Мактаб кутубхонаси хужжатларини юритиш тартиби - Педагогиka - Рефераты

Мактаб кутубхонаси хужжатларини юритиш тартиби

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

86.5 KB

Мактаб кутубхонаси хужжатларини юритиш тартиби Режа: 1. Мактаб кутубхонасининг хужжатлари 2. Кутубхона жамғармасидаги дарсликларнинг жамланган ҳолда хисобга олиш. 3. Кутубхонадаги барча адабиётларни ҳисобюга олиш хужжатлари.

Умумий ўрта таълим мактаблари кутубхоналари ҳужжатлари Ўзбекистон Республикаси Халқ таълими вазирлигининг 2001 йил 5 деабрдаги 178-сонли буйруғи билан тасдиқланган «Умумий ўрта таълим мактаблари хужжатларини юритиш бўйича йўриқнома»нинг 12- банд асосида юритилади. Мактаб кутубхонасининг ҳужжатлари. Мактаб кутубхонасида мавжуд адабиётлар икки хил тартибда ҳисобига олинади: жамланган ҳолда ва якка тартибда. Жамланган ҳолда ҳисобга олишнинг мақсади адабиётларнинг умумий миқдорини, баҳосини ҳамда билим соҳалари бўйича тартибини белгилашдир. Жамланган ҳолда ҳисобг олиш дафтарлари мактаб жамғармасидаги дарсликлар ва бадиий адабиётлар учун алоҳида-алоҳида тутилади. Ўқув йили оҳирида ушбу дафтарларда якун чиқарилади. Дарсликлар ҳисоб-китоби қуйидагитартибда амалга оширилади: Жамланган ҳолда ҳисобга олиш дафтарида олинган барча дарсликларнинг умумий миқдори, уларнинг ҳисобидан чиқарилишии ва якунлари қайд этилади.(7-иловада берилган). Иккинчи дафтарда маълум бир синф бўйича мавжуд ҳар бир дарсликларнинг номи а миқдори қайд этилади. Бадиий, илмий –оммабоб, методик адабиётлар, луғатлар ва бошқа китоблар (Дарсликлардан ташқари) хисоб китобини амалга ошириш учун «Жамланган ҳолда ҳисобга олиш» ва «Инвентар дафтар»юритилади (8- иловада кўрсатилган) Кутубхонанинг ҳар кунлик фаолияти ҳисобг олиш учун «Болалар кутубхонаси кунлалиги»номли китоб тутилади. Кундалик уч қисимдан иборат бўлиб, биринчи қисимда китобхонлар давомати, иккинчи қисмида китобхонларга берилаёган адабиётлар, учунчи қисимда амалга оширилаётган тарбиявий ишлар (адабий ўқишлар, адабий кечалар, конференциялар ва бошқалар) ҳисобга олинади.

Китобхонлар томонидан йўқотилган адабиётлар ўрнига топширилган китобларни рўйхатга олиш учун махсус юртилади (9-иловада кўрсатилган). Дафтарда китоб йўқотган китобнинг фамиляси ва исим, йўқолган китоб ҳақида маълумот, унинг ўрнига топширилган китоб ҳақида маълумот қайд этилади. Кутубхона ҳужжатлари таркибига китобхон формуяри, газеталар ва журналларни ҳисобга олиш крточкалари ҳам киритилади. 7 илова 1. Кутубхона жамғармасидаги дарсликларнинг жамдланган ҳолда ҳисобга олиш дафтарининг шакли. 8-илова 1. Кутубхонадаги барча адабиётларни хисобга олиш хужжатлари Инвентар дафтар шакли. 9-илова. Йўқолган китоблар адабиётларни ҳисобга олиш дафтари шакли. С ана Китобхоннинг фамиляси ва исми Йўқолган китоблар ва унинг 1 2 3 4 5 6 Ўрнига топширилган китоб ҳақида маълумот Топши рилган китоб муаллифи ва номи нархи Бўлими Томши рилган китобнинг имзоси Эслатм а 7 8 9 10 11

Мавзу: китобларни жойлаштириш. Болалар кутубхонаси классификацияси. (2 соатлик маъруза) Мақсад: Кутубхонадаги китобларни жойлаштиршда ўқувчиларнин ёки хусусиятларига эътибор бериши ва кутубхона библиографик классификациясини тузилиши ҳақида маълумот бериш. Кутилаётган натижа: Китобларни жойлаштиришда кичик ёшлилар ва юқори синф ўқувчиларига мўлжалланган адабиётлр қандай жойлаштирилиш ва библиографик классификацияси ҳақида маълумот бериш. Кўргазмали қурол: Китоблар акс этган расмлар. Режа: 1. Мактаб кутубхоналарида китоб жамғармалари тўғри жолйлаштиришнинг асосий талаблари . маълумотнома –библиографик 2. Кичик ёшдаги ўқувчиларга мўлжалланган адабиётларнинг жойлаштирилиши. 3. Фондни эхтиёт қилиб сақлаш. 4. Кллассификациянинг асосий бўлимлари. Мактаб кутубхоналарида мактаб жамғармалари тўғри жойлаштиришнинг асмосий талаблари. Ҳозир мамлакатимиз барча кутубхоналарида, жумладан бизнинг жумхурятимизда ҳам китоб жамғармаларидан очиқ фойдаланиш усули қўлланилмоқда.Китобхон-ўқувчилар учун ташкил этиладиган очиқ жамғарма адабиётларнинг яхши тарғиб қилинишини таъминлайди, болаларлардаги қизиқишни ривожлантиришга, уларнинг ташаббускорлиги ва мустақиллигини ўстиришга имкон туғдиради. Очиқ жамғарма жовонларига қўйилган адабиётлар турли ёшдаги болаларга мўнжалланган энг яхши асарларни ўз ичига олган бўлиши лозим. Шунинг учун жовонларда эскирган адабиётлар бўлишига асло қўйиш мумкин эмас.

Кутубхонада резерв жамғарма ажратилган бўлади. Уларга дублет нусхалар, анча илгари чоп этилган нашрлар, шунингдек маълумотномалари бажариш учун зарур бўлган, бироқ болаларга кенг тавсия этишга мўлжалланган китоблар киради. Кутубхоначи, ўқувчилар ва тарбиячиларга мўлжалланган барча адабиётлар ҳам резерв жамғармада бўлади. Кичик ёшдаги ўқувчиларга мўнжалланган адабиётларнинг жойлаштириш. Китобларни очиқ жағарма шароитда жойлаштириш ҳам болаларнинг ёш хусусиятлари билан белгиланади. Кичик мактаб ёшидаги болаларга мўнжалланган китоблар иллюсрацияли мавзу каталогларга мувофиқ ҳолда мавзулар бўйича жойлаштирилади: «Биз нимани ўқишимиз керак», «Болаларга дўстлик ҳақида», «Меҳнат қаҳрамонлари», «Биз қандай яшашимиз тўғрисида, «Болалларга хайвонлар хақида», «Шеърлар», «Хикоялар», «Эртаклар», «Биз яшаётган мамлакат», ва бошқалар. 4-5, 6-8, 9-10- синф ўқувчиларигамўнжалланган китоблар турлари қабул этилган синф системасига мувофиқ жойлаштирилади. Китобларнинг жамғармадан ўзларига керакли китобларга тез ва осон типишлари учун баъзи бўлимларни улар индексларининг рақамли белгилари тартибда эмас, балки мазмун жиҳатидан турдош бўлимлари бир-бирига яқинлаштиришусули билан жойлаштириш тавсия этилади. Бўлимларнинг ичида барча китоблар алифбо тартибида жойлаштириш керак. Жовонларда бадиий адабиёт қуйидаги бўлимлар бўйича гурухланади : «Ўзбек адабиёти», «Чет эл адабиёти», «Бошқа халқлар адабиёти», «Саргузашт ва фантастика » каби бўлимлар ажратиб кўрсатилади. Ҳар бир китоб очиқ жамғармада 2-3 нусхада бўлиши керак. Мактаб дастурларининг айрим бўлимларини ўрганиш вақти билан очиқ холда нусхалар миқдори маълум даврга оширилиши мумкин. Энг яхши ёзувчиларнинг китоблари махсус жавон бўлгичлари билан ажратиб қўйилади.

Уларда мазкур ёзувчининг сурати, ҳаёт саналари, асосий асарларнинг кўрсаткичлари ёки у холда ёзилган китоблар жой олган бўлади. Китобларнинг жамғармадан бемалол фойдаланишлари учун жовонлар қулай жойлаштирилмоғи лозим. Жовонлар баландлиги маълум ёшдаги ўқувчилар бўйидан ошмаслига керак. Очиқ жамғарма шароитида системали каталогининг ахамияти катадир. У ёки бу масалага доир адабиётлар ҳақида фақат каталог тўлиқ тасаввур бериши мумкин, чунки кўпгина китоблар китобхонларнинг қўлида бўлади. Шунинг учун болаларнинг каталогидан фойдаланишларига қулайлик тарзида каталогларни кенгроқ тарғиб қилиш зарур. Жукрналлар китоблардан алоҳида бўлади ва номларнинг алфавити бўйича ҳар номнинг ичида эса нашр йиллари, кейин эса тартиб рақамлари бўйича жойлаштирилади. Фондни эҳтиёт қилиб сақлаш Кутухонада китобларни эҳтиёи қилиб сақлаш: китоб жавонларида санитария-гигена режими белгиланган тартибга риоя этиш, китобларни ўз вақтида ямаб тузатиш ва қайта муқаволашни таъминловчи шароит яратишдан иборат. Жавонларда китобларни бемалол туриши учун шароит яратиш лозим, чунки зич жойлаштирилган китоблар тезроқ Эски ради. Фонни эҳтиёт қилиб сақлашда санитария-гигена режимига риоя этиш ва харорат, намлик ҳавонинг тозалигини меъёрида сақлашга катта (меъёридаги харорат 16-18 градус 2 сон, намлик 50-60 5 ) ни сақлаш керак. Китоблар тезда эскирмаслиги учун, уларни ўз вақтида ямаб тузатиб туриш ва қайта муқовалаш керак. Кутубхоначи китобни қабул этиш ва ёзиб бериш чоғида уларнинг ҳар бирини кўриб чиқиши, рузатилган ва йиртилган китобларни ажратиб қўйиши шарт. Болалар кутубхонасининг хусусиятлари : финднинг деярли тўртдан бирини асосан юмшоқ муқовада нашр қилинган мактабгача тарбия ёшидаги ўқувчилар учун адабиётлар ташкил қилинади.

Баъзи кутубхоналар хали китобхонлар қўлига берилмаган янги китобларни қайта муқовалаб тўғри иш қилади. Болаларга хизмат кўрсатувчи кутубхоналарда китобларнинг ёш дўстлари муқовалаш «Китобчалар шифохонаси» тўгараги ишлайди. Болалар китоб саҳифаларини ёпиштириш, доғларни кетказиш, китобларни муқовалаш билан шуғулланади. Китобхонларни миллий бойлиги бўлиб хисобланган китобларни авайлаб асраш руҳида тарибялаш керак. Болани кутубхонага аъзо қила туриб : одатда кутубхоначи уни кутубхонадан фойдаланиш қоидалари билан таништиради, китоб билан қандай муомала қилиш лозимлигини айтади. Ўқиш маданияти бўйича машғулотларда махсус сухбатларда ўқувчилар китоб кутубхонага келиб тушганига қадар қандай йўлни босиб ўтганлиги таништиради. Кутубхоначи ўқувчиларда кутубхонадан олган китоблари учун доим маъсулият хис этишни тарбиялаши, кутубхона ва китобдан фойдаланиш қоидасини қатъий бажарилишини талаб қилиши керак.Болалар йўқолган китобни худди шу қийматдаги китоб билан алмаштириш лозимлигини, нарх билан ундирилишини яхши билишлари керак. Китобларни кўз қорачиғидай сақлашга ўргатиш ҳам мактаб кутубхоналари ишида муҳим ахамият касб этади. Зеро кам ьтаъминланган оила ўқувчиларни бепул дарсликлар билан фойдаланишга берилган уктубхона фондидаги дарсликларга,эхтиёткорлик билан муносабатда бўлиш ҳиссини тарбиялаш вазифаси мухим ахамиятга эга. Лекин бу ишни кутубхоначилар, ўқувчилар , ота-оналар ва болаларнинг ўзлари китобхон фаоллари билан бир елкадан бош чиқариб ҳаракат қилсагина мувоффиқиятли адо этиш мумкин. Ша сабабли, ўқув йилининг бошида истиеносиз барча синфларда « Барча фуқороларнинг бурчи халқ мулкини кўз қорачиғидек асрашни» мавзули йиғилишлар ўтказилиши лозим.

Ўқувчи китобни олар экан, ўқитувчи унга тилхар ёзиб бериши шу билан китобга ғамҳўрлик маъсулиятини зиммасига олишни таклиф қилади. Ҳар бир китобнинг охирида ким ва қайси йили олган ўқувчига қараганда уялиб қолмайдиган даражада авайлаб тутиш маъсулиятини юклайди. Ўқув йилининг охирида синф раҳбарлари рўйхатлар бўйича китобларни кутубхонага қайтарадилар. Классификациянинг асосий бўлимлари Кутубхоналарда қўлланилаётган универсал классификацияларга ўхшаб мактаб кутубхоналари учун мўлжалланган кутубхона-библиографик классифкация илм фан ривожланишини муайян даражасини акс эттирибгина қолмай, уни истиқболларини, бир-бири билоан чамбарчас боғлиқлигини кўрсатади. Мазкур классификация Ўзбекистонни ўзига хос миллий анъаналарини ҳисобга олиб, миллий мафкура, иқтисод, сиёсий ва маданий ҳаётга эришилган ютуқларни кўрсатибгина қолмасдан, жаҳондаги мамлакатларнинг ривожланиш тажрибаларини, ютуқларикўрсатибгина қолмасдан, жахондаги мамлакатларнинг ривожланиш тажрибаларини, ютуқларини ҳам намоён этади.Фанларнинг обекти, тадқиқот усуллари, обектнинг хоссалари, жараёнлари, муносабатлари, тарихий даври жадвалларни бўлим ва бўлимчаларга бўлиниши учун асос қилиб олинди. Унда намунавий бўлинишлар, ҳавола , алфавит –предмет кўрсаткичи ва бошқа ёрдамчи манбалар берилганки, улар жадваллардан фойдаланишни осонлаштиради. КБК жадвалининг тузилиши Болалар ва мактаб кутубхоналари учун аталган.КБК жадваллари асосий жадваллар ва намунавий бўлиниш жадваллари тизимидан иборат. Улар биргаликда кенгайтирилган жадвалларни ташкил этади. Болалар ва мактаб кутубхоналари учун тузилган жадваллар КБК нинг бошқа вариантлари тузилишига ўхшайди. Лекин ушбу жадваллар болалар ва мактаб кутубхоналарига мўнжалланганлиги учун асосий ва

ёрдамчи жадвалларга етарлича ўзгартиришлар, қисқартиришлар, услубий қўшимчалар, тавсиялар киритилган. Биринчи қаторда «Умумий ва соҳалараро билимлар» берилган бўлиб, жадвалнинг кейинги бўлимлари илмий билимнинг уч асосий йўналишини: табиий фанлар, амалий фанлар (техника (3)), қишлоқ хўжалиги (4), медицина (5), ижтимоий ва гуманитар фанларни ўз ичига олади. Уларни мантиқан кетма-кет жойлашуви ривожланиш қонуниятига аосланган. Жадвалнинг охирида универсал мазмунга эга бўлган адабиётлар жойлаштирилади. Классификациянинг хусусиятларидан бири шундаки, унда барча билимлар мажмуаси фан соҳаларининг бўлинишига асосланиб, алоҳидабўлимларни ҳосил қилади. Бўлим ичида янада майда бўлинма ва бўлимчалар борки, буларнинг ҳар бирида муайян соҳага оид ҳужжатлар жамланади. Масалан, табиий фанлар бўлимида физика, математика, биология ва бошқалар жойлашса, унинг бўлимчалари, масалан,математика ичида олий математика, арифметика, алгебра бўлимлари ташкил этилади. Бўлиниши шу тартибда давом эттирса бўлади. Болалар ва мактаб кутубхоналари учун аталган КБК жадвалларида матбуот асарларини кутубхона фондида жойлаштириш осонлаштириш мақсадида бўлимларни йириклаштирибберишга ҳаракат қилиниб, бунда асосан бўлинишни биринчи ва иккинчи меъёрлари ишлатилишига эътибор берилди. КБК жадвалларининг асосий қатори араб рақамлари билан белгиланган ва қуйидагича жойлашган: 1. Умуммиллий ва соҳалараро билимлар 2. Табиий фанлар 20.Умумий табиий фанлар 22.Физика-математика фанлари 24. Химя фанлари 26. Ер хақидаги фанлар

28. Биология фанлари 3. Техника. Техника фанлари 4. Қишлоқ хўжалиги ва ўрмон хўжалиги 5. Соғлиқни сақлаш. Медитсина фанлари 6-8. Ижтимоий ва гуманитар фанлар 60. Умуман ижтимоий фанлар 63. Тарих 65. Иқтисод 67. Давлат ва хуқуқ 68. Ҳарбий фан. Ҳарбий иш 70-79. Маданият.Фан . Маориф 80-84. Филология фанлари. Бадиий адабиёт 85. Санъат 86. Диншунослик. Дин 87. Фалсафа фанлари 88. Психология 9. Универсал мазмунли адабиётлар. КБК да билим соҳалари туркумлари бўйича аниқ аухта гурухлаштирилган бўлиб, табиатни ўрганадиган фанлардан жамиятни ўрганадиган фанларга ўтиб кетма-кет жойлаштирилган табиат ҳақидаги фанлар иблан жамият ҳақидаги фанлар ўртасида кишилик жамиятининг табиатга таъсир қилиш воситалари ва қонунларини ўргандиган техника, қишлоқ хўжалиги. Медицина сингари амалий биимлар жойлашади. Улар табиат ҳақидаги фан туркумларининг жамият ҳақидаги фан туркумлари билан ўзаро боғланади. КБК нинг ва мактаб кутубхонлари учун жадвалларига қуйидагилар илова қилинади: 1) 8-9 ёшдаги ўқувчилар учун СК адабиётлар структураси; 2) 10-11 ёшдаги ўқувчилар учун СК адабиёти структураси ; 3) болалар китобхонлиги раҳбарлари учун СК адабиёти структураси; 4)

мактаб кутубхоналарида ўқитувчи учун илмий методик ва педагогик адабиётлар учун СК структураси; 5) нота нашрлари Ск структураси ; 6) ёзиб олинган асарлар СК структураси. Жадваллар оммавий кутубхонлар учун КБК варианти билан ягона негизга эга бўлиб, уларга яқинлаштирилган. Аммо рубрика танлаш ва уларни ифодалашда болалар кутубхонларига мўнжалланган жадвалларнинг ўзига хослиги мактаб дастурининг таъсири, болалар адабиётининг мазмуни, ўсмир китобхонлар психологиясининг хусусиятлари, уларнинг билим олиш имкониятлари ва қизиқишлари билан изохланади. Болалар вам мактаб кутубхоналари учун КБК вариантининг ўзига хос хусусияти мазмун ва тур аломати қайта-қайта такрорланадиган, матбуот асарларининг кўп жиҳатларини акс эттиришга мўнжалланган типавой бўлимларининг танлаб олишида ҳам сезилади. Масалан бунда оммавий кутубхоналарига мўнжалланган жадваллардан қуйидаги умумий типавой бўлиммалар киритилади. В. Илмий-фан метадологияси. Ж. Илмий ва маданий алоқалар. У. Ихтирочилик, рационализаторлик. Аммо оммавий кутубхоналар вариантида бўлмаган ва мазкур алдабиётларга китобхонларнинг ниҳоятда қизиқишига мос тушадиган 92. Болалар ва ўсмирларнинг мустақиллиги типавой бўлим ҳам киритилади. КБК мактаб ўқувчилари бўлган китобхонлар кўз ўнгида ҳозирги замондаги инсоният билимларини илмий мантиқий алоқада ва бирликда бутун бойлиги ва турли-туманлиги билан намоён этади, КБК жадвалларидан болалар кутубхонаси учун кутубхона классификацияси жадвалларини ишлаб чиқиш назарияси ва улардан фойдаланиш тажрибасида қўлга киритилган барча ижобий нарсалар ўрин олган. Шу

муносабат билан янги классификация системаси м актабдаги таълим доирасидан чиқиб кетадиган мавзуларни ҳам қамраб олади.

Адабиётлар: 1. Ўзбекистон Республикасининг «Таълим тўғрисида»ги ва «Кадрлар тайёрлаш миллий дастури»даги қонунлари.Т.Шарқ,1997 йил 2. И.А.Каримов Баркамол авлод Ўзбекистон тараққиётининг пойдевори.Т.1997 3. Баркамол авлод орзуси .Т.1999 йил. 4. www.ziyonet.uz

Похожие

Мактаб кутубхонаси хужжатларини юритиш тартиби

Давлат умуммиллий дастури асосида мактаб кутубхонаси ишини такомиллаштиришнинг асосий йўналишлари

Мактаб кутубхоначиларига қўйилган давлат талаблари. Умумий ўрта таълим муаассасалари кутубхонаси Низоми

Кутубхона ишини режалаштириш

Мактабни бошқаришнинг назарий-педагогик асослари