Ўкитувчининг бадиий сўз санъати - Педагогиka - Рефераты

Ўкитувчининг бадиий сўз санъати

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

56 KB

Ўкитувчининг бадиий сўз санъати Режа: 1. Бадиий сўз санъати ва унинг ижтимоий ўрни тўғрисида. 2. Нутқ техникаси тўғрисида. 3. Ўқитувчи нутқининг хусусиятлари тўғрисида.

Бадиий сўз санъати ва унинг ижтимоий ўрни тўғрисида . Сўзнинг бойлиги ниҳоятда кенг туғма таландир. Ўз фикрини баён этишда бадиий тасвир воситаларидан ўринли фойдаланилган, сўзларнинг муқобилларидан кенг ишлатиладиган ўз фикрини ифодалашда шеърлар, ғазаллардан фойдаланиб гапириш қобилиятига эга бўлган ўқитувчилардир. Маталлар, мақоллар ўрнини фойдаланадиган ўқитувчининг сўз санъатига эга бўлган. Сўз санъатининг жарангли ҳамла юмшоқлиги, силлиқлиги хусусийлиги-товуш аппаратининг чарчаши, товушда бўлган бузилишлар орқали юзага келади. Чунки педагог 50% иш вақтида оддий сўзлашишдан юқорироқ, баландроқ тонда гапиради. Шунинг учун жадвални тузишда ўқитувчи 3-4 соат ичида чарчаб 1 соат ичида товушни тиклаб олишни ҳисобга олиши керак. Катта стажли ўқитувчи учун товуш икки соат ичида чарчайди ва икки соат ичида тикланади. Шунингдек, қуйидаги маслаҳатлар берилади. Монотон нутқ-товуш аппаратини чарчатади. Чангдан ўзини эҳтиётлаш зарур, совуқ ҳавода (маърузадан сўнг) тез юрмаслик тез оғизни ёпиб бурун билан нафас олишга ҳаракат қилиш. Дикция сўзларнинг товушларнинг ва бўғинларнинг аниқ, равон талаффуз этилишидир. Нутқдаги камчиликлар органик ва неограник бўлиши мумкин. Дикцияни такомиллаштиришни артикуляция билан боғлиқ ички нутқ органининг ҳаракати билан боғлиқ, нутқдаги камчиликларни тўғрилаш учун ифодали ўқиш бўйича вузлар учун қўлланмалар фойдаланиш мумкин. Ритмика нутқининг тезлиги, ўқитувчининг идеал хусусиятлари билан маърузанинг мазмуни билан боғлиқ бўлади. Ўрта ҳисобда бир мунча 120 сўз бўлиши мумкин. Мавзунинг мураккаб қисмини ўқитувчи секинроқ ифода этади. Қолганини эса тезроқ маъруза ифодали бўлиш учун логик ва психологик паузалардан маҳорат билан фойдаланиш зарур, логик паузалар саводхонликни билдиради. Психологик паузалар ёрдамида маъруза жонли ўтади. Пауза темп ва нутқнинг бирлашгани интонацияни келтириб чиқаради. Интонауция овознинг баланд-пастлиги. Термин (маълум тушунча аниқ айтиладиган).

Педагогика тарихида турли маҳоратли ўқитувчилар бўлиб ўтган. Булардан А.С.Макаренко, Юсуф Хос Ҳожиб ва бошқалар. Ўқитувчилар ўз касбини турли усулда юритишлари мумкин, аммо ҳозирги даврда «Ўқитувчи тонида гапирмоқ ўқитувчи товушнинг темир ноталари тарқалмоқда. Улар нима билан? Нима орқали пайдо бўлган?. Бўлажак педагог юқоридаги ҳолатларни қилмаслик учун нимани билиш керак? Ўқитувчининг нутқи ўқувчиларнинг таълим-тарбия талабларини бажариши керак. Ўқитувчи ўз нутқининг мазмунига таъсир этишга жавоб бериш керак. Педагогик нутқ қуйидагиларни таъминлаб бериши мумкин. а) педагог ва ўқувчилар ўзаро таъсир этиш ва мулоқотнинг натижалилиги. б) фаолият мотивларининг тушунчаларини тўғрилаш ва шакллантириш мақсадида ўқитувчи болаларнинг тафаккурига, ҳис-туйғуларига ижобий таъсир этиши керак. Нутқ инсон ҳаётида жуда муқим роль ўйнайди. Чунки биз жамиятда яшар эканмиз шу жамиятда ўз мақсадларимизни амалга оширишда оилада, мактабда ва ундан кейинги муассасаларда ўз нутқимиз орқали мулоқотда бўламиз. Нутқни амалга оширишда нафас олиш деофрагматик нафас олиш, тил, товушнинг роли, ритмика, тембр каби тонлар ҳисобга олинади. Тон типик овоз, оҳанг. Тембр товушни ўзига хос сифати Диофрагма-анатомия кўкрак қафасининг қулоқ бўшлиғидан ажратиб турадиган парда, девор. Нутқни амалга ошириш, яъни мулоқотда бўлиш учун аввало инсонда онгнинг мукаммаллиги . Психик жиҳатдан соғлом ҳамда тилида нуқсоннинг баландлиги тиниқлиги, равонлиги ҳамда ёқимлилиги ҳам муҳим роль ўйнайди. Тилда яъни сўзда дикция паразит сўзларнинг иложи борича ишлатмаслиги бу сизнинг мулоқотингизга салбий таъсир этади. а) таълим бериш жараёнида билимларни тўлиқ тушуниш ва мустаҳкамлашни ўзлаштириб олиш. б) ўқувчиларни амалий ва ўқув фаолиятини самарали ташкил этиш. Ўқувчи нутқи қуйидаги талаблар, педагогик функциялар билан белгиланади. Асосий функциялардан бири бу билимларни тўлиқ

ўзлаштиришни таъминлаб бериш. Чунки педагог ўз нутқи орқали мавзуни эшитишни таъминлаб бериши керак. Янги билим беришда ўқитувчи ўз нутқи орқали фақатгина янги билимларни бериб қолмасдан балки ўқувчиларнинг ҳис-туйғуларига ҳам таъсир этиши керак. Бошқа функциялардан бири бу ўқувчиларни ўқув фаолиятининг самарадорлигини таъминлаб бериш. Чунки педагог ўз нутқи орқали мавзуни эшитишни таъминлаб бериши керак. Кейинги функция ўқувчи ва ўқитувчи орасидаги ўзаро муносабатнинг самарадорлигини таъминлаб бериш. Нутқ муносабатларини таъминлаш тўғрисида буюк педагог А.С.Макаренко тажрибасини мисол қилиш мумкин. У ўқувчилар билан муносабатини қуйидаги принциплар асосида ўрнатган. «Мумкин қадар кўп одамга талаблар қўйиш керак ва мумкин қадар унга ҳурмат бўлиш керак. Буюк педагог вазиятга қараб жаҳлдор, қувноқ, хурсанд, хушчақчақ, хомуш, қаттиққўл, обрўли, юмшоқ бўлиши мумкин эди. Ўқитувчи нутқининг ўзига хослиги ўқувчиларга йўналганлиги билан белгиланади. Кузатувчан ўқитувчи мавзуни тушунтиришда ўқувчиларга қандай қилиб таъсир этишни ҳисобга олган ҳолда иш юритади. Айрим ўқитувчиларда товуш табиатан берилади, аммо бу жуда кам учрайди. Яхши товуш махсус машқларсиз йиллар ўтган сари бузилади, ўзгаради. Аммо ҳар бири кучли очилувчан товушга эга. Товуш аппарати уч бўлимдан генератор. Энергетик, резенатор. 1. Товуш ҳосил бўлиши товуш кучи билан боғлиқ. (нутқ аппарати органлари билан боғлиқ). 2. Товуш жарангдорлиги учун полисти бўлиши керак.(товушни турли масофага юбориб баланд-пастлигини ўзгартириш). 3. Товушнинг ўзгарувчанлиги, эгилувчанлиги ва ҳаракатчанлиги товушни ўзгартира олиш, товушнинг балнд-пастлиги (М.Галкин). 4. Диапазон товушнинг ҳажми чегараси энг баланд ва энг паст тон билан белгиланади. 5. Тембр товушнинг ёрқинлиги.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. С . Иномхўжаев . бадиий ўқиш асослари . Тошкент.1973 й. 2. С.Иномхўжаев., Л.Хўжаева Бадиий сўз санъати. Тошкент.1972 й. 3. С.Иномхўжаев. Ифодали ўқишнинг назарий асослари. Тош.1972 й. 4. Ш.Азаров. тарбиялаш маҳорати. Тошкент. 1991 й. 5. Н.Головин. Основў культурў речи. Москва.1992 йил. 6. www.ziyonet.uz

Похожие

Ўкитувчининг коммуникатив кобилияти дарсда хал этиладиган масалалар

Нутк техникаси ва маданияти

Педагогик техника ҳақида тушунча. педагогик техникани шакллантириш услублари

Педагогик технологиялар бўйича изоҳли таянч сўз ва иборалар

Таълим усуллари