Куръони Карим»да табиат мухофазаси хусусида - Педагогиka - Рефераты

Куръони Карим»да табиат мухофазаси хусусида

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

53 KB

Қуръони Карим»да табиат мухофазаси хусусида Жахон цивилизацияси тарихи миллионлаб одамлар тақдирини хал қилишда катта таъсирга эга бўлган кўплаб асарларнинг гувохидир. Қуръоннинг пайдо бўлиши 610-632 йилларга, яъни Мухаммад (с.а.в.) пайғамбар асрига тўғри келади. Бу муқаддас китобда диний одатларни ижро этиш, хуқуқ меъёрлари ва ахлоқ таълимоти ўз аксини топган. Қуръон ва пайғамбар хадислари жахон адабиётининг қадимги ва буюк ёдгорликларидан бўлиб, ўзгаришларсиз бизгача етиб келган ва бундан кейин хам шундай бўлиб қолади. Қуръоннинг маъноси «ўқимоқ» бўлиб, арабча «қараъа» ёки «қироат» сўзидан олинган. Аждодларнинг бебахо хазинаси, маънавият ва маърифат хисобланган Қуръони карим хозирги шаклида 114 сурадан иборат бўлиб, суралар оятларга тақсимланган. Оятларнинг миқдори суралардан 3 тадан 286 гача. Исломнинг маъноси итоат қилмоқ бўлиб, ким уни қабул қилса «муслим» деб аталади. Œрта Осиё республикаларининг мустақиллиги шарофати билан Қуръон тўғрисида бир қатор рисолалар, мақолалар чоп этилди. Айтиш керакки, Муқаддас китобнинг сура ва оятларида табиат мухофазаси хақида кўп гапирилган. Жахон цивилизациясининг тарихи миллионлаб одамлар тақдирини хал қилишда катта ахмиятга эга бўлиб, буни биз кўплаб асарларни талқин қилишимиз орқали биламиз. Бугунги кунда ўтмишдаги бой педагогик меросларимизни ўрганиш, тарихга яна бир бор назар солишимиз, айниқса Қуръони каримни ўрганишимиз бунга асос бўла олади. Бу муқаддас китобда диний одатларни ижро этиш, хуқуқ меъёрларини ва ахлоқ таълимоти ўз аксини топган бўлиб, табиат мухофазаси атроф-мухит хақида хам батафсил фикрлар баён этилган.

Жумладан, Бақара сурасининг иккинчи банди, йигирманчи оятида Оллох томонидан оламнинг яратилиши, еру осмон, хаво, сув ва бошқалар хақида гапирилади. 16-сурада (4-оят) инсон истеъмол этадиган ва улов сифатида фойдаланадиган хайвонлар (6, 7, 8-оятлар), одамларни балиқ билан таъминлайдиган денгиз хақида зикр этилган. Шу жойда ерга ёмғир ва бошқа неъматларни юборадган худо хақида гапирилади. 70 ва 71-оятларда шундай дейилади: «Асалари дарахтларга уя қурса, мевалардан озиқ олса, гул гулоби инсонлар учун даво». 6-«Анъом» (Чорпоён) сурасининг 72-оятида: «У осмонлар ва ерни хаққи рост яратган зотдир. У «Бўл», деган куни барча нарса пайдо бўлур», дейилган. «Аъроф» сурасида шундай дейилади: «Албатта Парвардигорингиз – Оллох шундай зотдирки, осмонлар ва ерни олти кунда яратиб, сўнгра ўз аршига ўрнашди. У кечани (қоронғиликни) шошилган холда қувиб юрар. У қуёш, ой ва юлдузларни ўз амрига бўйсундирилган холда яратди». Қуръонда инсон тирик оламнинг маркази сифатида тасвирланган. Оллох чорвани одамларга егулик учун ва юк ташишга (16,5-8-оят), одамларга ичиш учун ва ўсимликларни суғориш учун сувни осмондан жорий қилди (16, 10). «Ал-Бақара» сурасида ернинг яратилиши ва унинг айланиши хақида оят мавжуд (164-оят). Покиза ишлар билан шуғулланиш, покиза овқатланиш, ўз отасига етакчилик қилиш зикр этилган. «Тафсири Жалолайн»да айтиладики, қон, чўчқа гўшти, бирон бутга атаб сўйилган хайвон гўшти таъқиқлангандир (173-оят). Ражаб, зулқаъда, зулхижжа ва мухаррам ойларида ов қилиш мумкин эмаслиги хақида «Ал-Моида» сурасида айтилган. Агар хайвон тош ва чўп билан уриб ўлдирилган бўлса, баландликдан тушиб ёки қудуққа йиқилиб ўлса, бошқа мол томонидан шохлаш натижасида ўлган бўлса, ёки йиртқич хайвондан қолган гўштни еган бўлса, харомдир. Агар хайвон сўйилаётган вақтда кўз ва думини қимирлатса, унинг гўшти халол хисобланади.

«Худ» сурасининг 6-7-оятлари олам хақидадир. Тафсирга кўра худо сувни шамол устида яратди. «Раъд сураси». Осмонлар ва ер устунга таянгандир. Тафсирда айтилишича, уни кўриб бўлмайди. У устун адлдир. Ой ва қуёш хам юради, муайян муддатгача бири бошқаси орқасидан. Худо ўз мулки ишларини идора қилади. Кўл ва дарёлар, турли хайвонлар ва мевалар бари бошқасининг аксидир, жумладан, аччиқ ва ширин, қизил ва сариқ, оқ ва қора, тун ва кун, ернинг баъзи қитъалари дехқончиликка ярайди, бошқалари эса шўразор. «Тахо» сурасининг 5-6-оятлари олам тузилиши тўғрисида бўлиб, тафсифида олам қуйидагича тасвирлангандир: «Олам фаришталар зиммасида, фаришта қадами сахра устида ва сахра сигир шохи устида, сигир балиқ устида, балиқ эса денгизда». «Ал-нур» сураси. Оятларида айтилишича, худ осмонларнинг ердаги нури ва ер мусулмонлар қалбида ўша нурнинг достонидир. Тафсир шархига кўра нур худонинг исмларидан биридир. «Ёсин» сурасининг 30-40-оятларида Ой ва Қуёшнинг Ер атрофида хамда ўз ўқи атрофида айланиши тўғрисида гапирилиб, худонинг қудрати зохир бўлиши таъкидланади. «Ал-Мўъмин» сураси кеча ва кундузнинг хилқати , оламда кўпайиш, инсоннинг пайдо бўлиши ва бошқалар хусусидадир. «Фуссилат» сураси, 9-оятга кўра Ер 2 кунда яратилган. Мухаммад сурасининг 3-8-оятларида чорванинг егулик учун эканлиги, одам ўз жисмоний ва нафсоний қудратини сақлаш учун овқатланиш лозимлиги зикр этилади. «Қоф» сураси. «Аниқки, биз осмонлар ва ерни хамда уларнинг ўртасидаги бор нарсани олти кунда яратдик ва бизни хеч қандай чарчоқ ушлагани йўқ». «Ар-рахмон» сурасида: «У зот осмоннни баланд қилиб қўйди ва сизлар тош тарозида туғёнга тушмасликларингиз учун мезон-тарозини ўрнатди. Ерни у зот жамиийки жонзотлар учун паст-текис қилиб қўйди. Бунда адолат

мезони бўйича амал қилишга даъват этилади. Оллох икки шарқнинг хам, икки ғарбнинг хам парвардигоридир». «Ат-талоқ» сураси. 12-оятда айтиладики, худо етти осмонни устма-уст яратди ва худди шундай ерни хам. Унинг фармони хамма мавжудотларга қўлланилади. «Луқмон» сурасида қуйидагича ёзилган: «Оллох осмонларни сизлар кўрадиган устунларсиз яратиб, сизларни тебратмаслиги учун ерда тоғларни барпо қилди ва унда хар турли жондорларни тарқатиб, ёйиб юборди. Яна биз осмондан сув-ёмғир ёғдириб, ерда хар турли фойдали ўсимликларни ўстириб қўйдик». «Худ» сурасидаги «Од» қавми тимсолидаги «Од» қавми ерларига уч йил ёмғир ёғмай қурғоқчилик бўлиб, уларнинг қирилиб кетишига оз қолган. Улардан баъзи бир кучли қавмлар яшаши кўрсатиб ўтилган, «Шуаро» сурасидаги Нух пайғамбарнинг кемасида одамлар билан бирга хайвонлар, паррандалар хам жон сақлаб қолишганлари кўрсатиб ўтилган. Ҳар кунлик хаётда инсон мухитидаги нарсалар ва ходисалар табиий эканлиги, қадимдан тақдир «саъду нахс»и ва осмон мўъжизаси бўлмаганлигидан далолатдир. Юсуф Мурувва Қуръоннинг 61-ояти математикага, 64-ояти физикага, 5-ояти ядро физикасига ва 68-ояти нисбийликка (нисбийлик назарияси) доир эканлигини таъкидлайди. Маълум бўлишича, биология фанининг кашфиётлари Қуръонда қачонлардир исботланган экан. Унда эволюцион таълимот баён этилган, организмларнинг хужайравий тузилишига ишора қилинган, микроблар хақида «хикоят» мавжуд. «Ва пайдо қилдик ундан хар бир тирик нарсани» (21, 31). «Одамни яратдик гўзал сифатда» (95, 4). «Бир соат илм билан шуғулланиш бир неча ибодат қилишдан афзалдир, бир кун илм мутоала қилиш бир ой рўза тутишга нисбатан манфиатлидир» - шундай дейилади пайғамбаримиз хадисларида.

Инсон учун икки маъқула – меъёр белгиланган: мижоз – халол, ғайримижоз – харом. Икки бу маъқула яна «мамнуъият» ва «ризоият» каби турли даражаларга эга бўлиб, шуларга боғлиқ равишда савоб ва гунох ишлар белгиланган. Шахслар ахлоқан покиза, виждонли, адолатли, шарафли, жасур ва хақиқатгўй бўлишлари керак. Маданий меросимиз хам талаб қилади: «ўғрилик қилма», «ўлдирма», «ёлғон айтма», «ўзингнинг яқинларингни дўст тут», «Ота-онани эхтиром қил», «инсонни мусибатга қўйма», «эзгу фикрли бўл». Қуръон қуйидаги сўзлар билан тугаллайди: «Шайтон одамлардан узоқлашсин, хох у жинлар жинсидан ва хох у одамлар жинсидан бўслин». Бизнинг давримизда одамлар анъаналарини бир мунча унутганлар, ер, сув, хаво ва табиатнинг бошқа унсурлари хақидаги тасаввурларини қўлдан бериб қўйдилар. Бу шох асарни ўрганиш ва келажак эгалари бўлмиш ёш авлодга ўргатиш, атроф-мухитга, табиатга бўлган эътиборни, табиатдаги барча жонзотларни авайлаш ва асраш экологик эътиқод, экологик онг ва экологик маданиятни кўтаришга катта ёрдам беради.

Похожие

Авесто хақида бир неча сўз ёки ибтидоий жамоа даврида табиат мухофазаси

Умуминсоний ва миллий бойликларнинг шахсни шаклланишидаги ахамияти

Тарбия назарияси ва амалиёти асослари

Оила - мукаддас даргох

Табиатнинг хилма-хиллиги. Табиат зоналари