Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари фаолиятининг ҳуқуқий асослари - Педагогиka - Рефераты

Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари фаолиятининг ҳуқуқий асослари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

77.5 KB

Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари фаолиятининг ҳуқуқий асослари Режа: 1. Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари тўғрисида 2. Фуқаролар йиғини раиси (оқсоқоли) ва унинг маслаҳатчилари сайлови тўғрисида

Истиқлол шарофати билан давлатчилигимиз тарихида биринчи марта «маҳалла» тушунчаси Асосий Қонунимизга киритилиб, мазкур тизимнинг жамият бошқарувидаги ўрни ва конституциявий мақоми қатъий белгилаб қўйилгани ҳар қанча таҳсинга лойиқдир 1 . Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 105-моддасига кўра: « Шаҳарча, қишлоқ ва овулларда, шунингдек улар таркибидаги маҳаллаларда ҳамда шаҳарлардаги маҳаллаларда фуқароларнинг йиғинлари ўзини ўзи бошқариш органлари бўлиб, улар икки ярим йил муддатга раисни (оқсоқолни) ва унинг маслаҳатчиларини сайлайди. Ўзини ўзи бошқариш органларини сайлаш тартиби, фаолиятини ташкил этиш ҳамда ваколат доираси қонун билан белгиланади» Ҳозирги кунда маҳаллалар фаолиятини ҳуқуқий кафолатлашга қаратилган элликдан ортиқ нормативҳуқуқий ҳужжат мавжуд ва улар мунтазам равишда такомиллаштириб борилмоқда. Ушбу қонунларнинг ҳаётимизга чуқур жорий этилиши туфайли истиқлол йилларида фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари мамлакатимизда амалга оширилаётган демократик ислоҳотларнинг ривожига катта ҳисса қўшмоқда. Шуни таъкидлаш керакки, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ва Сенатининг 2010 йил 12 ноябрда бўлиб ўтган қўшма мажлисида Президентимиз томонидан баён этилган Мамлакатимизда демократик ислоҳотларни янада чуқурлаштириш ва фуқаролик жамиятини ривожлантириш концепцияси га мувофиқ қатор янги қонунлар ишлаб чиқилмоқда. Уларнинг қабул қилиниши ва амалга оширилиши фуқаролик жамияти институтлари фаолият кўрсатадиган ҳуқуқий майдонни янада кенгайтиришга хизмат қилади. Концепциянинг қоида ва хулосалари асосий стратегик мақсадга эришишга – иқтисодиёти барқарор ривожланиб бораётган ва бутун дунёда ҳурмат-эътибор қозонган, инсон, унинг манфаатлари, ҳуқуқ ва эркинликлари сўзда эмас, балки амалда олий қадрият ҳисобланувчи кучли 1

фуқаролик жамиятига эга бўлган демократик ҳуқуқий давлат барпо этишга қаратилгани билан алоҳида эътиборга сазовордир.Ушбу дастурий ҳужжатда, жумладан, демократик қадриятлар ва инсонларнинг қонуний манфаатларини ҳимоя қилишнинг, мамлакатимизда фуқаролик жамиятини шакллантиришнинг амалда муҳим омилига айланиши зарур бўлган нодавлат нотижорат ташкилотлар, жамоат тузилмалари ва фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари, хусусан, маҳалланинг ҳуқуқ ва ваколатларини янада кенгайтириш ҳамда мустаҳкамлашга доир вазифалар белгилаб берилгани ғоят муҳим аҳамият касб этади. Фуқаролик жамияти институтларининг янада ривожланишига эришиш, амалга оширилаётган ислоҳотларимизнинг очиқ-ошкоралиги ва самарадорлигини таъминлашда, уларнинг ролини кучайтиришда «Ижтимоий шериклик тўғрисида»ги, «Ўзбекистон Республикасида жамоатчилик назорати тўғрисида» ги янги қонунлар, бошқа қатор қонун ҳужжатларини қабул қилиш белгилаб берилгани ҳам юқоридаги фикримизни тасдиқлайди. Халқимиз азалдан жамоат ишлари, кўпнинг манфаати билан боғлиқ масалаларни кенгашиб, таклифмулоҳазалар асосида ҳал қилиб келган. Ижтимоий шерикликнинг қонуний асослари мустаҳкамланиши асрлар давомида шаклланган ана шу эзгу қадрият замонавий меъёрлар билан янада бойиши, ривожланишига шароит яратиб беради. Бу борада 2014 йил 26 сентябрда эълон қилинган «Ижтимоий шериклик тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси Қонуни 2 амалга оширилаётган ислоҳотларнинг мантиқий давоми бўлганини қайд этиш лозим. Мазкур Қонун 2015 йил 1 январдан эътиборан кучга киради. Янги қонун мамлакатимизда ижтимоий шерикликни ривожлантириш учун қулай муҳитни юзага келтиришга, фуқаролик жамияти институтларини ривожлантириш, уларнинг жамиятдаги ўрни ва нуфузини янада 2 «Ижтимоий шериклик тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси Қонуни / Халқ сўзи, 2014, 26 сентябрь.

юксалтириш учун мустаҳкам ҳуқуқий замин бўлиб хизмат қилиши шубҳасиз. Концепция 2010 йил ноябрь ойида қабул қилинган бўлишига қарамай, ўтган қисқа вақт ичида унда кўзда тутилган 50 дан зиёд қонундан қарийб 20 таси ишлаб чиқилгани ҳамда қабул қилингани диққатга лойиқдир. Айниқса, Президентимиз таъкидлаганидек, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш институти – маҳалла фаолиятининг ташкилий асосларини янада такомиллаштириш, унинг вазифалари кўламини кенгайтириш, давлат ҳокимияти ва бошқарув органлари билан ўзаро яқин муносабатларини таъминлаш алоҳида долзарб аҳамият касб этмоқда. Бу ҳақда гап борганда, ҳеч шубҳасиз, «Мамлакатимизда демократик ислоҳотларни янада чуқурлаштириш ва фуқаролик жамиятини ривожлантириш концепцияси»ни амалга ошириш доирасида 2013 йилда фуқаролик жамиятини шакллантириш ва ривожлантириш бўйича қабул қилинган 2 та қонунга алоҳида тўхталиш мақсадга мувофиқдир 3 . Булардан бири – янги таҳрирда қабул қилинган «Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари тўғрисида» ги Қонун бўлиб, у маҳалла тизими фаолиятининг ташкилий-ҳуқуқий асосларини янада такомиллаштиришга қаратилган. Қонун аввало аҳолини манзилли ижтимоий қўллаб-қувватлашда фуқароларнинг ўзини ўзи бош- қариш органлари ролини оширишга хизмат қилади. Шу мақсадда фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органларининг аҳолини ижтимоий қўллаб-қувватлашдаги ваколатларини аниқлаштиришга қаратилган нормалар киритилган. Қонун билан фуқаролар ўзини ўзи бошқариш органларининг аҳолининг ижтимоий ночор қатламларини қўллаб-қувватлаш дастурларини амалга оширишдаги, кам таъминланган оилаларнинг фар зандлари бўлган ёшлар никоҳдан ўтаётганида ҳамда тўй тантаналарини ўтказаётганида уларга моддий ёрдам кўрсатиш, боласи икки ёшга етмаган, ишламаётган оналарга 3 Каримов И.А. Мамлакатимизда демократик ислоҳотларни янада чуқурлаштириш ва фуқаролик жамиятини ривожлантириш концепцияси. – Т.: «Ўзбекистон», 2010.

ва уларнинг ўрнини босувчи шахсларга нафақалар тайинлаш ва тўлаш каби ваколатлари анча кенгайтирилган. Бундан ташқари, фуқаролар йиғинларининг кенгашларига аҳолини, шу жумладан, ижтимоий қўллаб-қувватлашга муҳтож ёлғиз қолган кекса фуқароларни, пенсионерлар ва ногиронларни ижтимоий муҳофаза қилиш, ёшларга ишга жойлашишда кўмаклашиш масалаларида қўшимча ваколатлар берилган. Бу Қонуннинг энг муҳим мақсади – фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органларининг жамоатчилик назорати соҳасидаги, шу жумладан давлат органлари фаолияти устидан жамоат назоратини амалга ошириш тизимидаги вазифаларини янада кенгайтиришдир. Шунинг учун фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органларига тегишли ҳудуддаги тадбиркорлик фаолияти субъектларининг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларига риоя этилиши устидан, коммунал хизмат кўрсатиш корхоналари томонидан коммунал хизматлар кўрсатиш сифати устидан жамоатчилик назоратини амалга ошириш бўйича янги таҳрирдаги Қонунда қўшимча ваколатлар берилган. Бундан ташқари, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари томонидан жамоатчилик назоратини амалга ошириш шакллари ҳамда фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органларининг жамоатчилик назоратини амалга оширишдаги кафолатлари мустаҳкамланган. Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органларини хусусий тадбиркорлик, шу жумладан оилавий тадбиркорлик ва ҳунармандчиликни ривожлантириш марказига айлантириш – Қонуннинг муҳим мақсадларидан яна бири ҳисобланади. Бу борада фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органларига фуқаролар йиғини ҳудудида хусусий тадбиркорлик, шу жумладан оилавий тадбиркорлик ва ҳунармандчиликни ривожлантиришга кўмаклашиш, тегишли маслаҳат марказларини ташкил этиш тўғрисида қарор қабул қилиш бўйича қўшимча ваколатлар бериш; фуқаролар йиғинлари ҳузуридаги

маслаҳат марказларининг вазифа ва ваколатларини белгилаш кўзда тутилган. Хусусан, маслаҳат марказларининг тадбиркорлик фаолиятини ташкил қилмоқчи бўлган фуқаролар йиғини ҳудудида яшовчилар учун: биринчидан, қисқа муддатли курслар ташкил этиши; иккинчидан, тадбиркорлик фаолияти субъект-лари учун мавжуд имтиёзлар ва преференциялар ҳақида маълумот бериши; учинчидан, ёшларнинг ишга жойлашишига, уларнинг ташкилотлар ҳамда ҳунармандларга бириктирилишига кўмаклашиши эндиликда қонунлаштирилди. Шунингдек, Қонунга маслаҳат марказларининг фуқаролар йиғинида яшовчиларга тадбиркорлик фаолиятини ташкил этишда кўмаклашиши; тегишли ҳудудда тадбиркорлик фаолияти субъектлари, шу жумладан оилавий тадбиркорлик ва ҳунармандчилик субъектларига қонун ҳужжатларида белгиланган имтиёзлар, преференциялардан фойдаланишида, тадбиркорлик фаолиятини ривожлантиришга кредит олиш учун тегишли ҳужжатларни тайёрлаш да кўмаклашиши ҳақидаги қоидалар киритилди. Бундан ташқари, маслаҳат марказлари фаолиятини ташкил қилишда давлат органлари ва бошқа ташкилотларнинг фуқаролар йиғини билан ҳамкорлиги ҳақидаги нормалар белгилаб қўйилди. Қонунда булардан бошқа яна бир қатор янги нормалар ҳам мустаҳкамлангани диққатга моликдир: биринчидан, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органларининг мулк ҳуқуқи кафолатларини белгилаш; иккинчидан, фуқаролар йиғини раисининг ваколатлари муддатидан илгари тугатилиши мумкин бўлган ҳолатларни кенгайтириш; учинчидан, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш ишлари бўйича мувофиқлаштириш кенгашларини шакллантириш тартибини ҳамда уларни тузишга ваколатли органларни аниқлаштиришга доир қоидалар шулар сирасига киради.

Бугунги кунда янги таҳрирдаги Қонун фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органларининг жамиятдаги роли ва аҳамиятини янада ошириш, жумладан тадбиркорлик фаолиятини ривожлантириш, аҳолининг ижтимоий муҳофазага муҳтож қатламини қўллаб-қувватлашга хизмат қилмоқда. Мазкур соҳада «Фуқаролар йиғини раиси (оқсоқоли) ва унинг маслаҳатчилари сайлови тўғрисида»ги Қонун ҳам янги таҳрирда қабул қилинди. Ушбу норматив-ҳуқуқий ҳужжат фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органларига сайлов тизимини янада такомиллаштиришга қаратилган. Қонун ушбу соҳанинг учта муҳим йўналишига оид вазифаларнинг ечимига йўналтирилган. Биринчи йўналиш – фуқаролар йиғинлари раислари ва уларнинг маслаҳатчилари сайловини ташкил этиш ва ўтказиш масалаларида ҳокимиятнинг вакиллик органлари, аввало, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенатининг роли ва масъулиятини янада ошириш. Бу мақсадда бир томондан – сайловни ўтказиш муддатларини белгилашга масъул орган сифатида Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенатининг Кенгашини белгилаш; иккинчи томондан – фуқаролар йиғини раиси ва унинг маслаҳатчилари сайловини ташкил этиш ҳамда ўтказиш бўйича ишчи гуруҳи таркибига тегишли туман (шаҳар) халқ депутатлари Кенгашларининг депутатлари киритилиши мумкинлиги кўзда тутилган. Иккинчи йўналиш – сайловларни ташкил этиш ва ўтказиш учун бевосита масъул бўлган органларнинг ваколатларини янада аниқлаштириш. Бу борада: биринчидан, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенатининг Кенгаши томонидан тегишли фуқаролар йиғинлари раислари ва уларнинг маслаҳатчилари сайловини ташкил этиш ҳамда ўтказишга кўмаклашувчи комиссия ташкил қилинишини ҳамда унинг асосий вазифаларини белгилаш, бу – сайловлар ўтказилишининг шаклланган амалиётига мувофиқдир ва сайловларнинг ташкил қилиниши ҳамда ўтказилишининг тизимлилигини таъминлашга қаратилган; иккинчидан, ишчи гуруҳига ҳовлилар, уйлар,

кўчаларда яшовчиларнинг фуқаролар вакилларини сайлаш юзасидан умумий йиғилишини ташкил этиш ва ўтказиш; сайланган фуқароларнинг вакиллари ҳақидаги маълумотлар кўрсатилган фуқаролар йиғини (вакиллар йиғилиши)нинг баённомасини тузиш; тегишли комиссияга тақдим этиш учун фуқаролар йиғини раиси ва унинг маслаҳатчилари вазифасига номзодлар юзасидан таклифлар тайёр лаш бўйича қўшимча ваколатлар бериш. Учинчи йўналиш – фуқаролар йиғини раиси номзодига қўйиладиган талабларни янада кучай- тириш. Қонунда фуқаролар йиғини раислари ва уларнинг маслаҳатчилари этиб энг муносиб, катта ҳаётий тажрибага эга бўлган ва аҳолининг ҳурмат ва ишончига сазовор бўлган фуқароларнинг сайланишини таъминлаш мақсадида бу лавозимга номзодларга қўйиладиган қўшимча талаблар ҳамда чекловлар белгиланган. Масалан, номзодларнинг Ўзбекистон Республикаси фуқаролигига мансублиги; фуқаролар йиғини раиси вазифасига номзоднинг камида беш йиллик ўтроқлик цензи; давлат органлари ёки нодавлат нотижорат ташкилотлардаги ёхуд хўжалик ва тадбиркорлик фаолияти соҳасидаги иш тажрибасига эга бўлиши; юксак маънавий-ахлоқий фазилатларга эга бўлиши шулар жумласидандир. Қонунга яна бир қатор янги нормалар киритилган. Хусусан, фуқаролар йиғини органларини шакллантириш муддатлари аниқлаштирилган; фуқаролар йиғини раиси вазифасига кўрсатилган номзодлар сайловнинг бошланишидан аввал фуқаролар йиғини олдида чиқиш қилиб, келажакдаги ўз фаолиятининг дастурини эълон қилиши белгиланган. Қонун фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органларига сайлаш ва сайланиш ҳуқуқини амалга оширишнинг очиқлигини кучайтириш, фуқаролар йиғини раиси ва унинг маслаҳатчилари сайлови тизимини янада такомиллаштириш ҳамда демократлаштириш, шунингдек, сайловларни ўтказиш сифатини оширишга қаратилган.

Мухтасар айтганда, янги таҳрирдаги ҳар икки қонуннинг амалиётга татбиқ этилиши фуқаролар ўзини ўзи бошқариш органларининг жамиятдаги роли ва аҳамиятини янада ошириб, маҳалладек қадимий ва ноёб институтнинг ҳозиргача тўлиқ фойдаланилмаган салоҳиятидан кенг миқёсда самарали фойдаланиш учун қулай имконият яратди.

Похожие

Демократик, фукаролик жамияти асосларини шакллантириш назарияси ва амалиёти

Маҳалла ижтимоий маънавий ҳаётимиз кўзгуси

Сиёсий соҳа, давлат ва жамият қурилиши йўналишидаги ислоҳотлар

Маҳаллий давлат ҳокимияти органлари юридик хизмати фаолиятининг асосий йўналишлари

Педагог жамоа фаолиятининг педагогик асослари