Нон-булка маҳсулотларининг ассортиментининг тавсифи - Пищевая технология - Рефераты

Нон-булка маҳсулотларининг ассортиментининг тавсифи

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

75.5 KB

Нон-булка маҳсулотларининг ассортиментининг тавсифи Нон саноатида нонлар жуда ката ассортиментда ишлаб чиқарилади. Нонлар қандай ундан тайёрланганлигига қараб жавдар, жавдар-буғдой ва буғдой нонлари бўлади. Нонлар ишлатилаётган хом ашёнинг турига қараб ҳам гуруҳланади. Ишлатилаётган хом ашёнинг турига қараб нонлар оддий, таркиби бойитилган ва кўп миқдорда қанд, ёғ қўшилган бўлади. Нонларнинг ёпилишига қараб нонлар қатъий шакл берилган ва қатъий шакл берилмаган нонларга бўлинади. Аҳолига сотиш тартибига кўра эса донабай сотиладиган ёки тарозида тортиб сотиладиган нонларга бўлинади. Ҳозирги кунда ишлаб чиқарилаётган нонларнинг деярлик ҳаммаси донабай сотишга мўлжаллангандир. Нонларнинг яна бир тури парҳез мақсадларида ишлатиладиган нонлар ҳисобланади. Буғдой уни нони . Буғдой нони буғдой унининг ҳамма навларидан ёпила беради. Рецептурасига кўра буғдой нони оддий ва таркиби бойитилган бўлади. Оддий нонлар 1-чи ва 2-чи нав ҳамда дағал тортилган (жайдари) буғдой унларидан ёпилади. Нон қолипда ва қолипсиз ёпилиб, тарозида тортиб ёки доналаб сотиладиган қилиб чиқарилади. Таркиби бойитилган буғдой нонлари таркибида қанд (3-4%) ва ёғ (2-8%) бўлади. Олий нав буғдой унидан нон тайёрлашда хамирга шакар қўшилади. Шу сабабли бундай нонларнинг таъми ширинроқ, мағзи оқ рангли бўлади. Шунингдек, буғдой унидан майизли нон, ханталли, ёғли, сутли нонлар ҳам ишлаб чиқарилади. Жавдар уни ва жавдар-буғдой унидан ёпилган нонлар . Бу унлардан рецептураси ва хамир қориш усулларига қараб оддий ва таркиби бойитилган

нон маҳсулотлари ишлаб чиқарилади. Оддий жавдар нони фақат асосий хом ашёдан, яъни жавдар уни (бирламчи тортилган, дағал тортилган, эланган) билан сув, туз, ачитқининг ўзидангина тайёрланган хамирдан ёпилади. Оддий жавдар нонининг хамири оширилган ва оширилмаган бўлиши мумкин. Оширилган хамирдан тайёрланган жавдар нонинг таъми ширинроқ, ёқимли ҳидли бўлади. Таркиби бойитилган жавдар нони тайёрлаш учун хамирни солод, қиём қўшиб хамир ошириш усулида қорилади. Шунинг учун бундай нонлар ширинроқ таъмли ва ўзига хос хушбўй ҳидли бўлади. Қуйидаги энг тарқалган жавдар буғдой унларидан тайёрланган нонларнинг ассортиментини келтирамиз. Бородино нони солод, қиём қўшиб, дағал жавдар уни билан буғдой унининг 2-навидан тайёрланган хамирдан ёпилади. Сиртига зира ёки арпабодиён сепилади. Ноннинг ранги тўқроқ, таъми ширинроқ бўлади. Бу нон қолипларда пиширилиб, донабай сотиладиган қилиб чиқарилади. Рига нони эланган жавдар уни билан 1-нав буғдой унидан, уларга оқ солод, қиём, зира қўшилган хамирдан ёпилади. Бу ноннинг ранги очроқ, таъми ширинроқ, массаси-0,4 ва 0,8 кг бўлади. Минс нони хамирнинг ачитқи солиб оширилиши ва таркибида солод бўлмаслиги билан Рига нонидан фарқ қилади. Учлари узунроқ батон тарзида ёпилиб, тарозида тортиб ва доналаб сотиладиган қилиб чиқарилади. Донабайларининг массаси 0,4 ва 0,8 кг ни ташкил этади. Таъми нордонроқ, мағизи Рига нонига қараганда оқроқ бўлади. Орлово нони жавдар унининг бирламчи тортилган нави билан 2-нав буғдой унига шакар қўшиб тайёрланган хамирдан ёпилади. Бу нон фақат шакл берилган ҳолда, 1 кг массада чиқарилади. Украина нони жавдар унининг бирламчи тортилган нави билан дағал (жойдари) буғдой уни аралашмасида тайёрланган хамирдан ёпилади. Бу нон донабай ёки тарозида тортиб сотиладиган қилиб чиқарилди. Пархез нон маҳсулотлари . Бу нон маҳсулотлари баъзи бир

касалликларга чалинган оддий нон истеъмол қилиши мумкин бўлмаган кишиларга мўлжалланади. Шунингдек, бу гуруҳга баъзи бир касалликларни даволаш ва олдини олиш мақсадида фойдаланиладиган нон маҳсулотлари ҳам қиради. Парҳез нон маҳсулотларини одатда етти гуруҳга бўладилар. Тузсиз нон-булочка маҳсулотлари. Бу нон маҳсулотлари жигар, юрак- томир системаси касалликлари билан касаланган кишиларга мўлжалланади. Бундай нонларга ахлорид нони, жавдарнинг бирламчи тотилган унидан тайёрланган нонлар киради. Ахлорид нони 1-нав буғдой унидан сув ўрнига сут зардоби қўшилиб тайёрланган хамирдан ёпилади, таъми нордонроқ. Батон кўринишида чиқарилади, массаси 0,1 ва 0,2 кг бўлади. Нордонлиги паст нон-булочка маҳсулотлари. Бу нонлар меъда шираси баланд бўлган одамларга нордонлигини пасайтириш учун тавсия қилинади. Буларга нордонлиги паст (2 0 ) булочка киради. Улар 1-нав буғдой унининг 100 г ига 2 кг шакар қўшиб тайёрланган хамирдан ёпилади. Ана шу гуруҳга қанд (диабет) касаллиги бор кишилар учун клейковинадан оқ буғдой уни қўшиб ёпилган нонларни ҳам киритиши мумкин. Углеводлар миқдори (крахмал) кам бўлган нон булочка маҳсулотлари. Бу нон маҳсулотлари қанд (диабет, ревматизм) касалликларига чалинган ва семиришга мойил бўлган кишиларга мўлжаллаб чиқарилади. Шунингдек, бу нонлар таркибида оқсил нисбатан кўп бўлганлиги сабабли, куйиб жароҳат олган кишиларга ҳам тавсия этилади. Бу нон турига 75% клейковина ва 25% олий навли буғдой унидан ачитқи, ёғ ва туз солиб қориладиган хамирдан ёпилади. Булар қолипланган ҳолда массаси 0,2 кг қилиб чиқарилади. Шунингдек, бу нон турларига 80% клейковина ва 20% кепакдан тайёрланган хамирдан ёпиладиган оқсил-кепакли нон турини ҳам киритиш мумкин. Ана шу нон турига 80% 1-нав буғдой унига 20% буғдой кепаги ва табиий сут, тухум оқсили, сариёғ, сорбит қўшиб тайёрланган хамирдан ёпиладиган тухумли булочкалар ҳам киради. Уларнинг массаси 0,1 кг ни ташкил этади. Оқсиллар миқдори кам бўлган нон булочка маҳсулотлари. Бу нонлар сурункали буйрак касаллигига чалинган ва оқсил моддаси алмашинуви

бузилган кишиларга тавсия этилади. Бу нон турига 91,4% маккажўхори крахмали, 8,6% дағал тортилган жавдар унидан тайёрланган хамирлардан ёпиладиган оқсилсиз тузсиз нонлар киради. Таркибида балласт моддаларининг миқдори кўп бўлган нон булочка маҳсулотлари. Бу нон маҳсулотлари ошқозон-ичак касалликларига чалинган, семиз кишиларга ва қарияларга тавсия этилади. Бундай нонлар олий навли буғдой уни ва дағал майдаланган буғдой донидан тайёрланган хамирдан ёпилади. Лецетин қўшиб тайёрланган нон булка маҳсулотлари. Бу гуруҳ нонлар рецептурасига ошқозон-ичак фаолиятини яхшилайдиган кепак қўшилади. Бу нонлар атеросклероз, жигар, асаб касалликларига чалинган кишиларга тавсия этилади. Лецитинли нон тайёрлаганда 60% буғдой унининг олий навидан, 40% буғдой кепагидан, 17% фосфотидлар қўшиб хамир қорилади ва шу хамирдан нон ёпилади. Шунингдек, лецетинли парҳез булочкалари ҳам шу тартибда тайёрланади. Таркибида йод моддаси юқори бўлган нон булка маҳсулотлари. Қалқонсимон без ва атеросклероз касалликларининг олдини олиш мақсадида нон маҳсулотлари рецептурасига қуритилиб майдаланган денгиз карами қўшиш тавсия қилинади. Айнан шу хом ашё нон таркибини йод моддаси билан бойитади. Денгиз карами кукуни таркибида йоднинг органик бирикма- ларидан ташқари микроэлементлар ва С,Е ва В гуруҳи витаминлари бўлади. Нонларнинг яна бир тури миллий нонлар ҳисобланади. Ўзбекистон, Тожикистон, Туркманистон, Қирғизистон мустақил давлатларининг ўтроқ аҳолиси ҳозирги кунгача нонни тандирда пишириб келишади. Замонлар ўтиши билан тандирлар ҳам такомиллашиб бормоқда. Ҳозирги кунда тандирнинг 100 га яқин хиллари кашф этилди ва маҳаллий нонлар пиширишда қўлланиб келинмоқда. Тандир нон шунингдек бошқа миллатларда ҳам, масалан, озарлар, арманлар, уйғурлар, гуржилар, афғонлар, турклар, булғарлар, арабларда ҳам тайёрланади. Нон тайёрлаш қадимдан маълум экан, демак, нон пишириш

усулларининг такомиллашуви ва нонвойлар маҳоратининг ўсиши, аҳолининг миллий урф-одатлари ҳисобга олиниб жумҳуриятимиз вилоятларида ноннинг оби, кулча, патир, ширмой, ёғли, осиёйи, пўлодий, турфон, седанали бозор нони, кунжутли бозор нони, нони тароқи, тўй нони, гўштли нон, лаваш нон ва ҳоказо ўнлаб хиллари пиширилиб, истеъмолчилар дастурхонини безаб келмоқда. Тешик кулчалар. Тешик кулча маҳсулотлари думалоқ ёки овал шаклида юзаси ялтироқ тусда бўлади. Буларга бубликлар, тешик кулчалар, майда тешик кулчалар киради. Улар бир-биридан диаметри, массаси ва намлиги каби кўрсаткичлари билан фарқ қилади. Тешик кулчалар тайёрлаш учун хом ашё буғдой уни, қанд, ёғ, ароматик моддалар ва бошқалар ҳисобланади. Тешик кулчалар тайёрлаш учун қаттиқ хамир тайёрланади. Хамир структурасини яхшилаш, уларга бир хиллик бериш учун ишқалаш машиналарида ишланиб, 30-60 минут давомида ошириб қўйилади. Ошиб етилган хамирдан шакллар ясалади. Тешик кулчалар тайёрлашнинг ўзига хос-хусусияти шундан иборатки, шакл берилган маҳсулот 30-40 минут давомида қўшимча оширилгандан кейин тешик кулча 2 минут давомида қайнаб турган сувга пишиб олинади. Бундай ишлов бериш натижасида крахмал елимланиши ва оқсилнинг денатурацияси ҳисобига тешик кулча ёпилгандан кейин юзаси текис ялтиллаб қолади. Қайноқ сувга тушириб олинган маҳсулотлар қуритилади ва конвейр печларида 190-260 0 С да 10-30 дақиқа давомида пиширилади. Сўнгра тайёр маҳсулот совутилиб, ипларга тизилади ва ящикларга жойланади. Қуйида тешик кулчаларнинг ассортименти тавсифланади. Бубликлар. Булар тешик кулчалар ва майда тешик кулчаларга нисбатан ўлчами ва диаметрининг сал каттароқ бўлиши билан фарқ қилади. Бубликларнинг бир донасининг массаси 50-100 граммни ташкил этади. Хамирнинг таркибига қандай хом ашё кирганлигига қараб бубликлар Украина номли (12% қанд ва 8% маргарин қўшилган), кўкнор уруғли (3% қанд қўшилган), сутли (15% сут қўшилган) ва оддий бубликларга бўлинади.

Тешик кулчалар. Бу маҳсулотлар олий, 1-чи, 2-чи нав унларидан тайёрланади. Тешик кулчалар бубликларга нисбатан майдароқ, 1 кг маҳсулотда 25-50 дона бўлиши мумкин. Тешик кулчалар ҳам рецептурасига қараб шакарли, кўкнор уруғи сепилган, ханталли, ёғли, тухумли ва бошқа турларига бўлинади. Майда тешик кулчалар (сушка). Булар тешик кулчалардан ўлчамининг кичикроқлиги ва намлиги билан фарқ қилади. Хамирнинг рецептурасига қараб булар ҳам оддий ва таркиби бойитилган турларига бўлинади. Бу турдаги тешик кулчаларнинг 1 кг ида 90-150 донагача бўлиши мумкин. Тешик кулча маҳсулотлари сифатига қўйиладиган талаблар. Бу маҳсулотларнинг сифати ташқи кўриниши, таъми, ранги, ҳиди, намлиги, нордонлиги, бўкувчанлиги, таркибида қанд ва ёғ моддаларининг миқдори каби кўрсаткичлари асосида баҳоланади. Маҳсулотнинг шакли айнан шу турга хос (думалоқ, овал), юзаси силлиқ, ялтироқ, шишган жойлари бўлмаслиги, кўкнор уруғлари ва зиралар бир текис сепилган бўлиши керак. Ранги оч сариқдан то сариқ-жигар ранггача, мағзи эса яхши юмшаган, сингиб пишган, майда ғовакчали, аралашмай қолган хамирлар бўлмаслиги керак. Таъми ва ҳиди эса ўзига хос, ёқимли, шўр ва аччиқ таъм сезилмаслиги ва бошқа бегона ҳид ва таъмлар ҳам бўлмаслиги керак. Тешик кулча маҳсулотларининг намлиги кўп бўлмайди: майда тешик кулчаларда - 9-12 фоиз, тешик кулчаларда - 9-18 фоиз, бубликларда эса 22-27 фоиз миқдорда бўлади. Бу маҳсулотларнинг нордонлиги уларнинг турига қараб 2,5-3,5 0 атрофида бўлади. Майда тешик кулчалар учун асосий кўрсаткичлардан яна бири уларнинг бўкувчанлиги ҳисобланади. Бўкувчанлик 60 0 С ҳароратдаги сувда тешик кулчаларни 5 минут давомида ушлаб туриб аниқланади. Бўкувчанлик яхши бўлганда маҳсулотнинг ҳажми камида 2,5-3,0 баровар ортиши керак. Баъзи ҳолларда тешик кулчалар таркибида ёғ ва қанд моддасининг ҳам миқдори аниқланиши мумкин.

Бу маҳсулотларни ҳам нон маҳсулотлари сингари ёруғ, озода, зараркунандалари бўлмаган хоналарда, ўзгармас ҳароратда ва ҳавонинг нисбий намлиги 75 фоиздан ортиқ бўлмаган шароитда сақлаш тавсия этилади. Бубликларни магазин шароитида 24 соатгача, майда тешик кулчаларни эса 2 ойгача сақлаш мумкин. Сухарилар (тўғраб қотирилган нон). Сухариларни нон консервалари деб ҳам аташ мумкин, чунки улар намлиги кам (8-12%) бўлганлиги учун узоқ сақланади. Тайёрлаш услуби ва рецептурасига қараб сухарилар ёғли ва оддий (армейский) турларига бўлинади. Ёғли сухари. Бу сухарилар буғдой унининг олий, 1-чи ва 2-чи навларидан қанд, сариёғ ва тухум қўшиб тайёрланади. Ёғли сухарилар олиш учун қаттиқ хамир опарали усулда қорилади, шакар, сариёғ ва бошқа қўшимчалар қўшиб хамир оширилади. Кейин эса махсус машиналарда шакл берилади. Шакл беришда хамирни маълум оғирликда бўлакларга бўлиб, юмалатиб арқонсимон чўзилади, буларни узунасига бир-бирига зичлаб териб қаторлар ҳосил қилинади. Кейин буларни яхши ғовакчалар ҳосил бўлишни учун маълум муддат тиндириб қўйилади. Шундан сўнгра уларнинг юзасига тухум сурилади ва шакар ёки сухари увоғи сепилиб, 220-250 0 С да 7-20 дақиқа давомида ушлаб турилади. Ёпилган тайёр маҳсулот совутилади, япроқ қилиб кесилади ва япроқ бўлакчалари 150-200 0 С ҳароратда 8-12 фоиз намликка келгунча қуритилади. Хамирнинг рецептураси, шакли, ўлчамига қараб турли хил сухарилар ишлаб чиқарилади. Буларга олий навли ундан ҳар хил қўшимчалар қўшиб тайёрланадиган Ванилли, Қаймоқли, Славянский, Осенний, 2-чи нав ундан тайёрланадиган Дорожний, Шакарли, Московский, Кофейний каби сухарилар киради. Оддий (армейский) сухари. Бу турдаги сухарилар тайёрлаш учун жавдар унидан, жайдари буғдой унидан ёки жайдари буғдой уни билан жавдар унлари аралашмасидан нон тайёрланади, сўнгра нон қалинлиги 22 мм

бўлган бўлакча-бўлакча ҳолда кесилиб, 80-120 0 С ҳароратда 7-8 соат давомида қуритилади. Бу сухари маҳсулотлари асосан узоққа саёҳат қилувчилар учун ва армияни таъминлаш учун мўлжалланган бўлади. Сухари сифатига қўйиладиган талаблар. Сухариларнинг сифати ташқи кўриниши, ранги, таъми, ҳиди, юзасининг ҳолати, намлиги, мўртлиги, бўкувчанлиги каби кўрсаткичлари асосида баҳоланади. Сухариларнинг шакли тўғри, шу турга хос, юзасида ёриқлари, бўшлиқлари бўлмаслиги керак. Ранги бир текис жигарранг, синдирилганда кесими сарғиш бўлиши керак. Таъми ва ҳиди ёқимли, ширинроқ, бегона ҳид ва таъмларсиз бўлиши керак. Сухариларнинг намлиги уларнинг турига қараб 8-12 фоиз даражасида бўлиши керак. Ортиқча намликка эга бўлган сухарилар мўртлигини йўқотиб сақлаш жараёнида моғор босиб қолиши мумкин. Сухариларни 1-2 минут давомида 60 0 С ҳароратдаги сувда ушлаб турилса улар батамом бўкиши керак. Сухарилар қуруқ, озода хоналарда ўзгармас ҳарорат ва ҳавонинг нисбий намлиги 70 фоиздан ортиқ бўлмаган шароитда сақланиши керак. Ёғли сухариларнинг сақлаш муддати улар таркибидаги ёғ миқдорига боғлиқ бўлсада, оддий сухариларни 1-йилгача сақлаш мумкинлиги кўрсатилади.

Адабиётлар : 1. «Ўзбекистон иқтисодиёти» ахборот ва таҳлилий шарҳ 2005 йил. Тошкент, Ўзбекистон, 2006. 2. Нормахматов Р. Озиқ-овқат маҳсулотлари товаршунослиги. Тошкент, «Шарқ» нашриёт-матбаа акциядорлик компанияси бош муҳаррияти, 2002. 3. Нормахматов Р., Вакил М.М. Ценность плодов хурмы. Ж. Сельское хозяйство Узбекистана, 1998, №1, с. 22-23. 4. Нормахматов Р. Абрикосы и персики – источник каротина. Ж. Сельское хозяйство Узбекистана, 1998, №5-6, с. 47. 5. Нормахматов Р. Макро и микроэлементы в плодах граната и хурмы Узбекистана. Ж. Хранение и переработка сельхоз сыря, 2001, №6, с. 37- 38. Российская Академия сельскохозяйственных наук. 6. Нормахматов Р., Отамурадов К.О., Ахмеджанова Ф.А., Маљсудов Т.М. Товаршунослик. Тошкент, Меќнат, 2004 й. 7. Справочные таблицы содержания основных пищевых веществ и энергетической ценности пищевых продуктов. М.: Во Агропромиздат, 1987. 8. Останақулов Т.Э. Сабзавоб экинлари биологияси ва ўстириш технологияси. Тошкент, 1997. 9. Чепурной И.П. Заготовка и переработка меда. М.: Во Агропромиздат, 1987. 10. Чудаков В.Г. Технология продуктов пчеловодства. М.: Колос, 1979. 11. Теплов В.И., Панесенко В.А. Товароведение и экспертиза животноводческого сырья. Издательство Дашков и К, 2006.

Похожие

Озиқ-овқат маҳсулотларининг тавсифи

Ун. Кимёвий таркиби, ассортиментининг тавсифи

Ёрма. Кимёвий таркиби, ассортиментининг тавсифи

Пишлоқлар. Кимёвий таркиби, ишлаб чиқариш технологияси, ассортиментининг тавсифи

Сариёғ. Кимёвий таркиби, ишлаб чиқариш технологияси, ассортиментининг тавсифи