Хаёл - Педагогиka - Рефераты

Хаёл

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

40 KB

Ҳаёл Инсон онгида ҳар доим буюм, хатти-ҳаракат, ҳодиса шаклидаги фаолият маҳсулларининг образлари пайдо бўлиб туради. Мана шу ҳодисага ҳаёл дейилади. У инсонга фаолият натижаларини олдиндан тасаввур қилиш имконини беради. Инсон ҳаёл воситасида ўз фаолиятининг якуний ва оралиқ маҳсулларининг моделларини яратиш билан келажакни башорат қила олади. Янги муаммолар пайдо бўлганда, масаланинг янгича ечимлари қидирилаётганда айниқса, ҳаёл тез-тез пайдо бўлиб туради. Инсон ҳаёл ёрдамида нарса ва ҳодисаларни алоҳида қисмларга ажратади, кейин эса бошқа бир шаклда яна қайта бирлаштира олади. Натижада унинг онгида янги алоқалар, образлар ва фикрлар пайдо бўлади. Ҳаёл онгнинг шундай фаолиятики, бунда мавжуд тасаввур, билим ва тажрибаларга асосланиб, янги образлар яратилади. Физиология нуцтаи назаридан эса ҳаёл-бу миянинг мураккаб аналитик-синтетик фаолиятига асосланган янги муваққат боғланишлари пайдо бўлиш жараёнидан иборат. Ҳаёл жаёнида гўёки мувақат нерв боғланишлари ўзаро парчаланиб янгича шаклдаги асаб богланишлари қарор топади. Орзу шаклидаги ҳаёл шуғулланувчи спортчи (ўқувчи, болалар) учун фаолият мотиви вазифасини ўташи мумкин. Орзу-бу истакдаги келажак образи. Шунинг учун ҳам у инсоннинг ижодий кучларини ҳаётгага тадбиқ этиш, фаолиятда қўллашнинг зарур шарт-шароити хисобланади. Умуман ҳаёл ҳар қандай фаолиятда ҳам мухим рол уйнади. Шунингдек у шуғулланувчи спортчиларда (ўқувчи, болаларда) педагогик фаолиятни муваффақиятли амалга ошириш учун ҳам зарур. У шуғулланувчи спортчиларга (ўқувчи, болаларга) таълим ва тарбия берар экан, уларда қандай сифатларни ривожлантириш зарурлигини тасаввур эта олиши зарур. Спорт турилари бўйича жамоа фаолиятига раҳбарлик қилишда ҳамда

шуғулланувчи спортчиларга (ўқувчи, болаларга) спорт тадбирларида қатнашиш, мусобақага чиқиш олдида ҳаёл нихоятда катта ёрдам беради. Олинган топшириқни аниқлаштириш, вазиятни баҳолаи ва зарур қарорлар қабул қилиш асосида шуғулланувчи спортчиларга (ўқувчи, болаларга) фикран келажакка назар ташлайди, ўз спорт тури бўйича ва рақибнинг (рақиб жамоанинг) эхтимолий ҳаракатларини, унинг (уларнннг) мақсади, йўналиши ҳамда энг мухим ҳаракатларни қачон, қаерда амалга оширишларини тасаввур қилади. Ҳаёл шуғулланувчи спортчиларга (ўқувчи, болаларга) спорт тренировкаси (жисмоний машкни утиш), спорт тадбирлари, мусобақаларини режасини олдиндан тузишга имкон беради. Яхши ривожланган ҳаёл шуғулланувчи спортчиларга (ўқувчи, болаларга) жисмоний тарбия ўқитувчиси, мураббийнинг режаларини тўғри ва тезда тушуниб олишини тезлаштиради. Шуғулланувчи спортчиларга (ўқувчи, болаларга) эса жисмоний машқ техникаси вазифасини яхшироқ тушуниб олишларига, унинг ижросидаги ўзларининг ўринларини англаб етишларига ҳамда зарур ташаббусларни илгари суришларига шароит яратади. Илмий кашфиёт техника тараққиётини ҳаёлсиз тасаввур қилиб бўлмайди. Ҳаёлни шартли равишда икки турга ажратиш мумкин: фаол ва заиф . Биринчи ҳолатда ҳаёл инсон ижодий фаолияти учун шароит вазифасини ўтаса, иккинчи ҳолатда эса ҳеч бир фаолият билан боғланмайди, аниқроғи, ўзи фаолият бўлиб келади (масалан, ширин ҳаёл). Шунингдек ҳаёл ихтиёрсиз ва ихтиёрий бўлиши мумкин. Инсон онгида унинг истакларига боғлиқ бўлмаган образ ва фикрларнинг пайдо бўлиши ихтиёрсиз ҳаёлни билдиради. Агар ҳаёл фаолият билан боғлиқ бўлган мақсадлар атрофида пайдо бўлса, бундай ҳаёлга ихтиёрий ҳаёл дейилади. Ижтимоий аҳамиятга эга янги бирон-бир нарса яратишга йўналтирилган фаолиятга ижод, унда иштирок этадиган ҳаёл га эса ижодий ҳаёл дейилади.

Хизмат жараёнида кишиларда ҳаёлни ривожлантиришга катта эътибор берилади. Маълумки, инсон фаолиятининг асосий хусусиятларидан бири ундаги фаолият натижаларинй тасаввур қила олиш лаёқати бўлиб ҳисобланади. У фаолият якунида ўзи олдиндан ҳаёл қилган натижага эга бўлади. Ҳаёл фаолиятни ташкил қилишда ва амалга оширишда иштирок этар экан, ўзи ҳам шаклланади, ривожланади. У фаол ва ижо дий жараён сифатида фақат фаол ҳамда ижодий фаолиятдагина ривожланиши мумкин. Унинг ривожи умуман шуғулланувчи спортчилар (ўқувчи, болалар) руҳияти (фаолият эҳтиёжлари ва мотивлари, характер, қобилиятлар, билимлар, кўникма, малака ва одатлар, пси хологик билиш жараёнлари, ирода ва ҳиссиёт)нинг ривожла ниши билан бирга кечади. Жисмоний тарбия ва спорт фаолияти ижодкорликни ва ҳаёлни ривожлантириш учун катта имкониятларга эга. Масалан, шуғулланувчи спортчилар (ўқувчи, болалар) ҳаракатлар режасини диққат билан ўрганар экан тегишли қарорлар кабул қилади, спорт курашига жисмоний ва психологик тайёргарлик режасини ҳамда тарбиявий тадбирлар тизимини жисмоний тарбия ўқитувчиси ҳамда мураббий ёрдамида ишлаб чиқади, биргаликда спорт жихозлари ҳамда машқ ўтиш учун жойларни тайёрлайди, Буларнинг ҳаммасида унинг ҳаёли иштирок этади ҳамда шунга мос равишда ривожланади. Шуғулланувчи спортчилардаги (ўқувчи, болалардаги) ҳаёлнинг ривожланиши умуман улар шахсининг ривожланиши билан боғлиқ. Ўқув-тарбийвий ишлар таъсирида уларда юксак ахлоқий, иродавий-ғоявий сифатлар, шунингдек қатъийлик мардлик интеллект, ҳиссиёт, қизиқиш ва характер кабилар ривожланади. Ушбу сифатлар шуғулланувчи спортчилардаги (ўқувчи, болалардаги) ҳаёлнинг ривожланишини таъминлайди. Уларда ижодий ҳаёлни ривожлантириш учун эса ташаббускорлик ва мустақиллик яхши манба бўлади. Бундан ташқари шуғулланувчи спортчиларни (ўқувчи, болаларни)

жамоатчилик ишларига жалб этиш ҳам уларда ҳаёлнинг ривожланишини таъминлайди.

Похожие

Педагогик тадқиқотда илмий далиллар

Тарбиявий ишларни амалга оширишда педагогик махорат ва унинг асосий тамойиллари

Педагогик муомила мактаб ва театр педагогикаси

Аклий фаолиятни урганиш учун методикалар

Мактабгача таълим муассасаларида болаларни эстетик ривожлантириш мазмуни ва махнавий, маданий шакл ва усуллари