Din ijtimoiy madaniyat hodisa sifatidagi ahamiyati - Педагогиka - Рефераты

Din ijtimoiy madaniyat hodisa sifatidagi ahamiyati

Загружено в:

10.02.2025

Скачано:

0

Размер:

35.306640625 KB

Din ijtimoiy madaniyat hodisa sifatidagi ahamiyati Reja: 1. Dinshunoslikning predmeti. 2. Predmet vazifasi va maqsadi. 3. Kursning amaliy mohiyati.

O’zbekiston mustaqillikka erishgach, yangi ijtimoiy tuzum, siyosiy o’zgarishlar, ma’naviyatda ham ko’p o’zgarishlar keltirib chiqardi. Sho’ro totalitar tuzumi emirilgandan keyin inson ma’naviy kamolotining omillaridan biri bo’lgan din mamlakatimiz hayotida o’ziga xos munosib o’rin egalladi. Ko’pgina millat, turli diniy konfessiya vakillari tinch-totuv yashayotgan O’zbekistonda barcha dinlarning tengligini ta’minlash, fuqarolarning e’tiqodiga hurmat bilan qarash, mamlakatda tinchlik va barqarorlikni saqlash, siyosiy, ijtimoiy, iqtisodiy, ma’naviy taraqqiyot imkoniyatlarining kengaytirishning muhim shartlaridandir. O’zbekiston sharoitida dunyoviylikka intilayotgan davlatimizning din bilan munosabatini ifodalovchi asosiy tamoyillar Prezidentimiz I. A. Karimovning “ O’zbekiston XXI asr bo’sag’asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari ” (43-44 b.) kitobida aniq bayon etilgan. Ular qatoriga xususan: -dindorlarning diniy tuyg’ularini hurmat qilish; -diniy e’tiqodlarni fuqarolarning yoki ular uyushmalarining xususiy ishi deb tan olish; -diniy qarashlarga amal qiluvchi fuqarolarning ham ularga amal qilmaydigan fuqarolarning ham huquqlarini teng kafolatlash hamda ularni ta’qib qilishga yo’l qo’ymaslik; -ma’naviy tiklanish, umuminsoniy axloqiy qadriyatlarni qaror toptirish ishida turli diniy uyushmalarning imkoniyatlaridan foydalanish uchun ular bilan muloqot qilish yo’llarini izlash zaruriyati; -dinni buzg’unchilik maqsadlarida foydalanishga yo’l qo’yib bo’lmasligini e’tirof etish va boshqalar kiritilgan. Ma’naviy taraqqiyot imkoniyatlarini kengaytirish, rivojlantirishda esa dinshunoslik kursining tutgan o’rni benihoyadir. Hozirgi kunda oliy o’quv yurtlarida o’qilayotgan «Dinshunoslik asoslari» kursining vazifasi oliy o’quv yurtlari talabalariga shu sohada chuqur bilim berish orqali kurs doirasiga kirgan masalalarni tahlil qilishda ilmiylik va ob’ektivlik uslubini qo’llab, ularda diniy

qarashlar taraqqiyotga inson kamolotiga xizmat qiladigan jihatlarini ajratib olish, mustaqil fikr yuritish orqali ilmiy-falsafiy dunyoqarashga asoslangan imon va e’tiqodni shakllantirishdan iborat. Dunyoviy demokratik va huquqiy jamiyat qurish yo’lidan borayotgan mamlakatda diniy e’tiqodning tutgan o’rni va rolini to’g’ri belgilay bilish va uni to’g’ri idrok etishda fanning ahamiyati kattadir. Jamiyat shakllanishining dastlabki davrlarida paydo din xalqlar hayoti bilan bog’liq holda rivojlangan, moslashgan, asta-sekin diniy tizimni vujudga keltirgan. Natijada din ma’lum ijtimoiy-siyosiy va madaniy-axloqiy vazifalarini bajarishni o’z zimmasiga olgan. Bunday funktsiyalar (vazifalar) jamiyat taraqqiyotining dastlabki bosqichlarida ayniqsa yaqqol ko’zga tashlanadi. Din tarixida dinshunoslar dinning paydo bo’lishini turlicha izohlab kelganlar. Uning paydo bo’lish sabablari qadimgi dunyo dinshunoslarini ham qiziqtirgan. Binobarin, qadimda ham, hozir ham unga javob topishga harakat qilingan. Qadimgi Xitoy, Hindiston va xususan qadimgi yunon faylasuflari borliq to’g’risidagi fikr yuritganlarida din, uning kelib chiqishi va mohiyati to’g’risida ham ayrim g’oyalarni olg’a surishgan. Antik dunyo falsafasida bu muammoni hal etishda dinshunoslar ikki guruhga bo’lingan. Agar materialistlar xudoning guyo mavjudligiga ishonchni tabiiy va erdagi sabablar bilan bog’lab izohlagan bo’lsalar, idealistlar buni ideal (ruhiy) kuchlarning mavjudligini axtarishlar. Dinning paydo bo’lish sabablarini o’rganishning asoslari dunyoviy dinshunoslikda qo’yidagicha bayon etiladi. 1. Diniy tushunchalar, ta’limot va tasavvurlarning paydo bo’lishini izohlashda insoniyat taraqqiyotining shart-sharoitini hisobga olish zarur. 2. Mavjud ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot darajasini, unga mos ravishda ijtimoiy- siyosiy munosabatlarga asoslangan holda insoniyatning ma’naviy kamolotini, ularning tashqi dunyo to’g’risidagi tasavvurlarining va bilishlarining darajasini bilish kerak.

3. Tabiat sirlari oldida ibtidoiy odam ojizligi oqibatida tashqi dunyo to’g’risida, unda bo’layotgan voqea-hodisalarga nisbatan noto’g’ri qarashlar, g’ayritabiiy hodisalar haqidagi asosiy tasavvurlarning tug’ulishiga olib kelganligini hisobga olish lozim. 4. Mehnat taqsimotining paydo bo’lishi asosida zolimlik va mazlumlik, boylik va qashshoqlikning yuzaga kelishi bilan din hukmron sinf himoya qiladigan ma’naviy qurolga aylanganligini nazarda tutish kerak. 5.Tabiatshunoslik bilimlari, dalillarini, fan-texnika yutuqlarini hisobga olish va ulardan tabiat va jamiyat sirlarini tushunishda foydalanish lozim. Bular bilan bir qatorda dinshunoslik asosan tabiatshunoslikka suyanish kerak degan g’oyalarni hisobga olish, dinning paydo bo’lish sabablarinigina emas, balki unga bo’lgan munosabatni ham to’g’ri talqin etishda nazariy va amaliy ahamiyat kasb etadi. Dinning paydo bo’lishi va rivojlanishini ilmiy asoslab o’rganish yana a) ob’ektivlik; b) konkret tarixiy sharoitni hisobga olish; v) ilmiylik; g) sinfiylik; d) umuminsoniy qadriyatlar bilan bog’liqlik; e) din mavjudligini, umuman gnoseologik, ijtimoiy-iqtisodiy va psixologik sabablarni hisobga olishga taqozo etadi. Dinshunoslik fanining mohiyatini ochishda yana shularga e’tibor qaratish kerak, ba’zi talabalar uni to’g’ri tushunib etmasliklari natijasida uni ilohiyot yoki ba’zi hollarda ilmiy ateizm fanining davomchisi sifatida qaraydilar. Ilohiyot faqat diniy adabiyotlar, manbalarga suyansa, ilmiy ateizm esa din muammolariga bir yoqlama yondoshish, dinni tanqid qilish deb tushuniladi. Dinshunoslik asoslari fani esa bundan farqli o’laroq, kurs doirasidagi hal qilishda ilmiy-falsafiy qarashga asoslangan xulosalar chiqaradi. “ Dinshunoslik asoslari ” tizimiga kiradigan mavzular va uning mazmuni respublikamizda shu fan sohasida to’plangan nazariy va amaliy tajribalar asosida shakllanadi. Dinshunoslik asoslari fani jamiyatshunoslik fani sifatida dinning yuqorida ko’rsatganimizdek ming yillar davomida ijtimoiy taraqqiyotidagi o’rniga,

ahamiyatiga holis baho beradiki, bu ayniqsa dinning mohiyati, evolyutsiyasi va jamiyatda, tarixda, ma’naviyatda tutgan o’rniga bag’ishlangan mavzularda o’z aksini topgan. Hozirgi murakkab va ma’suliyatli mustaqillik davrida turli dinlarga e’tiqod qiluvi kishilarni bir-biriga qarama-qarshi qo’yish, milliy birligi va birdamligini tiklayotgan xalqlarni diniy ziddiyatlar girdobiga tortish, hokimiyat uchun kurash maqsadida zimdan foydalanish adolatsizliklarga, nohaq qon to’kilishiga olib kelgan. Shu o’rinda islomning Markaziy Osiyo xalqlari hayotida o’ynagan roli, bu mintaqada yashayotgan aholi urf odatlarida islomni o’rni va rolini, islom ma’naviyati, islom san’ati, islom arxetekturasi, ularning ma’naviyat va ma’rifatning yuksalishidagi roli muammolari bilan ham dinshunoslik fani shug’ullanadi. 2 Ma’lumki, sovetlar davrida din, diniy tashkilotlar, dindorlarga nisbatan qo’llaniladigan sovet siyosati ilmiy tamoyillarning buzilishiga sabab bo’ldi. Uning o’rniga diniy qarashlarni bartaraf etishni tezlashtirishni maqsad qilgan siyosiy dahriylik maydonga chiqdi. Amalda diniy tashkilotlar va dindorlarga nisbatan buyruqbozlik metodi qo’llanildi. Nazariyada, xususan amaliyotda diniy tashkilotlarga bunday qarash to mustaqilligimizgacha davom etdi. “Dinshunoslik asoslari” kursning vazifasi talabalarga shu sohada chuqur bilim berish orqali kurs doirasiga kirgan masalalarni tahlil etishda ilmiylik va ob’ektivlik uslubini qo’llab, ularda diniy qarashlar taraqqiyotga inson kamolotiga xizmat qiladigan jihatlarini ajratib olish, mustaqil fikr yuritish orqali ilmiy - falsafiy dunyoqarashga asoslangan imon va e’tiqodni shakllantirishdan iborat. Ibtidoiy din shakllaridan tortib, urug’-qabila va milliy dinlargacha ularda jahon dinlarining paydo bo’lishi va rivojlanishning ijtimoiy, gnoseologiya (nazariy bilish) va psixologiya jadvallari mavjuddir. Ana shularni har tomonlama tarixiy dalillar asosida ilmiy tahlil qilish mazkur kursning vazifasidir.

Jamiyat shakllanishini dastlabki davrlarida paydo bo’lgan din xalqlar hayoti bilan bog’liq holda rivojlangan, moslashgan sekin-asta diniy tizimini vujudga keltirgan natijada ma’lum ijtimoiy-siyosiy va madaniy-axloqiy vazifalarni bajarishni o’z zimmasiga olgan. Bundan funktsiyalar jamiyat taraqqiyotining yuqori bosqichlarida ayniqsa yaqqol ko’zga tashlanadi. Bu o’rinda dinning, ayniqsa islomning Markaziy Osiyo xalqlari hayotida tutgan vazifalari, fan va madaniyat bilan o’zaro ta’siri xususida fikr yuritish o’rinlidir. Dinning jamiyatda bajaradigan ijtimoiy, ma’naviy, ruhiy vazifalari quyidagilardan iborat: 1. Har qanday din o’ziga e’tiqod qiluvchilarga madad beruvchi vazifasini bajargan. Masalan, insonda diniy hissiyotning vujudga kelishini olib qaraylik. U o’z hayoti turmush tarzi, tabiat va jamiyat bilan bo’lgan munosabatlari jarayonida shakliy va ijtimoiy ehtiyoj maqsadlariga etishish qiyin ilojsiz bo’lib ko’ringandi. Bunday ma’naviy, ruhiy ehtiyoj vujudga kelgan. 2. Dinlar o’z ta’limotini ma’lum bir tizim shakliga keltirib, unga e’tiqod qiluvchi shaxs va jamoani shu ta’limot doirasida saqlashga intiladi. Buni din doirasida saqlashga intiladi. Bu dinlarning birlashtiruvchilik funktsiyasi deyiladi. Bunda din muayyan ijtimoiy, etnik va ma’naviy hayotning o’z ta’siri doirasida bo’lishni ko’zda tutadi. Masalan, islom Markaziy Osiyo xalqlarining ijtimoiy hayotiga, axloqiy munosabatlariga, hattoki adabiyot va san’tiga o’z ta’sirini ko’rsatadi. 3. Din o’ziga ishonuvchilarning hayotini tartibga solish, nazorat qilish (regulyativlik) funktsiyasini bajaradi. Har qanday dinlarning ma’lum urf-odat, marosim va bayramlari bo’lib, ularni o’z vaqtida, diniy ta’lim va talab asosida bajarilishi shart qilib qo’yiladi. 4. Din dindorlarning birligini, jamiyat bilan shaxsning o’zaro aloqasini ta’minlovchi xususiyat-aloqa bog’lashlik vazifasiga ham egadir. Bunda ma’lum bir dinga e’tiqod qiluvchi kishi shu dindagi boshqa kishilar bilan bog’liq bo’lishi, urf- odat va ibodatlarni jamoa bo’lib ado etish ko’zda tutiladi.

Bulardan tashqari din vazifalarining falsafiy, nazariy jihatlari bo’lib, insonning yashashdan maqsadi, mazmuni, dorilfano, dorilbaqo dunyo haqidagi masalaga o’z munosabatini bildirishdan iborat. Dinlar tarixda siyosiy funktsiyaga ham ega bo’lganlar, hozirgi dyarli baracha dinlar bunday funktsiyani bajarganlar. Hozir bunday funktsiya sezilarli emas. Har qanday dinning konkret tarixiy sharoitda bajaradigan funktsiyalar yig’indisi uning ijtimoiy rolini belgilaydi. Dining ijtimoiy hayotga ta’siri hamma vaqt ham bir xil bo’lgan emas. U vaqtga, o’rniga, sharoitga qarab darxol o’zgarib boradi. “ Dinshunoslik asoslari ” dinning paydo bo’lishi va rivojlanish tarixini, uning ta’limotini, vujudga kelishi va shakllanishini o’rganuvchi fandir. Bu fan jamiyat taraqqiyoti jarayonida din bilan bog’liq bo’lgan barcha ijtimoiy hodisalarni- mafkura va aqidalar, urf-odatlar va marosimlar, masjid va diniy tashkilotlarning talab tartiblarini o’rganish, tahlil qilishni ham ko’zda tutadi. Hurfikrlilikka xos dastlabki g’oyalar Markaziy Osiyoda - deizm, panteizm, mo’’tazillar, bu o’lkada yashagan, ijod qilgan ulug’ mutafakkirlar Farobiy, Beruniy, Ibn Sino, Umar Xayomning ijtimoiy-falsafiy qarashlarda, Ibn Rushidning «Ikki haqiqat» ta’limotida olg’a surilgan edi. XVII asrda Boburning nabirasi Shoh Akbar, so’ngra XVII asrda frantsuz faylasuflarining dinga, diniy tashkilotlarga munosabati XIX asrga ilmiy dinshunoslik xususida yangi oqim, yo’nalish va nazariyalar yuzaga kelishiga katta turtki bo’lgan. Binobarin, XIX asrda mifologik maktab (aka- uka Grimm, M.Myuller); antropologik maktab (L.Feyerbax) va boshqa yo’nalishlar paydo bo’lgan. XX asrda dinshunoslik yanada yangi nazariyalar bilan boyigan. Bunda shveytsariyalik psixolog K.Yung va ayniqsa frantsuz psixologi E.Dyurkgeymning «kollektiv ong» haqidagi ta’limoti diqqatga sazovordir. Ammo o’sha davr dinshunosligi dinga o’z ijtimoiy-siyosiy qarashlarini bayon etar ekan, u o’z qarashlarini diniy tashkilotlar mafaatlari bilan bog’lamagan, mafkuraviy jihatdan bartaraf qilib ko’rsatmoqchi bo’lgan. Bu urinishlarni asoslashda turli falsafiy hamda ijtimoiy nazariyalardan foydalangan. Amalda esa ilohiyotga ko’proq yondoshgan.

Olimlarning dinshunoslik sohasidagi izlanishi muhim xulosalar chiqarishiga olib kelgan. Birinchidan, har qanday din ijtimoiy hodisa hisoblanib, ijtimoiy ong shakllaridan biridir. Ikkinchidan, diniy tasavvur va e’tiqodlar jamiyat taraqqiyotining muayan ijtimoiy sharoitlari ta’sirida turli-tuman shakl va ko’rinish kasb etgan; uchinchidan, ibtidoiy diniy tasavvurlardan tortib, jahon dinlarigacha bo’lgan dinlar rivojlanishi evolyutsiyasini e’tirof etish dinshunoslik haqida to’g’ri ilmiy xulosa chiqarish imkoniyatini beradi. 3 Dinning funktsiyalari: -ovituvchilik (kompensatorlik), -birlashtiruvchilik (integrativ), -tartibga soluvchilik, nazorat qilib turuvchilik (regulyativ), -aloqa bog’lovchilik (kommunikativ), -tarbiyalovchilikdan iborat. Bularning oldingi to’rttasi an’anaviy funktsiyalardir: beshinchisi yangi bo’lib, u ayniqsa hozirgi zamon islomiga xosdir: uning dindorlarni axloqli, odobli qilishga qaratilgan dasturlarga taalluqlidir. Bular Qur’on, hadislarda, hozirgi din arboblarning asar, fatvo, amaliy tavsiya, faoliyatlarida, diniy satrlarda yaqqol namoyon bo’lmoqda. “ Dinshunoslik asoslari ” kursining amaliy ahamiyati, oliy ilmgoh talabalarining shu sohadagi bilim doiralarini kengaytirish, ularni qiziqtiradigan masalalar yuzasidan erkin fikr yuritish hamda ilmiy va diniy tushunchalarni hozirgi fanlar va talablar nuqtai nazaridan turib o’rganishdan iborat. Falsafaning boshqa tarkibiy qismlari kabi «Dinshunoslik asoslari» ham dunyoqarash bilan bog’liq masalalarni ochib berishga yo’naltirilgan. Bunda u fan - texnika taraqqiyotining ulkan yutuqlariga olam va uning rivojlanish qonuniyatlariga suyanadi. “ Dinshunoslik asoslari ” o’zining o’rganish va tekshirish ob’ektiga ega. U dinning paydo bo’lishi, ijtimoiy mohiyati va jamiyatdagi rolini tadqiq qilish bilan birga diniy e’tiqodlarning paydo bo’lishi va yashashi, ularning jamiyat

taraqqiyotidagi evolyutsiyasini ilmiy jihatdan o’rganadi. «Dinshunoslik asoslari» kursining vazifasi dinni falsafiy, tabiiy-ilmiy, tarixiy va psixologik nuqtai nazardan har tomonlama tahlil qilishdan iborat. Ilmiy falsafa dinning mohiyatini, uning ma’naviy, ijtimoiy gnoseologik va psixologik ildizlarini ochadi, diniy qarashlar va tasavvurlarni tarixiy nuqtai nazardan yoritadi. «Dinshunoslik asoslari» predmeti tabiiy-ilmiy, insonshunoslik va ijtimoiy fanlar bilan o’zaro bog’liqlikda rivojlanadi. Uning etika, estiteka, tarix, etnografiya, arxeologiya,, psixologiya, hurfikrlilik va boshqa ijtimoiy hamda tarixiy fanlar bilan mustahkam bog’liqligi dinshunoslik nazariyasini boyitadi. “ Dinshunoslik asoslari ” fanining O’zbekiston xalqlari tarixi bilan uzviy bog’liqligini alohida ta’kidlash zarur. Zero, Markaziy Osiyo halqlarining tarixi, umuman din, xususan islom tarixi bilan uzviy bog’liq bo’lib, fan va madaniyat tarixiy taraqqiyotda keyingi ming yillikda Islom ta’limotining ta’siri kuchli bo’lgan. O’zbekiston xalqlari tarixi predmeti qadimgi zamonlardan hozirgi davrgacha jamiyat taraqqiyotidagi ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy va ma’naviy rivojlanish bosqichlarini o’rgansa, bu jarayonning barcha jihatlari mavjud dinlarning aralashuvi, yoxud kuchli ta’siri bo’lgan. Xususan, Markaziy Osiyo halqlari hayotida islomning kirib kelishi va hukmron mafkuraga aylanishi bu halqlar tarixida katta iz qoldirgan. Oliy ilmgoh talabalari uchun yangi o’quv predmeti sifatida o’qitilayotgan madaniyat tarixi va nazariyasi bilan «Dinshunoslik asoslari» kursi o’zaro uzviy bog’liqdir. Chunki madaniyat tarixi bilan din tarixi bir-biridan ajralmagan, aksincha, bir-biriga o’zaro ta’sir o’tkazib kelgan jarayondir. Bu tarixiy taraqqiyot hodisalarining ob’ektivligini, rivojlanish qonuniyatlarini o’rganish har ikkala o’quv predmeti uchun ham ahamiyatlidir. Bir-birini to’ldiruvchi O’zbekiston xalqlari tarixi bilan “ Dinshunoslik asoslari ” o’quv predmetlari yoshlarni bu sohadagi zarur bilimlar bilan qurollantirdi. “ Dinshunoslik asoslari ” kursi o’qitishning yana bir amaliy ahamiyati shundaki, mustaqillik tufayli mamlakatimizda boshlangan ijobiy o’zgarishlar din tarixiga, u

bilan bog’liq madaniy merosga ob’ektiv munosabatni o’rnatish imkoniyatini yaratdi. Jumladan, vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to’g’risida (yangi tahrirda)gi qonunning qabul qilinishi hozirgi davrda demokratik va insonparvar jamiyat qurayotgan O’zbekiston xalqlari hayotida katta ahamiyatga ega bo’lib, o’z natijasini ko’rsatmoqda. Ma’lumki, Prezidentimiz o’z nutqlarida din va diniy masalalar to’g’risida juda ko’p fikrlarni aytgan. Shu jumladan, dunyoviy jamiyat qurishni ko’zlagan davlatimizning dinga munosabatini belgilovchi deb zikr etilgan konsituttsion mezonlar va «Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to’g’risidagi» Qonun fikrlardan quyidagi 2ta asosiy xulosa kelib chiqadi. Birinchidan, O’zbekistonda barpo etilayotgan demokratik, huquqiy va dunyoviy jamiyat qurish kontseptsiyasida din- madaniy-ma’naviy omillar umumiy silsilasiga kiruvchi barcha milliy qadriyatlar qatorida teng huquqli qadriyat sifatida tan olinadi. Mustaqil rivojlanish yillarida ushbu mezonning hayotga nechog’lik izchil tadbiq etilayotganini faqat qalbi ko’r, adolatga xusumat bilan munosabatda bo’lgan kimsalargina inkor etish mumkin. Ikkinchidan, sof diniy ehtiyojlarni qondirishdan tashqarida bo’lgan har qanday g’arazga erishish yo’lida diniy omildan foydalanishga intilish qat’iyan man etiladi. Dinga, diniy tashkilotlarga va dindorlarga nisbatan to’g’ri munosabatning qayta tiklanishi haqiqiy Vijdon erkinligini amalga oshirishga xizmat qilmoqda. Keyingi yillarda bu sohada juda ko’p ishlar amalga oshirildi. Masalan: qonun doirasida diniy tashkilotlar va jamoalar uchun to’liq erkinlik yangi diniy jamoalarni, jumladan masjid va madrasalarni ro’yxatdan o’tkazish, diniy ibodatlarni bemalol ado etish, diniy adabiyotlar nashr etish, diniy arboblar va tashkilotlar faoliyatiga munosabatda jiddiy o’zgarishlar bo’ldi. 1999 yili Islom universiteti Prezidentimiz I.Karimov tashabbusi bilan ochildi. Diniy tashkilotlarning ijtimoiy tashkilotlar bilan hamkorlikda tinchlik va hayriya ishlarida faol qatnashishidan iborat huquq va hohishlarini ta’minladi. Bularning hammasi mamlakatimizda qaror topgan mustaqillik va demokratiyaning maxsulidir. Biz yoshlarda faqat diniy tushuncha va tasavvurlarni

hosil qilish bilan cheklana olmaymiz. Ulardagi hozirgi zamon texnika yutuqlari asosida ilmiy dunyoqarashni shakllantirish asosiy vazifadir. Shu bilan bir qatorda dinni ideallashtirishga, ya’ni uni haddan ziyoda ko’klarga ko’tarib, ta’lim tarbiyaning yagona, hal etuvchi dasturiga aylantirib yuborish, uni siyosiylashtirish ham o’rinsizligini yoshlarga anglatishimiz zarur. Ana shu erda din demokratiya va hurfikrlikka asoslangan dunyoviy ilm bilan murosa qila oladimi, degan savol o’zini ko’ndalang qilib qo’yadi. O’zbekiston tub aholisining e’tiqodi bo’lgan Islomchi? Biz, Islom demokratiyaga murosasiz, degan da’voni olg’a surayotganlar (ular qaysi niyatlar bilan bu ishni qilayotganidan qat’iy nazar) «tegirmoniga suv quymoqchi» emasmiz. Zotan o’ziga xos va o’ziga mos taraqqiyot yo’lidan borayotgan yangi O’zbekiston tajribasi ham bunga zarracha asos bo’lmaydi. Aksincha, mamlakatimiz rivojlanishi diniy omilning mutlaqo yangicha idrok, din, xususan islomning jamiyat taraqqiyotidagi haqiqiy roli va o’rnining mavjud voqelikka tayanishi bilan o’tmish davrlardan tubdan farqlanib turadi. Dunyoning ko’pchilik davlatlari, xususan rivojlangan mamlakatlar tajribasi shuni ko’rsatadiki, din dunyoviy davlat tuzumi bilan nafaqat murosa qilishi, balki umummilliy yuksalish yo’lida u bilan samarali hamkorlik qilishi mumkin. Demokratik davlatlarda aholining ko’pchiligini tashkil etadigan xalqning diniy e’tiqodiga ko’rsatilgan izzat-hurmat bilan bir qatorda tub etnoslar uchun noan’anaviy bo’lgan, lekin fuqarolarning muayyan qismi e’tiqod qiladigan dinlar, qolaversa, hech qanday dinga e’tiqod qilmkaslikka bir xil munosabatning qaror topganligi Qur’oni Karimdagi ibratli hikmatlardan, «Dinda majburlash yo’q» degan oyatning (Qur’on 2.25) chuqur insonparvarlik falsafasini yanada yorqinroq ochib beradi. Xulosa shuki, «Dinshunoslik asoslari» predmetini o’qitish jarayonining tarbiyaviy ahamiyati ham mavjud bo’lib, yoshlarga din va hurfikrlilik haqida ilmiy bilimlar berish orqali dinning ijtimoiy mohiyatini, u tarixiy hodisa ekanligini tushuntirish bilan uning jamiyat rivojlanishini borasida zamonaviylashuvini, ba’zan

esa yangi diniy guruhlar paydo bo’lish mumkinligini ham tushuntiradi. Shu bilan bir qatorda talabalarda ilmiy dunyoqarashni shakllantirish, shu asosda ilmga asoslangan imon va e’tiqodni berishni o’z oldiga maqsad qilib qo’yadi. Binobarin, kelajak yosh mutaxasislarimiz mustaqil O’zbekiston istiqloli uchun faol kurashchilar bo’lishlariga yordamlashadi.

Asosiy adabiyotlar 1. Вербицкий А.А., Алешкевич В.Н и др. Микробиология и иммунология. Учебное пособие Минск-2019. 2. Salimov X. va boshqalar. Epizootologiya. Darslik. Toshkent, 2016 yil . Xorijiy adabiyotlar 1. Fenner’s. Veterinary Virology (United States of America 2016 year). 2. M.Jackson Veterinary clinical pathology. America 2010 year. Qo‘shimcha adabiyotlar 1. Mirziyoyev SH.M. Erkin va farovon demokratik O‘zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. Toshkent, “O‘zbekiston” NMIU, 2017. – 29 b. 2. Mirziyoyev SH.M. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi.“O‘zbekiston” NMIU, 2017.– 47 b. 3 . Bazarov X.K., Abdulakimova A.B. Veterinariya virusologiyasidan o ‘ quv qo ‘ llanma. Samarqand 2016 y. 4. Самуйленко А.Я., “Инфекционная патология животных” Том 1 Москва 20 09. 5. Петров Р.В. Иммунология. Учебник. Москва 1983 й

Похожие

Jismoniy madaniyat bo’yicha darsdan tashqari ishlarni ahamiyati

Jismoniy madaniyat darsi

Jismoniy madaniyat jamoasi

Jismoniy madaniyat bo’yicha Davlat ta'lim standarti. Jismoniy madaniyat bo’yicha dastur

Ijtimoiy pedagogika fani haqida umumiy ma‘lumot