Ижтимоий педагогика фани хакида умумий маьлумот - Педагогиka - Рефераты

Ижтимоий педагогика фани хакида умумий маьлумот

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

71.5 KB

Ижтимоий педагогика фани хакида умумий маьлумот Р е ж а 1. Ижтимоий педагогиканинг объекти ва предмети. 2. Ижтимоий педагогиканинг функциялари. 3. Ижтимоий педагогика моҳияти ва масаласи.

Келажакда Ўзбекистонни юксак даражада тараққий этган иктисоди билангина эмас, балки билимдан, маънавий жиҳатдан етук фарзандлари билан ҳам жаҳонни койил қилиш лозим. Комил инсон–етук шахснинг шаклланишида Кадрлар тайёрлашнинг миллий модели ва дастури ҳал қилувчи роль у йнайди. Миллий модел ва дастур мақсад ва вазифаларини амалга ошириш ўз Ватанига фидокор, истиқлол ва демократия ғояларига садокатли шахсни шакллантиришга хизмат қилади. Ижтимоий–сиёсий ҳаётда онгли равишда катнашадиган, ижтимоий жараёнларга фаол таъсир кўрсатадиган. Ўз мамлакати такдири учун маъсул бўлган шахсни тарбиялаш–Кадрларни тайёрлаш миллий дастурининг бош мақсадларидан биридир. Милий истиқлол ғояси, ўз моҳиятига кўра, ҳалкимизнинг асосий мақсадларини ифода этадиган, унинг утмиши билан келажагини боглайдиган, унинг асрий орзу–умидларига етишишга хизмат қиладиган ғоялар тизимидир. Миллий истиқлол ғояси:  Ўзбекистон Республикасининг Конституциясига, миллий ва умуминсоний кадриятларга, демократия прин ц пларига асосланади;  ҳалкнинг асрлар давомида шаклланиб келган юксак маънавиятини, унинг анъаналари ва одатларини, буюк аждодларимизнинг умрбоқий меросини ўз ичига олади;  Эзгулик, адолат ва ҳақиқат, озодлик ва мустақиллик ғояларини, ҳалк ишончи ва эътикодини ифодалайди;  Ватаннинг гуллаб – яшнашига, Ватанда тинчлик таъминланишига, ҳалк фаровонлиги ошишига хизмат қилади;  Жамиятнинг ҳамма аъзоларини, барча аҳоли катламларини миллий ғоя – Ўз бекистоннинг буюк келажаги мақсадларига эришишга сафарбар қилади;

 Миллатидан, тили ва динидан катъий назар, ҳар бир фукарода миллий ифтихор ва кадр – қиммат туйғуларини, Ватанга мухаббатни, ўзаро ҳ урматни, мустақиллик ғояси ва демократияга садокатни тарбиялаши керак;  Маърифатпарварлик орқали жамоатчилик онгида тара ққи ёт, эрк ва миллий истиқлол ғояларини шакллантиради. Миллий истиқлол ғояси–ҳар бир ватандошимиз, унинг оиласи, бутун жамият учун Ватан олдидаги бурч ва масъулиятини бажаришнинг маънавий мезонидир. Миллий истиқлол ғояси ана шу талабларга жавоб берганидагина қ уйидаги асосий вазифаларини бажаришга қодир бўлади:  Фукароларнинг ёт ғоялардан мустақил дунёкарашини ва эркин тафакк у рини, прогрессив ижтимоий онгни шакллантириш;  Ижодий, эркин фикрлайдиган, ўз билимлари ва кучларига ишонадиган шахсни тарбиялаш;  Одамларнинг, айни қ са ёшларнинг, юксак озодлик ва тара ққ иёт идеалларига ишончини мустаҳкамлаш, чинакам гуманистик эътикодлар мустаҳкамланишига хизмат қиладиган юксак ахлоқий муҳитни яратиш;  Ватандошларимизнинг ўзлигини англаши, айниқса миллий ифтихор ва қ адр – қиммат туйғулари, тарихий хотирага садо қ ат, ватанпарварлик, му қ аддас қ адриятларимизга авайлаб муносабатда бўлиш туйғулари ўсишига ёрдам бериш;  ҳалкда ор – номус ва ҳалоллик, сахийлик, камтарлик ва бошқа шу каби ахлоқий фазилатларини ривожлантириш;  Кўпмиллатли ҳалкимиз онгида ‘‘Ўзбекистон – умумий Ватанимиз’’ деган эътикодини шакллантириш ва ривожлантириш. Мамлакатимиз келажаги учун Олий мажлиснинг IХ сессиясида қабул қилинган Кадрлар тайёрлаш бўйича миллий дастўрнинг амалга оширилиши жуда муҳим аҳамиятга эга -дейди Президентимиз

И.А.Каримов . Бу дастўрни бажариш учун жавобгар кишилар олдига мен қуйидаги вазифаларни куймокчиман: Таълим тизимида мазкур тажриба қандай ўтаётганини ва унинг дастлабки натижаларини чуқур таҳлил этиб, таълим андозалари, ўқув режалари ва дастурлари мазмунига ислоҳотларнинг бош мақсадидан келиб чиққан ҳолда, яъни янги авлодни камол топтиришга қаратилган зарур тузатишлар киритиш даркор. Ана шу вазифаларни бажариш ижтимоий муносабатларни уйғунлашувига хизмат қилади, даврнинг тобора ошиб бораётган талабларига жавоб беришга қодир бўлган мутлако янгича типдаги шахснинг шаклланишини таъминлайди. Миллий ғояъни руёбга ошириш жараёнида узлуксиз таълим тизимларини, кўпрок ҳалк педагогикасида, ўйинларда ва шу кабиларда ўз аксини топган прогрессив миллий, маънавий – ахлоқий кадриятлар ва нормаларни қайта тиклаш, ривожлантириш ҳамда ҳозирги ҳаётга, ўқув – тарбия ишларига жорий этиш билан чамбарчас боғлиқдир. Ҳар бир инсонинг шахси таълим, ижтимоий муҳит таъсирида шаклланади. Натижада у ижтимоий жихатдан аҳамиятли бўлган вазифаларни бажаради,ижтимоий ролни ўзлаштириб олади, ўзининг қизиқиши, қобилиятини ижодий мулохаза қилиб кўради, жамиятнинг бошқа аъзолари билан мустақил муносабатга киришади ва шу тариқа шахснинг ижтимоийлашуви юз беради. Ижтимоий педагогика маънавий – маърифий фаолиятнинг алоҳида соҳаси сифатида унинг оммавийлиги, барча аҳоли ўртасида миллий истиқлол ғояларини тарғибот – ташвиқотини кенг олиб бориш имкониятини беради. Ижтимоий педагогика предмети санъатдан шахсга таъсир этадиган ғоявий –эмоционал воситалар комплексидан кенг фойдаланиш билан фарк қилиб туради. Ижтимоий педагогика Ўзбекистонда ҳам, дунёдаги бошқа мамлакатларда ҳам узоқ ва чукур анъаналарга эга. Шунга карамай совет даврида ижтимоий педагогика ютуқлари эътиборга

олинмади. Бундай муаммоларни шахсга, ҳамкорлик анъаналарига, рахм– шавқатга, миллий анъаналарга бефарқ бўлиш ҳолатлари билан изоҳлаш мумкин. Бу ижтимоий тарбия соҳаси мутахассислари олдида турган вазифаларни мураккаблаштириб юборади. Шунинг учун ҳам ижтимоий педагогикани ривожлантириш ва мазкур йўналишда мутахассислар тайёрлаш муҳим аҳамият касб этади. Мана шунинг учун ҳам ижтимоий педагогика янги соҳа сифатида фақат ижтимоий– педагогик мутахассислар давлат ва жамоат органлари бошқармаларинигина эмас, балки мутахассислар тайёрлайдиган тизимни, шунингдек ижтимоий– педагогик фаолиятининг илмий–тадқиқот базасини ҳам ўз ичига олади. Ижтимоий педагогика яқин келажакда ўқитувчи ёки тиббий ходим сингари оммавий касбга айланади, чунки айрим оламнинг ижтимоий касаллигини олдини олиш ва маънавий –ахлоқий оғишини даволаш «ижтимоий эпидемия»га қарши курашга нисбатан анча осондир. Ижтимоий педагогикани фан сифатидаги хусусиятларини англаш учун унинг тадқиқот объекти хусусиятларини ўрганмок лозим. Шу сабаб фанда тадқиқот объкти ва предмети тушунчаси мавжуд. Ижтимоий педагогиканинг тадқиқот объекти за предметини таҳлил қилишдан аввал ижтимоий педагогика терминининг ўзига аҳамият бермоқ керак. Бу термин ижтимой ва педагогика сўзларидан ташқил топиб, уларнинг маъносини ўзида жамлайди. Бу бирлик фанда дифференса ц ия ва интегра ц ия ҳодисалари билан биргаликда намоён бўлади. Янги билимларни ўсиши илмий фикрларни реал ҳаётга тадбиқ этилиши, янги муаллимларни юзага келиши жамиятни илмга эхтиёжини юзага келтириш даражаси фаннинг дифференсацияси ва махсуслаштириш тенденцияси кузатилади. Чунончи асосий фан мустақил ривожланувчи хусусий тармоқларга ажратилади. Шунингдек бир қатор муаммоларни ҳал қилишда тўплам нуктаи назардан бир объектни ўрганувчи мустақил фан бирлигини ўзида намоён қилувчи интеграция ҳодиса кузатилади. Масалан: педагогикани бошқа фанлар билан алоқасида тадқиқотнинг

мустақил объектлари алоҳида кузатилади: фалсафа билан биргаликда таълим фалсафа психология билан ўзаро муносабатда психоло- педагогика, сиёсатшунослик билан бирликда. Бундай мисолларни кўплаб келтириш мумкин. Педагогикада кейинги вактда дифференция ҳодисаси етарли даражада кучайди. Педагогиканинг мустақил фан сифатидаги тармоқлари мактабгача педагогика, махсус педагогика, профессионал педагогика ривожланиб, такомиллашиб бормокда. Ижтимоий педагогика шулар жумласидандир. Ижтимоий педагогиканинг тадқиқот объекти педагогика ўрганадиган жараён ва вокелик бўлиб, у масалани муайян, ўзига хос аспектда кўради. Унинг ўзига хослиги эса «ижтимоий» деган сўзда ифодаланган. Ижтимоий педагогиканинг объекти инсоннинг ижтимоийлашув жараёнидир. Халкнинг бой мероси, педагогикасидан, фан, маданият, жамият ютуқларидан фойдаланиб, ижтимоий педагогика ўз назариясини, методи ва технологиясини ишлаб чикади. Ижтимоий педагогика давлат ва жамият институтларининг маънавий маърифий марказлари фаолияти соҳасидир, бу ерда янги кадриятлар санъати шакллантирувчи ва бирлаштириб турувчи фаолият жамланади. «Ижтимоий» тушунчасида одамларнинг бирга яшаши билан боғлиқ жараёнлар ифодаланган, аммо уларнинг мулокати ва ўзаро алоқалари турли шаклларда бўлади. Демак, педагогика ўсиб келаётган авлод тарбияси ва таълими тўғрисидаги фан бўлиб, ижтимоий педагогика эса жамият аъзосини тарбиялаш ва унга таълим бериш тўғрисидаги фандир. Ижтимоий педагогика жараён ва ходисаларни маълум специфик аспектда ўрганади. Педагогик билимларнинг бу янги тармоғи спецификаси «ижтимоий» сўзида намоён бўлади. «умуминсоний тушунча инсонлар ҳаётий фаолияти, уларнинг ўзаро мулоқот» формалари бўлган нарса-ҳодисаларни ўзида жамлайди. Шундай қилиб, педагогика ёш ўсиб келаётган авлодни тарбияловчи ва таълим берувчи

фан асослари ижтимоий педагогика таълим-тарбия жараёнида боланинг жамият ҳаётига киритишни таъминлайдиган аспектни тадқиқ этади. Инсонни атрофдаги муҳит билан ўзаро алоқасига таъсири асосида ривожланишини унинг ижтимонйлашиш жараёни деб таъкидлаш мумкин. Зеро ижтимоий норма -маданият қадр-қимматлар эгаллаши лозим шунингдек бу жамиятда инсонни ўз қобилиятларини реализация қилиниш, назорат қилиш ижтимоий тажрибани эгаллаш (билимлар, қадр-қиммат, хулк-атвор коидалари) жараёни ижтимоий ҳодиса деб номланадн. Болани ижтимоийлаштириш мураккаб ва давомли ҳодисадир. Бир томондан ҳар қандай жамият ўзининг ривожланиш этапида маълум ижтимоий, маънавий кадр- қиммат, ўзини тутиши, ахлоқий қонун-коидалар, нормалар ишлаб чикади. Жамият бир авлод шу жамиятдаги қонун-қоидаларни эгаллаб унинг тенг хуқуқли аъзоси сифатида яшаб, фаолият кўрсатишни кўзда тутади. Бунинг учун жамият таълим-тарбия нормаси орқали шахсга таъсир кўрсатади Иккинчи томондан, атрофдаги оламда содир этилаётган турли ҳодисалар унинг шаклланишга таъсирини кўрсатмай колмайди. Жамият ўзаро муносабатда бўлган ўзаро ҳаракатланадиган хилма-хил ижтимоий институтларни ўзида намоён қилади. Шулар орқали бола томонидан ижтимоий нормаларни эгаллаш жараёни амалга ошади. Б у лардан баъзилари болани ривожланиши ва ижтимоий шаклланишига таъсир кўрсатади, бошқалари эса унинг шахсий сифатларини шаклланишига ижобий таъсир кўрсатади. Бундай ижтимоий ин ст итутлар қ аторига оила,таълим, маданият ва дин киради. Ўз қобилиятини инсон жамиятда к ўплаб қ уй и даги жараёнларда амалга ош ир ади; А) Инсонни жамият билан ст ихияли ўзаро муносабатда ва унинг ҳаётий жабҳаларига стихияли таълим жараёнида.

Б) Инсонларни у ёки бу категориясига давлат томонидан педагогика нимани ў ргатади ? Ижтимоий педагогика инсонларнинг бутун эгал л аётган , давом этаётган , амалга оширадиган ижтимоий тарбияъни таъсир кўрсатиш жараёнида. В) Инсон ривожланиши, уни тарбиялаш учун қ улай шарт— шароитлар яратиш. Г) Инсон ўзини тарбиялаши ва ривожлантириш жараёнида. Шундай қилиб, ривожланиш инсонни шаклланиш жараёни, ижтимоийлаштириш-конкрет ижтимои й шароитлар асосида ривожлантиришдир. Инсон тарбияси асосан оилада амалга оширилади. Бу холатда биз оилавий педагогика объекти бўлган оилавий хусусий тарбияларида мулохоза юритамиз. Тарбиялаш диний идоралар орқали амалга ошади. Бунда конфессионал тарбияга дуч келамиз. Тарбиялаш давлат ва жамият томонидан шу ма қ садда ташқилотлар орқали юзага келади. Бу ижтимоий педагогика тадқиқот объекти бўлган ижтимоий тарбиялаш жараёни хусусида фикрлаймиз. Ижтимоий тарбиялаш сиёсатшунослик, ижтимоий: жараённинг таркибий қисми ҳисобланади. Ижтимоий педагогика матнда уни ижтимоийлаштириш билан бориш олдида ўрганади яъни, планета, мамлакат мактаблардаги инсон тарбиясига ижтимоий омиллар таъсир этиш , ишлаб чикариш тарбиясида оила, оммавий ахборот воситалар, атрофда одамлар билан мулоқот ў рнини кўриб чи қ ади . Ижтимоий педагогикани нима учун ўрганиш лозим ? Ижтимоий педагогика - фаннинг шундай таркибики , унинг воситасида: Биринчидан , инсон ҳаётда маълум сабаблар асосида юзага келган ҳ одис а лар ў рганилади. Иккинчидан , инсоннинг ривожланиши учун қ улай шароитлар яратишни кўзда тутади.

Учинчидан , таъсир этувчи ҳодисаларни нг олдини олади. Ижтимоий педагогика ўқув предмети сифатида ижтимоий педагогик фаолият тасвирини ҳарактерлайдиган вазифани амалга оширади. Бу вазифани амалга ошириш ижтимоий педагогикани ў рганиш жараёнида талабалар томонидан бир қ атор ма қ садларни амалга ошир и шни кўзда тутади: маълум доирадаги назарий билимларни эгаллаш ва б у ларни амалда қў ллаш муаммони олдиндан кўриш ва ечишга субъект ва ижтимоий жараёнга кўра ижтимоий гумани с тик муносабатларни шакллантириш. Ижтимоий педагогика ижтимоий тарбия муаммосини ўрганади. Бу ижтимоий пеагогика ўқув к у рсини т у зилишини ўзида акс эттиради. У ижтимоийлаштириш жарёнини ижтимойи педагогик ҳодиса сифатида ўрганади. Ижтимоий педагогика педагогиканинг мустақил бир бўлаги бўлиб, у кишилар жамоаси ҳамда алоҳида шахсларга таълим-тарбия жараёнидаги ижтимоий муаммолар, уларнинг келиб чиқиш сабаблари ҳамда бу муаммоларнинг бартараф этилишининг назарий ва амалий жиҳатларини ўргатади. Ижтимоий педагогика фани ижтимоий шахснинг ўзига хос миллийлик томонларини тарбия жараёнида ўргатиб боради. Педагогика ва социал педагогика бир-бирига жуда боғлиқ, лекин улар нинг фарки шундаки, Педагогика фани ижтимоий шахснинг фақат таъ лим ва тарбияси билан шуғулланади. Ижтимоий педагогика эса бола шахсини ва унинг болалигини ҳимоя к;илади. Ижтимоий педагогика фанининг мақсади ва вазифаси. Педагогик социология фан ин инг мақсади жамиятдаги ҳар бир шахснинг ҳаётида учрайдиган ижтимоий муаммоларни бартараф этиш ва ҳал к;илишдан иборат. Таълим ва тарбия масалалари билан шуғулланиш, кексалар, к ари я лар, касал ва боқувчисини йўқотганлар, мехрибо н лик уйида тарбияланаётган болалар холидан хабар олиш. Шу жумладан фохишабозлик, н аркомания ва қонун б у зарликка қарши

к у рашиш. Бу иллатлардан жамиятни, айниқса келажак авлодни ҳимоя қилиш зарур. Ижтимоий педагогика фа ни нинг вази фаси қуйидаги 4 бос қ ични ўз ичига олади. 1. Болани ва ў смирни ҳақиқатг ў й қилиб тарбиялаш ва вояга етказиш; 2. Шахснинг мустақил фикрлай олиши, муаммога дуч келганида уни мустақил равишда ҳал қила олиши ва ўз муносабатини билдириши; 3. Атрофдаги киш и лар билан эрки н ва мадани й холда муомала қилишни ўргатиш; 4. Ҳаётдаги ўз олдига қўйган мақсад ва вазифаларини онгли равишда тушунишга ўргатиш; Ўзбекистонда ижтимоий педагогикани тиклаш ва уни янги босқичга кўтариш учун хорижий мамлакатлар тажрибасини ўрганиш, бу соҳадаги илмий билимлар ва миллий тадбирларни ривожлантириш бу жараён давомида юзага келадиган муаммо ва қийинчиликларни таҳлил қилиш ҳам катта роль ўйнайди. Ижтимоий педагогика ва ижтимоий ишларнинг ривожланиш тарихи жуда яқин. Энг аввало, уларни одамларга алоҳида ғамхўрлик ва эътибор талаб этадиган маданий–тарихий анъана бирлаштириб туради. Ижтимоий педагогика ва ижтимоий ишларда рахм–шавқат, «хайрия», «ёрдам» каби тушунчалар жуда кўп ишлатилади. Аммо уларнинг аниқ ифодаланган ўзига хос жихатлари ҳам бор, мамлакатимизнинг дастлабки ривожланиш босқичида улар расман тан олинган институт сифатида намаён бўлди, масалан, ижтимоий ишлар аҳолини ижтимоий ҳимоялаш соҳасида ривож топди, ижтимоий педагогика эса, юқорида таъкидланганидек, таълим тизимида ва ёшлар ишлари бўйича қўмита муассасаларида ривожланди. Ижтимоий педагогик ва ижтимоий ходимлар фаолияти аста-секин кенгайиб, бири

иккинчисини тўлдира борди. Ишларини узвий равишда қўшиш, яъни маънавий–мафкуравий, маърифий фаолиятини педагогика билан бирга олиб бориш учун зарур шароит яратиш лозим. Бу ижтимоий педагогика соҳасидаги янги ижтимоий буюртма бўлиб, тадқиқот ишларини йўлга қўйишда ҳақиқий жўшқинлик касб этади. Кўпгина мустақил фанларнинг бирлашиб бир объектни ҳар хил нуктаи назардан ўрганганда интеграция муаммоси кузатилади. Масалан, педагогиканинг бошқа фанлар билан тўқнашиши натижасида яна мустақил фанлар юзага келди. Философия билан таълим философияси, социология билан таълим ва тарбия со ц иологияси, психология билан педагогик психология. Ижтимоий педагогика педагогикадан ажралиб чи қ ди. Унинг к у з а тув марказида педагогикада ў рган и ладиган барча жараёнлар намоён бўлади. Ижтимоий педагогика алоҳида фан ва амалий фаолияг соҳаси сифатида боланинг ижтимоий муҳитда ривожланиши (социумда ривожланиши) билан шуғулланади.

Похожие

Ижтимоий педагогика фани хакида умумий маълумот

Ижтимоий педагогика асослари

Жаҳон педагогика фани ривожланиш тарихи баёни

Педагогика фани, предмети ва асосий тушунчалари

Педагогика тарихи фани ўқув предмети сифатида