Чет тили дарсларида грамматикани ўрганиш ва ўргатиш - Педагогиka - Рефераты

Чет тили дарсларида грамматикани ўрганиш ва ўргатиш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

401.5 KB

Чет тили дарсларида грамматикани ўрганиш ва ўргатиш Режа: 1. Грамматика ва чет тили дарси 2. Грамматикани визуаллаштириш

“Грамматика ва чет тили дарси” мавзуси чет тили дидактикасида “Evergreen” бўлиб, замонавий мавзу бўлмаса-да, лекин чет тили ўқитувчиларининг кундалик ҳаётида доимо долзарб бўлиб қолаверади. Ҳар бир чет тили ўқитувчиси ўз ҳаётида ҳеч бўлмаса бирор марта қуйидаги саволларни ўзига бериб кўради: “Менинг ҳозир тушунтирганларим тўғрими? Бошқача йўл йўқми? Ўқувчилар шу қоидани ҳақиқатан ҳам билишлари зарурми? Улар буни шундоқ ҳам яна хато қиладилар. Нима учун ўқувчилар буни тушунмадилар? Бу қоидани тушунтиришнинг оддийроқ йўли йўқми? Бунга кўпроқ машқларни қаердан топаман?” Умуман олганда, шу каби саволларга жавоб беришга ҳаракат қилиб кўрамиз. Грамматика дарсларини анчайин формал ва қизиқарсиз, деб айтиш мумкин. Чунки қоидалар ўрганилади ва тестдан ўтказилади. Грамматик билимларни текшириш гапириш ва ўқиш кўникмаларини текширишга қараганда осонроқдир ва ўз навбатида синф ишлари мавзуси сифатида жуда машҳурдир. Чет тили дарсларида грамматик қоидаларни бериш тўғрисида чет тили дидактикаси тадқиқотларида турли хил қарашлар мавжуд. Бир тил дарсини тил системасини тушунтиришсиз таcаввур қилиш, албатта, самарасиздир. Лекин бир пайтнинг ўзида тил дарсини фақатгина грамматика дарси сифатида ўтказишнинг ўзи ҳам етарли бўлмайди. Деярли барча ўқув мажмуаларида грамматик қоидаларни баён қилиш шакли ва кўлами турли хилдир. Баъзи дарслик муаллифлари грамматик қоидани баён қилишга кўп жой ажратса, баъзи дарслик муаллифлари эса фақатгина мисолларни жадваллар орқали бериш билан кифояланадилар. Биргина дарслик-лар мундарижасининг ўзиданоқ грамматиканинг ўрни қай тарзда берилганлигини кўриш мумкин. Грамматик таржима методи асосида яратилган дарсликларда грамматик материалга кенг ва атрофлича тўхталиб ўтилган. Грамматик қоида алоҳида берилган ва матнга қаратилмаган. Барча берилган машқлар фақат грамматик қоидани мустаҳкамлаш учун бўлган.

ко муникатив метод асосида яратилган ўқув мажмуаларида эса грамматик қоида тайёр ҳолда берилмасдан, балки назарда тутилган қоидалар, мисоллар ва жадваллар асосида ўқувчи талабаларнинг ўзлари ўйлаб топишлари 1 га қаратилган. Грамматик мавзуни ўқитишда нима олдин келади ва нима кейин? Ушбу саволга жавоб бериш учун баъзи бир дарсликларга мурожаат қилмоқчимиз. Масалан, қуйидаги дарсликда Perfekt ни (суҳбатларда қўлланиладиган ўтган замон 2 феъли) аввал расм орқали тушунтиришга ҳаракат қилинган. Perfekt b) Dieter Dieter 1 Assalom, Deutsch.– Toшкент, 2002 йил. Dieter arbeitet Dieter mach t Hausaufgaben. Dieter hoer t Musik hat ge arbeit et hat Hausaufgaben g e mach t Dieter hat Musik g e hoer t

Кейинги машқда Perfekt биринчи ва учинчи шахс бирлик ва учинчи шахс кўпликда тусланган ва ёрдамчи феъл билан асосий феъл овал шакли ичига олиниб, қўнғир тус берилган. Ich Wir sind Wir haben sein + Partizip haben Partizip Навбатдаги машқда эса sein ва haben ёрдамчи феъллари билан ишлатиладиган феълларга мисоллар келтирилиб , ёрдамчи феъллар қорайтирилган шрифтлар билан берилади . Perfekt mit „sein“ Perfekt mit „haben“ Manfred ist nach Italien Dieter hat gearbeitet. geraist. Er hat Hausaufgaben Er ist zu Lorenzo gemacht. gefahren. Tino hat Kisten Die beiden sind durch die getragen. Stadt gegangen. Karl hat ihm geholfen. Sie sind im Restaurant Ich habe meinen Ring gewesen. verloren. Ich bin nach Ankara Sie haben den Pass geflogen. gesucht. Sie ist spät nach Hause gekommen Perfekt мавзуси киритилган дарслик билан ишлашда нима қилиш керак ? Агар унда барча шакллар (sein ва haben, тўғри ва нотўғри феълдан ясалган сифатдошлар ) киритилган бўлса ? Биз ушбу ҳолат учун дарсни ташкил этишда қуйидаги тавсияни киритмоқчимиз . Бунинг учун биз ўқувчилар учун маълум бўлган қуйидаги феълларни танлаб оламиз : leben / wohnen / arbeiten / heiraten / kaufen / machen / lernen / studieren. Маълумки , ушбу феъллар автобиографик

матнларда кўпроқ учрайди . Шу сабабли Perfekt га оид бир неча гаплардан иборат бўлган автобиографик матн берамиз . Mein Name ist Klaus Dreher. Ich bin aus Wildeck. Das ist ein Dorf in Nordhessen. Ich habe dort 20 Jahre gelebt. Wir waren drei Kinder, zwei Brüder und eine Schewester. Mein Vater hat dort einen Bauernhof. Meine Schwester lebt auch heute noch in Wildeck. Sie hat dort geheirated. Mein Bruder Jens arbeitet bei der Bundrebahn. Er war erst in Bebra und ist jetzt in Frankfurt. Mein Bruder Alfred lebt in Kiel. Ich bin jetzt 43. Martina, meine Frau, ist 39. 1970 haben wir geheirated. Meine Frau kommt auch aus Wildeck. Eir haben eine Tocher, Mirian, und einen Sohn. Er hei β t Daniel. Von 1980 bis 1985 haben wir in Kassel gelebt. Seit 1985 leben wir in Hannover. Ich habe drei Jahre in Kassel bei VW Gearbeitet. Meine Frau hat den Haushalt gemacht. Dann war ich ein Jahr arbeitslos. An der Volkshochschule habe ich in dieser Zeit das Programmieren gelernt. Jetzt Whone ich bei Hannover. 1987 haben wir dort ein Haus gekauft. Miriam lebt noch in Kassel. Sie hat Abitur gemacht und studiert jetzt Kunst. Alle sagen, sie hat viel Talent. Матнга оид қуйидаги машқларни бажариш мумкин : 1 – машқ . Барча нотўғри гапларни тагига чизинг. 1. Klaus ist aus Nordhessen. 2. Er und seine Frau haben zwei Jahre in Kassel gelebt. 3. Sein Vater war Bauer. 4. Er hat drei Jarhe in Honnover Gearbeitet. 5. Seine Schwester lebt noch in Wildeck. 6. Seine Frau kommt auch aus Wildeck. 7. Sein Bruder Agbeitet jetzt in Bebra. 8. Frau Dreher ist arbeitslos. 9. Die Tochter von Familie Dreher studient Kunst in Kassel.

2- машқ . Гапларни Perfekt шакллари асосида тўлдиринг . 1. Klaus ist aus …… 2. Sein Vater …… Bauer. 3. Sein Bruder Jens …… in Frankfurt. 4. 1970 hat Klaus Martina …… 5. Er hat drei Jahre bei VW ……. 6. Seine Frau …… den Zaushalt …… 7. Seine Tochter …… Abitur gemacht. 8. Sie ist auƒ der Universität und ….. jetzt Kunst. 9. Klaus hat an der Volkshochschule das Programmieren ….. 3 – машқ. Таржимаи ҳолга оид сўзларни қуйидаги жадвал асосида жойланг : Wörter, die oft bei Zahlen stehen Verben andere Wörter, die oft in Biographien stehen von … bis gelebt Ilannover Матн ва сўзлар шу тариқа ишлаб бўлингандан ва ўрганувчилар сифатдошларни амалий жиҳатдан қўллаганларидан сўнг феълнинг ўзгариб кетишини қуйидагича тушунтириш мумкин ва бу орқали ўқитувчи феълнинг маъноси ва шакли қандай ўзгарганлигини сўрайди. Сўнгра матндан барча ўтган замондаги феълларни ва унинг ноаниқ (Infinitiv) шаклини ёзишни буюради. leb en ge leb t

Ўтган замон шакли Ноаниқ шакли _________________ _____________ _________________ _____________ _________________ _____________ _________________ _____________ Бундан ташқари ўқитувчи sein феълини ноаниқ шаклида ёзиб, 2 та қўлланилишга мисол ёзади. ich war wir waren Мисоллар: Ich war arbeitslos 25. Bauer. Wir waren in Frankfurt. _________________________________________ Das war 1970 Биз юқорида фақат сўз устида ишладик, энди эса Perfekt ни гап билан тушунтирамиз ва ўқувчиларнинг ўзлари қоидани шакллантирадилар. Масалан: Ich lebe in Deutschland. Ich habe in Deutschland gelebt. Мисолларни намунага кўра тартибли жойлаштиринг деб қуйидагиларни бериш мумкин: ich / gelebt / in / Türkei/ der / habe 1. Frau / seine / gemacht / den / Haushalt / hat 2. 1963 / gelernt / habe / ich / Spanisch 3. 1985 / gearbeitet / ich / von 1982 / VW / bis / habe / bei sein

an 4. vier / ich / Urlaub / habe / Wochen / gemacht Шу тариқа ўқувчилар Perfekt ни ўрганиб оладилар . Грамматикани визуаллаштириш орқали ўрганиш кўп дарсликларда ўз аксини топган . Грамматикани визуаллаштиришни қуйидагиларга ажратиш мумкин: • график ёрдамчи воситалар; Dativ келишигини талаб қилувчи предлоглар ўтилмоқчи бўлса, унда предлог ва артикл бошқа шрифтида ёзилади. Масалан : Robert geht um 9 Uhr aus dem Haus. Er wohnt mit seinem Freund bei seiner Tante. Nach dem Essen trinkt er eine Tasse Kaffee. Er ist seit einem Monat in Deutschland. Er hat das Geld von seinem Vater. • мавҳум рамзлар орқали; Масалан: Ажраладиган от қўшимчали феълларни тушунтириш учун қуйидаги мавҳум рамзлардан фойдаланиш мумкин. kommt Er um 8 Uhr аниқ рамзлар орқали; динамик рамзлар орқали; Бунда маълум бир берилган расм асосида тасвирлаш тушунилади. a n k o m m e n

Грамматикани ўйин асосида ўрганишга дарсликларда катта аҳамият берилган. Масалан, грамматикани кроссвордлар, карточкали ўйинлар, memory ўйинлар орқали ўрганилади. Хулоса қилиб шуни айтиш мумкинки, грамматикани юқоридаги усуллар орқали ўрганиш хорижий тилларни ўрганишда яхши самара бериши тажрибаларда ўз исботини топган.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. «Umumiy o‘rta ta’limning davlat ta’lim standarti va o’quv dasturi. «Sharq» nashriyoti. 1999 yil. 2. Chet til o’qitish metodikasidan ocherklar. Saidumar Saidaliyev. 2004. “Namangan” nashriyoti. 3. Проблемы содержания обучения иностранному языку. Джалолов Дж.Дж. 1987. Т. Фан. 4. Chet til o’qitish metodikasi. Jalolov J.J. 1996. 5. Die kommunikative Methode. Rainer Bohn. 2000. Goethe-Institut, Munchen.

Похожие

Чет тили дарсларида бекатларда чет тилини ўрганиш усулидан фойдаланиш

Ўзбек тили дарсларида ёзувчиларнинг ҳаёти ва ижодини ўрганиш. Ўзбек тили дарсларида бадиий асар матни устида ишлаш. Ўзбек тили дарсларида бадиий асар таҳлили

Меҳнат таълими дарсларида ўқувчиларга тадбиркорликни ўргатиш

Меҳнат таълими дарсларида иқтисодиёт ва тадбиркорлик асосларини ўргатиш

Чет тили ўрганишда ахборот воситаларининг роли