Akkord uchtovushliklar va ular aylanishi - Музыка - Рефераты

Akkord uchtovushliklar va ular aylanishi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

490 KB

Akkord u chtovushliklar va ular aylanishi Reja : 1.Akkord. 2.Uchtovushliklar va ular aylanishi 3. Major va minorning asosiy uchtovushliklari 4.Major va minorning yondosh uchtovushliklari. 5.Tabiiy va garmonik major hamda minor pog’onalaridan tuzilgan uchtovushliklar

Bir vaqtda qo’shilib eshitilgan hamda tertsiya bo’yicha joylashgan uch va undan ortiq tovushlarga akkord deyiladi. Akkord berilgan pastki tovushdan yuqoriga qarab tuziladi. Uchta tovushdan iborat, tertsiya bo’yicha joylashgan akkord uchtovushlik deyiladi. Uchtovushlikning qaysi holatda bo’lishi shu uchtovushlik tarkibiga kiradigan tertsiyalarning joylashuv tartibi va holatiga bog’liq bo’ladi. 1. Major yoki katta uchtovushlik kat.3 va kich.3 dan tuziladi hamda ikki chetidagi tovushlar sof 5 intervalidan iborat bo’ladi. 2. Minor yoki kichik uchtovushlik kich.3 va kat.3 dan tuziladi, ikki chetidagi tovushlar sof 5 intervalidan iborat bo’ladi. 3. Orttirilgan uchtovushlik ikkita kat.3 dan tuziladi. Ikki chetidagi tovushlar oralig’i ort. 5 dan iborat bo’ladi. 4. Кamaytirilgan uchtovushlik ikkita kich.3 dan tuziladi va ikki chetidagi tovushlar oralig’i kam.5 dan iborat bo’ladi: Major va minor uchtovushligidan hosil bo’lgan barcha intervallar ohangdosh intervallarga kiradi. Orttirilgan va kamaytirilgan uchtovushliklardan tuzilgan intervallar esa noohangdosh intervallarga kiradi , u lar ort.5 va kam.5 dan iborat. Demak, major va minor uchtovushliklari ohangdosh bo’ladi , o rttirilgan va kamaytirilgan uchtovushliklar esa noohangdosh bo’ladi. Akkord tovushlari tertsiya bo’yicha joylashgan bo’lsa, unga akkordning asosiy ko’rinishi deyiladi. Akkordning har bir tovushi mustaqil nomga ega. Tovushlarning nomlari asosiy ko’rinishdagi akkordning pastdan yuqoriga tomon joylashgan tovushlari hosil qilgan intervallar nomidan kelib chiqadi. Uchtovushlikning eng pastki, ya’ni asosiy tovushi prima , ikkinchi yoki o’rta tovushi – tertsiya , uchinchi yoki yuqori tovushi – kvinta deyiladi.

Agar uchtovushlikda eng pastki tovush tertsiya yoki kvinta bo’lsa, bu uchtovushlik aylanmasi deyiladi. Uchtovushlik ikkita aylanmaga ega, birinchisiga sekstakkord deyiladi, unda prima tovushi bir oktava yuqoriga ko’chiriladi, ikkinchi aylanmasi kvartsekstakkord deyiladi, bunda prima bilan tertsiya bir oktava yuqoriga ko’chadi. Sekstakkordning pastki tovushi tertsiya bo’ladi, kvartsekstakkordning pastki tovushi esa kvinta bo’ladi: Sekstakkord 6 raqami bilan belgilanadi. К vartsekstakkord esa 6/4 raqamlari bilan belgilanadi. Akkord asosiy tovushdan prima va tertsiya tomon tuziladi. Masalan, re majorda sekstakkord tuzish talab etilsa, quyidagicha bo’ladi: Yoki si minorda kvartsekstakkord tuzish talab qilinsa, quyidagicha bo’ladi: Major yoki minor uchtovushliklarining aylanmalarini istalgan tovushdan tuzish va ularning tonalliklarini aniqlash uchun: 1. Akkordning qo’shni tovushlari orasida qaysi xildagi intervallar hosil bo’lishini va; 2. Sekstakkordda yuqori tovushi prima ekanligini, kvartsekstakkordda esa, o’rta tovush primaligini bilish talab qilinadi. Quyida major va minor uchtovushliklari aylanishining interval tuzilishi tartibi keltirilgan:

Major sekstakkordi - kich.3 + sof 4; Minor sekstakkordi - kat.3 + sof 4; Major kvartsekstakkordi - sof 4 + kat.3; Minor kvartsekstakkordi - sof 4 + kich.3. Major va minor uchtovushliklari aylanishining interval tuzilishini va ulardagi asosiy tovushlar ko’rinishini bilganda, kerak bo’lgan akkordni tuzish juda oson bo’ladi. Masalan: re tovushidan major sekstakkordi tuzish talab qilinsa; s i bemol major sekstakkordi hosil bo’ladi. Re tovushidan minor kvartsekstakkordi tuzish talab qilinsa; sol minor kvartsekstakkordi hosil bo’ladi va h.k. Major va minorning asosiy uchtovushliklari Major va minorning barcha pog’onalaridan uchtovushliklar tuzilishi mumkin. Tabiiy major pog’onalaridan uchtovushlik tuzilganda, ulardan uchtasi major ekanligini ko’ramiz. Bular 1, 4 va 5–pog’onalardagi uchtovushliklardir. Har bir uchtovushlik mustaqil nomga ega bo’ladi. 1 - pog’ona uchtovushligi tonika uchtovushligi; 4 –pog’ona uchtovushligi subdominanta uchtovushligi ; 5 – pog’ona uchtovushligi esa dominanta uchtovushligi deyiladi. Bular major uchtovushliklari bo’lganligi sababli major ladi uchun xarakterlidir. Bu uchtovushliklar boshqa uchtovushliklarga qaraganda lad funktsiyalarini , ya’ni , turg’un va noturg’un tovushlar munosabatini ko’proq ifodalaydi. Shuning uchun ham ular asosiy uchtovushliklar deb ataladi va katta T , S , D harflari bilan belgilanadi.

Minorning asosiy uchtovushliklari esa kichik harflar bilan yoziladi: t, s, d . Garmonik ko’rinishdagi minorda asosiy uchtovushliklarning tuzilishi tabiiy major va minordagidan farq qiladi. Majorning 6–pog’onasi pasaytirilganda minor subdominanta uchtovushligi hosil bo’ladi va garmonik majorning yanada mayin eshitilishiga yordam beradi. Minorning 7–pog’onasi ko’tarilganda major dominanta uchtovushligi hosil bo’ladi. Bu esa, minorga major ladining ba’zi xususiyatlarini beradi:

Major va minorning yondosh uchtovushliklari. Tabiiy va garmonik major hamda minor pog’onalaridan tuzilgan uchtovushliklar Tovushqatorning asosiy uchtovushliklar pog’onalaridan tashqari, barcha (2, 3, 6, 7) pog’onalari yondosh pog’onalar deyiladi. Ular ladning asosiy uchtovushliklariga nisbatan ikkinchi darajali ahamiyatga egadir. Tabiiy majorda uchta minorli va bitta kamaytirilgan uchtovushlik yondosh uchtovushlik bo’ladi (7 – pog’ona). Tabiiy minorda uchta majorli va bitta kamaytirilgan uchtovushlik yondosh uchtovushlik bo’ladi (2 – pog’ona). Garmonik majorda ikki va yettinchi pog’onalarda 2 ta kamaytirilgan, 6 – pog’onada birta orttirilgan uchtovushlik hosil bo’ladi.

Garmonik minorda: oltinchi pog’onada birta majorli, 2 va 7 – pog’onalarda ikkita kamaytirilgan va uchinchi pog’onada – birta orttirilgan uchtovushlik hosil bo’ladi. Uchtovushliklar soni quyidagilardan iborat bo’ladi: 1. Tabiiy major yoki minorda – 3 ta majorli, 3 ta minorli va bitta kamaytirilgan uchtovushlik bo’ladi. Garmonik major yoki minorda 2 ta majorli, 2 ta minorli, 2 ta kamaytirilgan va 1 ta orttirilgan uchtovushlik ; S ifrovka bo’yicha akkordlar ketma-ketligini fortepianoda chalish:

Mavzu bo’yicha аdаbiyotlаr: 1. Rahimov Q. “Musiqa nazariyasi “T. Musiqa” nashryoti, 2007 2. Rahimov Q. Musiqaning elеmеntar nazariyasi bo‘yicha mashq va vazifalar to‘plami. Toshkent, “O`zbekiston”, 2006. 3. Rahimov Q. Garmoniya bo‘yicha mashq va masalalar to‘plami. «Aloqachi», 2005. 4.American – popular-music 2007 year, USA. 5.Mark Feezeell. Freefreerelltheorybook vol 1 2011 year, USA. 6. Майк Физел “ Music theory fundamentals” 2011 year, USA .

Похожие

Septakkord dominantseptakkord va uning aylanmalari

Musiqa bezaklari va ijrochilikning o’ziga xos uslublari

XIX–XX asrlarga mansub chet el tokkatalari

Musiqa tizimi. Кirish. Musiqiy tovush xususiyatlari

Musiqiy tovush xususiyatlari