Нобалиқ сув маҳсулотлари ва улардан озиқ-овқат саноатида фойдаланиш - Пищевая технология - Рефераты

Нобалиқ сув маҳсулотлари ва улардан озиқ-овқат саноатида фойдаланиш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

68.5 KB

Нобалиқ сув маҳсулотлари ва улардан озиқ-овқат саноатида фойдаланиш Режа 1. Қисқичбақасимонлар 2. Моллюскалар 3. Кит гўштидан ва сув ўтларидан олинадиган маҳсулотлар

Қисқичбақасимонлар Дунё океанлари балиқлардан ташқари жуда катта миқдордаги озуқавий ва техник аҳамиятга эга бўлган ҳар хил жониворлар ва ва ўсимликларга бой ҳисобланади. Шулардан баъзи бирларидан, масалан, моллюскалар, қисқичбақасимонлар, китлар ва бошқалар саноатда қадимдан инсон рационида фойдаланиб келинмоқда. Кўпинча озиқ-овқат саноатида фойдаланиш учун кўп миқдорда қисқичбақасимонлар, моллюскалар ва игнатанлилар овланади. Шулардан энг аҳамиятлиси қисқичбақасимонлар ҳисобланади. Бугунги кунда қисқичбақасимонларнинг 7000 дан ортиқ тури мавжуд бўлиб, улардан энг аҳамиятлилари краблар, креветкалар, омарлар, лангустлар ва дарё қисқичбақалари ҳисобланади. Қисқичбақасимонлар бошкўкрак ва ички органлари жойлашган қориндан ташкил топган бўлади. Бошкўкрак қисми бир неча жуфт оёқлардан ташкил топади. Қисқичбақасимонларнинг танаси вақти-вақти билан янгиланиб туриладиган, таркибида хитозан мавжуд бўлган зирх билан қопланган бўлади. Крабларда истеъмол қилинадиган гўшт юрувчи оёқларида, кам миқдорда қорин қисмида бўлади. Қисқичбақасимонларнинг гўшти юқори озуқавий қийматга ва таъм кўрсаткичларга эга эканлиги билан ажралиб туради. Уларнинг гўштининг таркибида оқсил миқдори 17-20, ёғлар – 0,2-0,7, углеводлар –1,5 фоизни ва минерал моддалар эса 2 фоизга яқинни ташкил этади. Қисқичбақасимонлар гўштининг оқсили таркибида ўрин алмаштирмайдиган аминокислоталар кўплиги учун тўлиқ қийматли оқсил ҳисобланади. Қисқичбақасимонлар гўшти тиамин, рибофлавин, ниацин, пантонтен кислотаси, пиридоксин каби витаминлар, фосфор, кальций, магний, темир,

мис, йод каби макро- ва микроэлементларга бойлиги билан алоҳида диққатга сазовордир. Қисқичбақасимонларнинг қони гемоглабиндан эмас, балки гемоциониндан ташкил топган бўлади. Гемоциониннинг гемоглабиндан фарқи шундаки, унинг таркибида темир эмас, балки мис мавжуд бўлади. Шу сабабли ҳам қисқичбақасимонлар гўштидаги гемоционин оксидланганда гўштнинг кўкариши кузатилади. Краблар. Булар массаси 3-5 кг келадиган йирик денгиз қисқичбақаларидир. Уларни узоқ шарқ денгизларидан (Камчатка краби) йил фаслига қараб 4-250 м чуқурликдан тутиш мумкин. Крабнинг танаси ва оёқларига қаттиқ зирх қопланган бўлади. Овланган крабларнинг асосий қисми дарҳол консерва маҳсулотлари ишлаб чиқариш учун фойдаланилади. Улардан асосан ўз сардагидан тайёрланган консерва маҳсулотлари ишлаб чиқарилади. Консерва олиш учун сараланган хом ашё, обдон ювилади ва прессланади. Кейин эса хом ашё банкалар ичига жойлаштирилган пергамент пакетчаларига қўйилади. Сўнгра банка герметик бекитилиб, 107 0 С да стерилизация қилинади. Краблардан тайёрланган консервалар сифат кўрсаткичлари бўйича олий ва биринчи навларга бўлинади. Олий навли консерванинг ҳиди ва таъми қайнатилган краб гўштига хос, бегона таъм ва ҳидларсиз, шўрваси эса тиниқ бўлиши керак. Биринчи нав консерваларида эса сал даражада ивиган қон қолдиқлари бўлишига ва гўшт бўлакчаларининг баъзи жойларида эса кўкариш белгилари бўлишига йўл қўйилади. Лекин, бу нав консерваларда ҳам бегона таъм ва ҳидларнинг бўлишига йўл қўйилмайди. Крабдан тайёрланган консерваларда қорайиш, кўкариш ва сарғайиш, кристалланиш каби нуқсонлар айнан шу тур консерва маҳсулотларига хос бўлган нусонлар ҳисобланади. Қорайиш. Крабларнинг гўштлари таркибида олтингугурт тутувчи

оқсиллар балиқ гўштларидагига нисбатан анча кўп бўлади. Стерилизация жараёнида аммиак ва водород сульфид (Н 2 S) газлари ажралиб чиқиб, улар банка ичининг темири билан реакцияга боради. Натижада ҳосил бўлган сульфид моддалари, аввало пергаментни қора рангга бўяйди кейин эса гўштда ҳам шундай ранг ҳосил қилади. Кўкариш. Бу нуқсон сақлаш муддати ўтган, яъни эски гўштларни ишлатиш ва қон қолдиқлари яхши тозаланмаган гўштлардан фойдаланиш натижасида вужудга келади. Крабларнинг қони таркибидаги мис оқсил-мис- аммиак, комплексини ҳосил қилади. Бу комплекс кўк яшил рангга эгадир. Сарғайиш. Хом гўштда тирозин ферменти таъсирида иссиқликка бардошли сариқ-қўнғир рангли оқсил моддаси ҳосил бўлади. Сариқ рангнинг пайдо бўлишининг иккинчи сабаби эса, юқори ҳароратда стерилизация натижасида меланоид моддаларининг ҳосил бўлиши билан тушунтирилади. Стерилизациядан сўнгра секинлик билан совутиш натижасида консерва маҳсулотида катта кристаллар ҳосил бўлади. Креветкалар. Креветкалар тинч океани денгизларидан, Қораденгиз, Баренц денгизларидан овланади. Креветкалардан консерва маҳсулотлари олинади ва улар музлатилган ҳолда ҳам ишлаб чиқарилади. Натурал консервалар тирик ёки янги креветкалардан тайёрланади. Бунда улар обдон ювилади, денгиз сувида қайнатилади, совутилади. Сўнгра банкаларга жойланиб, устига 4% ли туз эритмаси қуйилади, бекитилади ва 115 0 С да стерилизация қилинади. Бу консерваларнинг сифати ҳам краблардан тайёрланган кнсерваларнинг сифати каби аниқланади. Креветкаларни музлатиш йўли билан ҳам консерваланади. Бунда ўлчамлари бўйича сараланган креветкалар обдон ювилади, 5 0 С гача совутилади, сўнгра парафинланган коробка ёки газ, буғ ўтказмайдиган 250 г, 500 г сиғимли пакетларга жойланиб – 25-:-30 0 С да музлатилади. Омарлар ва лангустлар. Булар энг катта ва қимматли қисқичбақасимонлар ҳисобланиб узунлиги 40-65 см ни, массаси эса 4-11 кг ни ташкил этади. Улар Япония, Австралия, Янги Зелландия, Жанубий

Америка Қўшма Штатларида овланади. Омарлар ва лангустлар –15 0 С да музлатилиб 6 ойгача сақланади. Моллюскалар Ҳозирги кунда кўп сонли моллюскалар орасида бош-оёқли моллюскалар ва қўштабақа моллюскалар аҳамиятлидир. Молллюскаларнинг гўшти кимёвий таркиби бўйича тўлиқ қийматли оқсилларга (10-19%) ва углеводларга (1,0-1,8 %) бой ҳисобланади. Уларнинг таркибида ёғ жуда кам, 1 % га яқинни ташкил этади. Япония олимлари томонидан ўтказилган тадқиқотлар шуни кўрсатадики, моллюскаларнинг ёғи антибиотик хусусиятга эга экан. Лекин, моллюскалар гўштининг характерли белгиларидан бири шундаки, уларнинг таркибида гликогеннинг миқдори кўп бўлади ва таркибидаги минерал элементлари ҳам хилма-хилдир. Айниқса моллюска гўштлари марганец, рух, йод, мишьяк, кобальт ва бошқа микроэлементларга бойлиги билан диққатга сазовордир. Шунингдек, моллюска гўштлари таркибида С, В 1 , В 2 ва В 12 витаминларининг миқдори ҳам анча кўпдир. Қуйида моллюскаларнинг тавсиифини келтирамиз. Қўштабақа моллюскалар. Бу моллюскаларнинг чиғаноғи икки табақадан иборат бўлади. Қўштабақали моллюскалардан саноат аҳамиятига эга бўлганларига устрица, мидия ва денгиз тароқчилари киради. Бу молюсскаларнинг мускули, қобиғи ва икраси овқатга ишлатилади. Мидий Қора, Оқ денгиз ва Узоқ Шарқ денгизларидан овланади. Чиғаноғининг ранги – қора ёки қўнғир. Қора денгиз мидийларининг узунлиги 6 см дан 11 см гача бўлади. Мидийда хом гўштининг чиқиши 25% ни ташкил этади. Узоқ Шарқ мидийлари Қора денгиз мидийларига қараганда каттароқ бўлади. Сотувга мидийлар тириклайин, пишириб-қуритилган ва музлатилган тарзда чиқарилади. Шунингдек, мидий гўштидан консерва маҳсулотлари ҳам тайёрлаш мукин. Денгиз тароқчиларининг чиғаноғи асосий юмалоқлашган учбурчак шаклида бўлади. Чиғаноғининг ранги сарғиш, кулранг. Чиғаноғининг

узунлиги 12-13 см, массаси 200-240 г ни ташкил этади. Денгиз тароқчиларининг гўштининг таъми крабларнинг гўштининг таъмини эслатади. Савдога музлатилган ва консерва маҳсулоти ҳолатида чиқарилади. Устрицалар. Қора денгиз (узунлиги 5,5-6,0 см) ва Узоқ Шарқ денгизларида (узунлиги 20 см гача) яшайди. Учтрицанинг массаси табақалари билан бирга 9 г дан 70 г гача бўлади. Устрица гўшти музлатилган ва консерва маҳсулотлари ишлаб чиқариш учун фойдаланилади. Бош-оёқли моллюскалар. Бу гуруҳга кальмарлар ва саккизоёқ киради. Уларнинг танаси ва боши юмшоқ бўлади. Оғзи атрофида саккизта (саккизоёқда) ва ўнта (кальмарда) пайпаслагичлари бўлади. Танаси билан пайпаслагичлари овқатга ишлатилади. Кальмарлар Узоқ Шарқ денгизларидан овланади. Кальмарларнинг ўртача узунлиги 40-60 см, массаси 70-75 г ни ташкил этади. Сотувга кальмарлар музлаган филе ва табиий консерва тарзида чиқарилади. Кальмар филесининг юзаси тоза, ранги табиий, консистенцияси қайишқоқ, зич бўлиши керак. Саккизоёқ Узоқ Шарқ денгизларидан овланади. Саккизоёқнинг гўшти таъм жиҳатидан кальмарни эслатади. Саккизоёқдан асосан консерва тайёрланади. Моллюскаларнинг яна бир тури игнатанлилар ҳисобланади. Улар асосан денгизларда яшайди. Уларнинг танаси цилиндрсимон ёки юлдузсимон бўлади. Игнатанлилардан аҳмиятлиси трепанг (голотурия) ва денгиз типратикани ҳисоблаади. Кит гўштидан ва сув ўтларидан олинадиган маҳсулотлар Мўйловли китларнинг гўштлари баъзи бир ички органлар сингари қимматли хом ашё бўлиб, улар истеъмолга яроқли ҳисоблади. Бу китларнинг гўштлари таркибида ёғ миқдор 5-7% ни ташкил этади. Бундай гўштларнинг бир қисми ем сифатида фойдаланиладиган ун ишлаб чиқаришда қўлланилса, бир қисми консерва, колбаса ва кулинария

маҳсулотлари ишлаб чиқаришда қўлланилади. Мўйловли китларнинг гўштлари ташқи кўринишидан қорамол гўштига жуда ўхшайди. Фақат мускул тўқимаси катта-катта толалардан ташкил топган бўлиб, тезда пишади. Кит гўшти таркибида оқсил миқдори 20-25% ни, ёғ миқдори эса 3,0-13 % ни ташкил этади. Мўйловли китларнинг жигари А ва В гуруҳи витаминларига бой бўлганлиги учун ҳам витамин концентратлари ишлаб чиқаришда фойдаланилади. Бу тур китларнинг буйраги ёқимли таъмга эга бўлганлиги учун озиқ-овқат мақсадларида фойдаланилади. Мўйловли китларнинг бошқа органлари эса қимматли хом ашё бўлганлиги учун ҳам ёғ ва доривор воситалар ишлаб чиқаришда қўлланилади. Мўйловли китларнинг гўштидан асосан гўшт филеси тайёрланади. Бунинг учун 50-500 г массада бўлакчаларга бўлинган гўштлар яхшилаб ювилиб. суяклардан тозаланади ва блок ҳолида музлатилади. Ҳар бир блок музлатилган гўшт филесининг массаси 37 кг гача бўлади. Кит гўштларидан димлаб пиширилган, қовурилган ва паштет сингари консерва маҳсулотлари ишлаб чиқарилади. Димлаб пиширилган консерва тайёрлаш учун томирлардан ажратилган гўшт бўлакчалари сирланган банкаларга зираворлар қўшиб жойланади. Кейин банка герметик бекитилиб, 120 0 С ҳароратда стерилизация қилинади. Қовурилган гўштдан тайёрланган консерва олишда эса гўшт бўлакчалари қозонда суяк ёғида туз, қалампир қўшилиб 20 дақиқа давомида қовурилади. Кейин эса гўшт яна иккинчи бор суяк ёғида сарғайиб пишгунга қадар қовурилади. Суяк ёғида бир вақтнинг ўзида пиёз ҳам қовурилади. Қовурилган гўшт ва пиёз банкаларга жойланиб ҳар бирига 30 г миқдорида биринчи ва иккинчи қовуришда ҳосил бўлган бульондан қуйилади ва герметик бекитилиб, 120 0 С ҳароратда стерилизация қилинади. Кит гўштидан тайёрланган паштет эса майда кесилиб, бланшировка қилинган гўшт ва пиёздан, 15 % эритилган ёғ, 15% гўшт бульони, 4 % буғдой уни ва туз қўшиб олинади. Бунда ҳамма хом ашёлар бир хил структурали

пастага ўхшаш масса ҳосил бўлгунча аралаштирилиб майдаланади. Кейин бу масса банкаларга жойланиб, герметик бекитилади ва стерилизация қилинади. Шунингдек, кит гўштидан колбаса, сосиска, сарделька ва котлет сингари маҳсулотлар ҳам тайёрланади. Денгиз сув ўтлари - бу 200 м чу қ урликда денгиз ва океанларда ўсадиган ўсимликдир. Уларнинг бир неча хил турлари учрайди. Шулардан ов қ атга ишлатиладиган асосий денгиз сув ўти - ламинарий, яъни “денгиз карами” ҳ исобланади. Улар қ уритилган ва музлатилган ҳ олда чи қ арилади. Денгиз карамлари таркибида оқсил, углеводлар, В 1 , В 2 , D витаминлари, каротин ва кўп миқдорда минерал тузлар бўлади. Денгиз карамлари микроэлементлардан йод ва бромга бойлиги билан ажралиб туради. Шу сабабли ҳам улар даволаш мақсадларида кенг фойдаланилади. Денгиз сув ўтларидан агар ва агароид ҳам олинади. Агар ва агароид эса қандолатчиликда кенг фойдаланилади.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР 1. « Ўзбекистон и қтисодиёти » ахборот ва та ҳлилий шарҳ 2005 йил . Тошкент , Ўзбекистон , 2006. 1. Нормахматов Р. Озиқ-овқат маҳсулотлари товаршунослиги. Тошкент, «Шарқ» нашриёт-матбаа акциядорлик компанияси бош муҳаррияти, 2002. 1. Нормахматов Р., Вакил М.М. Ценность плодов хурмы. Ж. Сельское хозяйство Узбекистана, 1998, №1, с. 22-23. 1. Нормахматов Р. Абрикосы и персики – источник каротина. Ж. Сельское хозяйство Узбекистана, 1998, №5-6, с. 47. 1. Нормахматов Р. Макро и микроэлементы в плодах граната и хурмы Узбекистана. Ж. Хранение и переработка сельхоз сыря, 2001, №6, с. 37-38. Российская Академия сельскохозяйственных наук. 1. Нормахматов Р., Отамурадов К.О., Ахмеджанова Ф.А., Маљсудов Т.М. Товаршунослик. Тошкент, Меќнат, 2004 й. 1. Справочные таблицы содержания основных пищевых веществ и энергетической ценности пищевых продуктов. М.: Во Агропромиздат, 1987. 1. Остана қулов Т.Э. Сабзавоб экинлари биологияси ва ўстириш технологияси. Тошкент, 1997. 1. Чепурной И.П. Заготовка и переработка меда. М.: Во Агропромиздат, 1987. 1. Чудаков В.Г. Технология продуктов пчеловодства. М.: Колос, 1979. 1. Теплов В.И., Панесенко В.А. Товароведение и экспертиза животноводческого сырья. Издательство Дашков и К, 2006. 1. www.bearingpoint.uz 1. www.pca.uz 1. www.logistika.ru

Похожие

Озиқ-овқат маҳсулотлари ва хом ашёлар таркибидаги сув

Озиқ-овқат маҳсулотлари ва озиқ-овқат хомашёларини сақлаш ва қайта ишлашда асосий компонентларни ўзгариши

Бўлим. Озиқ-овқат маҳсулотлари ва озиқ-овқат хомашёларини сақлаш ва қайта ишлашда асосий компонентларни ўзгариши

Озиқ-овқат маҳсулотлари ишлаб чиқариш кимёси, таркиби ва жараёнлар

Озиқ-овқат маҳсулотлари касалликлари тўғрисидаги статистик маълумот. микробиологик ва кимёвий хавфлар