Интерфаол методлар - Педагогиka - Рефераты

Интерфаол методлар

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

261.5185546875 KB

Интерфаол методлар Режа: 1. « Видео топишмоқ» стратегияси 2. «Ягона давра» стратегияси 2. «Дебат» методи 3. «Ёзма иш» стратегияси 4. «Жадвал» график органайзери 5. «Инсерт» график органайзери

«ВИДЕО ТОПИШМОҚ» стратегияси Сўнгги йилларда педагогик фаолиятда турли ахборот воситалари (компьютер, телевидение, радио, нусха кўчирувчи қурилма, слайд, видео ва аудио магнитофонлар) ёрдамида таълим жараёни ташкил этилишига алоҳида эътибор қаратилмоқда. Ўқитувчилар олдида ўқитишда турли ахборот воситаларидан ўринли, мақсадли, самарали фойдаланиш вазифаси туради. «Видео топишмоқ» стратегиясидан фойдаланишда қуйидаги ҳаракатлар амалга оширилади: Видео лавҳалар намойиш қилингач, ўқувчи (тингловчи ва курсант)лардан лавҳада қандай жараён, ҳодиса ёки воқелик акс этганлиги, қайси бадиий асар қаҳрамони ёки тарихий шахс ифодаланганлиги юзасидан мушоҳада юритиш талаб қилинади. Видео топишмоқнинг жавобини топиш орқали ўқувчи (тингловчи ва курсант)лар ўрганиладиган янги мавзу ҳақида тасаввурга эга бўладилар. «ЯГОНА ДАВРА» стратегияси «Ягона давра» стратегияси ўқувчи (тингловчи ва курсант)ларда ўрганилаётган мавзу юзасидан мустақил, мантиқий фикрлаш, бошқалар томонидан билдирилаётган фикрларни тинглаш, уларни тўлдириш, шахсий фикрларини асослаш, хулоса чиқариш қобилиятини тарбиялашга хизмат Ўқувчи (тингловчи ва курсант)ларга ўрганилаётган мавзу моҳиятини тасвирий ёритишга ёрдам берувчи изоҳларсиз бир нечта видеолавҳа намойиш қилинади Ўқувчи (тингловчи ва курсант)лар ҳар бир лавҳада қандай жараён акс эттирилганлигини изоҳлайди Ўқувчи (тингловчи ва курсант) видео лавҳаларда акс этган жараён, ҳодиса ёки воқеликларнинг моҳиятини дафтарларига қайд этади Ўқувчи (тингловчи ва курсант)лар ўқитувчи томонидан берилган саволларга жавоб қайтаради

қилади. Мавзу юзасидан ҳар бир ўқувчи (тингловчи ва курсант)нинг фикрини билиш муҳим. Шунинг учун ҳар бир ўқувчи (тингловчи ва курсант) фикр билдираётганда унинг сўзини бўлиш, қўшимча қилиш ҳеч кимга, ҳатто ўқитувчига ҳам рухсат этилмайди. Стратегияни қўллашда қуйидаги шартларга риоя этиш шарт: Ўқувчи (тингловчи ва курсант)лар давра қуриб ўтиришлари, ўртага ташланган савол юзасидан ўз тушунчаларини баён этишлари Ўқувчи (тингловчи ва курсант)лар ўзларига навбат келишини кутиб ўтирмай, мавзу (савол, масала, муаммо) юзасидан фикрларини айта олишлари Машғулотда ҳар бир ўқувчи (тингловчи ва курсант)нинг фаол иштирок этиши, муҳокамага ўз ҳиссасини қўшишини таъминлаш Ўқитувчи муҳокама якунида билдирилган фикрларни умумлаштириши, ҳар бир ўқувчи (тингловчи ва курсант) нинг иштирокини кўрсатиб ўтиши мумкин. Стратегия, одатда, машғулотнинг бошланиши ёки якунида қўлланилади. «ДЕБАТ» методи «Дебат» (французча «дебаттере» сўзидан олинган бўлиб, «дебац» – «баҳслашмоқ») технологияси йиғилиш, мажлис ёки машғулотларда бирор- бир мавзу юзасидан иштирокчилар ўртасида ўзаро баҳс уюштириш, уларнинг ўзаро фикр алмашишларини таъминлашга хизмат қилади.

Ўқув машғулотларида дебат қуйидаги тартибда уюштирилади: «ЁЗМА ИШ» стратегияси «Ёзма иш» стратегияси ўқувчи (тингловчи ва курсант) ларда мустақил, ижодий фикрлаш малакаларини шакллантиришга ёрдам беради ва ҳар бир ўқувчини мустақил равишда фаолият юритишини таъминлайди. Таълимда ушбу стратегияни қўллашда ўқувчи (тингловчи ва курсант) ларга қуйидаги схема асосида иш кўриш таклиф қилинади: 1. Ким ёки нима ҳақида ёзмоқчи эканлигингизни аниқ белгилаб олинг! 2. Иншо (ҳикоя, мақола) учун мос сарлавҳа топинг! 3. Иншо (ҳикоя, мақола)нинг қораламаси (хомаки нусхаси)ни тайёрланг! 4. Иншо (ҳикоя, мақола)нинг хомаки нусхасини қайта ўқиб чиқиб, хатолари бўлса тузатиш киритинг! 5. Иншо (ҳикоя, мақола) матнини оққа кўчиринг! 6. Иншо (ҳикоя, мақола) ни жамоадошларингизга ўқиб беринг! Ўрганилаётган мавзу юзасидан ба ҳ с юритилиши зарур бўлган муаммо танланади Муаммо юзасидан ало ҳ ида ў қ увчи ( тингловчи ва курсант , гуру) ҳ ёки жуфтлик томонидан билдириладиган фикрлар та ҳ лил қ илинади Дебат якунланади Экспертларнинг фикрлари тингланади Дебатда билдирилган фикрлар юзасидан хулоса чиқарилади Ба ҳ слашиш учун икки нафар ў қ увчи ( тингловчи ва курсант , гуру ҳ ёки жуфтлик)нинг эътиборига танланган муаммо ҳ авола этилади

Стратегия асосида ишлаш учун ўқувчи (тингловчи ва курсант) ларга 9- 10 дақиқа вақт берилади. Уни кичик гуруҳларда ҳам қўллаш мумкин. Бунда ўқувчи (тингловчи ва курсант) ларни гуруҳларга бириктириш учун рақамли карточкалардан фойдаланиш қулай. Ҳар бир кичик гуруҳ алоҳида мавзулар асосида ҳикоя, эссе ёки мақолаларни тайёрлаши мумкин. Ҳикоя, эссе ёки мақолаларни тайёрлашда гуруҳ аъзоларининг биргаликда, ўзаро фикр алмашиб фаолият юритишларига эришиш мақсадга мувофиқдир. Белгиланган вақт ниҳоясига етгач, ҳар бир гуруҳнинг иши тақдимот асосида намойиш этилади. Ўқитувчи ҳикоянинг мазмуни, савияси ва орфографик хатоларига эътибор берган ҳолда гуруҳ ишини баҳолайди. Стратегияни қўллаш қуйидаги босқичларда амалга оширилади: Ҳар бир ўқувчи (тингловчи ва курсант), жуфтлик ёки гуруҳга ўрганилган мавзуга оид бир нечта таянч тушунча ёки мавзулар ёзилган карточкалар тарқатилади Ўқувчи (тингловчи ва курсант), жуфтлик ёки гуруҳ карточкада кўрсатилган тушунча ёки мавзулардан бирини танлаб, у асосида кичик ҳикоя, эссе ёки мақола тайёрлайди Агар ўқувчи (тингловчи ва курсант), жуфтлик ёки гуруҳга бир неча таянч тушунча (сўз)лар тақдим этилса, яратилган ҳикоя, эссе ёки мақолада ушбу таянч тушунчалар иштирок этиши зарур Ҳар бир ўқувчи (тингловчи ва курсант), жуфтлик ёки гуруҳ ҳикоянинг аввал қораламасини ёзади Ҳар бир ўқувчи (тингловчи ва курсант), жуфтлик ёки гуруҳ ўзи томонидан тайёрланган ҳикоя, эссе ёки мақолани текшириб чиқиб, оққа кўчиради Ҳикоя, эссе ёки мақола тайёрлаш учун ҳар бир ўқувчи (тингловчи ва курсант), жуфтлик ёки гуруҳга аввал ўзи билган, таниган, эшитган, ўқиганларини ёдга олиш ва улар ҳақида ёзиш тавсия этилади «ЖАДВАЛ» график органайзери

«Жадвал» график органайзер методи ўқувчи (тингловчи ва курсант) ларда ўрганилаётган мавзу, муҳокама этилаётган масала ёки муаммонинг назарий моҳиятини жадвал ёрдамида акс эттириш қобилиятини шакллантиришга хизмат қилади. Уни қўллашда ўқувчи (тингловчи ва курсант) лар мавзу (масала, муаммо) моҳиятини оғзаки баён ёки ёзма матн кўринишида эмас, балки асосий ғоя, таянч тушунча, муҳим жиҳатларини жадвалда аниқ, қисқа ифодалаш кўникмаларини ўзлаштиради. Машғулотда график органайзерни қўллаш бўйича ўқувчи (тингловчи ва курсант) ларга қуйидаги жадвал намунасини тақдим этиш мумкин: Моҳияти Ижтимоий тарбия турлари Маънавийахлоқий тарбия Ақлий тарбия Жисмоний тарбия Эстетик тарбия Меҳнат тарбияси Мақсади Вазифалари Ўзига хос жиҳатлари «ИНСЕРТ» график органайзери «Инсерт» график органайзер методи янги мавзу бўйича ўқувчи (тингловчи ва курсант) ларнинг муайян тушунчаларга эгаликларини аниқлаш, уларда матнга нисбатан таҳлилий ёндашиш кўникмаларини шакллантиришга хизмат қилади. Уни қўллашда ўқувчи (тингловчи ва курсант) лар қўйидаги схемалар билан ишлайди: 1. Матн гуруҳларнинг фикрлари билан қиёсий таққосланганда: Махсус белгилар Махсус белгиларнинг маъноси З Матнда гуруҳлар томонидан билдирилган фикрлар ўз аксини топган бўлса С Матнда гуруҳлар томонидан билдирилган фикрлар ўз аксини топмаган бўлса ? Матн билан танишиш жараёнида саволлар туғилса (тушунмовчиликлар юзага келса)

2. Лидерларнинг ҳисоботидан сўнг гуруҳларнинг натижаларини ўрганиш чоғида: Махсус белгиларнинг тартиб рақамлари Гуруҳларнинг номлари Коперник Галилей Форобий Ибн Сино 1. 2. 3. График органайзерни қўллашда қуйидаги ҳаракатлар амалга оширилади: “CАSЕ-STUDY” методи Кичик гуруҳлар шакллантирилиб, улар номланади Ҳар бир гуруҳдан ўзлаштирилиши режалаштирилаётган мавзуга оид иккита фикр билдириш сўралади Гуруҳлар навбатма-навбат мулоҳазаларини баён этади Баён этилган фикрлар ёзув тахтасига ёзиб борилади Сўнгра ўқитувчи янги мавзу моҳиятини ёритувчи матнни гуруҳларга тарқатади Гуруҳлар матн билан танишиб, матн ва ўзлари билдирган фикрларнинг бир-бирига қай даражада мувофиқ келганлигини аниқлайди (ўхшашлик ва фарқлар махсус белгилар ёрдамида ифодаланади) Гуруҳ аъзолари ўз шахсий қарашларини ифода этади ва махсус белгилар сони умумлаштирилади Гуруҳ аъзолари орасидан лидерлар белгиланади Лидерлар синф жамоасини гуруҳ натижалари билан таништиради Гуруҳларнинг ёндашувлари умумлаштирилиб, якуний хулоса чиқарилади

“Cаsе-study” (инглизча “cаsе” – воқеа , ҳодиса , “study” – ўрганиш , ўқиш , ўқимоқ cўзларининг бирикувидан ҳосил қилинган.) методи аниқ, реал ёки сунъий яратилган вазиятларни ўрганиш, таҳлил этиш ва ижтимоий аҳамиятга эга натижаларга эришишга асосланган таълим методидир. Мазкур метод тингловчи-курсантларда аниқ, реал ёки сунъий яратилган муаммоли вазиятни таҳлил қилиш орқали ўқитувчи томонидан тингловчи-курсантларга билимларни тайёр ҳолда етказиш ёки ечимларни бериш эмас, балки уларни ҳал этишнинг энг мақбул вариантларини топиш кўникмаларини шакллантиришга хизмат қилади. Яъни, тингловчи-курсантларни бевосита ҳар қандай мазмунга эга муаммоли вазиятни ўрганиш ва таҳлил қилишга, унинг ечимини топиш учун мустақил изланишга ҳамда аниқ ёки муқобил қарорлар қабул қилишга ўргатади. Агар у ўқув жараёнида маълум бир мақсадга эришиш йўли сифатида қўлланилса, метод характерига эга бўлади, бирор-бир жараённи тадқиқ этишда босқичма-босқич, маълум бир алгоритм асосида амалга оширилса, технологик жиҳатни ўзида акс эттиради. Технология негизида муайян муаммоли вазиятни ҳал қилиш жараёнининг умумий моҳиятини акс эттирувчи элементлар ётади. Булар қуйидагилар: таълим шакллари, таълим методлари, таълим воситалари, таълим жараёнини бошқариш усул ва воситалари, муаммони ҳал қилиш юзасидан олиб борилаётган илмий изланишнинг усул ва воситалари, ахборотларни тўплаш, уларни ўрганиш усул ва воситалари, илмий таҳлилнинг усул ва воситалари, ўқитувчи ва ўқувчи (тингловчи ва курсант)

ўртасидаги таълимий алоқанинг усул ва воситалари, ўқув натижалари. Кейс-стади технологиясининг умумий тузилиши қуйидагича: Машғулотларда методни қўллаш қуйидаги босқичларда кечади: Таълим мақсади Таълим натиж аси Кейс- стади Таълим шакли Таълим методлари Таълим воситалари Таълим ни бошқариш усул ва воситалари Илмий изланишнинг усул ва воситалари Ахборотларни тўплаш усул ва воситалари Ахборотларни илмий таҳлил қилиш усул ва воситалари Таълимий усул ва воситалар Ўқув кейслари Асосий босқичлар Ечимни топиш бўйича индивидуал ишлаш Ечимни топишда жамоавий ҳамкорликка эришиш Самарадорлик

Кейс-стади бўйича жамоавий ҳамкорлик қуйидаги тартибда амалга ошади: Технологияни алоҳида ўқувчига нисбатан қўллаш тартиби қуйидагича: Жамоа (гуруҳ) аъзолари муаммо, унинг ечимлари юзасидан ўзаро фикр алмашади Масаланинг ечими сифатида тақдим этилган вариантлар муҳокама қилиниб, уларнинг мақбуллиги баҳоланади Муаммоли вазиятнинг ечимини таъминлайдиган аниқ дастур ишлаб чиқилади Масаланинг ечими тўғрисида маълумот берадиган тақдимот тайёрланади ва унда намойиш этиладиган материаллар расмийлаштирилади Ў қ увчи (тингловчи ва курсант)нинг технологиянинг мо ҳ ияти, уни қ ўллаш шартлари билан танишиши Ў қ увчи (тингловчи ва курсант) томонидан та қ дим этилган муаммонинг ўрганилиши Муаммо бўйича асосий ва 2 - даражали масалаларни ажратиш, шакллантириш, асослаш Тадқиқот методларини танлаш ва вазиятни таҳлил қилиш Тақдим этилган муаммонинг амалий жиҳатларини ўрганиш Берилган муаммони ечишнинг усул ва воситаларини аниқлаш Та қ дим этилган ечимни таълим амалиётига тадби қ этиш чора - тадбирларини белгилаш

Таълимий характерга эга муаммоли вазият (ўқув кейси)ни ташкил этиш мақсади мавжуд имкониятларни ҳисобга олган ҳолда жамоа ўртасида муаммоли вазиятни яратиш, уни ҳал қилиш ечимлари тўғрисидаги фикрларни жамлаш, муҳокама қилиш орқали тўғри қарорлар қабул қилиш муҳитини яратишдан иборат. Технология ёрдамида танланган муаммонинг ечимини топишга доир муҳокама қуйидаги босқичларда ташкил қилинади: Муаммони муҳокама қилишда эътиборни қуйидагиларга қаратиш зарур: «БЕШ МИНУТЛИ ЭССЕ» стратегияси «Беш минутли эссе» стратегияси кичик ҳажмли, эркин баён усулига эга бўлиб, ўрганилаётган муаммо ёки таҳлил қилинаётган масала юзасидан Кейс мазм уни билан шахсан танишиш Кичик гуру ҳ ларда му ҳ окама қ илиш ( « Синдикат » методи ёрдамида ) Жамоа ўртасида умумий муҳокамани ташкил этиш Ўрганилаётган муаммонинг асосий мақсадини аниқлаш Муаммоли вазиятни реал ҳолатлар билан таққослашни ўрганиш Эҳтимоли бўлган «тўсиқ»лар (2-даражали масалаларни муҳокама қилиш, тўғри қарорлар қабул қилиш ва ҳ.к.)ни аниқлаш Аудитория учун тушунарсиз маълумотларни аниқлаш Муаммони ечишда муҳим, аҳамиятга эга маълумотни аниқлаш Муаммоли вазиятни ҳал қилиш учун оралиқ босқичларни илғаб олиш Муаммони ҳал этишнинг муқобил йўлларини белгилаш Муаммоли вазиятни муҳокама қилиш вақтини аниқлаштириш Муҳокамани тугатиш тартибини белгилаш Якуний изоҳлаш ва муҳокама натижасини хулосалаш Ш А Р Т

шахсий таассурот, тасаввурларни ифодалашга хизмат қилади. У ўқувчи (тингловчи ва курсант)лар томонидан ўрганилган мавзу, муҳокама қилинаётган масала бўйича эркин фикр билдириш, мазмун-моҳиятини қайта баён қилиш имконини беради. Беш минутли эссени яратишда ўқувчи (тингловчи ва курсант)лар мавзу ғояларини умумлаштириш, тизимлаштириш, туркумлаштириш, хулосаларни баён этиш имконига эга бўлади. Машғулотларда стратегияни қўллаш қуйидаги тартибда йўлга қўйилади: «КЛАСТЕР» график органайзери «Кластер» (ғунча, тўплам, боғлам) график органайзери пухта ўйланган стратегия бўлиб, уни ўқувчи (тингловчи ва курсант)лар билан якка тартибда, гуруҳ асосида ташкил этиладиган машғулотларда қўллаш мумкин. Кластерлар илгари сурилган ғояларни умумлаштириш, улар ўртасидаги алоқаларни топиш имкониятини яратади. График органайзердан фойдаланишда қуйидаги шартларга риоя қилиш талаб этилади: Ўқитувчи беш минутли эссени яратиш учун муаммо ёки масалани танлайди Ў қ итувчи танланган муаммо (масала) билан ў қ увчи (тингловчи ва курсант)ларни таништиради Ўқувчи (тингловчи ва курсант)лар муаммо (масала)нинг умумий моҳияти юзасидан фикр юритади Ў қ увчи (тингловчи ва курсант)лар шахсий фикрларини баён этиш усулини белгилаб олади Ҳ ар бир ў қ увчи (тингловчи ва курсант) беш минутли эссени яратади Беш минутли эссе синф (гуру ҳ) жамоасининг эътиборига ҳ авола этилади Синф (гуру ҳ) жамоаси аъзолари эссе юзасидан ўз фикрларини билдирад и

Нимани ўйлаган бўлсангиз, уни қоғозга ёзинг! Фикрингизнинг сифати ҳақида ўйлаб ўтирмай, шунчаки ёзиб боринг! Ёзувингизнинг орфографияси ёки бошқа жиҳатларига эътибор берманг! Белгиланган вақт ниҳоясига етмагунича, ёзишдан тўхтаманг! Агар маълум муддат ўйлай олмасангиз, у ҳолда қоғозга бирор нарсанинг расмини чиза бошланг! Бу ҳаракатни янги ғоя туғилгунига қадар давом эттиринг! Муайян тушунча доирасида имкон қадар кўпроқ янги ғояларни илгари суриш, улар ўртасидаги ўзаро алоқадорлик, боғлиқликни кўрсатинг! График органайзер ёрдамида ўқувчи (тингловчи ва курсант)лар топшириқ бўйича фикрларини кластер (майда, алоҳида қисмлар) тарзида қуйидагича ифодалайди: «КОНЦЕПТУАЛ ЖАДВАЛ» график органайзери «Концептуал жадвал» график органайзери ўқувчи (тингловчи ва курсант)ларни ўрганилаётган мавзу (масала ёки муаммо)ни икки ёки ундан ортиқ жиҳатлари бўйича таққослашга ўргатади. Ундан фойдаланишда ўқувчи (тингловчи ва курсант) ларнинг мавзу юзасидан мантиқий фикрлаш, маълумотларни тизимли баён қилиш қобилиятлари ривожлантирилади. Машғулотлар чоғида график органайзердан қуйидагича фойдаланилади:

Ўқувчи (тингловчи ва курсант)лар эътиборига қуйидаги намунани тавсия этиш мумкин: Ўрганилаётган мавзу моҳиятини ёритувчи жиҳатлар Муҳим белгилар, тавсифлар 1-белги (тавсиф) 2-белги (тавсиф) 3-белги (тавсиф) 1-жиҳат 2-жиҳат ... Ўқитувчи ечими топилиши лозим бўлган мавзу (масала)ни аниқлайди Ўқувчилар мавзу ва ГОдан фойдаланиш қоидаси билан таништирилади Ўқувчи (тингловчи ва курсант)лар кичик гуруҳларга бириктирилади Гуруҳлар ўзларига берилган топшириқни бажаради Гуруҳлар ечимни синф (гуруҳ) жамоаси ҳукмига ҳавола этади Гуруҳларнинг ечимлари синф (гуруҳ) жамоасида муҳокама қилинади

Фойдаланилган адабиётлар: 1. Букатов В.М. Педагогические таинства дидиктических игр. – М., 2003. – 152 с. 2. Панина Т. С., Вавилова Л.Н. Современные способы активизации обучения: Учебное пособие. – М., 2008. – 176 с. 3. Панфилова А.П. Инновационные педагогические технологии. Активное обучение: Учебное пособие. – М., 2009. – 192 с. 4. Психолого-педагогическое сопровождение реализации инновационных образовательных программ / Под ред. Ю.П.Зинченко, И.А.Володарской. – М., 2007. – 120 с. 5. Ситуационный анализ или анатомия Кейс-метода / Под ред. Ю.П.Сурмина. – Киев, 2002. – 286 с.

Похожие

Таълим жараёнида интерфаол методлар

Интерфаол методлар ва уларнинг қўлланилиши

Биологияни ўқитишда фойдаланиладиган методлар

Дарсларда интерфаол иннавацион усуллардан фойдаланиш

Интерфаол таълим ва унинг дидактик имкониятлари