Дарсга тайёргарлик кўриш дарс ишланмасини ёзиш ва дарсни таҳлил этиш - Педагогиka - Рефераты

Дарсга тайёргарлик кўриш дарс ишланмасини ёзиш ва дарсни таҳлил этиш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

665.5 KB

Дарсга тайёргарлик кўриш дарс ишланмасини ёзиш ва дарсни таҳлил этиш Режа: 1. Дарс ишланмасини ёзиш 2. Дарсни таҳлил этиш

Хорижий тилларни ўрганишдаги барча методларда дарсга тайёргарлик кўриш муҳим аҳамият касб этади. Услубшуносларнинг таъкидлашларича, барча қўлланилган методларда, жумладан, коммуникатив методда ҳам дарсга тайёргарлик жараёни бир хил бўлиб, фақатгина ана шу жараёндаги саволлар кетма-кетлиги ёки аҳамияти ҳар хил бўлган. Бу саволлар эса қуйидагилардан иборат. 1. Дарсда ўқитувчи сифатида нима қиламан? 2. Ўқувчилар дарсда нимани ўрганишлари лозим? 3. Ўқувчилар ўқув мақсадига эришишлари учун нималарни ўрганишлари лозим? 4. Мен дарсда қандай ўқув воситаларидан фойдаланаман? 5. Дарснинг қандай ижтимоий шаклларидан фойдаланаман? Юқорида айтиб ўтилган саволлар кетма-кетлиги коммуникатив метод асосида дарсга тайёргарлик кўришда қуйидагича қўйилади. Ўқувчилар дарсда нимани ўрганишлари лозим? Ўқитувчи дарсга тайёргарлик кўришда авваламбор дарснинг мақсадини аниқлаб олиши, яъни ўқувчилар шу дарсга қадар нимани билардилар-у, дарс сўнггида нимани билишлари лозим. Мисол: Дарснинг мавзуси “Менинг шаҳрим” бўлса, ўқувчилар дарс сўнггида берилган матндан фойдаланган ҳолда ўзларининг шаҳар ёки қишлоқлари ҳақида гапира олишлари лозим. Шу сабабли дарснинг мақсади аниқ қўйилади. “Ўқувчилар шаҳар ёки қишлоқлари ҳақида ҳикоя қилишлари лозим”. (Pupils should retell about their town or village, I1 faut que les élèves parlent de leurs villes ou de leurs villages) (Die Schüler sollen über ihre Stadt oder ihr Dorf erzählen). ( Шуни таъкидлаб ўтиш жоизки , бирон - бир мавзунинг мақсади бир неча соатга қадар қўйилиши мумкин ). Бу албатта ана шу мавзуга ажратилган соат ҳажмига боғлиқ . Ўқувчилар ўқув мақсадига эришишлари учун нималарни ўрганишлари лозим ?

Ўқитувчи белгиланган мақсадга эришиш учун матн, диалог, шеър ёки қандай машқлар бажарилиши лозимлигини аниқлаб олади. Дарснинг қандай ижтимоий шаклларидан фойдаланаман? Мақсадга эришиш учун матн (диалог, шеър) ва машқларни аниқлаб олган ўқитувчи, мазкур матн ёки машқларни гуруҳларда, жуфтликларда, якка ҳолда ёки пленумда бажаришни белгилаб олади. Мен дарсда қандай ўқув воситаларидан фойдаланаман? Ўқитувчи ижтимоий шаклларда қандай ўқув воситалари лозим бўлиши ҳақида ўйлаб кўради. Мисол: карточкалар, плакатлар, маркерлар, расмлар, магнитофон, DVD, телевизор, мультимедиа ва ҳ.к. Дарсда ўқитувчи сифатида нима қиламан? Коммуникатив методда ўқитувчининг асосий роли дарсга тайёргарлик кўриш жараёнида кечади. Дарс пайтида эса ўқитувчи асосан режиссёрлик ролини ўтайди, яъни ўқувчиларни мотивация (йўналтириб, етаклаб) қилиб туради. Бу савол грамматик таржима методида биринчи ўринда турган бўлиб, ўқитувчи дарсда ўқувчиларга нималарни тушунтириши ҳақида кўпроқ ўйлар эди. У дарс давомида уч-тўрттагина фаол бўлган ўқувчилар билан бирга ишлар эди, холос. Дарс таҳлилига кирган ўқитувчилар ҳам ўқитувчининг педагогик маҳоратига, дарсда ўзини тутишига ва билим савиясига кўпроқ аҳамият берар эдилар. Коммуникатив методда эса, юқорида айтиб ўтганимиздек, дарс марказида ўқитувчи эмас, балки ўқувчилар туради, ўқитувчи эса ўқувчилар билим олиш жараёнини фаоллаштириб, йўналтириб туради. Грамматик таржима методида эса дарснинг мақсади деярли бир хилда қўйилар эди. Мисол: ўқувчиларнинг сўз бойлигини ошириш, уларни Ватанга муҳаббат руҳида тарбиялаш ва ҳ.к. Шу ўринда коммуникатив метод тарафдорларининг қуйидаги фикрларини эслаб ўтиш жоиздир. Кимгадир балиқ берсанг,

Бу унинг бир марталик овқатланишига етади. Кимгадир балиқ тутишни ўргатсанг, Бу унга бир умрга етади. Хулоса қилиб шуни айтишимиз керакки, ўқувчиларга билимни тайёр ҳолда эмас, балки уларга билим олиш сирларини ўргатишимиз муҳимдир. Дарс ишланмасини ёзиш Коммуникатив методда дарс ишланмасини ёзиш тўрт босқичга эга. Босқичларнинг ҳар бирини ўз мақсадлари бор. Коммуникатив метод услубшунослари дарс ишланмасини ёзишни қуйидаги тартибда тавсия этадилар. ● Date. Datum ( кун , ой , йил ) La date ● Class. Klassenstufe (синф) La classe ● Theme. Thema (мавзу) Le thème ● Aim of the lesson. Ziel des Unterrichts ( дарснинг мақсади ) Le but de la leçon I. Introduction part. Einführungsphase. ( Кириш босқичи ). Introduction The aim of the lesson: to attract pupils’interest to the theme. Ziel der Phase: Zum Thema Neugierung entdecken. Le but de la phase. ( Босқичнинг мақсади : Мавзуга нисбатан қизиқиш уйғотиш ). Кириш босқичини ўзбек тилида олиб бориш ҳам мумкин . Кириш босқичи 3-4 дақиқа давом этади. II. Presentation phase. Präsentationsphase. La phase de la présen-tation. (тақдимот босқичи). The aim of the phase: Pupils should understand the text generally. Le but de la phase: Il faut que les élèves comprennent le théme en générale. Ziel der Phase: Die Schüler sollen den Text global verstehen. ( Босқичнинг мақсади : Ўқувчилар матнни умумий равишда тушунишлари лозим ). Бу босқичда ўқитувчи берилаётган матнни магнит o фон орқали эшиттириши ёки ўзи ўқиб бериши ёки иқтидорли ўқувчилардан бирига ўқиттириши мумкин . Матн 2-3 марта эшиттирилади . Матнда ўқувчиларга

нотаниш бўлган сўзлар бор , лекин ўқувчилар матнни глобал ( умумий ) тарзда тушунадилар . Босқич 5-6 дақиқа давом этади . III. Meaning phase. Semantierungphase. La phase du sens. ( маъно фазаси ) The aim of the phase: Pupils should understand all unknown words. Le but de la phase: I1 faut que les élèves comprennent tous les mots nouveaux. Ziel der Phase: Die Schüler sollen alle unbekannte Wörter verstehen ( Босқич мақсади : Ўқувчилар барча нотаниш сўзларни тушунишлари лозим ). Ушбу босқичда ўқитувчи ўқувчиларга матндаги барча нотаниш сўзларни дафтарига ёзишни буюради . Сўнгра ўқувчилардан қайси сўзлар нотаниш эканлигини сўрайди . Ўқитувчи нотаниш сўзларни маъносини мумкин қадар хорижий тилда тушунтириб беришга ҳаракат қилиши лозим . Бу босқич 8-10 дақиқа давом этади . IV. Exercises phase. Übungphase. La phase des exercices. ( машқлар фазаси ). Бу босқичнинг мақсади дарснинг асосий мақсади қандай бўлган бўлса , ўша мақсад яна бир карра ёзилади . Сабаби , фақатгина машқлар орқалигина дарснинг асосий мақсадига эришилади . Машқлар коммуникатив методда оддийдан мураккабга йўналтирилган бўлади . Машқларни қандай ишлаш кўпроқ ўқитувчининг изланувчанлигига ва унинг коммуникатив методнинг қандай эгаллаганлик даражасига боғлиқ бўлади . Албатта берилган машқлар гуруҳларда , жуфтликларда , якка ҳолда ва пленумда бажарилиши лозим . Бу босқич 25-30 дақиқа давом этади . Дарсни таҳлил этиш Коммуникатив метод асосида таълим берилар экан , дарсни таҳлил қилиш ҳам коммуникатив метод тамойилларига мос келмоғи лозим . Таҳлил жараёнида биз қуйидаги мезонларга алоҳида эътибор қаратмоғимиз лозим . 1. Дарсга аниқ мақсад қўйилганми, яъни ўқувчилар шу дарсга қадар нимани билардилар-у, дарс сўнггида нимага эришдилар? 2. Дарс марказида ўқувчи турибдими ёки ўқитувчи?

3. Дарсда қандай ижтимоий шакллардан фойдаланилди? 4. Қандай ўқув воситаларидан фойдаланилди? 5. Дарс давомида қандай муваффақиятларга эришилди? 6. Мен (таҳлил этувчи) нимани бошқачароқ қилган бўлар эдим? Коммуникатив метод услубшунослари дарс кузатиш ва таҳлил этишни қуйидаги кўринишда тавсия этадилар. ● Date. Datum. La date ( Сана ) ● Class. Klassenstufe. La classe ( синф ) ● Teacher. Fachlehrer. Le professeur de la discipline ( фан ўқитувчиси ) ● Theme. Thema. Le thème ( мавзу ) ● What did he (she) do successfully? Was hat er (sie) gut gemacht? Qu’est qu’il a réussi ? ( Нимани у муваффақиятли адо этди ?) __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ What would I do in the other way? Was würde ich anderes machen? Ce que je ferais autrement? (Нимани мен бошқачароқ қилган бўлар эдим?) ________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ What kind of social forms did he (she) use?

Welche Sorvalformen benutzt er (sie)? Des quelles formes sociales ont- ils profitées. ( Қандай ижтимоий шакллардан фойдаланди ?) __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ What kind of teaching aids were used? Welche Medien benutzt er (sie)? Des quels outils ont-ils profités? ( Қандай ўқув воситаларидан фойдаланилди ?) __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ Дарс таҳлилида танқид ҳам муҳим роль ўйнайди. Чунки танқид ўқитувчи фаолиятини янада яхшилаш , ривожлантиришда муҳим аҳамият касб этади . Лекин танқид ҳеч кимга ҳузур бағишламаслиги ва қайсидир маънода ёқмаслиги маълум . Танқидни тўғри қабул қилиш ҳам жасоратдир . Бундан ташқари ҳар қандай танқид ҳам одоб - аҳлоқ , маданият доирасида бўлиши зарурлигини ҳам унутмаслигимиз лозим . “ Сизнинг фикрингиз умуман нотўғри ” дейишдан кўра “ Бу яхши фикр , лекин ...” – ёки “ Сизнинг ўрнингизда бўлганимда мен шундай қилган бўлардим . Масалан , – деб муносабат билдириш мақсадга мувофиқдир . Конструктив танқид “ нотўғри ”, “ умуман тўғри келмайди ”, “ умуман бўлмайди ” каби сўз ва ибораларни ишлатмасдан танқидни ижобий шакллантириш демакдир . Масалан , танқидни “ Янада яхшироқ бўлган бўларди , агар ...” каби сўзлар билан ёки “Sandwich-Prinzip” асосида ҳам қўллаш мумкин , яъни аввал мақтов , кейин танқид ва яна мақтов билан якунлаш . Танқидни қабул қилиш , жаҳл чиққанлигини сездирмаслик , яъни тушунмовчиликларни олдини олиш учун учта усул тавсия этилади .

Биринчи усулда танқиддан сўнг танқид қилинган киши ичида бирдан ўнгача санаши лозим . Бунда психологлар шу орқали анча жаҳл босилишини таъкидлайдилар . Иккинчи усулда ҳар қандай танқидий фикрларни ёзиб олиш ва кейин уларни алоҳида хотиржам муҳокама қилиш . Учинчи усулда эса танқидни умуман қабул қилмаслик , яъни ўз фикрларини тўғри эканлигини баҳслашиш орқали исботлаш . Баъзан ўтказилган семинарлар , конференциялар ва дарслардан сўнг эвалуация ўтказамиз . Эвалуация ( луғавий маъноси : баҳолаш , таъриф , тавсиф ) ўзи нима ? Эвалуация ва танқид ўртасида қандай фарқ бор? Танқидда маълум бир фикр ёки маълум бир ҳаракат танқид қилинса, эвалуация бу умумий жараёнга ижобий ва салбий мулоҳазаларни билдириш демакдир. Эвалуация баъзан аноним ва кўпинча ёзма бўлади. Қуйида биз эвалуация ўтказишнинг баъзи бир бир усулларини эътиборингизга ҳавола этамиз. 1. Ушбу шартли белгилар орқали дарслар, семинарлар ва конференцияларни баҳолаш мумкин. Масалан, Биринчи белги агар ўтилган дарс, семинар ва бошқа шу кабилар жуда ёққан бўлса, биринчи белги остига + (плюс) ишораси, агар ўртача бўлса, иккинчи белги остига + (плюс) ишораси ва агар ёқмаган бўлса учинчи белги остига + (плюс) ишораси қўйилади.

Қуйидаги эвалуацияни ўтказиш учун уни плакатга чизилади ва ҳар бир ўқувчи/талабага ёки иштирок этувчиларга тўрттадан махсус рангли доирачалар ёки маркерлар бериш мумкин. Бунда ўқитувчи ёки семинар раҳбари (модератор) фаолиятининг тўрт жиҳати баҳоланади. Масалан, дарс ёки семинарнинг мазмуни, ўқитувчининг йўналтириш қобилияти, дарс муҳити ёки натижага эришилгани. Агар жуда ёққан бўлса марказига, ўртача бўлса ўртасига ёки ёқмаган бўлса чеккасига ёпиштириб қўйилади ёки маркер билан белгиланади. Қуйидаги расм орқали агар дарс ёки семинардан жуда кўп нарсани ўрганган бўлса расмнинг яъни, тоғнинг чўққисига белги қўйилади, ёқмаган ёки ҳеч нарса ўрганмаган бўлса, расмнинг остига белги қўйилади.

Ёзма саволномалар орқали ҳам ўтказиш мумкин. Ўқитувчи ёки семинар раҳбари ўтилган мавзу бўйича саволлар тайёрлайди ва ўқувчи/талабаларга ёки семинар иштирокчиларига тарқатади. Албатта, бу жараён аноним тарзда ўтказилади. Оғзаки савол-жавоблар билан ҳам ўтказиш мумкин. Ўқитувчи дарс мазмунини қамраб олувчи саволлар тайёрлайди ва ҳар бир саволдан кейин муҳокама ўтказилади. Дарс ёки семинарнинг барча жиҳатларини баҳолаш учун қуйидаги расмдан фойдаланиш мумкин.

Қуйидаги расмни нусҳасини кўпайтириб, дарс ёки семинар хонасининг турли жойларига илиб қўйилади. Яна ҳам очиқроқ айта олмаган фикрларини расм блазаларига ёзиб қўйишлари мумкин. Дарс ёки семинардан сўнг ўқитувчи бу расмлардаги фикрларни ўқиб ўзи учун хулоса қилиши мумкин. Хулоса ўрнида шуни айтиш мумкинки, “... танқид камчиликларни атрофлича асослаш ва ҳал этиш мақсадида билдириладиган фикр- мулоҳазалар йиғиндиси экан, унга тараққиёт омили деб қараш зарур. Одатда танқид айрим шахс, гуруҳ, жамоага, аниқроғи улар фаолиятининг натижаларига ҳам қаратилади. Бунда шахсий манфаатлар Жуда ҳам яхши ... Унчалик яхши эмас ... Жуда ҳам муҳим ... Умид қиламанки ... Унчалик муҳим эмас ...

билан умум манфаатлари уйғунлиги таъминланса, танқидий фикрлар умум манфаатига хизмат қилади”. Ўқитувчи фаолиятининг асосий шакли бўлган дарс таҳлилида эса бунинг аҳамияти янада юқоридир.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. «Umumiy o‘rta ta’limning davlat ta’lim standarti va o’quv dasturi. «Sharq» nashriyoti. 1999 yil. 2. Chet til o’qitish metodikasidan ocherklar. Saidumar Saidaliyev. 2004. “Namangan” nashriyoti. 3. Проблемы содержания обучения иностранному языку. Джалолов Дж.Дж. 1987. Т. Фан. 4. Chet til o’qitish metodikasi. Jalolov J.J. 1996. 5. Die kommunikative Methode. Rainer Bohn. 2000. Goethe-Institut, Munchen.

Похожие

Тингловчиларнинг турли педагогик технологиялар бўйича дарс ишланмалари тақдимоти

Ички назорат тизимида дарс кузатиш ва уни тахлил килиш

Таълимни ташкил этиш шакллари

Таълим-тарбиянинг замонавий ташкилий шакллари

Ички назорат тизимида ижрони текшириш