Axloqiy tarbiya - Педагогиka - Рефераты

Axloqiy tarbiya

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

100 KB

Axloqiy tarbiya Reja: 1. Axloqiy tarbiyalashning nazariy asoslari 2. Axloqiy tarbiyaning vazifasi va tamoyillari 3. Bolalar bog’chasida axloqiy tarbiya vositalari

«Axloq» ijtimoiy tushunchalardan biri bо‘lib, uning moxiyati shaxs xatti- xarakatlari, yurish – turishi, turmush tarzi xayot kechirish tamoyillari, qoidalari, shuningdek ijtimoiy munosabatlar mazmunini ifodalaydi. Shuning uchun axloq ijtimoiy xodisa sifatida jamiyat ma’naviy ruxiy xayotida muxim axamiyat kasb etadi. «Axloq» tushunchasi oila fikri asosida tartibga solinuvchi faoliyat tarzida kishilik jamiyatining ilk boskichida shakllangan.Demak «axloq» tushunchasi qadim-qadimdan ijtimoiy falsafaiy, psixologik, pedagogik, tarixiy badiiy, et nografik va madaniyat-shunoslikka oid asarlarda ushbu t ushuncha turli kо‘lamlarda ishlatib kelingan. Axloq (xulq - atvor demakdir) - ijtimoiy ong shakllaridan biri bо‘lib, ijtimoiy tartib qoida bо‘lib, bu tartib qoida ijtimoiy hayotning barcha sohalarida kishilarning xatti-harakatini tartibga solish vazifasini bajaradi. Axloq shaxs taraqqiyotining yuqori bosqichi bо‘lgan ma’naviy moyillikni asosini, poydevorini tashkil etadi. Axloq kishilarning xulq atvor meyorlari va qoidalarini, ularning о‘z- о‘ziga, boshqa kishilarga, mehnatga, jamiyatga munosabati kabi axloqiy tushunchalarni о‘z ichiga oluvchi ijtimoiy ongning aloxida shaklidir. Axloq tarixiy xususiyatga ega, chunki u kishilik jamiyatida avlodlar tomonidan tо‘plangan axloqiy tajribalar va munosabatlarni aks ettiradi. Zero, axloqsiz, axloqiy talab hamda ularda ifoda etilgan g‘ oyalarsiz shaxsning ruhan va jismonan yetukligining asosi bо‘lgan ma’naviy komillik shakllanadi. Demak, insonning barkamolligi, avvalo, uning ma’naviy jihatdan yetukligi bilan bog‘lanadi. Bizning nazarimizda, shaxs ma’naviyati uning ongida kechadigan ijobiy mazmunga ega uy fikrlari, niyatlar, g‘oyalar, n azariya va ta’limotlar mazmunining amaliy faoliyatidagi tarkibida namoyon bо‘luvchi ruhiy jarayondir. Shuni alohida ta’kidlash joizki shaxs ma’naviyati asosida ijobiy mazmunga ega bо‘lgan о‘y fikrlar, niyatlar, g‘oyalar, nazariyaning va ta’limotlar mazmunini tushunib yetishishini e’tiborga olish lozim. Demak

о‘zbek xalqining ma’naviyati haqikatgо‘y va adolatli bо‘lish jaholat va qabixlik yо‘lini tо‘sish , insoniylik mexr-shavqat ma’rifat dо‘stlik, mardlik, birodarlik, mexmondо‘stlik, poklik, xushxulqlilik, insof vatanparvarlik kabi insoniy fazilatlarni singdirishga chaqiradi. Qadim-qadimdan о‘zbek va sharq klassiklari ijodida a xl oq- odob m asal asi m ar kazi y о‘ r i n egal l ab kel gan. Kaykovusning «Qobusnomasi» dan tortib, Al Xorazmiy, Abu Nasr F orobiy, Abu Rayxon Beruniy, Abu Ali Ibn Sinolarning nazmiy va nazariy Yusuf Xos, Hojibning «Qutadg‘u bilik», Ahmad Yugnakiyning «Hibbatul haqoyiq» (Haqiqat sovg‘alari) , Imom Ismoil al- Buxoriyning « Al adab Al-Mufrat kabi jahonga mashhur asarlarida Alisher Navoiyning о‘lmas sheriyat ida, Munis, Xorazmiyning kabi shoirlar asarlarida axl oq - odob masalalari yoritilgan. Koshifiyning asarlaridagi talim - tarbiya, axloq masalalari kо‘pchilik uchun andoza, namuna, odob meyori sifatida qisqa asosli, lо‘nda qilib yozilgan. Koshifiyning fikricha, inson fazilati uning egallagan ta’lim - tarbiyasiga bog‘liq. Shundagina u odobli hisob-lanishi mumkin. «Odob - bu qalbni yom on sо‘zlardan va nojо‘ya xulqdan saqlay olish, о‘zini va о‘z galarni xurmat qila bilishdir»,- deydi olim. Navoiy esa, «Odobli inson barcha odamlarning yaxshisidir va barcha odamlar ichida yoqimlirog‘idir» - deydi. Bu bilan esa u kishilarning insoniylik belgisi uning odobli, axloqli e kanligi bilan о‘lchanadi, deb ta’kidlaydi va barcha insonlarni yaxshi xulqli bо‘lishga chakiradi. Shuningdek Navoiyning «Mahbubul qulub» asarida odob, a xloqqa oid g‘oyalar ilgari surilgan. Uning birdan - bir orzu- umidi, ideali insonga bо‘lgan mehr - muhabbat, samimiylik edi: «Donishmandlar aytadirlarkim, odobli inson barcha odamlarning yaxshiligi va barcha xalqlar uchun yoqimlidir. U mansabdor kishilardan gо‘zalroq va badavlat odamlardan hurmatliroqdir. Yoshlarni kо‘zga ulug‘ qilib kо‘rsatadigan narsa odobdir». Q oshg‘ariy: «Insonlarda oq kо‘ngillilik, bag‘ri kenglik, m ehnat- sevarl ik, sof dil il ik, rostguyli k, saxi yl ik, vijdonlilik, irodalilik, katiyatlilik

kabi fazilatlar, bо‘lishi shart va bular insonning barkamolligidan dalolat beradi,- deydi, ammo xasislik, olg‘irlik, ochkо‘zlik, g‘irromlik, pastkashilik, tuhmatchilik, xoinlik, yolg‘onchilik kishilarni beburd, axloqsiz qilib qо‘yadi. Bunday salbiy xislatlar ularni obrо‘sizlantiradi, hayotini izdan chiqaradi, notо‘g‘ri yо‘lga boshlaydi. Pastkash, baxil odamdan yaxshilik kutish mevasiz daraxtdan meva kutishga о‘xshaydi». Odobli bо‘lishning fazilati tо‘g‘risida she’r va dostonlardan adabiy manbalardan juda kо‘plab parchalar she’riy misralar keltirish mumkin. Odobli, yaxshi xulqli bо‘lish tо‘g‘risida dono xalqimiz tо‘qigan kо‘plab maqol, matallar asrlar osha og‘izdan og‘izga о‘tib kelmoqda: Odobing- obrо‘ing odob kishining zebu-ziynati. Oltin olma odob ol. Yaxshilikka yaxshilik xar kishining ishidir, yomonlikka yaxshilik er kishining ishidir. Maktabgacha tarbiya yoshining о‘ziga xos tomoni shundaki, bu yoshda bolalar axloqiy tushuncha yoki xulqning suz bilan aniq tasvirlab berolmaydilar. Lekin bolalar bog‘chasidagi tо‘g‘ri talqin voqealarning umumiy ma’nosini anglab olishga yordam beradi. Agar bolalar boshqalarda yaxshi xulq namunalarini kо‘rsalar о‘zlari ham ularga о‘xtashg» qarakat qiladilar Axloqiy tarbiyaniig g‘oyaviy asosi uning maqsadi vazifasi va prinsiplarini belgilaydi, ruhiy pydagogak lgosi esa, bolalpr bogchasida axloqiy tarbiya berishning vazifasi va mazmuni vositalari va metodini qamda pedagogik shart - sharoitini belgilab boradi. Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarni axloqiy jihatdan tarbiyalash vazifasi va mazmuni bolaning ma’naviy dunyosini, uniig ongini, axloqiy hislarini, shaxsiy sifatlari va xulqini tarbiyalash va rivojlantirishi taqozo etadi. Axloqiy tarbiya vazifalarini kuyidagilar: 1. Bolalarda axloqiy his - tuyg‘ular, tasavvurlar va xatti- harakatlarni tarbiyalash. 2. Xulq madaniyatini va ijobiy sifatlarni tarbiyalash. 3 Shasda axl o qiy his-tuygular n i tarbiyalash. 4. Xulqdagi s a l biy tomonlarni barham to pt irish.

B u t ar zdagi umumiy vazifalar yosh g uruhlari buyicha an iqla shtiriladi v a о‘ q uv-tarbiya jarayoni n ing mazmunida о‘z aksini topadi. Axloqiy tarbiyaning asosiy tamoyillari quyidagilar: - g ‘ o y a v i y v a t a r b i y a v i y i s h n i n g m a ’ l u m m a q s a d g a qaratilganligi; - ta’lim - tarbiya ishiga bola shaxsini hurmat qilgan holda yon doshish; - axloqiy tarbiya ishini xayot va zamon bilan xamnafaslikda olib borish; - bolal a rni n g f aoll igi; - jamo a da ta rbiyal ash ; - tarbiyav iy ishn ing siste m alari v a i z chill ig i; - ta’sirchanligi; - oila, bog‘cha, hamda kattalar tarbiyaviy ta’sirining birligi; - boladagi ijobiy sharoitlarga suyanish , - bola shaxsini xar tomonlama rivojlantirishni k о ‘zda tutish. B ol al ar b og‘ ch as i d a ax l o qi y t ar bi ya ber i s h h ar xi l v osit a lar yordamida amalga oshiriladi. Avvalo, bolalarni har xil faoliyatlar vositasida kattalar mehnati bilan tanishtirish, mashg‘ulotlarda va mashg‘ulotlardan tashqari vaqtlarda ta’lim berish kun davomidagi maishiy faoliyatda mustaqil badiiy faoliyatda, kо‘ngil ochishlarda qatnashtirish orqali bu ish hal etiladi. Xar xil bayramlar San’at vositalari ijtimoiy xayot voqealari, bolalar baiiy adabiyoti, musiqa, ashula, tasviriy va amaliy san’at, о‘yinchoq va о‘yin materiallari, ommaviy axborot vositalari, oynai jaxon va radio, kino va diafilmlar, diapozitivlar va boshqalar bolalarning axloqiy tarbiyasiga katta ta’sir kо‘rsatadi. Bunday vositalardan ma’lum bir izchillik va sistemalilik bilan foydalanilgandagina bolalarning axloqiy tarbiyasiga ijobiy ta’sir kо‘rsatish mumkin. Yuqoridagi aytilganlardan xulosa shuki, axloq Odob o‘zbek millati hayotinipg mazmuni hisoblanadi. Kayerda, qaysi jamiyatda, qaysi davlatda yaxshi xulq qaror topsa, o‘sha jamiyatdagi kishilarning hayoti farovon, turmushi tinch, odamlari boy-badavlat bo‘ladi.

ADABIYOTLAR RO`YXATI 1. О ‘zbekiston Respublikasi Konstitutiyasi. T., О ‘zbekiston. 1992. 2. О ‘zbekiston Respublikasining Qonuni «Ta’lim t о ‘g‘risida», 3. Karimov I.A. Yuksak ma’naviyat-yengilmas kuch. T. “Ma’naviyat” 2008 y. 4. Karimov I. A. Barkamol avlod О ‘zbekiston taraqqiyotining poydevori. T., Sharq nashriyot – matbaa konserni, 1998. 5. Karimov I. A. Bizdan ozod va obod Vatan qolsin.T,, 1995. 6. Karimov I.A. О ‘zbekiston XXI asr b о ‘sag‘asida. T., 1997- 7. Karimov I. A. О ‘zbekiston kelajagi buyuk davlat. T., 1998. 8. Karimov I. A. Xalqimizning yuli mustaqillik, ozodlik va tub islohotlar yо‘lidir. T., 1996.

Похожие

Axloqiy tarbiya metodlari

Axloqiy tarbiya. E`stetik tarbiya. Huquqiy tarbiya

Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarni axloqiy tarbiyalash asoslari

Axloqiy tarbiya. Mehnat tarbiyasi va kasb tanlash

Pedagogik faoliyatning axloqiy jihatlari