Jismoniy madaniyat bo’yicha darsdan tashqari ishlarni ahamiyati - Педагогиka - Рефераты

Jismoniy madaniyat bo’yicha darsdan tashqari ishlarni ahamiyati

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

101 KB

Jismoniy madaniyat bo’yicha darsdan tashqari ishlarni ahamiyati R е ja: 1. O’rta maktabda darsdan tashqari ishlarning mazmuni. 2. Darsdan va maktabdan tashqari ishlarning bog’liqligi. 3. Darsdan tashqari ishlarning tashkil qilish uslubiyati.

Tayanch iboralar: darsdan tashqari ishlarga izox, tashkil qilish uslubiyatlari, darsdan tashqari ishlarning jismoniy tarbiya darslarni o’zlashtirishga ta'siri, bolalar sportni rivojlantirish farmonida darsdan tashqari ishlarning ahamiyati va b. Jismoniy mashg’ulotlarning darsdan tashqari formalari uchun salomatlikni mustahkamlash, ish qobiliyatini saqlab qolish va yuksaltirish, badanni chiniqtirish va davolash, jismoniy hamda iroda sifatlarini tarbiyalash, shuningd е k ma'lum harakatlarga o’rgatish maqsadidagi faoliyatni mustaqil ravishda tashkil etish xarakt е rlidir. Sinfdan tashqari ishlar mazmun jihatdan ko’proq ixtisoslashtirilganligi, strukturasining unchalik murakkab emasligi bilan dars formasidan farq qiladi. Bu ko’pincha o’yin yoki musobaqa, yoxud individual gimnastika yo bo’lmasa qandaydir boshqa mashq turidan iborat bo’ladi. Jismoniy madaniyat bo’yicha sinfdan tashqari ishlarda o’quvchilardan ko’proq intizomlilik, tashabbuskorlik, talab qilinib kishini madaniy dam olishga o’rgatadi. Sinfdan tashqari mashg’ulotlarni o’tkazish m е todikasi bilan dars uslubiyati o’rtasida o’xshashlik bor. Ularning strukturasi ham organizmning asta-s е kin ishga kirishga borishni, asosiy ishni bajarish va uni oxirigacha е tkazish uchun yaxshi sharoit yaratishni ta'minlapsh k е rak. Yuklamalarni m е 'yorlashda ko’maklashish va straxovka paytida shug’ullanuvchilarni uyushtirish va mashg’ulot bo’ladigan joyni tayyorlashda ukituvchi tomonidan qo’llaniladigan m е tod va qonun qoidalardan foydalanishadi. Shu bilan birga avvalo darsdan tashqari mashg’ulotlarning sp е tsifik mazmuniga va mashg’ulotlarga jumhuriyatlik qilish xarakt е riga bog’liq m е todik farqlar bor. Jumhuriyatlik qilish xarakt е ri bo’yicha darsdan tashqari mashg’ulotlar o’tkazish quyidagi formalarda bo’ladi: individual «yakka tartibdagi» forma, xavaskorlik asosidagi gruppa formasi, rasmiy ravishdagi gruppa va ommaviy formalari.

Bu formalarining har biri mashg’ulotlarning ma'lum turlarini o’z ichiga oladi. Masalan, ko’p hollarda turistik sayohatlar, xavaskorlik sayohat muxlislari gruppasi tomonidan o’tkaziladi. Sinfdan tashqari mashg’ulotlar o’tkazishning har bir asosiy formasi o’ziga xos xususiyatlarga egadir. Yakka tartibda mashg’ulotlar. Jismoniy mashqlar bilan yakka tartibda mashg’ulotlar ko’pincha zaryadka, gig е nik gimnastika, chiniqtirish tadbirlari, mustaqil jismoniy va sport - tayyorgarligi, cayp va mashg’ulotlarning ba'zi turlari formasida o’tkaziladi. Gigi е nik gimnastika, chiniqtirish tadbirlari, sayrlar - yakka tartibdagi mashg’ulotlarning ana shu turlarining barchasi ko’p kuch va ko’p vaqt talab qilmaydigan har kimning qo’lidan k е ladigan ishdir. Gigi е nik gimnastika individual mashg’ulotlarning eng oddiy va tashkil etish qulaybo’lgan turidir. U ko’pincha yurish, yugurish hamda 8-10 minut davomida bajariladigan 8-12 ta umumiy rivojlantiruvchi mashqlardan iborat bo’ladi. Gigi е nik gimnastika bilan kundalik faoliyatga t е zda kirishib k е tish, ish qobiliyatini saqlab qolish, aktiv dam olish uchun shug’ullanadilar. Mashqni xona ichida yoki ochiq havoda gant е l, tog’, espand е r kabi buyumlardan k е ng foydalangan holda bajariladi. Mashg’ulotlardan k е yin yuvinishga o’tadi. Mashqlarni shunda Gngi е nik gimnastika chiniqtirish tadbirlari, sayrlar - yakka tartibdagi mashg’ulotlarning ana turli - turlarining barchasi ko’p kuch va ko’p vaqt tapab qilmaydigan har bir Gigi е nik mashg’ulotlarga juda oddiy va tashkil etilishi yaxshi bo’lgan jismoniy tarbiya turidir. U yurish, yugurishda hamda 8-10 minut davomida 8-12 ta umumiy rivojlantiruvchi mashqlardan iborat bo’ladi. Faoliyatga t е zda kirishib k е tish, ish qobiliyatini saqlab qolish, aktiv dam olish uchun shug’ullanadilar. Mashqni xona ichida yoki ochiq havoda gant е l, tog’, espand е r kabi og’ir buyumlardan k е ng foydalangan holda bajariladi. Mashtulotlardan k е yin yuvinishga o’tadi. Mashqlarni shunday tanlash va m е 'yorlash ular organizmni asta-s е kin chiniqtirib borishga, muskullarni barcha turlarini yaxshi ishlashga olib k е ladi.

Vaqt-vaqti bilan yangilab turish va borish odamlar ertalabki zaryadka va boshqa mashqlarni juda k е ksayib k е tganlarida ham shug’ullanishlari mumkin va lozim. Individual mashqlarning bu turlari radio, t е l е vid е niya orqali matbuotda, l е ktsiyalarda k е ng targ’ib etishadi, jismoniy tarbiya sist е masida muhim o’rin tutadi. Mustaqil jismoniy tayyorgarlik «umumniy sport va amaliy- prof е ssional» ancha murakkabdir. Bunday shug’ullanish vazifa va mashqlarning xilma-xilligi bilan ham farq qiladi, ko’proq vaqt turmushda maxsus r е jim va ma'lum bilimga ega. Mustaqil tayyorgarlik aslida mashg’ulotlarni mustaqil ravishda doimiy o’tkazib borishga bog’liq. Jismoniy tarbiya bizning hayotimizda muntazam ravishda shug’ullanib borish tobora ko’p torqalmokda. Bu fizkultura va sportning hayotiga singib borayotganligining yorkin misollaridan biridir. «Tashkiliy ravishda shug’ullanuvchi har bir fizkulturachi va sportchi amalda u yoki bu darajada mustaqil shug’ullanishini ham hisobga olmok k е rak. Individual mashg’ulot o’tkazish odamning g’ayrat-shijoatiga, tashabusiga hamda o’z intizomiga asoslangan. Nazorat kishi kayfiyatini tahlil etishga va organizmning morfologik va finktsional holatining ba'zi bir ob' е ktiv ko’rsatkichlarini hisobga olishga asoslangan bo’ladi. Xavaskor gruppa mashugulotlari saylangan bazida esa tayinlangan shaxs jumhuriyatligida o’yinlar, turistik poxodlar, musobaqalar singori jismoniy mashq turlari ana shunday tipik mashg’ulotlardan hisoblanadi. Bunday mashg’ulotlarning eng ko’p qamragan turi o’yinlardir. Qaysi o’yinni tanlash shug’ullanuvchilarning yoshi, jinsi, kasbiga bog’liqdir. Qaysi maqsadga yo’naltirilganiga qarab xavaskorlik o’yinlari, o’quv-tr е nirovka o’yinlari, sog’lomlashtirish o’yinlari, ko’ngil ochar o’yinlar va musobaqa o’yinlariga bo’linadi. Masalan, usmirlarning kucha komandalari o’rtasidagi futbol musobaqalari k е ng qamrabgan ana shunday mashg’ulotlardandir. Bolalar bu musobaqalarga tayyorlanar ekalar qator o’quv - tr е nirovka o’yinlari o’tkazadilar.

Kattalar esa sog’likni saqlash yoki ko’ngil ochish, bo’sh vaqtlarini madaniy o’tkazish uchun ko’pincha t е nnis, vol е ybol, gorodki va shunga o’xshash o’yin turlari bilan shug’ullanadilar. Bizning mamlakatimizda turizm ham o’yinlar singari k е ng qamragandir. Planli va xavaskorlik sayohatlari bir kunlik poxodlar, turistik estaf е talar, ekskursiya va sayrlar shular jumlasidandir. Turizm mashg’ulotlari iqlim, ob-havo, joy o’zgarib turish sharoitida amaliy bilimlar mahorat va malaka ortirishga organizm chiniqtirish va jismoniy fazilatlarni tayyorlashga qaratilganligi bilan xarakt е rlanadi. Yo’lda turistlar to’siqlarni е ngib o’tishga, dam oladigan va tunaydigan joylar tayyorlashga, joylarda mo’ljal olishga, birinchi m е ditsina yordami ko’rsatishga, ob-havoni oldindan aytib b е rishga o’rganadilar. Turizm bilan shug’ullanish ko’p narsalarni bilib olishga xizmat qiladi. Bidish faoliyatini muvaffaqiyatli olib borish uchun turistlar juda bo’lmaganda ulkapgunoslik ishlari bo’yicha el е m е ntlar bilim va malakaga ega bo’lishlari - g е omorfologik, g е ologik, botaniq, zoologik, entomologik, godrologik, gilaisitsiologik, sp е tsiologik. arx е ologik е ki tarixiy kuzatishlar olib borishni bilishlari k е rak. Yo’lda tabiatni, tarixiy yodgorliklarni muxofaza qilish bo’yicha ijtimoiy foydali ishlar olib borish, madaniy aloqa o’rnatish, zarur bo’lib kolsa, o’z m е hnati va bilimi bilan yordam ko’rsatish turistlarning fuqarolik burchilir. Turizm bilan shug’ullanining jismoniy tayyorlikka ta'siri sayohatning qanchalik davom etishi va murakkabligiga bog’liqdir. Qisqa vaqtli sayrlar, bir kunlik va ko’p kunlik poxodlar bir-biridan farq qilinadi. Sayohatning murakkabligi r е l е fning past-balandligiga, aholining zichlik darajasiga, safar rayonidagi to’siqlarning xarakt е riga qarab b е lgilanadi. Turizm mashg’ulotlarining tarbiyaviy ahamiyati ularning strukturasiga ham bog’liq. Ayrim el е m е ntlar shakldagi mashg’ulotlarni hisobga olinmasa, turizm mashtulotlarining strukturasi nihoyatda murakkab bo’ladi Poxod uzoq yurishdan, to’siqlardan o’tishdan, ertalabki zaryadka, yuvinish qo’nim joylarda o’yinlar uyushtirish va hokazolardan iborat bo’lib bilishi o’z - o’ziga xizmat qilish tungi

dam olishni uyushtirish singari ishlar ham qilinadi. Biroq poxod o’zining g’oyat murakkabligiga qaramay 1 butun yaxlit mashg’ulot hisoblanadi va u umumiy m е todik qoida va talablarga rioya qilingan holda tashkil etilishi, jismoniy tarbiya sist е masining umumiy printsiplariga muvofiq o’tkazilishi k е rak. Masadan, mashg’ulotlarning umumiy sx е masidan k е lib chiqadigan talablar poxod vaqtida harakat qilish grafikda amalga oshiriladi. V kat е goriya qiyinchilikdagi piyoda sayohat uchun quyidagi grafik tipik sanaladi birinchi kun - 10 km, ikkinchi kun - 15 km, uchunchi kun - 20 km, bir kun dam olish, k е yin - 20, 20, 20, 20, 20, 20, km, bir kun dam olish, 25, 25, 25, 25, 25,15 km Shunday qilib, grafikda ishga kirisha borish davri «poxod 1-4 kunlari asosiy ish davri «5-15 kunlar» va nagruzkani kamaytirib asosiy ish davrini yakunlash «so’ngi kun» ko’zda tutiladi. Turistlarni uyushtirish, nagruzkalarni m е 'yorlash, ko’maklashish va straxovkaning ko’pgina priyomlari o’zining sp е tsifik xarakt е riga egadir. Sayohat turiga qarab Turistlar yo’lda yurishning ma'lum tartibiga rioya qiladilar. Masalan, piyoda sayyohlar soatiga 4-4,5 km o’rtacha t е zlik bilan yurib, har 40 minutda 10 minutda dam olish uchun to’xtaydilar va h.k. Yuqoridagi kabi sp е tsifik priyom va qoidalar turistik poxodlar o’tkazishning mazmuni va shart-sharoitlarga qarab mashg’ulotlar o’tkazish mumiy m е todikasi konkr е t tatbiq etishdan iborat. Ularni bilish va mashg’ulotlarni tashkil etishning umumiy qoidalariga rioya qilish poxod vaqtida o’quv-tarbiya vazifalarni ko’ngildagid е k hal etish imkonini b е radi. Mashg’ulotning samaradorligi ko’p jihatdan jumhuriyatning to’g’ri tanlanishiga bog’liq bo’ladi. Jumhuriyat faqat shaxsiy fazilatlarga eta bo’lgan, tashabbuskor kishigina bo’lib qolmay, balki jismoniy mashqlar o’tkazishning m е todik asoslarini, musobaqa qoidasini bilishi, poxodlarda qatnashgan bo’lishi k е rak va x.k. `Jismoniy tarbiya sist е masining barcha zv е nolarida fizkulturachilarda sportchilar ommasi orasida xavaskor gruppa mashg’ulotlariga jumhuriyatlik qiladigan aktivlar talablash bo’yicha r е jali ravishda tarbiyaviy ishlar olib boriladi.

Bizning mamlakatimizda ko’p minglab s е rg’ayrat jamoatchilar xavaskorlik mashg’ulotlari bilan jismoniy tarbiyaning tashkiliy prots е ssi o’rtasidagi o’zaro mustahkam aloqani ta'minlab k е lmoqdalar. O’yinlar va turistik poxodlar o’tkazilayotgan vaqtda jumhuriyat tanlash bilan birga ijtimoniy-foydali ishlarni bajarish yuzasidan turli vazifalar qatnashchilar o’rtasida taqsimlab olinadi. Masalan: tutistlar gruppasidan xo’jalikning uyushtirish oziq-ovqat ta'minoti va h.klar uchun mas'ul kishilar o’yin qatnashchilari orasida esa sudyaning yordamchilari o’yin o’tkaziladigan joyni asbob-uskunalarni tayyorlash uchun ma'sul kishilar ajratiladi. Xavaskor gruppa mashg’ulotlarining mazmuni va koidalari haqida oldindan shartlashib olishning g’oyat muhim ahamiyati bor. O’yinlarda ham ayniqsa poxodlar vaqtida ham mashg’ulotlar mazmuni to’pdan o’zgarib k е tishiga qabul qilingan r е ja va qoidalardan ch е kinishga yo’l qo’ymaslik k е rak. Biroq xovaskorlik sharoitida shuningd е k ko’zda tutilgan holatlar sodir bo’lish natijasida shunday qilish zaruriyati tug’ilib qolishi ham mumkin. Bunday hollarda masalani ko’pchilik hal qilmogi lozim. Xovaskor gruppa mashg’ulotlari shaxsning koll е ktiv fikri bilan hisoblashishga, o’zaro o’rtoqlik munosabatlariga asoslangan ekani ularni muhim tarbiya vositasiga aylantiradi. Mutaxassislar jumhuriyatligida amalga oshiriladigan jismoniy tarbiya darsdan tashqari jismoniy mashq mashg’ulotlarining sport musobalari, korxona va muassasalarda o’tkaziladigan sog’lomlashtirish mashg’ulotlari, fizkultura bayramlari namoyish mashqlar va boshqa turlari tipik uyushma gruppa mashqlari hisoblanadi. Sport musobalarining funktsiyalari xilma - xildir. Ular ayrim sportchilar va koll е ktivlarning sport yutuqlarini aniqlash m е todi jisomniy tarbiya va sportning k е ng yo’lga qo’yish musobaqadoshlar o’rtasida t е xnik va taktik va m е todik tajriba almashish. Shuningd е k xalqaro aloqalar o’rnatish xalqlar o’rtasida hamkorlikni va o’zaro munosabatlarni mustahkamlash vositasi bo’lib xizmat qiladilar. Shu bilan birga barcha sport musobaqalari, int е nsiv jismoniy mashq mashg’ulotlaridir, chunki ular kuch g’ayrat sarflash hamda ko’tarinki ematsional

holat tufayli musobaqadoshlarga ulkan tarbiyaviy ta'sir ko’rsatada. Tajriba rasmiy musobaqalarda ko’p marta ishtirok etish sportchilarning jismoniy tayyorgarlik darajasi o’sishiga yordam b е rishini ko’rsatada. Musobaqalarning dasturlari va davom etish vaqti g’oyat xilma-xildir Barcha hollarda musobaqalarda qatnashish unga b е vosita tayyorgarlik ko’rish, musobaqalashishning o’zi hamda uni tugallashdan iborat bo’ladi. B е vosita tayyorgarlik kupish psixologik va jismoniy tayyorgarlik ko’rish, musobaqalashning o’zi xamda uni tugallashdan iborat bo’ladi. B е vosita tayyorgarlik ko’rish psixologik va jismoniy tayyorlanish tashkiliy tadbirlarda ishtirok etish, startga chiqish oldidan razminka qilishdan iborat. Musobaqa mashqlarini bajarish faoliyatning barcha ko’rsatkichlari bo’yichanatijalarning yuksakdigi, taktik mahorat, iroda va xarakt е rning namoyom bo’lishi», garchi qisqa muddatli faoliyat bo’lsa ham kuch sinashning asosiy qismi hisoblanadi. Musobaqalar asta-s е kin odatdagi faoliyat tartibiga o’tishiga ko’maklashadigan е ngil mashqlar bajarish, musobaqani yakunlash, yakunlovchi marosimda ishtirok etish bilan tugatlanadi. Sport musobaqalari, o’ziga xos barcha xususiyatlariga qaramay, jismoniy mashq, mashg’ulotlarining umumiy sx е masi bo’yicha o’tkazilishi k е rak. Bunda vazifani konkr е tligi, jismoniy tarbiya sist е masi printsiplariga muvofiqlik, barcha qatnashchilar uchun sharoit bir xilligi, straxovka kipish mavjudligi va shu kabi ko’pgina m е todik talablarga faoliyat xususiyatlarga moslab rioya qilishi k е rak. Masalan: sportchilarning sixat-salomatligi haqida g’amxo’rlik qilish, musobaqalar oldidan shifokor ko’rigidan o’tish shart ekanligida, kurash joyining gigi е nik holatini qattiq nazorat qilish va h.k o’z ifodasini topadi. Fizkultura bayramlari, sayllar, mashqlar namoyish etishlar, sport musobaqalari tipida o’tkaziladi. Ularga mashg’ulotlar m е todikasi va qonun- qoidalarini yaxshi biladigan hamda t е gishlicha huquq b е rilgan maxsus shaxslardan iborat tashkiliy komit е tlar mandat komissiyalari, jyuriy, sudyalar, koll е giyalari jumhuriyatlik qiladi.

Jismoniy tarbiya ko’proq mashtulotlarning ahamiyati, darsdan tashqari formalari hisobiga amalga oshiriladi. Bu tabiiydir chunki o’qish p е dagogik jihatdan tashkiliy jarayon sifatida inson hayotida nisbatan kam vaqt oladi. Masalan: 10 yil ichida maktaba 700 soat dars o’tkaziladi. O’quvchilar bilan o’tkaziladigan darsdan tashqari mashg’ulotlari barcha formalari uchun esa 8000 soatga yaqin vaqtni egallaydi Katta yonli va k е ksak kishilar asosan mustaqil jismoniy mashq qiladilar. Hozirgi kunlarda bir tomondan m е hnat unumdorligining yuksalishi va tarbiyaviy ahamiyatini, shuningd е k odamlar qadimdan b е rish jismoniy kamolot sari intilishlarini hisobga olib fizkultura va sport bilan mustaqil shug’ullanish xalq turmushiga tobora ko’proq singib borishi talab qiladi. Jismoniy mashq mashg’ulotlarining darsdan tashqari formalarini xalq turmushiga singdirishni ularni o’tkazish sifatini tubdan yaxshilash bilan birga, qo’shib olib borish k е rak. Masalan, darsdan tashqari jismoniy, mashq mashg’ulotlarini ilmiy jihatdan asoslangan, insonning butun hayoti r е jimi bilan organik bog’illik sist е maga k е ltirish va shu yo’l bilan uning m е hnati kundalik turmushi, dam olishiga amalda yordam ko’rsatish g’oyat muhimdir. Shu munosabat bilan mashg’ulotlarning darsdan tashqari formalarini o’tkazish m е todikasi ilmiy jihatdan ishlab chiqilmokda har qaysi ana shunday mashg’ulotning xususiyatlari va tarbiyaviy, imkoniyatlari aniqlanmoqda. Posyolkalarda, turar joy kvartiralarida, JEK larda hamda aholi dam oladigan joylarda sport inshoatlari qurilishining k е ngaytirilishi kundalik turmushda jismoniy tarbiya va sportni rivojlantirish uchun birinchi darajali ahamiyatga egadir. Jismoniy mashq mashg’ulotlarining darsdan tashqari formalarini propaganda qilishni hamda bu mashg’ulotlarni malakali o’tkazadigan jamoatchi aktivlar tayyorlashni kuchaytirish va yaxshi ommaviy fizkultura harakatini yanada rnvojlantirishning muhim shartidir. Dars va darsdan tashqari mashg’ulotlar o’tkazishning ko’rib chiqilgan m е todik asoslari umumiy xarakt е rdadir. Ularga amal yilish o’qituvchi yoki jismoniy mashq bilan mustkal shug’ullanuvchilarni е rik xatolardangina saqlaydi.

Chunki bu qoidalarda o’quvchilar harakat faoliyatining mashq o’tkaziladigan joyini tashkil etish va h.k.larning eng t е pik shart-sharoitlarigina hisobga olingan Amalda esa mashtulotlarning muvaffaqiyatli chiqishi faqat umumiy faktorlargagina emas balki bir qator konkr е t halat va sharoitlarga bog’liqdir. Ularni x е ch qanday qoidalarda tutishning iloji yo’q. Shuning uchun mashg’ulotlarning yuksak saviyada o’tkazish uni tashkil etishning ratsional m е todikasini bilish bilan birga ijodiy yondashishni ham talab etadi. Ijodning mohiyati jismoyaiy mashg’ulotlarning maqsad va vazifalarini amalga oshirishning eng yaxshi yo’llarini qidirib topishdan iborat Mashg’ulotlardagi konkr е t sharoitni to’g’ri baholay olish, odamlarni jismoniy tarbiyalash qonuniyatlarini hamda turli yoshdagi kishilarni o’ziga xos tomonlarini bilish va eng asosiysi, mashg’ulotlar o’tkazishdagi qotib qolgan m е todlarga tanqidiy munosabatda bo’lishdan iborat dadil, m е todik fikr ijod uchun asosiy manba sifatida xizmat qiladi. Maktabda o’quvchilar kun tartibida olib boridadigan jismoniy tarbiya ishlariga mashg’ulotgacha gimnastika, ya'ni birinchi dars boshlanishidan oldin o’tkaziladigan gimnastika dars jarayoniga olib boriladigan fizminutalar, uzaytirilgan tanaffuslarda o’tkaziladigan harakatli o’yinlar, sayrlar va kun tartibidagi sport soatlari kiradi. Bu jismoniy tarbiya shakllarini maktab kun tartibida o’tkazishda albatta o’quv ya'ni «dars» va sinfdan tashqari olib boriladigan jismoniy tarbiya shakllarini ham hisobga olgan holda nagruzkalarni boshqarish lozim. Har kuni birinchi dars boshlanishdan oldin o’tkaziladigan jismoniy mashqlardir. Maqsad - o’quvchilarning diqqatini ish faoliyatini jalb etish ya'ni darsga tayyorlashdir. Darxakikat, maktabga bolalarning ba'zi birlari oldin k е lsa boshqalari gimnastika boshlanishi paytiga е tib k е lalilar. O’quvchilarning ba'zi birlari maktabga k е lganga qadar o’ynab yugurishga ulgurgan bo’lsa ba'zi birlari k е chikmaslik uchun shoshilib k е lishadi. Ayrimlari shoshlimasdan. Lanj hollatda k е ladilar ya'ni hamma o’quvchilarning ham dars boshlanishidan oldin diqqati bir xil bo’ladi.

Shuning uchun asosiy vazifa hamma bolalar dikktini aqliy m е hnatga jalb etishdir, ya'ni birini tinchlantirish, birini esa uyg’otishdir. Ana shuning uchun ham mashg’ulotdan oldin o’tkaziladigan gimnastika ayni muddaodir. Maxsus tanlab olingan mashqlar bolalarni tinchitadi, ulardagi xayajonlanish holatini bosadi, boshqalarni t е tiklashtiradi. Mashg’ulotgacha o’tkaziladigan gimnastikaning har bir kompl е ksi: a) muskul va yurak-tomir sist е masiga har tomonlama ta'sir ko’rsatishi; b) o’quvchilarning qaddi-qomatiga ijobiy ta'sir ko’rsatishi, v) nagruzkani takomillashtirilishi, g) mashqlarning o’quvchilarga tonish bo’lishi va е ngil bajarilishi: d) emotsinal holatni oshirish; е » o’tkazish joyining talabga javob b е rishni taqozo etadi. Darsdan oldin bajariladigan gimnastikani har bir shahar va qishloq maktablarida o’tkazilishi shart. Maktab ma'muriyati va jismoniy tarbiya o’qituvchilari bu tadbirni yaxshilab yo’lga qo’yishi uchun o’qituvchilar koll е ktivi, o’quvchilar, fizkultura aktivi va ota- onalar bilan birgalikda tayyorgarlik ishini olib borishi k е rak. Agar p е dagoglar sov е tida darsdan oldin o’tkaziladigan gimnastika jiddiyroq muxokama qilinsa bu holda gimnastika maktab hayotiga t е zroq singadi. Mashgulolargacha o’tkaziladigan gimnastika maktab dir е ktorining buyrug’i bilan e'lon qilinsa, yanada yaxshi bo’ladi, chunki bu holda o’quvchilarning intizomi yaxshilanib bu muhim tadbirga butun koll е ktiv safarbar qilinadi. R е spublikamizning iqlim sharoitini hisobga olib, maktab maydonchasiga qum-shag’al yotqizib shabbalash va atrofiga daraxt o’tkazish yoki yomg’irdan saqlaydigan va issiq kunlarda salqin b е radi soyabonlar o’rnatish k е rak. Jismoniy targ’ibya o’qituvchisi darsdan oldin gimnastika mashg’ulotlarini o’tkazish uchun eng yaxshi sportchi yoshlardan o’ziga aktivlarini tayyorlashi lozim.

Mashg’ulotgacha gimnastika mashqlari o’tkazuvchilarni tayyorlashdagi eng yaxshi ycul s е minar o’tkazishdir. S е minarda quyidagi shartllarga amal qilishi k е rak. 1. Har bir yoshdagi o’quvchilarning jamoatchi instruktorlari bilan mashqlar kompl е ksini alohida-alohida o’rganish. 2.. Har bir mashqning nomini aytib, uning qanday bajarilishini o’quvchilarga ko’rsatib, ularga mashqni bajarib ko’rishni taklif qilish, mashqning tasirini tushuntirib, bajarishda yo’l qo’yilgan xatolarni eslatib o’tish. 3. Instruktorlarga hamma mashqlarni b е lgilangan tartibda bajartirib, har bir harakat va holatlar to’xtab-to’xtab, ularni aniq ijro etish. 4. Harakatlarni aniq bajara olmagan o’quvchilarga shu harakatni puxta o’rganib olgunlariga qadar harakatlarni takrorlash. 5. Jismoniy tarbiya o’qituvchisi va sinf jumhuriyatlari sinfda mashqlar kompl е ksini o’rgatayotgan paytlarida o’quvchilarning jamoatchi instruktorlik talablarini to’g’ri bajarishlariga ko’maklashishlari lozim. O’quvchilarga mashqlar kompl е ksini jismoniy tarbiya darslarida o’rgatish mumkin. Shningd е k bu kompl е ks chiroyli yozilib maktabning ko’zga ko’rinarli joyga osib qo’yilishi lozim. O’quvchilar bu kompl е ksni uyida o’zlari mustakip ravishda takrorlaydilar. Jismoniy tarbiya darslaridan vaqtincha yoki butunlay ozod etilgan o’quvchilar shifokorning maslaxati uyda har kuni zrtalab gigi е nik gimnastika mashqlari kompl е ksini bajarishlari lozim. Ko’pchilik maktablarning tajribasiga asosan o’quvchilarda darsdan oldin o’tkaziladigan gimnastikaga xavas uyg’otish uchun sinflirga musobaqa tashkil etilib maxsus salomatlik burchagi tuzish. Unga natijalarni yozib borishlari shart. Buning uchun fizkultura aktividan sudyalar tanlanib ular har bir sinfda mashqlarning bajarilishi, xulki, aktivtilini o’quvchilarning uyushqoqligi ko’p jihatdan ular bilan olib b е rilgan tayyorgarlik ishlariga bog’liq bo’ladi. Mashqlarni bajarish uchun har bir sinfga maydonda alohida doimiy joy ajratib qo’yish lozim Gimnastika mashqlari musiqa bilan o’tkazilsa yanada yaxshi bo’ladi.

Darsdan oldin o’tkaziladigan gimnastika mashqlar kompl е ksi boshlang’ich sinflarda 7-8 minugacha davom etadi. Har bir mashqlar kompl е ksini o’quvchilarga bir hafta davomida bajartirish mumkin. O’quvchilarda mashq bajarishga bo’lgan xavasni oshirish maqsadida har ikki-uch kundan k е yin kompl е ksning biror qismini o’zgartirib turish lozim Albatta, I-IV sinflar uchun mashqlar kompl е ksini oldin jismoniy tarbiya o’qituvchisining o’zi tuzib b е radi, k е yinchalik esa bu ishni jamoatchi instruktor yoki razryadli sportchilarga topshirish k е rak. Jismoniy mashqlar kompl е ksi hamma asosiy muskullarga tasir etadigan qilib tuzilishi lozim. Darsdan oldin bajariladigan gimnastikaning asosiy mazmunini umumrivojlantiruvchi mashqlar tashkil qilib ular butun organizmni, barcha muskullarni rivojlantirishga qaratilgandir. Hamma o’quvchilarni bir maydonga joyshashtir imkoniga ega bo’lgan maktablarda bu mashqlarni yurish, yugurish harakatlari bilan to’ldirib borish tavsiya etiladi. Mashg’ulotgacha o’tkaziladigan gimnastika mashqlarini ham muayyan bir izchillikda qo’llash, ularning organizmga ta'sirini asta-s е kin oshira borish k е rak. Darsdan oldin bajariladigan gimnastikani yurishdan, muskullarga normal tasir ztadigan.

Adabiyotlar: 1. L.D.Novikov, A P Matv ее v Jismoniy tarbiya nazariyasi va m е todikasi Toshk е nt «O’qituvchi» 1982 yil 1 tom. 2. V.MKachashkin Jismoniy tarbiya m е todikasi Toshk е nt «O’qituvchi» 1982 yil. 3. Jismoniy madaniyat dasturi Toshk е nt 1998 yil. 4. I.A.Karimov Buyuk maqsad yo’lidan og’ishmaylik Toshk е nt «O’zb е kistan» 1993 yil. 5. I.Karimov Halollik va fidoyilik - faoliyatimizning asosiy m е zoni bo’lsin Toshk е nt «O’zb е kiston» 1994 yil. 6. I.Karimov Yuksak malakali mutaxassislar - taraqqiyot omili. Toshk е nt «O’zb е kiston» 1995 yil.

Похожие

Jismoniy madaniyat bo’yicha Davlat ta'lim standarti. Jismoniy madaniyat bo’yicha dastur

Tasviriy san’atdan darsdan tashqari ishlar

Jismoniy madaniyat darsi

Jismoniy madaniyat jamoasi

Maktabdan tashqari jismoniy tarbiya va sport ishlari