Ўқитувчи ва ўқувчи ўртасидаги мулоқат - Педагогиka - Рефераты

Ўқитувчи ва ўқувчи ўртасидаги мулоқат

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

67 KB

Ўқитувчи ва ўқувчи ўртасидаги мулоқат Режа: 1. Дарс жараёнида ўқитувчи ва ўқувчилар ўртасидаги мулоқот. 2. Ўқувчилар жамоасида уларнинг эътиборларини жалб этиш. 3. Ижодий кайфиятларини яратишда ўқитувчи мулоқотининг таъсири. 4. Мулоқот жараёнини бошқариш услублари.

Изланишларнинг кўрсатишига педагогнинг ўқувчиларга нисбатан бўлган ижобий муносабати, уларга тиниқ, босиқ тонда мурожаат қилиши ўқувчиларда эркинликни ҳис қилишда ёрдам беради. Ўқувчиларга нотўғри муносабатда бўлиш уларда ишончсизлик кам гап бўлишига, ўқувчиларда лаганбардолик каби ёмон фазилатлар шаклланишига олиб келади. Мулоқот – юнонча сўз, сўзлашув, суҳбатлашув, шахслараро суҳбат ва фикр олишув, оғзаки нутқ шакли икки ёки ундан ортиқ шахсларни сўзлашувидир. Ўқитувчи ва ўқувчи ўртасидаги мулоқот бўлиши учун ўқитувчида етарли даражада қобилиятга эга бўлиши керак, ҳамда ўз-ўзига доимо қуйидаги саволларни бериши ва унга жавоб беришга ҳаракат қилиши керак: Нимага ўргатиш, кимни ўргатиш, қандай ўргатиш керак. Нимага ўргатиш; а) илм-фандаги янгиликларни англаш, яъни фан терминлар тушуниш, ўқув предметини тўлиқ ўзлаштириш; б) малака, кўникма ва қобилиятни шакллантириш; в) ўқув предметлари ўртасидаги боғлиқликни амалга ошириш; г) ўқув мазмунини тушунарли тизим асосида қуриш. Кимни ўргатиш: а) ўқувчиларни баъзи психик хусусиятларини (эслаб қолиш, нутқи, фикрлаш. . .) ҳамда уларни қай даражада ўқимишли, тарбияли эканликларини аниқлаш; б) ўқувчиларнинг бир даражадан иккинчисига ўтишдаги қийинчиликларини олдиндан аниқлаш; в) ўқув-тарбия жараёнини ташкил этишда болаларнинг далиллари, фикрларини ҳисобга олиш; г) ўқувчилардаги турли психик ўзгаришлар ва ривожланишини ҳисобга олиб ўз педагогик мехнатини ташкил этиш; д) иқтидорли ўқувчилар билан ҳам ишлаш, якка ҳолдаги ишни ташкил этиш. Қандай ўргатиш; а) иш жараёнида ишлатиладиган куч ва кетадиган вақтни ҳисобга олган ҳолда ўқитиш ва тарбиялашнинг турли усулларини ишлатиш. Педагог ўқув тарбия иши жараёнида ўқувчилар билан алоқа боғларкан, улардан ўқитувчи ролининг ўзи тақоза этадиган даражада иззат-икром кутади. Педагоглар билан ўқувчиларнинг ўзаро муносабатлари ҳавосиз

бўшлиқда рўй бермайди. Ўқувчига нисбатан талабчанликни улар билан уйғун тарзда йўлга қўя биладиган педагог тарбиянинг мақсадларини рўёбга чиқариш учун энг қулай педагогик муҳитни ярата олади. Мулоқат жараёнларини ҳар доим ҳам барча вазиятларда ҳам сип-силиққина ва ички қарама-қаршиликларсиз юз беради деб тасаввур қилиш ярамайди. Агар педагог ўқувчилар психологиясини билса ва уни эътиборга ола борса, ўқувчининг қизиқишларини ва эътиқодини, ёшига хос хусусиятларини, илгари эгалланган тажрибасини инобатга олса, унинг истиқболи ва қийинчиликлари билан ҳисоблашган ҳолда иш тутадиган бўлса, маънавий англашмовчиларни бартараф этиши мумкиндир. Педагогнинг ўқувчига тарбиявий таъсир этишининг турли йўллари ва ўқитувчининг тарбияланувчилар идроки, ҳиссиёти, фаолияти ва тарбиясига таъсир этишнинг қандай имкониятлари бор? Ҳар бир ўз ишини бошловчи педагог таъсир этиш йўллари, ўқувчилар билан мулоқотда бўлиш ва уларга таъсир этиш йўлларини билиш зарур. Ижтимоий-психологик текширувлар ва педагогик мулоқот малакасига асосан иккита асосий коммуникатив таъсир этиш турларини ажратиш мумкин: ишонч ҳосил қилиш ва ишонтириш. Педагогнинг ҳар бир харакати ўқувчиларнинг муносабатлари, фикрлари, ҳиссиётлари, фаолиятларини шакллантиришга, яъни уларнинг психикаси ва хулқига ҳар тарафлама таъсир этишга қаратилган. Лекин ишонч ҳосил қилиш ва ишонтиришнинг психологик жараёни турличадир. Таъсир этишнинг ҳар бир йўли ўз спицфик характерга эга. Педагогик адабиётда «педагогик таъсир қилиш» термини қабул қилинган. Бу тарбияланувчининг тарбияси билан муносабатида унинг пассивлигин англатади. Лекин биз ўқувчи келажакда ҳар томонлама камол топган инсон бўлиб етишишини истасак, биз педагогик таъсир этиши юқори пағонага-педагогик ўзаро таъсир этишга айлантириши ва буни қайси йўллар билан амалга оширишимизни ўйлашимиз керак.

Педагогик таъсир кўрсатишнинг асосий усуллари, бу талаб, истиқбол, рағбатлантириш, жазолаш ва жамоатчилик. Талаб – тажрибада жуда кўп тарқалган усул бўлиб, таълим-тарбия жараёнида педагогнинг тарбияланувчига шахсий муносабатининг намоён бўлиши йўли билан хатти-ҳаракатларининг рағбатлантирилиши ёки тўхтатилишини таъминлайди. Талаб – Педагогик таъсир кўрсатишнинг бошлангич усули бўлиб, тарбияланувчиларда ўзига нисбатан масъулият ва талабчанликни ривожлантиришда алохида вазифани бажаради. Истиқбол-таъсир кўрсатишнинг жуда таъсирчан усули бўлиб, у болаларнинг хатти-ҳаракатларини, улар олдига қўйилган мақсадлар, уларнинг шахсий интилишлари, қизиқишларига айланади. Рағбатлантириш ва жазолаш – ўқувчиларни хулқ-атворига кузатиш киритиш, яъни фойдали хатти-ҳаракатларини қўшимча рағбатлаштиришни ва тарбияланувчиларнинг номаълум хатти-ҳаракатларини тўхтатишни таъминлайди. Жамоатчилик фикри-тарбияланувчиларнинг ижтимоий фойдали фаолиятини ғоят ҳар томонлама ва мунтазам рағбатлантириб боришни таъминлайди. Ўзаро фикр алмашиш билан таъсир кўрсатиш воситалари: ишонтириш, таъсир қилиш, ўзаро фикр алмашиш билан таъсир кўрсатиш. Ишонтириш педагогик таъсир кўрсатиш усули сифатида дарсларда ўқув ахбороти, ижодий суҳбатлар, мунозаралар шаклида қўлланилади, гуруҳ ва якка суҳбатлар, мунозаралар, сиёсий ахборотлар шаклида қўлланилади. Таъсир қилдириш киши психикасига назоратсиз кириб, унинг фаолиятида хатти-харакатлар, сабаблар, интилишлар билан амалга оширилади. Таъсир қилиш шундай бир психик таъсир кўрсатишни, киши уни онгининг етарли назоратсиз идрок этади. а) педагогик вазиятларни таққослаш ва умумлаштири, усулларини қўйиш;

б) ўқувчиларга якка индивидуал ҳолда муносабатда бўлиш, уларни мустақил ишларини ташкил этиш. Педагог тарбия вазифаларини амалга ошираркан, ўқувчиларга кўрсатадиган таъсир тарбияланувчилар кўриб, эшитиб ва бажариб бораётган мазмунларнинг муайян даражада ўзгаришни тақозо қилади. Ҳар хил ўкитувчи ўкувчиларга турлича даражада жуда ҳам хилма-хил тусда таъсир кўрсатади. Муомаланинг ўзаро бирликдаги ҳаракати ва коммуникатив жиҳатидан ташқарида унинг перцептив жиҳати –мулоқат иштирокчиларнинг унинг жараёнида амалга ошириладиган ўзаро идрок этиши юзага чиқади. Муомала иштирокчилари ўз онгида бир-бирларининг ички дунёсини қайта тиклашга, хис-туйғуларини, хулқ атворининг сабабини, ахамиятга молик объектларга нисбатан муносабатини фахмлаб етишга ҳаракат қилади. «Муомала чоғида сиз энг аввало кишидаги қалбни, унинг ички дунёсидан изланг», -деб ёзган эди К.С.Станиславский. IV . Ўқитувчи ўкувчилар билан бўладиган мулоқотида қуйидаги малакаларни эгаллаган бўлиши лозим: ташқи қиёфани назорат қилиш, нутқини эгаллаш, педагогик муносабат маданиятини эгаллаш. Ташкилотчилик маҳорати, ўкув-тарбия жараёнини бошқариш услубларини эгаллаш, ташкилотчилик маҳорати, ўқув-тарбия жараёнини бошқариш услубларини эгаллаш. Муносабатларни бошқариш услублари: 1.) Авторитар услуб. 2.) Демократик услуб. 3.) Либерал услуб. 1. Авторитар улуб: - ўзи якка ҳолда гуруҳ фаолиятини йўналишини белгилайди. - ўзи кўрсатма – буйруқ беради. - жавобгарликни ўз бўйнига олади. - Сўзсиз бўйсунишни даъво этади. - қаттиқ интизомни талаб этади.

- Айтилган нарсани тўлиқ бажарилишини талаб этади. - Гап қайтарганни, гап ўргатганни ёқтирмайди. Айтган ташаккури ҳам буйрукқа чиқади. Сўзлари қаттиқ ва қўпол. Бироқ бир масалани тушунтирмайди, лекин талаб этади. - Мулоқотга киришишнинг асосий шакллари, буйруқ кўрсатма бериш, қўлланма билан ишлаш, хайфсан эълон қилиш. - Муомалада қўпол, дағал. Дўқ-пўписали мажбур этиш, қўрқитиш, чўчиш орқали киришади. - Авторитар услубнинг ижодий томони фавқулодда вазиятлар ишлатилиши. - Муносабатни бу услубда бошқариши атрофдагилар учун қийин ёки оғир оҳвол. 2. Демократик услуб. - коллектив фикрига таяниб иш олиб боради. - коллектив фикрини, ташаббусини маъқуллайди, ривожлатиради. Бошқалар фикрига ҳурмат билан қарайди. - бошқалар фикрини ўзиники қилиб олади. - Мулоқотга киришишнинг асосий шакллари: илтимос, маслаҳат бериш, самимий муомала. 3. Либерал услуб. - ташаббуссиз коллектив ишига аралашмайди. Ҳамма масалаларни юзаки қараб чиқади. ўзининг фикри йўқ, жавобгарликдан ўзини четлатади. Иш натижаси билан қизиқмайди. - болаларга эътиборсизлик, беғам қарайди. - ўз ишига совуққон бўлиб қарайди. Таянч тушунчалар. Мулоқот, ўқитувчининг мулоқоти, мулоқотнинг ишонтириш ва таъсир этиш усуллари.

Адабиётлар: 1. Ражабов С Мустахассисликка кириш. Т., Ўқитувчи. 1991 й. 2. Тарбиявий иш методикаси. Л.И. Рувинский таҳрир автири. Т., ўқит. 1991 й. 3. Педагогик маҳорат асослари. «Маърузалар матни». М. М. Пирмухаммадова т., 2001 й. 4. Умумий психология. А.В.Петровский. Т., 1992 й. 5. М.Захарин ва бошқалар. Ўқитувчилик ихтисосига кириш курсига методик кўрсатмалар. Т. 1992 й. 6. И. Ильсен. Муомала саънати. Педагогик изланиш. Т., Ўкит. 1990 й. 7. Ижодкор ўқитувчилар изидан. Т.,1989 й. 8. www.Ziyonet.uz

Похожие

Ўқитувчи

Ўқувчи шахсининг ривожланиши ва тарбия

Ўkитувчи ва ўkувчи ўртасидаги мулоkот

Ўқитувчи профессиограмма ва психограммаси

Ўқитувчи самарадорлиги ўқитувчи профессионаллигини мезони