Boshlang’ich maktabni integratsiyalash va integratsiyalashgan rejalashtirish - Педагогиka - Рефераты

Boshlang’ich maktabni integratsiyalash va integratsiyalashgan rejalashtirish

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

53 KB

Boshlang’ich maktabni integratsiyalash va integratsiyalashgan rejalashtirish Reja: 1.Ta'lim jarayonini integrallashning nazariy asoslari. 2.Ta'limni integrallash - ijtimoiy-pedagogik hodisa ekanligi. 3. Ta'limni integrallashning hozirgi zamon muammolari. 4.Integralli ta'limni tashkil etishga qo'yiladigan talablar.

Tayanch t ushunchal ar : i nt egr at si ya, diff erensiatsiya; boshl ang‘ ich, orali q va yakuni y int egratsiya. N.N.Skat ki n, I.Ya.L erner , Al eksyuk Yu.K.Babanskiylarning tekshi ruvl ari da t a’l im uslubl ar iga t aall uqli ikkil am chi tur belgilari ni ng ta’ rifi ber il adi, Ular usl ub-if oda, mazm un va ta’li m usul i ekanl igi isbotl ab berishgan. Gegel fal safadagi usl ubni m azmun har akat ining shakl i si fati da ko‘r satadi . Ta’ li m j arayoii da tur li xi l m anti qiy ti zi ml ar orqal i o‘ qit uvchi va u bil an birgal ikda o‘quvchil ar o‘ z bi lim , qobi li yat va ko‘nikmalari ni dedukt si ya, indukt si ya, si nt ez, um um lashti ri sh, konkr et lashti ri sh, taqqoslash t akli da ifodalaydidar. Barcha m anti qi y j arayonl ar uslubning m azmun bil an uzviy bog‘l angan ichkn tomoni ni t ashkil qil adi. Boshlang‘i ch si nf larda o‘quv j ar ayoni foydalani layotgan usul , uslub va shaklari ni ng t url i tumanl igi bil an ajr al ib t uradi . Maml akat im izda am al ga oshi ri layotgan yangi o‘quv rej al ar i va dast ur lari ga o‘t ish davri da jami yat va atr of-m uhit o‘rt asndagi aloqalar ni uyg‘unl asht ir ish, atrof-m uhi tga jiddi y m unosabat ni o‘ rnat ish va shakll anti ri sh masalalari muhim ahami yat kasb etadi . Atr of- muhit ga ji ddiy munosabatl ar ni ng poydevor i boshl ang‘ ich si nf lar da o‘rgat al adi. Shuni ng uchun i qt isodiy ta’ li mni ng nat ij asi m aktab ta’ li mi ni ng bi rinchi bosqi chiga bog‘ li q. Yangi psi xologi k- pedagogi k tadqiqot lar ki chik yoshdagi m aktab o‘quvchil ari ni ng bi li sh faol iyat lar i cheklaiganlngi haqi da i lgarngi t ushunchalarni ko‘ri b chiqishga i mkon beradi . Bu boshlang‘i ch iqti sodi y t a’ lim ni ng barcha tarki bi y qisml ar ini o‘zgart iri sh va yangi lashga asos yaratadi . Boshlangich sinf o‘ quvchi lari ni ng yosh xususiyat lari ga j avob beradi gan va dars t al ablariga mos keladi gan, maqsadni aniqlash bunday yangil anishning asosi y masalasi di r.

XIX-XX asr lar or al ig‘ ida pedagogikada ki chik m aktab o‘ quvchi larining tabi iy m uhit bi lan tani shti ri shni ng integratsiyal angan kur si ni yar at ish fi kri paydo bo‘l gan. Bu fikr A.Ya.Ger d, D.N.Kaygor odov, A.P.Pavlov koml ar i bi lan bog‘ li q bo‘l ib, ular boshlang‘i ch m aktabga atr ofdagi j onln va jonsiz dunyo haqi dagi bo‘l inmagan kursni kir gi zi shni talab qi lishdi. Int egratsiyal ashgan t a’ lim- tarbiya, fanl ar aro aloqalari ing ayr im j ihat lar i mashhur pedagogl ar ni ng ( Ya. Komenski y, D.L okk, I. Gsr bart , M. Pest al ot st si , K.Ushi nskny va boshqal ar ), di dakt ikal arning (I .D.Zverev, M.A. Dani lov, V.N. Maksi mova, S.P.Bar anova, N.M.Katkina na boshqalar) psixol og ol im lar ni ng (E.N.Kabanova, Mell er , N.F.Tali zi na, Yu.A. Samari na, G.I .Ver geles) , m edist ol im lar ni ng ( M.R.Lvo», V.G.Goreskiy, N. N.Svet lovskaya. Yu.M.Kol yagi n, G.N.Pri st upova) ishl ar ida ko‘ri b chiqilgan. Bi r qator i shlar boshlang‘i ch ta’ li mdagi fanlarar o va fanlar i chidagi al oqal ar ga bag‘ ishl angan. By muam molar o‘quv fanl ari ni integratsiyal ashga o‘ ti shni ng yaqi n rivoj lani sh zonasi di r. (T.G.Rai zayeva, G.N.Akvi leva, D.I .Troyt al , G.V.Bal tyukova, N.Ya.Vel enki n, N.M.Drujnina, T.S.Nazar ova, I.K.Bl inova, R.G.Matyushova) , Boshlang‘i ch makt ab fanlarining integratsion aloqalari kam i shlab chiqil gan, qarama- qarshi if odal angan. Bu aloqalarning m ohiyat i haqida ol iml ar or asida qar am a -qarshi li kl ar ko‘p. Int egratsiya atama va usl ubiy nuqtaiy nazardan hodisa sif at ida ni ma ekanli gann ko‘r ib chi qayl ik. «Intergr at si ya» so‘ zi l ot incha integr at io- ti klash, to‘ ldi rish, «i nt eger » butun so‘zidan keli b chiqqan. Ikkit a tushunchaga egam iz: 1.T izim , organizmning al ohida t abaqal asht ir il gan qi sm va vazif al ar ni ng bog‘l iqli k holati ni bi ldiruvchi tushuncha va shu hol at ga ol ib bor uvchi jar ayon.

2. Tabaqalashti ri sh j arayonl ar i bil an bir ga amalga oshir ilayotgan fanlarni yaqi nl asht ir ish j arayoni . Diff er entsiatsiya - fr antsuzcha (diff e'rent iof ion loti ncha diff erent ia - far q har xil li k, ya’ ni butunni bo‘l aklar ga bo‘li sh, aj rati sh. Ta’l im mazm unini inter gratsiyal ash- dunyo tendentsiyasi (g‘ oya, fi kr, i nt ili sh), Int egrati v yondoshi shi t url i dar aj adagi t izim li al oqal ar ni ng ob’ekt iv yaxl it li gil i aks ett iradi . (t abiat-j am iyat- inson) . Int egratsiya i lgari bo‘ li shyan qi sm larni bir but unga bir lashti ri sh bil an bog‘l iq. U ti zi m el em entl ar ining yaxl itl ik va uyushqoqli k dar aj asining oshir ishga oli b keladi . Int egratsiyal ash m obayni da bir -bi riga bog‘l iql ik hajm i oshadi va t art ibt a tushadi, shu t izim qi sm larniig ishl ashi va o‘r gani sh ob’ekt ining yaxli tl igi tar ti bga soli nadi . Bu umumiy qoidal ar ni qanday qi li b m aktab t a’l im ida qo‘l lash m um ki n? Zam onzviy di dakt ik va m et odi kada t a’kidlani shicha, o‘ quvchi lar ni o‘qit ish, rivojl anishi va tar bi yasi ni ng muvoff aqiyat lari ul ar ni ng dunyosining bir ligi haqida tushunchaning shakll anganl igi, o‘ z faoli yatl ar ini um um iy tabi at qonunl ari asosida yo‘ lga sol ish zar uri yati ni tushunishl ar i. tabi at shunosli k kur si da predm entl ar aro va pr edmetl ar ichi dagi al oqal ar ni yecha ol ishl ar i bilan bog‘l iq. Ta’ li mdagi i ntegr at si ya o‘quv predm et lari mazm unini konst rukt si yalashga ti zi ml i yondoshish orqal i ko‘ rib chi qi ladi . Int egratsiyaning t urli dar aj al ar i ajr at il adi: boshl ang‘ ich. t abiat haqi dagi el em entl ar bi lim larni bkrlashti radi ; orali q - pr edmetl ar bo‘ lim lari ni bo‘l ish inter gratsiyasi; yakuniy - t abiatshunosl ikni o‘r gani sh bi lam bog‘l iq bo‘ lgan talm mninng oxirgi bosqi chi int egratsiyasi. Shu bilan bir ga, t abii y- il miy t a’ lim ini to‘ li qroq va kengr oq integr at si yalash i mkoniyat i ham inkor et il maydi. Maktab t a’ lim ini integratsiyal ash j arayoni ni ng psi xologi k asosi si fati da psi xolog Yu.A.Samari nni ng assot siati v tafakkur to‘ g‘ri si dagi fikr lari) ol inishi mumki n. Bu fi krl ar nii g mazm uni shundaki, har qanday

bi lim bu o‘ xshati sh, bi li ml ar t izim i esa o‘xshat ishl ar t izimi dir . Yu.A.Sam ar in o‘ xshati shlarning quyi dagi t url arnni ajr at adi: lokal (m ahal li y, ma’lum bir j oy, nar sa bil an chegar al angan) , biror ti zi mga t egashl i bo‘ lgan, tizim ichi dagi , t izim lar or asidagi va aqli y faoli yat darajalari ni o‘ xshati shlari ni ng mos keladi gai darajasi ga bir lashgi ri sh xususi yati ga qar ab t asni fl aydi) . Tabiat yoki pr edmet haqi dagi eng oddiy bi li mlarni hosil qi luvchi bog‘l iqli kni ng eng soddasi m a’l um bir joy yoki tushuncha bil an chegar al angan l okal t asavvurdir . Bu bog‘li kl ik boshqa bil im lar dan ni sbat an ajr al gan, shuning uchun eng oddiy aqli y faol iyat ni ta’ mi nl aydi . Bu ki chik m aktab yoshiga xos. Bir or bir t izim ga t egishl i bo‘l gan tasavvur lar eng solda ti zi ml i t asavvurl ar dmr . Ular bir or bir mavzu, predm et yoki hodi sani o‘r gani shi asosi da hosil bo‘ ladi . Bi ror bir predm et ni bil ish yangi f akt va t ushunchalarm ing tanl anishi ul ar ni bir bi lim lar bil an taqqoslani shi orqal i am al ga oshi ril adi. Bil im larning eng odli y um uml asht ir ish sodir bo‘l adi, l ekin oli ngan bil im ham ma unga yaqi n bo‘ lgan bil im lar bil an bog‘ lansa edi. Bunda o‘quuvchi larning t ahlil qi li sh va umuml asht ir tl faoli yatl ari vujudga keladi . Ti zim i chidagi t asavvurl ar o‘ quvchi lar ni ng but un bir fanlar bi lishi ni ta’ mi nl aydi . (fizikaviy, ki myoviy, bi ol ogik, bil im lar ti zi mi) o‘r gani layotgan fan doir asida bil im lar dai keng foydalani sh kuzati ladi . Tizim i chidagi tasavvur lar, vaqt, muhit , son bog‘ lani shlari aks et tnr adn. Pr edmetl araro tasavvur lar aql iy faoli yati ni ng eng yuqori pog‘onasi hisoblanadi . Ular bi lim larning turli ti zi ml ari ni bir lashti radi , hodi sa yoki j arayonning xi lm a- xil li gi ni bi li shiga i mkoniyat beradi . Shu bi lim lar asosi da um um iy tushunchal ar kel ib chiqadi. Tizim lar ar o tasavvur larning shakll anishi , ul arni bi lim lardan foydal anishga, ular in bir- bir iga bo‘ ysundi ri shga, bil im lar chegarasi da bo‘shl iqli kl ar ni ani ql ashga im koi ber adi

Bayon qil ingan psixol ogik dalil lar boshlang‘i ch, to‘ li qsiz o‘rt a va o‘rt a makt ab t a’ lim inn integratsiyal ashnnng asosi y xususi yatl ar ini ani ql ashga im kon ber adi. S.P.Bar anov, L.R.Boloti n, V.A.Sl astennnm ing «Pedagogi ka» kitobi da darslarda qo‘ ll anil adigan fanlar ar o bog‘l anish ko‘rsat il adi, leki n integratsiyal ashgan ta’ li m muam molar i aks etm agai . ««Boshlang‘i ch t a’ lim » j urnal ar nda m aktab ta’ lim ini i it egr at si yalash muam mosi ga kat ta aham iyat beri ladi . L.N.Baxareva o‘zining «Boshl ang‘ ich makt ab o‘ quv m ashg‘ulotl ari ni o‘l kashunosli k asosi da integratsiyal ash» m aqol asida integratsiya- different si at si ya jar ayonlari bi lan bir gali kda am al ga ol ayot gan fanl arni yakunl asht ir ish va bog‘ lash jar ayoni bo‘li b, yangi , butun, yaxli t bo‘ li ml ar yaratshshga yor dam beruvchi , fanlarar o al oqal ar ni amalga oshi ruvchi yuqor i ko‘r inishdir . O‘quv predm et lar n orasi da i nt egr at si ya pr edmetl ar ti zi mi ni inkor et maydi integratsiya tizim ini takomi ll asht ir ishning, kam chil iklari bart araf et ishning yo‘ li bo‘ li b pr edmetl ar orasi dagi aloqalar va bog‘ li ql ikl ar ni chuqurl asht ir ishga qarati lgan bunday yondoshuv differ entsim at tsiya va integratsiya orasi dagi munosabatl ar ni tushuni il ga tayanadi . Pedagogi kani ng maqsadi bir xil maqsad vazif al arga zga bo‘l gan turli fanlarning element va qi sm larni bir but unga bi rlashti ri shga yo‘ nalt iri lgan inter gratsiyani am al ga oshir ishda o‘qi tuvchi larga yor dam beri shdi r. Ko‘p yi lli k kuzat ishl ar shuni ko‘rsat adiki, boshl angi ch si nf o‘qit uvchil ari , keyi nchali k esa bi tir uvchil ar u yoki bu fanl arni o‘rganib shu bi li m ko‘ ni km al ar ni boshqa fanl ar ni o‘r gani shda qo‘ ll ashga qi ynal yapt il ar, ul arga must aqil fikrlash, olingan bil im lar ni o‘xshash yoki yangi vazi yatl ar ga ko‘ chira bil ish ko‘nikmalar i yeti shmayapt i. Bularnii g hamm asi boshl ang‘ ich sinfl ardagi tur li fanl ar bo‘yicha m ashg‘ulotl ar ni ng o‘zapo keli shmovchi li gi tuf ayli sodi r bo‘l ayaptn. Bu hol at da inter gratsiya bir predm et bo‘yicha bi li mlarni i kki nchi si ga ko‘ chiri sh va f aoli yati ning al mashinishi em as bal ki zamonavi y fanlar i nt egr at si yasi yo‘ nali shlari ni

aks et tir uvchi yangi dedakti v ekvival ent (mos bo‘ lgan, o‘ xshash, keng ksladi gan nar sa) larni yar at ish j arayoni di r. Psi xolog YE.N.Kabanova- Mi ll er ni ng ayt ishi cha «O‘ qit uvchiga hal i uchramagan vazif a asosida bili m ko‘ knikma va qobi li yatl ari ni must aqil ko‘chir il ishi akl iy rivoj lani shni ng muhim ko‘r satkichdir ». L.P.El inko o‘ zi ni ng «Boshlang‘i ch si nf lar da ta’ li mni i nt egratsiyal ash tajri basi » i chida m aktab ta’ li mi ni integratsiyal ashning muhim li gi ga e’t iborni qar at sa, L.P.El enko integratsiya darsini samarali qi li sh vosit asi, predm et lar aloqalar ini yangi pog‘onalarga ko‘ tari sh shakli deb hi sobl aydi . Integratsiya o‘qit uvchil arning tur li fanl ar bo‘yicha kuzat ishl ar i va xulosalari ni tasdiqlab yoki chuqurl asht ir ib beruvchi yangi dal il lar ni topi b beri sh manbai dir . Ul ar faol iyat ining turl i shakll ar ining al mashib turishi orqal i o‘quvchil ar ni ng char chashi va asabiylashi shining ol di ni oladi .

A d a b i y o t l a r : 1 . K a r i m o v I . A B a r k a m o l a v l o d - O ` z b e k i s t o n t a r a q q i y o t i n i n g p o y d e v o r i . T o s h k e n t “ O ` z b e k i s t o n ” 1 9 9 7 2 . B a r k a m o l a v l o d o r z u s i . T u z u v c h i m u a l l i f . S H . K a r i m o v v a b o s h q a l a r . T o s h k e n t “ S h a r q ” 1 9 9 9 3 . M a v l o n o v a R , R a x m o n q u l o v a N B o s h l a n g ` i c h t a ` l i m n i n g i n t e g r a t s i y a l a s h g a n p e d a g o g i k a s i . T o s h k e n t “ O ` q i t u v c h i ” 2 0 0 6 4 . T u r s u n o v I , N i s h o n a l i y e v U p e d a g o g i k a k u r s i . T o s h k e n t “ O ` q i t u v c h i ” 1 9 9 7

Похожие

Boshlang’ich ta’limni integratsiyalash

Integratsiyalashgan darslarning samaradorligini oshirish va ta’lim prinsiplari

Bolaga do`stona munosabatdagi maktabni yaratish

Darsni rejalashtirish

Korxonalarda moliyaviy rejalashtirish va budjetlashtirish