Оила тарбияси асослари - Педагогиka - Рефераты

Оила тарбияси асослари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

60 KB

Оила тарбияси асослари Режа: 1. Оила, унинг тарбиявий функциялари. 2. Оила мустаҳкамлиги ҳакида давлатимиз ғамхўрлиги. 3. Ўкитувчи, синф(гуруҳ) раҳбарларининг ота-оналар билан олиб боардиган ишлари шакл ва методлари.

1. Оила, унинг тарбиявий функциялари. “Жамият” ва “оила” тушунчалари бир-бири билан чамбарчас боғлик. Бу боғликлик жамиятнинг оилаларсиз мавжуд бўлмаслиги ҳамда ўз навбатида оиланинг маълум бир жамият таркибида вужудга келиши ва яшовчанлигида кўринади. Оила ҳамда жамият ўртасидаги ижтимоий муносабатлар икки томонлама алокадорлик хусусиятига эга. Ҳар бир оила умумжамият талаблари асосида фаолият юритади. Жамият тараккиётининг ривожи эса унинг бағрида мавжуд бўлган оилаларнинг ижтимоий-иктисодий ва маънавий киёфасининг шаклланганлик даражасига бевосита боғликдир. Чунончи, ижтимоий борликнинг оилалар зиммасига кўядиган талаблари уларнинг манфаатларига зид бўлмаса, аксинча, оилалар фаровонлиги, тинчлигини таъминлашга ёрдам берса, оилалар томонидан ижтимоий талабларнинг кўллаб-кувватланиши, уларнинг амалдаги ижросини таъминлаш кўрсаткичи шунча юкори бўлади. Илмий-педагогик, психологик, физиологик ҳамда фалсафий асарларнинг таҳлили шуни кўрсатдики, оила бола учун энг асосий тарбияси муҳити бўлиб, бу муҳитда шахс камолоти учун муҳим ҳисобланган хулк-атвор, ирода, характер ва дунёкараш шаклланади. Бола оила тимсолида жамиятнинг ижтимоий-маънавий киёфасини кўради, жамият талаблари моҳиятини илк бора шу кичик жамоа орасида, оилавий муносабатларни ташкил этиш жараёнида англайди. Оилавий муносабатлар фарзандларнинг аклий, руҳий камолотини таъминлаб, ота-оналарда ўзига хос фаолликни ҳам юзага келтиради. Хусусан, фарзандларнинг бевосита таъсири туфайли уларнинг кизикиш ҳамда фаолиятлари доираси кенгаяди, ўзаро алокалари мазмунан бойиб боради, реал ҳаёт моҳиятини чукуррок англаш, яъни, фарзандлар камолоти, келажаги тимсолида ўз умри давомийлигини куриш ҳолати рўй беради. 2. Оила мустаҳкамлиги ҳакида давлатимиз ғамхўрлиги. Шахснинг маънавий сифатларга эга бўлиши, унда маънавий билимларни эгаллашга нисбатан эҳтиёж ва кизикишнинг пайдо бўлишида оила тарбияси асосий ролни

бажаради. Оилада карор топган соғлом маънавий-руҳий муҳит фарзандларнинг етук, баркамол бўлиб вояга етишлари учун бекиёс аҳамиятга эгадир. Шаркда азал-азалдан оила тарбияси га юксак баҳо бериб келинган. Тоталитар тузум даврида эса оиланинг шахс тарбияси да тутган ўрни инкор этилиб, уни ижтимоий борлик воситасида тарбиясилашга ҳаракат килинди. Ўзбекистон Республикасида, мустакиллик йилларида, фукароларда миллий ўзликни англаш туйғусининг карор топганлиги, ўтмиш ҳадриятларини ўрганишга бўлган кизикишнинг ортганлиги оиланинг шахс камолотида тутган ўрни ва ролини холисона баҳолаш имконини берди. Бу борада Ўзбекистон Республикаси Президенти И.А.Каримов куйидаги фикрларни баён этади: “Оила турмуш ва виждон конунлари асосига курилади, ўзининг кўп асрлик мустаҳкам ва маънавий таянчларига эга бўлади. Оилада демократик негизларга асос солинади, одамларнинг талаб-эҳтиёжлари ва кадриятлари шаклланади. Ўзбекистоннинг аксарияти ўзининг шахсий фаровонлиги тўғрисида эмас, балки оиланинг, кариндош-уруғлари ва якин одамларининг, кўшниларининг омон- эсонлиги тўғрисида ғамхўрлик килишни биринчи ўринга кўяди. Бу эса энг олий даражада маънавий кадрият, инсон калбининг гавҳаридир”. Давлатнинг оилага нисбатан ғамхўрлиги кабул килинаётган конун ва карорларда ўз ифодасини топмокда. Республикада “Оила” илмий-амалий Маркази ташкил этилганлиги бунинг ёркин далилидир. 3. Ўкитувчи, синф(гуруҳ) раҳбарларининг ота-оналар билан олиб боардиган ишлари шакл ва методлари. Оила шароитида уюштирилаётган суҳбатлар алоҳида диккатга сазовордир. Оммавий ахборот воситалари оркали аҳоли эътиборига ҳавола этилаётган ҳукукий мавзулардаги маколалар, кўрсатув, эшиттириш, шунингдек, оммавий-ҳукукий адабиётлар ҳамда уларда илгари сурилган ғоялар юзасидан ўтказиладиган суҳбатлар болаларда ҳукукий тасаввур, идрок, саводхонлик, тафаккур, фаоллик, масъуллик, эътикод ва салоҳиятни карор топишига олиб келади.

Оила муҳитида болаларга уларнинг бурчлари тўғрисидаги маълумотларни бериб бориш, ўз навбатида ҳукукларидан фойдаланиш йўлларини кўрсатиб бериш бу борада яхши самара бера олади. Оила болаларда ватанпарварлик, инсонпарварлик туйғуларини ҳосил килувчи ўзига хос маскан саналади. Болалар “Ватан”, “халк” тушунчаларининг моҳиятини дастлабана шу масканда ўзлаштирадилар. Бинобарин, оиланинг ўзи Ватаннинг бир бўлагидир. Оила шаънини ҳимоя килиш, уни саклаш тўғрисида кайғуришнинг Ватаннинг шаъни,эл-юрт манфаати учун курашиш туйғулари билан узвий боғлик бўлишига эришиш оилада ташкил этилаётган ижтимоий- сиёсий тарбиясининг асоси бўлиши лозим. Юкорида кайд этилган тарзда оила тарбияси ни ташкил этиш комил инсонни тарбиясилаб вояга етказиш муваффакияти учун пойдевор бўлади. Фарзандларнинг ҳар томонлама етук бўлиб вояга етишларида ота-она, оиланинг бошка аъзоларининг дунёкарашлари, ҳаётий ёндошувлари ва маънавий дунёси ўзига хос ўрин тутади. Шунингдек, ота-оналарнинг муайян даражада педагогик билимларга эга бўлишлари ҳам аҳамиятлидир. Оила ва таълим муассасалари ўртасида ташкил этилган ҳамкорликнинг бош ғояси ота-оналар учун педагогик ёрдам кўрсатишдан иборатдир. Фарзанд дастлабки маълумот ва ижтимоий меъёрларга амал килиш борасидаги кўникмаларга оилада эга бўлади. Чунки оилавий ижтимоий муносабатлар, хусусан, маданий-маиший, иктисодий-молиявий, мулкий муосабатлар ҳамда меҳнат фаолиятини ташкил этишда фарзандлар ўзлари сезмаган, моҳиятини тушуниб етмаган ҳолда мазкур муносабатлар жараёнида иштирок этадилар, демакки, ижтимоий масалалар билан тўкнаш келадилар, натижада бу тарзидаги мулокотларнинг доимий, киска муддатларда такрорланиб туриши улар учун ота-оналар, фарзандларнинг ҳукук, бурч, мажбурият ва масъулиятларини тушуниб етишга ёрдам берувчи ижтимоий объектив шарт-шароитларни яратади.

Шу жиҳатдан педагогика фани олдига миллий ва ҳудудий хусусиятларни инобатга олган ҳолда тарихан таркиб топган оила - таълим муассасаси – жамоатчилик тарзидаги учликнинг ижтимоий-маърифий роли улар ўртасидаги ўзаро бирлик, алокадорлигини асослаш, болаларда идрок ва тафаккурни шакллантиришда оила ва жамоатчилик имкониятларини аниклаш ҳамда улардан унумли фойдаланиш талаби ўртага кўйилмокда. Оила тарбияси нинг фарзандларга тарбияси бериш, уларда маънавий- ахлокий маданиятни шакллантириш имкониятларини аниклаш юзасидан бир катор тадбирлар амалга оширилади. Шу борада ота-оналар билан олиб борилган ишлар ҳамда ўтказиладиган тадбирлардан айримларини намуна сифатида келтирамиз: Ота-оналар билан олиб бориладиган ишлар: I . Ота-оналар билан ўтказиладиган суҳбатлар . Суҳбатлар якка ва умумий тарзда олиб борилади. Илк суҳбат чоғида ўкувчиларни маънавий-ахлокий жиҳатдан тарбиясилаш, уларда маънавий- ахлокий маданият унсурларини карор топтириш муваффакиятини таъминлаш кафолати бўлган ота-оналар ва фарзандларнинг ижтимоий онглилик ҳамда фаоллик даражасини аниклашга ёрдам берувчи анкета сўровларини ўтказиш мумкин. Сўровномалар икки турда бўлиб, улардан биринчиси ҳар бир ўкувчининг умумий портретини тасвирловчи, диагностик тавсифга эга, иккинчи турдаги сўровнома эса ота-оналарнинг ижтимоий тарбиясини йўлга кўйиш, фарзандлар маънавий маданиятини шакллантиришга нисбатан уларнинг шахсий муносабатларини аниклашга хизмат килувчи сўровномалардир. Куйида биринчи турдаги сўровноманинг умумий мазмунини келтирамиз: “Сиз ўз фарзандингизни кай даражада биласиз?” номли сўровнома мазмуни куйидагича: 1. Фарзандингиз ушбу ўкув масканида нечанчи йил таҳсил олмокда? 2. Фарзандингизни сўнгги ўкув йилидаги ўзлаштириш даражаси Сизни кониктирадими?

3. Фарзандингизнинг фанларга бўлган муносабати кандай? 4. Унинг фанларга бўлган кизикишини баҳолай оласизми? 5. Ижтимоий муносабатлар (оила, жамоа ҳамда кенг жамоатчилик ўртасида ташкил этиладиган муносабатлар) жараёнидаги иштироки кандай? 6. Фарзандингиз мансуб бўлган микро ҳамда макро муҳитнинг маънавий-ахлокий иклими кандай? У кимлар бидан дўстлашган, уларнинг маънавий киёфаси Сизнинг талабларингизга жавоб бера оладими? 7. Сиз фарзандингизга нисбатан салбий алока ёки таъсир кўрсатганликларининг гувоҳи бўлганмисиз? 8. Унинг оилада тутган ўрни кандай? 9. Ўкув юрти ёки оила ўртасида вужудга келган шахсий зиддиятлари борми? Дастлабки суҳбат ҳамда ота-оналар томонидан тўлдирилган сўровномалар натижаларини таҳлил этиш улар билан ташкил этиладиган тадбирлар йўналиши ва мазмунини белгилаб беради. II . Мактабнинг ўкув йили давомида ота-оналар билан олиб борадиган ишлари : 1. Синф ота-оналар мажлиси . Мажлис ўкув йили давомида беш марта ўтказилади, яъни, ўкув йили бошланиши олдидан, I , II , III ва IV чораклар якунида. Мажлисларда ўкув юрти ички-тартиб коидалари, умумжамоа ижтимоий меъёрларига риоя этиш ҳолатлари, юзага келган зиддиятлар таҳлил этилади, навбатдаги давр учун белгиланган ишларни режалаштириш, уларни ҳал этиш йўллари, чора-тадбирлари белгиланади. Мактабда таълим олаётган, жамоа ҳаёти, шунингдек, тарбиясивий тадбирлар фаоллик кўрсатаётган, ўкишда, меҳнатда алоҳида ўрнак бўлаётган ўкувчиларнинг ота-оналарига миннатдорчилик изҳор этилади. Айрим ўкув юртида ташкил этилаётган тадбирларда фаол иштирок этмасликлари айтиб ўтилади ва бунинг сабаблари аникланади, бундай ҳолатларга барҳам бериш борасида фикрлашиб олинади.

2. Умуммактаб ота-оналар мажлиси. Ота-оналарнинг умумий йиғилишида ўкув йили давомида ўкувчилар, ота-оналар билан олиб бориладиган тарбиясивий ишларнинг бориши ва якуни муҳокама килинади. Ота-оналар мактаб ҳаёти ва ўкувчиларнинг интизоми, хулк-атвори, ижтимоий меъёрларга амал килишлари, ўкувчиларни маънавий жиҳатдан тарбиясилаш борасида эришаётган натижалар билан таништирилади. 3. Ижтимоий-маънавий мазмундаги суҳбат ва маърузалар . Бундай маъруза ва суҳбатлар ота-оналарда ижтимоий, шунингдек, таълим-тарбиясига оид билимларни эгаллаш, фарзанд тарбияси ишига жиддий эътибор бериш, бу борада таълим муассасаси билан мустаҳкам ҳамкорлик ўрнатишда муҳим аҳамиятга эга.

АДАБИЁТЛАР: 1. Каримов И.А. Миллий истиклол мафкураси – халк эътикоди ва буюк келажакка ишончдир. – Тошкент, Ўзбекистон, 2000. 2. Миллий истиклол ғояси: асосий тушунча ва тамойиллар. – Тошкент, Ўзбекистон, 2000. 3. Кайковус, Унсурулмаолий. Кобуснома. – Тошкент, Ўкитувчи, 1986. 4. Навоий, Алишер. Асарлар. Ўн беш томлик. Ўн учинчи жилд. – Тошкент, Ғ . Ғ улом номидаги Адабиёт ва санъат нашриёти, 1966. 5. Абдулла Авлоний. Туркий гулистон ёҳуд ахлок. – Тошкент, Ўкитувчи, 1992. 6. Фитрат. Оила ёки оила бошкариш тартиблари. – Тошкент, Маънавият, 1998. 7. Педагогика Мунавваров А.К таҳрири остида. – Тошкент, Ўкитувчи, 1996. www . pedagog . uz www . ziyonet . uz

Похожие

Оила - мукаддас даргох

Бир ёшдаги болалар тарбияси

Меҳнат тарбияси. Иқтисодий тарбия

Меҳнат тарбияси. Иқтисодий тарбия

Фуқаролик тарбияси. Ҳуқуқий тарбия