарали натижага кафолат бермайди. Анъанавий таълим шаклининг ижобий ва салбий томонлари. Ижобий томонлари Салбий томонлари

1.Системалилик характерга эга 1.бир хилликнинг устунлиги 2.Тартибга солинган ,мантиқий боғланишнинг мавжудлиги 2.Дарс вақтини тежамлм тақсимланганлиги 3. Ўқ итувчининг эмоционал таъсири домий 3.Дарс вақтида я нги мавзуни ўрганишда йўналиш берилади. У й вазифага юклатилади 4. У мумий ўқитишда ялпи харкатларнинг устунлиги. 4.Талабалар ўзаро мулоқотдан махрум 5. М устақилликнинг йўқлиги 6 Талабалар нинг пассив ҳолтни эгаллаши . 7.Талабанинг нутқий фаолиятининг камлиги (уртача 2 минут) 8.Ўрта меъёрий ёндашиш 9.Индивидуал ёндашувнинг йўқлги 10.Кафолатланган натижага эга эмаслиги 11.Таълим мақсадлари аниқ белгиланмаган. Педагогик технология 50 йилларда анъанавий хусусий йўналишга қарши, аниқроги бу йўналишдаги ноаниқлик ва юзакиликка қарши чиққан йўналишдир. Бу йўналиш ўз мақсади қилиб аниқ самарали натижага эришишни конкрет йўлларини ишлаб чиқишини қўяди. Бундай таълим технологиясига эришиш бир қарашда осон бўлиб кўринсада катта педагогик ўзгартиришлар ва илмий тадқиқот ишларини талаб этди.50-60 йилларда бу масалани (программированнўе

обучение )дастурлаштирилшан таълимга ўтиш орқали хал қилишга ҳаракат қилинади. 70 йилларда (теория проблемного обучени я ) муаммоли таълим назарияси вужудга келди. Муаммоларни босқичма-босқич ечиб бориш кафолатланган натижага олиб келиши керак эди. 90 йилларда (образавательнўе технологии) т аълим технологияси вужудга келди. Таълим технологияларини ишлаб чиқишда қуйидаги ўзига хос хусуиятларни хисобга олиш керак. 1. Ўқ увчи субъектига алоҳида эътибор бериш . 2.Технологик хусусиятга эга бўлиши 3.Тизимлилик ни таъминлаш.( мантикий бо ғ ланишлар ва яхлитликнинг мавжуд бўлиши ). 4. Бошқарилувлик хусусияти ( коррективлаш , мослаштириш ) . 5. Самаралилик хусусияти (самарали натижани кафотлалаш). 6.Конспектуаллик хусусияти .Ҳар бир педагок технология чуқур ғояга эга бўлиши , илмий асосланиши лозим. Педагогик технологияларга утиш учун қуйидаги вазифаларни бажариш лозим. 1. Диагностика 2. Пла н лаштириш 3. Аниқлаштирилган мақсадни белгилаш. 4.Аниқлаштрилган мақсадларга мос келувчи назорат ишларни ишлаб чиқиш. 5.Технологиялар тизимини ишлаб чиқиш. Белгиланган мақсадга эришишнинг аниқ усул, метод ва шаклларини қайта ишлаб чиқиш лозим. Пеадгогик технологиялар шахсга индивидуал ёндошув масаласини олдинга суради ва унга асосланади. Шахснинг индивидуаллигига асосланиш бу шахсни фаол лигини ошириш, унинг я нги хусусиятларни, қобилиятларни кашф этиш

ва ривожлантиришдир. Ҳар бир шахснинг ривожланиш учун имкони ят яратишдир. «Хотира мактабидан» фикрлаш мактабига ўтиш ва ундан кейин «ривожланиш мактабига» ўтиш мақсад қилиб қўйилади. Индивидуал таълимни ривожлвнтириш натижасида ўз-ўзидан таълим кўп профилли ,кўп даражали ёки дифференциаллшган бўлиб қолади. Бундай ҳолда узлуксиз мониторинг ишга туширилиши шарт. Агар репродуктив таълимда битта танлаб олинган троекториядан четга чиққан ўқувчиларни троекторияга (шаблонга) солишга ҳаракат қилинган бўлса, эндиликда ҳар бир талаба учун ўз ривожланиш троректорияси ишлаб чиқилиши ва унинг ривожланиш қадамлари назарат қилиб борилиши лозим бўлади. .Яъни ўқувчи шахсини ҳар томонлама ривожланиш даражалари ўрганилиб, сўнг кейинги ривожланиш режалари тузилади. Педагогик технология бу илмий техникавий тараққиёт меваси бўлиб «Педагогика», «Технология» тушунчаларининг қўшилишидан пайдо бўлади. Бугунги тараққиёт даражаси бу фаннинг пайдо бўлиши учун замин яратади. «Таълим тўғрисида» ги ва «Кадрлар тайёрлаш Миллий дастури» қонунлари асосида 12 йиллик мажбурий таълимга ўтилади.Таълим тизими олдига янги юксак вазифалар қўйилди .Бундай юксак вазифаларни бажариш учун методика педагогик технологиялар билан бойитилиши талаб этиляпди. Бугунги кунда ҳар бир педагокдан юқори самарадорлик талаб этилмокда. Илм – фаннинг тез ривожланиши билимлар хажмини ошиб бориши ўқитувчидан янгича ёндашувни талаб этмокда. Бугунги кунда педагок эски методлардан фойдаланиб юқори самарадорликка эришиши қийин. Бугунги кунда педагогик технологияларга жуда катта талаб қўйилмокда. Факат кафолатланган самарали натижага асосланган таълим тизимигина малакали кадрларни етказиш мумкин. Шуниниг учун хам педагогик технологияларни янада мукаммаллаштириш. Янги технологияларни ишлаш чиқиш талаб этилмокда. Айниқса тарбия борасида педагогик технологиялар кам ишланган. Баъзи технологияларда аниқлик

етишмайди, бу эса самарали натижани кафолатлашга имкон бермайди. Педагокнинг маҳоратига ҳам бугунги кунда талаблар ошиб бормоқда . Педагокдан нафақат ўз псхикасини ва нутк маданиятини бошқариш, балки ўқувчиларниниг психик ҳолатини бошқариш ва ўзлаштириш жараёнини ташкил этиш ва бошқариб бориш талаб этилмокда. Бу вазифани бажариш учун эса педагог ўқувчининг психикасини ўта нозик жиҳатларини ўрганиш ва ҳар бир ўқувчининг қалбига йул топа олиш лозим. Яъни педагог бугунги кунда нафақат янги билимларни етказувчи балки ўзлаштириш жараёнини ташкил этувчи ташкилотчи сифатида майдонга чиқмоқда. Педагогик технологияларни мазмуни кенг масштабда қаратилган бўлса қуйидаги йўналишларни ажратиш мумкин: А) Гуманлаштириш ва демакратлаштириш. В) Индивидуаллаштириш С) Ривожлантириш Педагогик технологияни кўпинча педагогиканинг бир йўналиши сифатида қабул қилинади. Бу йўналишнинг мақсади таълим тизимининг самарасини ошириш, планлаштириб қўйилган натижага эришишда кафолат берувчи жараённи ташкил этишдир дейди Кларин. М.В. «педагогик технология» термини инглиз тилидаги an aducational technology унчалик тўғри келмайди .У кўпрок (образавательная технолгия ) таълим технологиялари деган тушунчага мос. Тъалим технологиялари тушунчасига бир қанча таърифлар берилган. 1.Олдиндан лоиҳалаштирилган педагогик жараённи амалиётда режали ва бир маромда татбиқ этиш ёки педагогик масалаларни ечишга қаратилган педагогнинг узлуксиз ўзаро боғланган ҳаракатлари тизимидир. 2. Педагогннг ютуқларига кафолат берадиган аниқ ишлаб чиқилган ва қатъий илмий лоиҳалаштиридган педагогик ҳаракатдир. 3. Таълим жраёнини оптималлаштиришга қаратилган, техника ҳамда инсон омиллари, унинг ўзаро ҳамкорлиги асосида ўқитиш жараёни ва

билимларни эгаллаш, яратиш, қўллаш ҳамда белгилашнинг тизимли методир. (ЮНЕСКО). 4.Таълим ва тарбия методларининг у ёки бу тўпламини қўллаш билан боғлиқ бўлган педагогнинг узлксиз, ўзаро шартланган ҳаракатлар тизими. Кўриб туганимиздек ҳозиргача педагогик технологияларга ягона бир мукаммал таъриф берилмаган. ЮНЕСКО берган таърф хам умумий хусусиятга эга бўлиб педвгогик технологияларнинг асл моҳиятини очиб бермайди. Бизнингча берилган таърифлар ичида педагогик технологияларнинг мазмун –моҳиятини кўпрок иккинчи таъриф очиб бера олади. Педагогик технологияларнинг классификацияси Педагогика назарияси ва амалиётида таълим-тарбия жараёнига кўплаб ёндашувлар мавжуд. Педагогик технологияларни ҳарактери ана шу ёндашувдан келиб чиқади. Шунга қармасдан кўпгина педагогик технологиялар ўз мазмуни, мақсади, методлари ва воситаларига кўра бир- бирига ўхшаш. Педагогик технологияларни ана шу ўхшаш хусусиятларига қараб бир неча турга ажратиш мумкин. Кулланилишига, камров хажмига (масштабига) кўра уларни уч гурухга ажратилади: 1. Умумий педагогик технологиялар. 2. Хусусий педагогик технологиялар. 3. Модульи кичик универсал технологиялар Умумий педагогик технологиялар ўз ичига йирик технологияларни, яъни бутун таълим тизимига тегишли булган масалаларни қамраб олади. Масалан: рейтинг тизимига ўтиш, тест технологияларига ўтиш шулар жумласига киради. Хусусий педагогик технологиялар эса маълум фан доирасида қўлланилиши мумкин ва қулай бўлган технологияларни ўз ичига олади. Масалан: иктисод фани учун қулай булган технологияларни ишлаб чиқиш.

Модул л ьи кичик универсал технологиялар бирор рефлексни ривожлантиришга қартилган бўлиб, турли фанларни ўрганишда ишлатилиши мумкин бўлган технологиялардир. Масалан: дидактик ўйинлар, фикрлашга ўргатувчи технологиялар.Улар универсал ҳарактерда бўлиб, кўп вақт талаб этмайди . Фалсафий дунёкараш ўз навбатида таълим – тарбия тизимига ёндошувда ҳам ўз аксини топади. Диний дунёқараш ўзига хос равишда таълим-тарбия жараёнини талқин этади, идеалистик дунёкараш ўзига хос равишда таълим-тарбиянинг мазмун моҳиятини очиб беради. Материалистик дунёкараш таълим-тарбия ишини ташкил этишда материалистик нуқтаи назардан ёндошади.( у инсон шахсини моддийлик сифатида қабул қилса, идеалистик дунёқараш инсонни жон - тан, рух кабиларини тан олган холда ёндошади.) Илмий дунёкараш эса илмий кашфиётларга асосланган ҳолда таълим ва тарбия жараёнини таҳлил этишга қаратилади. Демак ҳар бир жамиятнинг қабул қилган дунёқараши ана шу жамиятда таълим- тарбия жараёнини ташкил этишга бевосита таъсир ўтказар экан. Фалсафий жихатдан технологиялар ни қуйидаги гуруҳларга ажратилади: 1 . Материалистик 5 . Гуманистик 2 . Идеалистик 6 . Эркин 3 . Илмий 7. Мажбурий 4 . Диний Ташкил этиш, бошкариш, шахс хусусиятларини ривожлантириш бўйича қ уйидаги классификация ни тақдим этиш мумкин: а. Суст бошқарилувчи / ўқувчилар нинг ўзлаштириш фаолияти суст бошқар и ди, стихиялилик устун туради. б. Циклли текшириш – ўз-ўзини ва ўзаро текшириш устун туради. в. Фронтал (ялпи), г. Йўналтирилган (индивидуал),

д. Вербал –ўқитувчи иштирокида, е. Автоматлашган – техник воситалардан фойдаланган холда. Ушбу бошқариш турларининг комбинациялашуви натижасида қуйидаги дидактик тизим технологиялари вужудга келади: 1. Анъанавий лекцион таълим тизими ( бошқариш суст, фронтал, вербал) 2. Аудивизуал техник воситалар ёрдамида таълимни ташкил этиш (бошқариш суст, фронтал, автоматлаштирилган). 3. Консультация технологияси (суст, йўналтирилган, вербал) 4. Кичик гурухлар технологияси (циклли, фронтал, вербал, дифференциал) 5. Компьютер таълими (циклли, йўналтирилган, вербал) – индивидуал таълим. 6. Репетитор тизими (циклли, йўналтирилган, вербал) – индивидуал таълим. 7. Программалаштирилган таълим (циклли, йўналтирилган, автоматлаштирилган-программалар асосида). 8. Дифференциал таълим ( циклли актив бошқарилувчи, йуналтирилган, вебрал). 9. Муаммоли таълим ( ц иклли, йўналтирилган, ўқувчи шахси актив). Амалиётда бу таълим технологиялари комбинациялашган ҳолда кулланилади. Таълим технологиялар дарснинг мақсади ва мазмунидан келиб чиққан ҳолда танланади. Шахс хусусиятларини ривожлантиришига қараб қуйидаги технологиялар ажратилади: 1. Операцион технологиялар – фикрлаш малакасини фикрлаш рефлексини ривожлантирувчи технологиялар ҳисобланади. Улар ҳар хил фикрлаш турларини шакллантиришга мослашган бўлади.

2. Эстетик – ахлоқий хислатларни шакллантиришга каратилган технологиялар 3. Бошқарувчилик хусусиятини ривожлантирувчи технологиялар. 4. Эвристик – ижодий ёндошувни ривожлантирувчи технологиялар технологиялар , талабалрдан ижодий ёндошиб масалани ечимини топишни талаб этади. 5. Амалий технологиялар – амалий хатти- ҳаракатларни шакллантирувчи технологиялар. Педагогик жараённи ташкил этишда ўқувчининг ва ўқитувчининг муносабати хам турлича бўлиши мумкин. Бу муносабатни қуйидаги турларини ажратиш мумкин: 1.Авторитар технологиялар. Ўқ итувчи асосий субъект бошқарувчи, талаб қилувчи, етакловчи сифатида майдонга чиқади. Талаба шахси эса тобе бўлиб, барча талабларни бажариш керак. Бунда талабанинг қизиқишлари ва эҳтиёжлари таълимни ташкил этиш жараёнида эътиборга олинмайди.У бажарувчи сифатида майдонга чиқади. 2. Дидактик марказлашган технология. Бу технология марказида таълим жараёни туради ва таълим жараёни тарбиядан устун қўйилади. Айнан дидактик восита ёрдамида шахсни шакллнтириш мақсад қилиб қўйилади. Бунда ўқитувчи етакловчи сифатида майдонга чиқади. Икки томон хам (ўқитувчи ва ўқувчи ) бир хил позицияни эгаллайди. Асосий мақсад таълим олиш ва томонлар ҳамкорликда иш олиб борадилар. 3. Шахсга йўналтирилган технологиялар. Таълим тизимининг марказида ўқувчи шахси туради. Талабанинг ривожланишига соғлом психологик муҳитни ташкил қилиш, низо ва инкирозлардан асраш, табиий имкониятларини ривожлантириш, қобилиятни ўстиришга қаратилган. Бу йўналишни уч гурухга бўлиш мумкин: а) Инсоний технологиялар.(Гуманно- личностнўе технологии). Бу технология ўзининг инсонийлиги билан, психотерапевтик йўналиши билан ажралиб туради. Бу технологиянинг мазмуни ўқувчи шахсини ҳар томонлама қўллаб қувватлаш ва талабани ижодий қобилиятларини ривожлантиришдир.

Болага нисбатан хурмат ва меҳр билан қараш ва мажбурийликдан воз кечиш. б) Ҳамкорлик технологияси. Бу технология демократия, ҳамкорлик, тенглик каби ғоялар асосида қурилган. Ўқ итувчи в талаба орасидаги муносабатлар субъект - субъект сифатида қаралади. Биргаликда таълим жараёни ташкил этилади ва биргаликда ижод этилади. в) Эркин тарбия технологияси. Талабага танлаш, мустақиллик эркинлиги берилади. Талаба ўзи танлаган восита ва мазмунни тўлиқ қабул қилади, ҳамда бу фаолиятни хохиш билан бажаради. Ички эхтиёж билан уйғунлик ҳосил бўлади. г) Эзотерик технология. Эзотерик билимлар (онгдан ташкари) қонуниятларни ўрганиш орқали ҳақиқатга яқинлашиш назарда тутилади. Илмий тажрибани ўрганиш бўйича: ассоциативно-рефлекторнўй, Гештальт технология, Бихеиверистик, ривожлантирувчи каби технологияларни ажратиш мумкин. Бихеивиористик технология – (Э. Торондайк, Д. Уотсон, В.С. Диннер ва бошкалар) бу назариянинг умумий кўриниши қуйидагича: Стимул-реакция-мустахкамлаш. Стимул – қўзғатувчи, реакция – фаолият, мустахкамлаш – бахолаш ва рағбатлантириш. Улар ўзлаштириш механизми мана шу кўринишда вужудга келади деган фикрни олдинга ташлайди. Бунда ўқувчининг муносабати ва ҳиссиётлари ҳисобга олинмайди ва талабанинг онглилик масаласига кам эътибор қаратилади. Гештальт технология –(М. Ветмеймер, Г. Мюллер, В.Келер) талабанинг қабул қилишига , идрок килиш рефлексини ўрганишга асосланган, янги мавзуни ўзлаштириш ёрқин фрагментлардан ва якуний фикрлардан ташкил топиши назарда тутилади. Идрок ва диққатга қаратилган технологиялардир. Талабанинг қабул қилиш хусусиятларини ва диққатнинг психологик хусусиятларини хисобга олган ҳолда ўзлаштириш жараёнини ташкил этиш зарур эканлигини таъкидлайди ва шу асосда ўзлаштириш технологияларини яратади. 3. Ривожлантирувчи технология. В.В. Давўдов, Д. Б. Эльконин гояси.

Асосий мазмуни – назариянинг амалиётдан устунлиги ва мазмуний умумлаштиришалрдан фойдаланиш, мантиқий боғликликлар , гуруҳлаш ва системалаштиришдир. Умумийдан яккага қараб ҳаракатланиш. Мавжуд билимлардан янги билимларга қараб ҳаракат қилиш, яъни бор бўлган ассоциациялар асосида янги ассоциацияларни вужудга келтиришни назарда тутади. Талабанинг тушуниши онсон бўлган билимлардан мураккаброк билимларга қараб ҳаракатлани ш режасини ишлаб чиқишни тавсия этадилар (область ближайшего развития). Соддадан мураккабга қараб изчил ривожланиш ўзаро боғликликларга амал қилиш талаб этилади. 4. Суггестив технология. Эмоционал, ёрқин таасурот, ишонтириш, қизиқтиришга йўналтирилган. Талаффуз, мимика, жест, гипноз, авторитетдан фойдаланиш кабиларга асосланади. Ҳис – туйғуларни уйғотишга қаратилган. Ў злаштириш жараёнида инсоннинг нафақат онги , балки ҳис-туйғулари ҳам иштирок этишини ва ўзлаштириш жараёнида ҳиссиётларни уйғотиш билимларни фақат онг билан эмас, балки қалб билан ҳам англаб етишига ёрдам беришини такидлайдилар. Фақат онг билан қабул қилинган билимлар қуруқ ва юзаки бўлади деган фикрлар асосида ўзларининг ўзлаштириш технологияларини яратадилар. Улар ҳар бир янги мавзуни ўзлаштиришда образлардан фойдаланиш, ҳиссиётларни уйғотиш ва ҳар бир ўқувчи ана шу ҳисларни сезишини таъминлашга эътибор берадилар. Талабалар контингентига кўра қуйидаги технологияларни ажратиш мумкин: - ялпи, анъанавий технологияси (урта талабага мослашган), - чукурлаштирилган технология (баъзи предметларни чукурлаштирилган программа асосида ўқитувчи лицей, гимназия, коллеж). - компенсацияли укитиш технологиялари (педагогик коррекция, яъни камчиликларни йўқотишга қаратилган технологиялар). - виктимологик технологиялар (сурдо, орто, тифло, олигофреника).

- Тарбияси оғир болалар, ёки иқтидорли болалар билан ишлаш технологиялар и. Анъанавий таълим тизимини модернизациялаш асосан қуйидаги йуналишларда олиб борилмоқда: 1. Педагогик муносабатларни гуманлаштириш ва демократлаштириш 2. Талабалар фаолиятини активлаштириш, интенсификациялаш. 3. Таълим тизимини ташкил қилиш ва бошқаришни самарсини ошириш. 4. Таълим методикаларини такомиллаштириш. 5. Халқ педагогикасидан самарали фойдаланиш. Ўқув мақсадларини белгилаш Анъанавий ўқув жараёнида биз кўпрок ўқитувчининг маҳоратига суяниб самарага эришишга ҳаракат қиламиз. Бунинг учун эса педагог маълум тажриба орттирган бўлиши талаб этилади. Педагог технологиянинг асоси эса проектлаштиришдир. Ана шу аниқ проектлаштирилган дастур педагогга самарали натижага эришиш имконини туғдиради. Бундай проект асосида иш олиб бораётган педагог катта педагогик тажрибага эга бўлмасада юқори самарага эриша олади. Биз биламизки педагогик технология бу аввалам бор аниқликка эга бўлган ва қатъий, илмий лоихалаштирилган жараёндир. Ўқув жараёнини ташкил этишдаги биринчи қадам бу ўқув мақсадларини аниқлаш ҳисобланади. Бугунги кунда биз дарснинг мақсадини қандай белгилаймиз? –деган савол албатта ҳаммани қизиқтиради. Биз бугунги кунда дарснинг мақсадини умумий ҳолда белгилаймиз ва шунинг учун ҳам эришган натижамизни баҳолашда қийналамиз. Бундай умумий мақсадни белгилаш педагогик технологияни қониқтира олмайди. Педагогик технологиялар дарс мақсадини белглашда ҳам аниқлик бўлишини талаб этади. Аниқ мақсадларни белгилаш назорат ва баҳолаш ишини енгиллаштиради ва бу жараёнга ойдинлик

киритади. Шунинг учун ҳам биз педагогик технологияларни қўллашдаги биринчи қадам бу аниқлаштирилган мақсадларни ишлаб чиқишдир деган хулосага келдик. Педагогик технологияларнинг ишланишида асосий эътибор охирги натижага қаратилган бўлади ва қуйидаги изчилликда ишлаб чиқилади: 1. Аниқлаштирилган ўқув мақсадларини ишлаб чиқиш ва уларни гуруҳларга ажратиш. 2. Ўқув мақсадларини назорат иши ва тест вазифаларига ўтказиш. 3 . Мақсадга эришиш йўлини ва усулларни танлаш . 4 . Натижани ба ҳ олаш ва ўзлаштириш даражасини ани қ лаш ( 1-расм) 1-расм.Педагогик технологияларни тизимлаштириш Демак, педагогик технологиялар анъанавий таълимдан тубдан фарқ қилган ҳолда тузилади. У ўзаро ёпиқ циклни ва ўзаро изчил боғликликни тақозо этади. Аниқлаштирилган мақсадлар педагогга назорат ишини белгилашда, баҳолaшда ва усулларни аниқлашда катта имкониятлар яратади . Барча этаплар бир мақсадга бўйсунади ва юқори натижани кафолатлайди. Анъанавий таълим эса қуйидаги изчилликда ташкил этилади (2- расм) 2-расм. Анъанавий таълим жараёнидаги кетма–кетлик. Умумий мақсадни белгилаш Усулларни аниқлаш Назорат ишини белгилаш Баҳолаш

Анъанавий таълим тизимида ўқув жараёнида умумлаштирилган ўқув мақсадлари белгиланади. Масалан: экологик маданиятни шакллантириш , сув хавзаларини муҳофаза қилиш ҳақида тушунча ҳосил қилиш. Кўриниб турибдики бундай қўйилган мақсад мавхум характерга эга, чунки тушунча турли даражада ҳосил қилиниши мумкин. Бундай мақсадни текшириш ва баҳолаш ҳам муаммоли. Бундай мақсадни белгилаш ишда ноаниқликни вужудга келтиради. Натижада ўзлаштириш самарадорлиги ҳам пасаяди. Бундай тизим педагогик технологияларни қониқтира олмайди, чунки педагогик технологиялар аниқликни талаб этади / М. В . Кларин тизими /. АҚШ да ва Англияда ўқитувчи ва талабалар учун алохида аниқлаштирилган мақсад режалари тузиш қабул қилинган. Ўқитувчилар учун тушунтириш, кўргазмали қуроллардан фойдаланиш : ўргатиш кабилар назарда тутилса, талабалар учун талаба дарс охирига бориб нимани билиши, ишлай олиши, қўлай олиш керак деган йўналишда тузилган. Дарсдан олдин билмаган ва дарс давомида ўрганиб, уни қўллай оладиган вазифалар белгиланган. Талабалар ушбу мавзуни ўрганишда улардан нималарни билиш ва бажара олиш талаб этилаётганини дарс бошланишдан олдин аниқ биладилар ва дарс давомида ана шу моментларга ўз диққатларини кўпроқ қаратадилар. Ҳар бир қўйилган мақсадни эришганлик даражасини меъёрларни ишлаб чиқиш шарт. Ҳар бир қўйилган мақсад алоҳида ўз мазманига хос равишда текширилади ва натижалар таҳлил қилиниб хулосалар чиқарилади. Бунинг учун /идентификация учебнўх целей/ яъни аниқлаштирилган мақсадларни ишлаб чиқиш зарур. Умумий мақсадларни эса текшириш қийин ва бунда ҳар бир ўқитувчи ўз тушунчасидан келиб чиққан ҳолда текшириш ишларини ташкил этади. Умумий мақсад ўқитувчи нимага эришмоқчи эканлигини аниқ кўрсата олмайди, ўқувчида эса умумий тушунчалар ҳосил қилишгагина хизмат қилади.

Аниқлаштирилган мақсадли лойиҳада ўқитувчи аниқ тушунлардан фойдаланиши лозим. Бунинг учун аниқ ва мавхум тушунчаларни ажрата олиши керак. Мавхум тушунчалар: Аник тушунчалар: 1. Ўрганмок. 1. Белгилаб чикмок. 2. Танишиб чикмок. 2. Гурухларни ташкил килмок. 3. Кўриб чикмок. 3. Ажратиб олмок. 4. Тушунмок. 4. Тузиш. 5.Ёддан айтиб бермок. 6. Масала ечмок. Аниқ мақсадни белгилаш талабадан ва ўқитувчидан нима талаб этилаётганлигини аниқ англаб етишга ёрдам беради ва натижани бахолашда қулайлик вужудга келтиради. Баъзан талабалар оғзаки эмас, балки ёзма ишлар бажарадилар бундай ҳолда ҳам аниқ мақсадларни белгилаш мумикин. Агар ёзма текст билан ишлаш лозим бўлса қуйидаги аниқ мақсадларни белгилаш тавсия этилади. Ьўотў Аниқлаштирилган ўқув мақсадлари албатта биринчи галда қандай назорат иши орқали текширилиши аниқланиши керак. Мақсаддан келиб чиққан ҳолда тест ва назорат ишлари танланади. Танланган назорат ҳар бир мақсад учун алоҳида қўлланилади. Масалан биринчи қўйилган мақсад учун алоҳида назорат ишини ишланади ва ана шу мақсадга эришилганлик даражаси текширилади. Иккинчи ва учинчи

мақсадлар ҳам худди шундай алоҳида назорат орқали текширилади. Барча назорат ишлари умумлаштирилиб охирги баҳолаш маълум қилинади. Масалан: 1- мақсад таърифни ёддан билиш деб белгиланган бўлса, уни ёддан айтиб бериш талаб этилади. 2- мақсад формулани амалда қўллашга ўргатиш бўлса, уни амалда масала ишлаб қўллаш талаб этилади. 3- максад формулани ноанъанавий ҳолатда қўллаш бўлса, унга мос мисол танланади ва уни ишлаш талаб этилади. Шундай қилиб нечта мақсад қўйилган бўлса, шунча назорат иши хам ишлаб чиқилиши керак бўлади .Шундай қилиб мақсад ва назорат иши ўртасида уйғунлик ҳосил қилинади ва мақсадлар назоратга ўтказилади. Назорат ишларини танлашда албатта мақсаднинг характери ҳисобга олинади. Аниқ белгиланган мақсадлар эса текширишни осонлаштиради. Назорат ишларида турли хил тест турларидан фойдаланиш мумкин. Ҳозирда республикамизда тест вазифаларини ўртача ўтказиш нормативлари ишлаб чиқилган. Албатта бу тестлар ҳар бир ўқув даргоҳида мақсаддан келиб чиққан холда ўтказилиши хам назарда тутилган. 1. Жорий контроль : 10-15 саволдан иборат бўлиб, унга 10-15 минут ажратилади. 2. Оралик контроль: 25-30 савол , 30-40 минутни ўз ичига олади. 3. Якуний контроль : 50 савол , 1-1,5 соатни ўз ичига олади. Бундан ташқари фаннинг йўналишидан келиб чиққан ҳолда талабалар даражасидан келиб чиққан холда тест турлари шакллари танланиши лозим. Тест турларини қуйидаги гуруҳларга ажратиш мумкин : 1. Эслаш, ёдда сақлаш, таниш каби психик жараёнларни боришини таъминловчи тестлар. Бу тестлар мустахкамлаш ва текшириш вазифасини бажаради. 2. Ўзлаштиришнинг репредуктив даражасини ўлчовчи тестлар. Бу тестда талаба ўз билимларини типовой яъни ўрганган холатида

қўллай олиши талаб этилади. Б у тестларни ишлашда талаба тўрт хил психологик операцияни бажариши лозим: а) формулани эслаш; б) тенгликларни эслаш ; в ) шунга ўхшаш мисол ларни эслаш; г) мисолни ечиш. Бундай тест талабаларда билим, малака ва кўникмаларини бахолашга ёрдам беради. Аммо бу тестда кўпроқ қўллай олиш назарда тутилади. Бундай тестлар ижодий фикрлаш даражасига таъсир этмайди ва уларни репродуктив тестлар деб аташ ўринли бўлади. 3. Продуктив тест тури . Бундай тестни ечишда талабадан ижодий ёндошув талаб этилади . Бундай тестни ечиш учун талаба 5-6 та операцияни бажариши лозим. Бу тест мантиқий фикр юритишни ва изчилликни талаб этади . Бунинг ўқув жараёнида ечилган машқлардан бир оз бошқачарок (нетиповой) вазифалар танлаб олиниши керак бўлади. 4. Изланувчан – ижодий тест тури. / поисково – творческий уровень/ . Маълумки ижод - бу қандайдир янги ечимни топишдир. Б унинг учун бу тестда стандарт бўлмаган вазифалар берилади. Бу мураккаб тест бўлиб, ижодни ривожлантиришда ва иқтидорли талабаларни танлаб олишда ишлатилади. Тестларни шаклига кўра хам бир канча гуруҳларга ажратиш мумкин. 1. Ёпик тестлар. Бу тест шарт ёки сўроқ ва бир қанча жавоблардан тузилган бўлиб, биттаси тўғри жавоб ҳисобланади. Унинг ёпиқ тест дейилишига сабаб талаба ўзининг тўгри жавобини бера олмайди. У фақат мавжуд жавоблардан биттасини танлаши мумкин. Бундай тестларни тузишда юзакиликдан эхтиёт бўлиш керак ва жавоблар тузаётганда мантиқийлик ва анализга асосланиши лозим.

2. Очик тестлар. Бу тестда шарт ва сўроқ берилади. Жавоб эса мустақил талаба томондан топилади. Бунда энг муҳим ўзак сўз тушириб қолдирилиши мумкин , ана шу ўзак сўз топилиши лозим. 3. Муттаносибликни танлашга қаратилган тестлар. Бу тестлар ажратиш ва жой – жойига қўйиш каби операцияларни бажаришда ишлатилади. 4. Изчилликни ўрнатишга бағишланган тест. Бунда тартибсиз берилган элементлар изчил кетма – кетликда жойлаштирилиб чиқилиши керак. Кичик модулли технологиялар Фикрлашга ўргатувчи психотехник ўйинлар: а) (ПМИ) ижобий, салбий, қизиқарли. Бунда талабалардан фикрлашнинг маълум тури талаб этилади. Талабалар диққатига бирор муаммонинг ечими таклиф этилади. Ана шу қарорнинг қай даражада тўғрилигини улар ижобий, салбий ва қизиқарли томонларини алоҳида ажратган ҳолда таҳлил этишлари талаб этилади. Талабалар учта устунни тўлдирадилар ва ўзларни фикрларини билдрадилар.Учта устунни тўлдириб бўлингач эса хулоса қиладилар. Бундай фикрлаш усули талабаларда синчковликни, ҳар бир воқеа ва ходисанинг ижобий ва салбий томонларини тўлароқ кўра олиш қобилиятини ривожлантиради . Бундан ташқари талабалар бошқа талабаларнинг ҳам масалага ёндошувлари билан танишадилар. Чунки ҳар бир талаба ўзининг фикрларини билдирар экан масалага янгича бир қараш юзага келади. Эдвард де Боно “Нестандартное м и шление” китобида шундай мисол келтиради: талабаларга таклиф билан мурожат этилди – маъмурият ҳар бир талабага ҳар хафта келгани учун 5 доллардан пул беришга қарор қилса сиз бунга қандай қарайсиз? Бундай фикр талабаларнинг барчасига ёқади. Сўнгра уларга шу қарорни “ПМИ” технологиясига қўйиб ўйлаб кўриш таклиф этилади. Ўқ увчилар қарорнинг ижобий , салбий ва қизиқарли бўлган томонларини алоҳида усутнларга бирин кетин жойлаштиришлари лозим.

ижобий салбий қизиқарли 1.Таклиф этилаётган 5 доллар ортиқчалик қил- майди. 2 . Талабаларни нг иқтисодий имкониятлари ошади. 1.Зўравонлар зўрлик қилиб пулимизни олиб қўйишади. 2.Ота-оналар чунтак пули бермай қўядилар. 3. Б юджетда пул камайиб кетади. 4. О шхонада нархлар ошиб кетиши мумкин. 1.Турли хил ёшдаги болаларга қанча пул тўланиши лозим эканлигини ким хал этади? 2. Б у тўланадиган пуллар қайси манбадан олинади? Агар 30 талабанинг барчаси бу қарорни ёқлаган бўлса, “ ПМИ ” технологияси асосида бу масала таҳлил қилингандан сўнг 30 талабадан 29 таси бу қарорни инкор этишини билдирган . б) (АВВ) алтернативлар, вариантлар, имкониятлар. Бундай дидактик вазифа талабаларни янада чуқурроқ фикрлашга мавжуд ҳолатни яхшироқ ўрганишга ундайди. Талабадан бирор муаммони хал этиш жараёнида алтернативаларни топиш, ана шу алтернативаларнинг бир неча вариантларини излаш ва ана шу вариантлардан қайси бири бугунги кун шарт –шароитлари ва талабларига кўпрок мос тушишини аниқлаш талаб этилади. Бундай вазифа талабалардан чуқур билимни, мантиқий фикрлашни, мавжуд шароит билан яхши таниш бўлишни талаб этади. Мисол: Алтернат ивалар В ариантлар И мкониятлар 1.Мулкн и давлат тасар-уфида колдириш. 1.Давлат мулкичилиги. 1.Чек воситаси оркали хусуийлаштириш. 1.1.мулкчилик шаклларини пайдо були- шига олиб келмайди. -мулкка эгалик хисси булмайди

2.Давлат мулкини хусу- сийлаштириш 2.Давлат мол- мулкини сотиш. - р ақобатчилик муҳити бўлмайди. -бозор муносабатларини ривожлантириб бўлмай-ди. 2.1.Ҳар бир кишиниг ишлаб чиқариш сало- ҳиятини аниқ ҳисоблаш қийин мол-мулкни тенг тақсимлаш социалистик тенглаштиришга олиб келади , ахолини кўп қисми қимматли қоғозлар билан муомила қилишга кўникмаган. 2.2. С отиб олинган мулкнинг қадри бўлади. -давлат харажатлари қоп-ланади. Барча алтернатива вариантлар ва имкониятлар тарозига қўйилиб ягона хулоса чиқарилади. Бизнинг мисолимизда бу қуйидагича бўлди: Бугунги кунда давлат мулкини сотиш орқали хусусийлаштириш ишларини ташкил этиш энг оптимал вариант ҳисобланади. в) (РОС) икки томоннинг фикрини ўйлаб кўр. Кўп ҳолларда иқтисодий шароит икки томоннинг ҳамкорлигини талаб этади. Масалан ишлаб чиқарувчи ва истемолчи ёки сотувчи ва харидор. Иқтисодий ривожланишни таъминлаш жараёнида ана шу икки томоннинг хоҳишлари, имкониятлари ва эҳтиёжлари ҳисобга олиниши лозим. Ана шундай фикрлашга бизни РОС деб аталувчи технология ўргатади. Бунда талабдан икки томоннинг тутган ўрнига қараб истаклари, имкониятлари ва

эҳтиёжларини аниқлаш талаб этилади. Бу вазифани бажариш вақтида талаба икки томонни ҳам қониқтирувчи ечимни топишга ҳаракат қилиши лозим. г) СРН) розилик, норозилик, ноаниқлик. Ишлаб чиқаришда ва умуман ҳаётда баъзан низо вазияти вужудга келади. Низо вазияти томонларнинг дунёқарашини турлича бўлганлигидан келиб чиқади. Ана шу низо вазиятини ечимини топиш жараёнида икки томоннинг фикрларини солиштириш ва розилик фикрларни, қарама- қарши фикрларни, ҳамда хали ноаник бўлган фикрларни аниқлаш лозим. Сўнгра қарама- қарши фикрларни оптимал вариантини топиш лозим. Шу йўл билан низо вазияти бартараф этилиши мумкин. Бундай дидактик вазифа талабаларда фикрларни таққослаш, уларнинг ўхшашларини ва қарама – қаршиларини ажратиш ҳамда томонларни келиштириш малакасини тарбиялайди 1 . Аклий хужум – бунда бир неча талабадан иборат гуруҳ олдига муаммо қўйилади ва ечиш вақти белгиланади. Ҳар бир иштирокчи ўз ғоясини таклиф этади ва ҳеч бир фикр танқид этилмай қабул қилинади. Ечимлар сони қанча кўп бўлса, шунча яхши, сўнгра уларнинг ичидан энг тўғриси танлаб олинади ва ечим сифатида таклиф этиладиМазкур техника муайян мавзу юзасидан берилган муаммоларни хал этишда кенг қўлланили б, у машғулот иштирокчиларини муаммо хусу сида кенг ва ҳар томонлама фикр юритиш, шунингдек, ўз тасаввурлари ва ғояларидан ижобий фойдаланиш борасида маълум кўникма ҳамда малакаларни ҳосил қилишга рағбатлантиради. У нинг ёрдамида ташкил этилган машғулотлар жараёнида ихтиёрий муаммолар юзасидан бир неча оргинал ечимларни топиш имконияти туғилади. «Аклий хужум» методи танлаб олинган мавзулар доирасида маълум қадриятларни аниқлаш, айни вақтда уларга муқобил бўлган ғояларни танлаш учун шароит яратади. 1 Эдвард де Боно.Нестандартное мишление. Минск Попури.2000.–С.15-25.

Машғулотлар жараёнида «Ақлий хужум» техникасидан фойдаланишда бир неча қоидаларга амал қилиш талаб этилади. Ушбу қоидалар қуйидагилардир; 1. Машғулот иштирокчиларини муаммо доираси, кенг фикр юритишга ундаш, улар томонидан кутилмаган мантиқий фикрларнинг билдирилишига эришиш. 2. Ҳар бир талаба томонидан билдирилаётган фикр ёки ғоялар миқдори рағбатлантирилиб борилади. Бу эса билдирилган фикрлар орасидан энг мақбулларини тан лаб олишга имкон беради. Бундай ташқари фикрлар нинг рағбатлантирилиши навбатдаги — янги фикр ёки ғояларнинг туғилишига олиб келади. 3. Ҳар бир талаба ўзининг шах сий фикр ёки ғояларига асосланиши ҳамда уларни ўзгартириши мум кин. Аввал билдирилган фикр (ғоя)ларни умумлашти риш, туркумлаштириш ёки уларни ўзгартириш илмий асосланган фикр (ғоя)ларнинг шаклланишига замин ҳозирлайди. 4. Машғулот жараёнида ўқувчиларнинг ҳар қандай фаолиятларини стандарт талаблар асосида назорат қилиш, улар томонидан билдирилаётган фикрларни ба ҳолашга йўл қўйилмайди. 2 Агарда уларнинг фикр (ғоя)лари баҳоланиб бориладиган бўлса, ўқувчилар ўз диққатларини шахсий фикрларини ҳимоя қилишга қаратадилар, оқибатда улар янги фикрларни илгари сурмайдилар. Мазкур методни қўллашдан кўзланган асосий мақсад талабаларни муаммо хусусида кенг ва чуқур фикр юритишга рағбатлантириш эканлигини эътибордан четда қолдирмаган ҳолда уларниўг фаоли ятларини баҳолаб боришнинг ҳар қандай усулидан воз кечиш мақсадга мувофиқдир (3-расм).Талабаларнинг ўзларини эркин ҳис этишларига шароит яратиб 2 Толипов Ў,Усмонов М.Педагогик технология:назария ва амалиёт.«Фан» 2005.–116-118 бетлар. Талабалар томонидан билдирилаётган ҳар қандай ғоя бахоланмайди .

бериш Ғояларни ёзиб бориш учун ёзув тахтаси ёки варақларни тайёрлаб қўйиш Муаммони аниқлаш Машғулот давомида амал қилиш лозим булган шартларни аниқлаш Билдирилаётган ғояларни муал - лифлар томонидан асосланишига эришиш ва уларни ёзиб бориш. Билдирилган ғояларни я нги фикрлар билан бойитиш Бошқалар томонидан билдирилган ғоялар устидан кулиш киноя қилишга йўл қўймаслик . Муаммони ягона тўғри ечимини эълон қилишга шошилмаслик. Чизма - 2. Ақлий хужум методининг асосий қоидалари. Кластер методи.Кластер методи педагогик, дидактик стратегиянинг муайян шакли бўлиб, у талабаларга ихтиёрий муаммо (мавзу)лар хусусида эркин, очиқ ўйлаш ва шахсий фикрларни бемалол баён этиш учун шароит яратишга ёрдам беради. Мазкур метод турли хил ғоялар ўртаси даги алоқалар тўғрисида фикрлаш имкониятини берув чи тузилмани аниқлашни талаб этади. «Кластер» методи аниқ объектга йўналтирилмаган фикрлаш шакли сана лади. Ундан фойдаланиш инсон мия фаолиятининг иш лаш тамойили билан боғлиқ равишда амалга ошади. Ушбу метод муайян мавзунинг ўқувчилар томонидан чуқур ҳамда пухта ўзлаштирилгунига қадар Талабаларнинг мустақил фикр юритишлари,шахсий фикрларини илгари суришлари учун қулай муҳит яратилади. Ғояларнинг турлича ва кўп миқдорда бўлишига аҳамият қаратилади Бошқалар томонидан ютлдтрилаётган фикрларни ёдда сақлаш,уларнинг фикрларига таянган ҳолда я нги фикрларни билдириш,билдирилган фикрлар асосидп муайян хулосаларга келиш каби ҳаракатларнинг талабалар томонидан содир этилишига эришилади.

фикрлаш фаолиятининг бир маромда бўлишини таъминлашга хизмат қилади. Стил ва Стил ғоясига мувофиқ ишлаб чикилган «Кластер» методи пухта ўйланган стратегия бўлиб, ундан талабалар билан якка тартибда ёки гурух асосида ташкил этиладиган машғулотлар жараёнида фойдала — ниш мумкин. Гуруҳ асосида ташкил этилаётган машғулотларда ушбу метод гурух, аъзолари томонидан билдирилаётган ғояларнинг мажмуи тарзида намоён бўлади. Бу эса гуруҳнинг ҳар бир аъзоси томонидан илгари сурилаётган рояларни уйғунлаштириш ҳамда улар ўртасидаги алоқаларни топа олиш имкониятини яратади (4-чизма) 3. Кластер методи.Чизма – 4. Кластер методининг асосий шартлари. Агар кластер тартибсиз тузилмани ҳосил қилган бўлса, ишини категориялар обзори билан тугатиш қулай. Бунинг учун барча кластер элементларини бир неча категорияларга ажратилади. Ушбу категориялар кластер учун олинган тушунчани маълум йўналишларини ёки хусусиятларини кўрсатади. Уларни категорияларга ажратишдан сўнг эса ана 3 Толипов Ў,Усмонов М.Педагогик технология:назария ва амалиёт.«Фан» 2005.– 119. бетлар. Ниманики ўйлаган бўлсангиз,шуни қоғозга ёзинг. Фикрингизнинг сифати тўғ рисида уйлаб ўти р май уларни шунчаки ёзиб боринг Ёзувларнгизни орфографияси ёки бошқа жиҳатларига эътибор берманг. Белгиланган вақт ниҳоясига етмагунча,ёзишдан тўхтаманг. Агар маълум муддат бирор бир ғояни ўйлай олмасангиз,у ҳолда қоғозга бирор нарсанинг расмини чиза бошланг.Бу ҳаракатни я нги ғоя туғулгунга қадар давом эттиринг. Муайян тушунча доирасида имкон қадар кўпроқ я нги ғояларни илгари суриш ҳамда мазкур ғоялар ўртасида ўзаро алоқадорлик ва боғликликни кўрсатишга ҳаракат қилинг.Ғоялар йиғиндисининг сифати ва улар ўртасидаги алоқаларни кўрсатишни чекламанг.

шу тушунчага мустақил равишда таъриф ёзишни таклиф этиш мақсадга мувофиқ. Ёзилган барча таърифларни ва мавжуд илмий таърифни таққослаб энг қулай ва мукаммал таъриф аниқланади. Бундай вазифа нафақат фикр доирасини кенгайтиради, балки мустақил фикр юритишни ҳам ривожлантиради.

Адабиётлар 1. Азизхужаева Н.Н. Педагог мутахассислигига тайёрлаш технологияси. – Т.: ТДПУ, 2000. 2. Азизхужаева Н.Н. Педагогик технология ва педагогик махорат. – Т.:ТДПУ, 2003. 3. Ишмухамедов Р.Ж. “ Инновацион технологиялар ёрдамида таълим самарадорлигини ошириш йуллари ” . – Т.: ТДПУ, 2004. 4. Очилова Г. “Педагогик махорат” Тошкент,, 2005 йил. 5. Фарберман Б.Л., Мусина Р.Т., Жумабоева Ф.А. “Олий укув юртларида укитишнинг замонавий усуллари”. – Т.: 2002. 6. Хужаев Н.Х., Ходиев Б.Ю., “ Янги педагогик технологиялар. Укув кулланма. – Т.: «Фан», 2002. 7. Психология и педагогика. Под.ред. А.А.Радугина. Москва 2003. 8 . Педагогика профессионального образования. Под. ред. В.А.Сластенина. Москва «Академiа». 2004

Похожие

Илғор педагогик технологиялар йўналишлари

«Педагогик технологиялар ва педагогик маҳорат» фанининг предмети, мақсад ва вазифалари

Педагогик технологиялар бўйича изоҳли таянч сўз ва иборалар

Илғор педагогик технологиялар ва уларнинг турлари таълим тизимига педагогик технологияни татбиқ этишнинг зарурати

Дидактик ўйинли технологиялар