Мактабгача ёшдаги болалар жисмоний тарбияси - Педагогиka - Рефераты

Мактабгача ёшдаги болалар жисмоний тарбияси

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

94.5 KB

Мактабгача ёшдаги болалар жисмоний тарбияси РЕЖА: 1.Мактабгача ёшдагиларнинг жисмоний (ҳаракал) сифалларини тарбиялаш 2.Ўқитиш ва тарбиянинг асосий услубиятлари 3.Мактабгача ёшдагиларнинг жисмоний тарбия воситалари 4.Мактабгача ёшдагилар жисмоний тарбиясининг шакллари

Инсон ҳаётнинг биринчи етти йиллигида болалар соғлиғининг асосига замин тайёрланади, ҳаётий зарурий ҳаракат малакалари шаклланади, такомиллашади, кейинчалик жисмоний ривожланиш учун лозим бўлган шарт-шароитлар юзага келади. Русий забон олимларимиз Шелованова, Аксарийной, Сорочек, Уваров, Биковларни тадқиқотларини натижалари шуни кўрсатадики боланинг жисмонан чиниққан, чаққон, кучли бўлиб ўсиши учун ўз вақтида тўғри режалаштирилган жисмоний тарбия жараёни муҳим роль ўйнайди. Жисмоний тарбиянинг аҳамиятини нотўғри баҳолаш бола организмини ривожлантиришни сусайтирибгина қолмай, уни ақлий ривожланишига ҳам салбий таъсири кўрсатишини жисмоний тарбия амалиёти исботлаб берди. Боланинг организими тез ривожлана бошлайди. Лекин организмнинг ҳимоя рефлекси сует ривожланган бўлади, нисбатан касалга тез чалинади. Шунга кўра бу ёшдагилар жисмоний тарбиясининг вазифаси — уларнинг соғлигини сақлаш ва мустаҳкамлаш, чиниқтириш, ҳар томонлама жисмоний ривожлантириш, гавдани тўғри тутиш, умумий ва шахсий гигиенага эътибор берадиган қилиб вояга етказишдир. Энг аҳамиятлиси уларда ҳаёт учун зарурий энг оддий ҳаракат малакаларини — юриш, югуриш, сакраш, улоқтириш, тирмашиб чиқиш, велосипедда, роликли чанғида, конькида юриш, югуриш, сузиш ва самокат ва велосипедда юришларни ривожлантиришдир. Бу ҳаракатларни болалар тез ўзлаштиради. Бунга сабаб уларнинг нерв системасини эластиклигини юқорилигидир. Оддий ҳаракат малакаси кейинчалик каттароқ ёшга ўзлаштиришга ёрдам беради. Бу ёшдагиларда жисмоний сифатлардан чаққонлик, тезкорлик. Чидамлилик ва эгилувчанликни ривожлантиришга имкониятлар катта. Леви Гориневскаяни текширишига Караганда мактабгача ёшдаги болаларда жисмоний тарбиянинг тўғри йўлга кўйишда кийинроқ бўлган умумжисмонй машқлар, 1-синф дастурига яқин бўлган, унгатайёрлайдиган машқлар танлаб олинади.

1.Мактабгача ёшдагиларнинг жисмоний (ҳаракал ) сифалларини тарбиялаш Жисмоний машқларни бажариш процессида бу ёшдаги болаларда чакконлик, тезлик, куч, чидамлилик ва эгилувчанлик сифатлари тарбияланади. Уларни анатомо-физиологик хусусиятларини эътиборга олганимизда чаққонлик ва тезлик сифатларини тарбиялашнинг имконияти уларда бошка сифатларга нисбатан кўпрок бўлади, аксинча куч ва чидамлилик ҳаракат сифатларини тарбиялашга эса эхтиёткорлик зарур. Лекин бу сифатларни ривожлантириш умуман тўхтатиб қўйилмайди, чунки куч ва чидамлилик элементлари ҳар бир ҳаракат фаолияти учун зарур, бу сифатлар тарбиячини хоҳишсиз ҳам бошка ҳаракат фаолиятлари давомида намоён бўлади. юриш, сакраш, улоқтиришдек харакатлар таркибида бу сифатлар барибир намоён бўлади. Бу ёшдагиларнинг нерв тизимини эгилувчанлиги, жисмоний сифатларни тенг ривожлантиришга яхши имконият яратади. Чунки нерв системасидаги қўзғалиш ва тормозланиш бири иккинчиси билан тез алмашиниш қобилияти билан боғлиқ. Айниқса ҳаракатли ўйинлар давомида олдиндан режалаштирилмаган, ўйин фаолияти учун зарур бўлган фавқулотдаги ҳаракатларни бажаришга тўғри келади ва улар қисқа вақт ичида бир-бирига ўз ўрнини тез алмашиниши билан намоён бўлади. Бу эса чакконлик сифатини осон ривожлантиришга шароитни яратади. Нерв процесси катта тезликдаги тезлик жисмоний сифатини ривожланишини тезлаштиради. Қисқа вақт мобайнида минимал тезлик билан югуриш, велосипед ва бошка машк-лар тезликни ривожланишига омил бўлади. Бу машкларда албатта меъёр тўғри танланиши ва уларни ўзаро ўрин алмашиниши муҳим аҳамиятга эгадир. Бу ёшдаги болаларда бўйин, қорин, орқа, бел мускуллари кучсиз бўлиб уларда комат яхши ривожланмайди. Шунга кўра шу гуруҳ мускулларини

ривожлантириш учун (юриш, югуриш, танани букиб тўғрилаб бажарадиган) машқларни танлаб олиш, уларни юриш тезлишини орттириш, бошка ҳаракат сифатларига нисбатан юқори кўрсатгичга эришиши мумкинлигини ифодалашдан иборат бўлади. буларсиз бола кундалик ҳаётида учрайдиган жисмоний машқларни бажаришда, жисмоний меҳнатда қийинчиликка учраган бўлар эди. Мактабгача ёшдаги болаларга машк беришдан олдин, улар га ўша машкнинг аҳамиятини, бажариш техникасини, озгина бўлса хам ҳаракатли ўйин коидаларини, умумий ва шахсий гигиена қоидалари, танани тарбиялашнинг айрим элементларини ўргатилиб борилиши лозим. Бу ёшдагиларга жисмоний машкни ўзи мастуқил ва гуруҳи билан бажаришга ўргатиш кўникмалари бериб борилади. Ўзидан кичик гуруҳларда жисмоний машқларни бажаришга ўргатиш, ўзини спорт разрядини ўсаётганига ва катта спортчилар натижаларига қизиқишга, дўстлик, ўзаро ёрдам, ўйинчоқларга нисбатан муносабат масаласи, ахлоқ нормаларини ривожланишига эътибор берилади. уларда жисмоний тарбияни шундай йўлга кўйиш керакки, ўша ёши учун зарур бўлган жисмоний сифатлар, ақлий, аҳлоқий ва эстетик дидни тарбиялаш билан қўшиб олиб борилсин. Эстетикадан танининг тузилиши, қоматини тик тутиб юриш, ҳаракатларини майин ҳамда чиройлилиги, кийим бошини кандай тутиш ва бошқалар тўғрисида тушунча бериш керак бўлади. Жисмоний тарбия жараени даврида мактаб ёшигача бўлган болаларда ақлий қобилиятларини ривожлантиришга, диққат кабул қилиш, тушунчага эга бўлиш, фикрлаш, кўз олдига келтириш, билимини ва бошқа хислатларни мастаҳкамлаш тарбия жараёнининг асосий мазмунйга айлантирилади. 2.Ўқитиш ва тарбиянинг асосий услубиятлари Ҳаракатга ўргатиш энг кичик ёшдан бошланади. Бу эса ҳаёт учун керакли малака за кўникмаларни осондан қийин дидактик принципи асосида,

кетма-кетликда, аста-секинлик билан олиб борилади ва жисмоний тарбия ҳақида энг содда билимлар, шахсий, умумий гигиена қоидалари талабларига бўйсунишга ўргатилади. Мактаб ёшигача бўлган бола жисмоний тарбияси умумий ўқитиш услубиятлари асосида олиб борилади ва ўқитишнинг куйидаги — онглилик ва фаоллик, кўргазмалик, кучига ярашалик ва индивидуаллаштириш, системалилик, талабаларини ошириш принципларига таянади. Болани ҳаракатга ўргатишда: а) кўргазмалилик услубиятида бажарилиши керак бўлган ҳаракат, кўргазмали курол орқали кўрсатилади, тақлид қилинади ва нарсалар турган томонларга қараб бажариш учун мўлжал берилади. б) сўз ёрдамида кўрсатиб тушунтиради, буйруқ ёрдамидан, айтиб бериш, сўраш ва бошқа услубиятлардан фойдаланилади. в) машк қилиш услубияти - ҳаракатни бажариш шартини ўзгартирмасдан ва ўзгартириб бажаришдан фойдаланилади. д) ўйин ва мусобака услубияти... Кўргазмалилик услубияти ҳамма ёшдаги гуруҳларда ёшнинг катта- кичиклигига, ҳаракат малакаси заҳирасининг кўп ёки озлигига қараб қўллашнинг мезони белгиланади. Энг кичик ёшдагиларда ҳаракат малакаси заҳираси кам бўлиб, уларда машқлар ҳақида тасаввур хрсил қилиш жуда қийин бўлади. Машқга ўргатиш учун кўргазмалик услубиятидан кўпроқ фойдаланилади. Жисмоний машкларни кўрсатишдан ташқари кўргазмали курол, расмлар, фоторасмлар, чизмалар, макетлардан фойдаланиш машғулот пайтида машк техникасини эгаллашни осонлаштиради. Ҳаракатга ўргатишда тақлид қилиш машқлари юқори самара беради. Ҳаракатни бажаришда ўша ҳаракатни ҳайвонлар, кушлар ва бошка жониворлар ҳаракати мисолида ўқитиш болаларда образига кириб бажаришга қизиқишни шакллантиради ва таълим жараёнини фаоллаштиради. Бу услубни болалар қанча кичик ёшда бўлса шунчалик қизиқиб

бажарадилар. Бу ёшдагиларга кўриш ва жисмларга қараб мўлжал олиш, қобилиятини ўстиришни аҳамияти катта. У ўз навбатида бажарилиши кийин жисмоний машкларни бажаришни осонлаштиради . Масалан: баланд осиб қўйилган жисмдан ошириб улоқтириш, бунда тана оркага букилади, тананинг оғирлиги орқада турган оёкка юкланади, ёки сакраб, осиб қўйилган! Буюмга етиш, ўйинчоқлар, бошқа жисмлар илиб кўйиб бажартиришни самараси юқори бўлади . Болаларни машқларини қўркмай бажаришга ўргатиш муҳимдир. Ҳаракат малакасини шакллантиришда ритм, темпни ҳис килдириш, кўпик, айтишув билан ўйналадиган ўйинларга мусиқа тавсия қилинади. Сўздан фойдаланиш услубияти. Болада жисмоний машк ҳақида тўғри тасаввур ҳосил қилиш ўни кўз олдига келтириб фикрлашига ёрдам беради. Кўргазмалилик ва сўз ёрдамида тушунтириш услубияти иккаласи бирга қўшиб олиб борилса, кейинчалик болалар жисмоний машқларини номини эшиллшш билан ёки ёзилганларини кўриши, эшитиши билан машкларни қийналмасдан бажара олиш малакасига эта бўла бошлайдилар. Тушунарлироқ бўлган сўз иборалари билан: куёнга ўхшаб сакраймиз, қарғага ўхшаб... Болалар канчалик ҳаракат малакаси тажрибасига бой бўлса, уларга жисмоний машқ ўргатишда сўз билан тушунтириш услубиятидан фойдаланиш осонрок бўлади. Сўзни характери ўрганишни ҳар хил этапида турлича бўлиши лозим. Ўргатишни бошланишида ҳаракат тўлик тушунтирилади, кейинчалик эса тушунтириш, қисқа кўрсатма беришлари билан алмашинади. Кўрсатмалар ёрдамида ҳаракатдаги хатоларни тўғирлаш ва огоҳлантириш ва уларни баҳолаш мумкин. Буйруқлар ва кўрсатмалар мактабгача ёшдагиларга жисмоний машқларни тенг бошлаш, тугаллаш, уни суръатини аниқлаш, ритмини, ҳаракатга йўналиш бериш учун қўлланилади. Гимнастикада қабул қилинган энг оддий буйруклар, машқ мусиқасиз бажарила бошланса, асосан катта ёшдаги гуруҳларда ундан фойдаланиш мумкин. Кўрсатмалардан асосан кичик ёшдаги гуруҳларда кўпроқ

фойдаланилади. Кўпчилик жисмоний машклар, ашулалар, шеърлар мазмуни айтиладиган воқеалар ва ҳаракатни қандай бажарилиши кераклиги ҳақида ёзилган матнни ўқиш билан қўшиб ижро этилади. Бажарилиш пайтида болаларга савол бериш, уларни фикрлашга ўргатиш, ўша жисмоний машқ ҳақида тўлик бўлимга, харакатни ҳис қилишга имкониятни кўпайтиради. Суҳбат ҳам бажариладиган жисмоний машқ ҳақида кўпроқ маълумот фикрга эга бўлиш ва жисмоний машқларни бажарилиши ҳақида лозим бўлган малакаларга манбаа бўлади. Ҳамда жисмоний тарбия ва спортга оид китоблар ўқиш, расмлар кўриш, стадионларга экскурсиялар ва сайирлар килиш орқали ҳам йўлга қўйилиши мумкин. Машк услубияти жуда хилма-хилдир. Мактаб ёшигача болаларда ҳаракатлар ва жисмоний машқлар бирваракайига ҳамма учун умумий ҳолда кўрсатиш ва бажариш кўпроқ олинагн жисмоний машқлар боланинг анатомик-физиологик қобилиятига мое келсин. Бу ёшда кўпроқ динамик характердаги машқлар танлаб олиниши, бир йўла кўплаб асосий мускул гуруҳларига, организмига физиологик таъсир ўтказа оладиган, чаққонликни, ҳаракат координациясини ривожлантиришга шароит яратадиганлардан фойдаланиш лозим. Бу талабларга жисмоний машқларни велосипедда юриш, сузиш, ҳаракатли ўйинлар, спорт ўйинлари элементларидан олинган машқлар жавоб беради. Мактаб ёшигача бўлган болаларга статик характердаги жисмоний машқлар бериш тавсия этилмайди. Бу машқлар нерв тизими ва мускулларни толдиради, қон айланиш ва нафас олишини бузади, тўлик мускул қисқаришини талаб қиладиган куч машклари мускул ва нерв бўғинларини ишларини сусайтиради. Ёши улғайган сари жисмоний машқлар ҳам ўзгартирилади ва қийинлаштирилади. Болалар яслиси ва боғчаларида берилладиган машқлар «Мактабгача ёшдагилар жисмоний тарбияси дастури»да (1994) берилган. Бир ёшгача бўлган болаларда катталар ёрдамида пассив ҳаракатлар,

актив ҳаракат элементлари умумжисмоний машқлар (жиҳозли ва жиҳозсиз, чалқанча ётиш билан, ўмбалок ошиш билан, бошни ҳар томонга буришлар) эмаклашлар, югуришга тайёрловчи машклар, баландликка чиқиш ва энг содда ўйинлардан фойдаланилади. Бу ёшдагилар дастурида асосий ўринни укалаш (масаж) эгаллайди. Уқалашга оид материал «Сестра воспитателғница детских яслей и младшей групп яслей садов» деган китобчада берилган (1963 й.). Бир ёшдан 3 ёшгача бўлган болаларда сал кийинроқ бўлган умумжисмоний машқлар, жисмли ва жисмсиз (тўп, ёғоч, гимнастика ўриндиғи), асосий ҳаракатлар (юриш, югуриш, мувозанат саклаш машклари, чуқурликка сакраш), сафланишнинг энг оддий машклари (айлана бўйлаб юриш, бир колона, шеренга бўлиб сафланишлар), велосипедда юриш, сузишни ўрганишга тайёрлов машклари берилади. Дастурда бу ёшдагилар учун керакли ҳаракатли ўйинлар ва раке машқларига кенгроқ жой ажратилган. Олинган ўйинлар бу ёшдагилар учун қоидасини соддалиги ғолибни аниклашни осонлиги билан фаркланади ва асосан турли образлар тимсолида, тақлид тарзида ўйналади (қушлар ҳайвонар ва ҳ.к.). 3 ёшдан 7 ёшгача бўлган болалардаги машғулотларга ўргатилади, амалда эса уни болалар фаолиятини ташкиллашнинг «фронтал» услубияти деб айтишади. Масалан, бажарилиши керак бўлган машқни айрим элементларига кўпроқ эътибор берилади. Узоққа улоқтиришни кўрсагаётиб олдин дастлабки ҳолатга, сўнг колган элементларга эътибор берилади. болашрда катталарга нисбатан тез ва енгил шартли алока вужудга келади, лекин уларни тез-тез кайтариб турилмаса, бу шартли алоқа мустаҳкам бўлмайди. Ҳаракат малакасини мустаҳкамлаш учун уни кўп такрорлайвериш, толишини вужудга келтиради. Шунинг учун қайтаришни хилма-хил вариантларда такрорлаш лозим. Машкни такрорий бажаришлар фақат ўзлаштирилаётган материал техникаси ҳақида шуғулланувчи мукаммал тасаввурга эга бўлгандан сўнгина амалга оширилади. Ҳаракат малакаларини мустаҳкамлаш ҳар хил шароитда — ўйин, мусобака,

турли-хил топшириқларни бажариш шаклида амалга оширилади. «Ким шу машкни яхши бажара олади», «Ким байроқчага тез югуриб бориб қайтиб кела олади», «Тўпни ким узоқроқга ота олади» ёки «Мўлжални ура олади» кабилар. Жисмоний машқларни ўргатишдаги ўзига ҳослик ўқитиш услубиятларини ўзаро муносабатларда намоён бўлади. Мактаб ёшигача бўлган болаларни ўқитишда тақлид қилиш, кўриб турган нарсага, ёки ўша нарсага ёки ошкасига, уни тескарисига, пастга, баландга, орқага ва ҳ.к. деб мўлжалга олиш, ўйин усулларини киритиш, ўқитишни эмоционаллигини оширади. Махсус билимларни бу ёшдагилар диафильмлардан, кино, машқни тушунтираёганда эшитаётиб, ҳаракат техникасини, ҳаракатли ўйинлар қоидаларини ўрганишда фойдаланадилар ва шу билан бир қаторда шахсий ва умумий гигиеник тушунчаларга эга бўлиб борадилар. 3.Мактабгача ёшдагиларнинг жисмоний тарбия воситалари Мактаб ёшигача болалар жисмоний тарбиясида табиатнинг соғломлаштириш кучлари, гигиеник омиллар ва жисмоний машқлар катта аҳамиятга эга. Юқоридагиларни таъсиридан ташкари боланинг кунлик ҳаракат фаолияти (ҳар кунлик ҳаракати, раем олиш, ҳар хил ўйинлар, мусиқа, жисмоний меҳнат) шундай режалаштирилсинки, буларнинг ҳаммаси унинг ривожланишига имконият яратсин. Танлаб керакки, улар мускуллар кучини яхшиласин. Мактабгача ёшдаги болаларда ҳамма орган ва системаларни ва жараёнларни ишга солиб, чидамлилик сифатини ривожлантириш мақсадга мувофиқдир. Юруш, югуриш, сузиш ва велосипедда юрушдек машқларни меъёрини баробарга ортирилса бу сифат ривожланади. Бу ўз навбатида шуғулланувчи ёшини ҳисобга олишни унутмаслик лозимлигини тақазо этади. Бу ёшда таянч ҳаракат аппарати эгилувчан бўлади. уни қобилиятини сусайтирмаслик учун жисмоний машқларни ёшига тўғри келадиганларини

барчасидан яхши фойдаланиш даркор. 4.Мактабгача ёшдагилар жисмоний тарбиясининг шакллари Мамлакатимизда мактабгача ёшдаги болалар жисмоний тарбияси давлат ва жамоат муассасаларида олиб борилади. Давлат муассасаларида — яслилар, болалар боғчалари; жамоат муассасаларида — маҳкамалар, корхоналар, шахсий пулли ясли ва боғчалар тарзида мактабгач ёшдаги болалар муассасалари сифатида уюштирилмоқда. Жисмоний тарбия асосан давлат му ассасаларида амалга оширилади. Давлат муассасаларида жисмоний тарбия. Болалар боғчаси ва яслидаги жисмоний тарбия жараёнига мудир раҳбарлик қилади. Жисмоний тарбия ишини тарбияси олиб боради. тарбиячи машғулотларни мусикачи, шифокор билан режалаштиради. Шифокор тарбиячига жисмоний машқларни танлашга, уни меъёрини аниклашга ёрдам беради. Ясли ва боғчаларда жисмоний тарбия жараёнини амалга ошириш учун ўқув типидаги машғулотлар эрталабки гимнастика, физкультура дақиқалари, чиниқтирувчи муолажалар, ҳаракатли ўйинлар экскурсиялар, саёҳатлар, байрамлар, яккама-якка ва мустақил машғулотлар тарзида уюштирилади. Булардан ташқари мусиқа дарсларида хам жисмоний тарбияни вазифаларини ҳал қиладигаи жисмоний машқлар, ўйнлар ва рақслардан восита тарзида фойдаланилади. Ўқув типидаги жисмоний машқлар билан шуғулланиш машғулотлари болаларни ҳаракатга ўргатишда асосий роь ўйнайди. Бу машғулотлар ясли ва боғчаларининг ҳамма гуруҳларида ўтказилади. 1 ёшгача болаларда ҳар бир бола билан айрим жисмоний машқлар уқалаш билан қўшиб олиб борилади. 1-3 ёшгача бўлган болалардан ёши катта бўлган гуруҳларда (6-12) ҳафтада 3 маротабадан, 3-7 ёшгача бўлганларда ҳафтада 1 марта ва ҳамма гуруҳлар билан бирга ўтказилади. Ёши катта бўлган сари машғулотларнинг

давомийлиги 10-45 дақиқагача оширилиб борилаверади. Машғулотлар 4 қисмдан - ташкилий, тайёрлов, асосий, якунлоқ, қисмларига бўлиб олиб борилади ва уларнинг ҳар бирида ўзларининг аник вазифалари ҳал қилинади. Жисмоний машқлар осонлаштирилиб, «ўрмонга саёҳат», ҳаракатли ва сюжетли («Ўрмонга саёҳат» ва бошка) шаклларда олиб борилади. тарбиячи олдин жисмоний машкдарни танлаб, сўнгра сюжет танлайди. Юриш, югуриш, тўсиқлардан ошиш, сузиш ва очиқ ҳавода бўлиши керак бўлган вақт ҳисобига ўтказилади. Эрталабки гимнастика ясли ва боғчаларда эрталабки овкатланишдан олдин, болалар уйларида эса уйқудан турибла ўтказилади. Яслиларда 2 ёшгача бўлганларда эрталабки гимнастика индивидуал ёки 5-10 кишига бўлинган гуруҳларда, ёши катталарда эса болаларнинг барчаси билан биргаликда умумий ўтказилади. Эрталабки гимнастика хилма-хил юриш, югуриш ва турли хил машқлар бажариш ҳамда сакраш билан тугалланади. Айрим ҳолларда машқ сюжетига, ритмига мослаштирилган кўшиқлар билан ўтказилади. Тизимли ўтказилган жисмоний машқлар асосан болаларни кучини, эластиклигини мустаҳкамлайди, нафас олиш, қон айланиш ва юрак томир тизими ишларини, органлардаги модда алмашинуви жараёнини яхшилайди. Бундан ташқари эрталабки гимнастика уюшган ҳолда яхши кайфият билан бошланса, ҳар кунги бажарилган жисмоний машқларнинг таъсир кучи коматни тутиш ва жисмоний машқларнинг соғликка фойдаси ҳақидаги дастлабки элементар билимларни шаклланишига олиб келади. Кичик ёшдагиларда жисмоний машқлар кимларга ёки нималаргадир тақлид қилиш ва ҳаётда учрайдиган сюжетларни ўз ичига олиши керак. Машқлар 3 дан 6 гача, ёши улғайган сари 8 тагача бир комплекс бир ҳафтага мўлжаллаб тузилади ва 3-4 кундан сўнг кийинлаштирилади, 7-12 дақиқа давомида ўтказилади. 6-7 ёшдагиларга эса мактаб дастури материалига яқин бўлган жисмоний машқлар тавсия қилинади. Жисмоний машқлар дозасини уни бажарилиш оғирлигига қараб белгиланади. Елка ва бўйин мускуллари

машқлари 6-12 марта, қорин ва бел мускуллари машклари 4-8 марта такрорланади. Чиниқтирувчи муолажалар ясли ва боғчалардаги кундалик ва ҳаётий чинқитиришдан ташқари болалар билан махсус ҳаво ва куёш ванналари, сувда чўмилтириш орқали чиниқтиришлар киритилади. булардан ташқари яна айрим процедуралар борки улар жисмоний машқлар билан қўшиб олиб борилгандагина эффект беради (Леви Гориневская ва А.И. Бикованинг «Бола организмини чиниктириш» 1962й.). Жисмоний тарбия дакикалари раем машғулотларида пластилин билан ишлаш пайтида ҳисоб, нутқни ривожлантириш машғулотлари давомида ўтказилади. Бу машғулот учун 2-3 та жисмоний машк танланиб, улар ўрнидан турган, ўтирган ҳолда бажарилади. Ўйинлар эрталаб соат 1000-1200 ларда ва тушликдан сўнг ўтказилади. Уни мақсади болаларда бизга маълум бўлган жисмоний сифатларини ривожлантиришдир. Ҳаракатли ўйинларни танлашда болаларнинг жисмоний тайёргарлиги, майдон ва ундаги шароитга эътибор берилади. Тарбиячи ўйинни танлаб олгандан сўнг уни қўллаш усулиятини пухта ўйлаб, сўнгра ўтказади. Бола учун нотаниш ўйинларни ўйнатиш анча кийинчиликларга сабаб бўлади. катта ёшдагиларга эса мустакил вазифалар берилади . ўйинлар 7-15 дақикагача давом этади ва 5-7 маротаба қайтарилади. Саёхат ҳафтада 1-2 маротаба, 2 ёшгача бўлганларда эса, 1-2 маротаба уюштирилади. Унда олдиндан борадиган жой, машғулот сценарийси тузилиб шароити ҳисобга олиниши ва лозим бўлган жихрзлар тайёрланади. Ёшига караб саёхат муддати 20 минутда 1,5 соатгача давом этказиш мумкин. Жисмоний маданият байрамлари байрам кунлари (янги йил, Наврўз, Мустакиллик, Конституция кунлари)га бағишлаб ёки боғчадан мактабга кузатиш, битирув кечаси ва бошқалар тарзида ўтказилади . Ҳар хил ўйинлар, ракслар, мусиқа билан бажариладиган жисмоний машклар байрам дастури сценарийсига киритилиши мумкин.

Жисмоний машклар билан индивидуал шуғулланиш машғулотлари врач ёрдамида болалар жисмоний тайёргарлигини ҳисобга олган ҳолда ўтказилади . Бу машғулотларда тана тузилишида нуксони борлар ёки сурункали ҳамда, юрак томир системасида касали борлар шуғулланиши учун қулай имкониятлар бор . Уни давом этиш муддати касалларни жисмоний тайёргарлиги даражасига боғлик. Машғулотлар давомида шифокор маслаҳати асосий ролни ўйнайди. Жисмоний машклар билан мустакил шуғулланиш машғулотлари болаларга ўзлари яхши курган жисмоний машклар билан машғул бўлиш имкониятини беради. Бунинг учун тарбиячи уларга жиҳозланган гимнастика шаҳарчаси ёки махсус болалар майдончасидек, сузиш ҳавзаси, спорт жиҳозлари ва анжомларини тайёрлаб кўйган. Машғулот пайтида тарбиячи болаларга ролларни ажратиб қўйищи лозим бўлган самарани беради. Ясли ва болалар боғчасида умумий иш режаси тузилиб унда жисмоний тарбия тадбирлари белгиланади. Бу бўлимда жисмоний тарбиянинг асосий мақсади ёритилади ва уни бажарилиши учун аник вазифалар белгиланади. Вазифалар ҳар хил бўлиши мумкин: сузишни ўргатиш, велосипед, самокат, роликлик конькида юришни ўргатиш ва бошкалар. Бунинг учун олдиндан тарбиячилар олдиндан маслаҳатлашиб, бассейн тўлдирилади ёки яхмалака отиш жойи қилинади. Тарбиячи дастурни квартал, ойлар ва ҳафталарга бўлиб режа тузади ва ўша режа асосида жисмоний тарбия жараёнини боришини бошқаради. Режелаштиришда болаларнинг жисмоний тайёргарлиги эҳтиборга олиниши шарт. Ясли ва боғчада йилига 3-4 марта жисмоний тайёргарлигини ўйишини тизимли ҳисоб-китоб ишлари олиб борилади ва жисмоний сифатларини ривожланишини назорати йўлга кўйилади. Ана ўшанга асосланиб тарбиячи мактабга йўлланча олган бола ҳақида ҳисобот ёзади. Оилада жисмоний тарбия ҳақида... (шакллари, воситалари, методлари, Б.А. Ашамарин таҳрири остида ўқув қўлланмасида).

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР 1. Ўзбекистонда жисмоний тарбия ва спортни янада ривожлантириш чора тадбирлари тўғрисида, Вазирлар маҳкамасининг 1999 йил 27 майдаги 271-сонли қарори. 2. Ўзбекистон Республикасида жисмоний тарбия ва спортни ривожлантириш давлат дастури Консеппияси. Вазирлар маҳкамасининг 1999 йил 27 майдаги қарорига илова. 3. Каримов И.А. «Ўзбекистон келажаги буюк давлат» Т., Ўзбекистон, 1992. 4. Каримов И.А. «Биздан озод ва обод Ватан қолсин» Т., Ўзбекистон, 1994. 5. Каримов И.А. «Баркамол авлод орзуси», «Шарқ» нашриётматбаа концерни бош таҳририяти, Т., 1999. 6. Умумий ўрта таълимнинг Давлат таълим стандарти ва ўқув дастури, «Шарқ» нашриёт—матбаа концерни бош таҳририяти, Тошкент, 1999.Абдумаликов Р., Юнусэв Т.Т. ва бошқалар. «Ўзбекистонда жисмоний тарбия таълимининг ривожланиши», методик тавсиянома. Т., ЎзДЖТИ, 1992. 7. Саркизов-Сиразини И.Н. «Тансиҳатлик — туман бойлик», Т., «Медицина», 1966. 8. Турсунов У., «Жисмоний тарбия назарияси ва методикаси», ўқув қўкулланма, Кўкон, 1992. 9. Жисмоний тарбия назарияси ва методикаси, дарслик, таржима, Т., «Ўкитувчи», 1967. 10. Ф. Хўжаев, Т. Усманхўжаев. Бошланғич синфларда жисмоний тарбия, ўқув қўлланма. Т., "Ўқитувчи", 1996. 11. А. Абдуллаев. Жисмоний тарбия воситалари. Ўкув қўлланмас. Фарғона, 1999 .

Похожие

Бир ёшдаги болалар тарбияси

Илк ёшдаги болаларнинг ривожланиши ва тарбияси

Мактабгача ёшдаги болалар таълим тарбиясига уйин ва уйинчокларнинг ахамияти, амалда куллаш услублари

Мактабгача талим ёшдаги болаларнинг психолог хусусиятлари

Умумий таълим мактаби ўқувчиларининг жисмоний тарбияси