Қувончлар ва ташвишлар - Идея национальной независимости - Рефераты

Қувончлар ва ташвишлар

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

20.5166015625 KB

Қувончлар ва ташвишлар Ихчамгина, ҳажми 2 босма тобоққа борар-бормас бу рисолани ўкигансиз, албатта. У бир-бир ярим йилдан буен Мустақиллик байроғи остида яшаётган мамлакатимиз-нинг ташвишлари, қувончлари ҳақида. Асрлар мобайни-да жаҳон цивилизациясини тебратган, бироқ такдир та- қозоси-ю яна жуда кўп сабаблар туфайли залолат ботқоғига тушиб, миллатнинг номуси даражасидаги истиқлолини йўқотган ва бугун мана шу неъматни қўлга олиб, ўз йўли-ни излаб турган халқимизнинг шу кунги ташвишлари ҳақида. Муаллиф олдинги рисоласини «Ўзбекистоннинг ўз истиқлол ва тараққиёт йўли» деб номлаган эди. Буниси «Ўзбекистон — келажаги буюк давлат» деб аталган. Булар шунчаки сарлавҳалар эмас, Президентимизнинг халқимиз, мамлакатимиз тақдири ҳақидаги жавоби ҳамдир. Бу жавоблар бугунги ижтимоий-сиёсий вазиятни те-ран англаш, республикамизнинг иқтисодий имкониятла-рини чуқур таҳлил қилиш, миллий онг ва руҳиятни ҳисобга олиш каби қатор омилларга асосланган. Истиқлолнинг энг катта неъматларидан бири шу бўлди-ки, халқимиз онгида, биринчи гадда, сиёсий онгида кес-кин ўзгариш бошланди. Ватан, бу энди, илгаригидек сиё-сат ва мафкура асосига қурилган, миллий ҳис ва идрок-дан узоқ, аллақаидай мубҳам бир тушунча эмас, Сизу биз-нинг ота- боболаримиз ҳоки ётган, ҳар бир қарич ери она бағридай азиз Ўзбекистондир. Шоирларимиз Ватан сўзи-ни жону танга қофия қиладилар. Дарҳақиқат, уни англа-моқ, ҳис этмоқ учун киши унга жон иплари билан боғ- ланган бўлиши лозим. «Бугун Ватаннинг ҳар бир асл фар-занди, — дейилади рисолада, — ўзини ота юртининг аж-ралмас бўлаги, деб ҳис этяпти ва бундан фахрланяпти». Кийин-қистов билан қурилган, қийшиқ ва омонат қурилган, 70 йидда қулаб тушган иморатни бирдан туза тиб бўлмайди, албатта. Айниқса, материал тақчил замон-да. Виз мустақил бўлишимизга қарамай, рубль

зонасида яшамоқдамиз. Рубль эса, Россия хазинахонасида босила-ди. Республикамиз ҳали-ҳануз бошқа республикаларнинг хўжаликлари билан боғланган турибди. Булар хоҳишданми? Йўқ, булар заруратдан. Республи камиз, ҳали ўзини зарур маҳсулот билан тўла таъминлай олмайди. Шундай экан, бу жараённи сунъий тезлашти-риш — масалани инқилобий ҳал қилишга уринишдир. Бундай уриниш эса ҳозирги шароитда жуда мудҳиш оқибатларга олиб бориши мумкин. Буни атроф-тевараги-миздаги воқеалар кўрсатиб турибди. Қолаверса, ким-киму биз инқилоб деганининг нима эканлигини ҳар кимдан кўра ҳам яхшироқ бипамиз. Ундан кейин психология дегани бир кунда ўзгармайди. Машҳур ёзувчиларимиздан Абдулла Қаҳҳор шундай нақлни келтирган эди. Филнинг оёғига занжир уриб, қозиққа боғлабдилар. Қирқ йил ўтибди. Зан-жир занглаб, чириб, узилиб битибди. Фил эса узилган зан жир билан яна қирқ йил қозиқ атрофида айланган экан... Буларнинг ҳаммасини ҳисобга олмоқ керак. Яна шуни ҳисобга олмоқ керакки, ўтган 70-74 йил мобайнида «со вет халқи» деб ном олган, лекин фақат ғоя, мафкура асо-сида таркиб топган бир эмас, бир неча авлод майдонга келди. Асрлардан буен асосий тарбия воситаси бўлиб кел-ган миллий анъаналар, линий ақидалар улар онгидан си-қиб чиқарилиб, ўрнига социалистик таълимот жойланди. Пировард-оқибатда социалистик миллат деб аталган, аслида инкубатор маҳсулотидек биридан иккинчисини фарқ-лаб бўлмайдиган, тариху тақдиридан бехабар ажабтовур бир тон фа майдонга келди. Бу жаҳон тажрибасига зид эди. Социалистик таьлим-тарбия миллатнинг аксарият қисмида аньанавий миллий-диний тарбия ўрнини боса олмади. Оқибатда унинг ўрнида бўшлиқ пайдо бўлди. Худди ўша нуқтада миллатсиз, диёнатсиз тоифа туғила бошлади. Шунинг учун ҳам империя қулаши билан, мафкура ўртадан кўтарилиши билан биз «энг илғор», «энг ахлокли», «ер куррасининг асл эгаси» деб жаҳонга жар солганимиз собиқ СССРнинг баъзи минтақаларида ўзаро жанжаллар бўлмоқда. Мана шундай шароитда Ўзбекистондай қони қайноқ бир юртда қандай

қилиб жамият қавмий, маҳаллий, маз ҳабий, этник гуруҳларга бўлинмасдан сақлаб қолинди? Қандай қилиб республикамиз собиқ СССР ҳудудидаги энг тинч, энг осойишта мамлакат бўлиб турибди? Яширадиган жойи йўқ. Бу саволлар дўстнинг ҳам, душ-маннинг ҳам тилидан келади. Ва бу саволлар қанчалик нозик, қанчалик қалтис бўлмасин, жавобсиз қолган эмас. Аксинча, мамлакатимиз раҳбари масалани бутун мурак-каблиги билан англайди ва бор гапни рўй-рост ўртага қўяди. Мустақил Ўзбекистоннинг бу борадаги ўз йўли, ўз нуқтаи назарини аниқ, ишонарли кўрсатиб беради. «Биз янги ҳаёт қуриш учун бел боғладик, бироқ ўтмишга маломат тошларини отмадик, - дейилади рисолада. -«Сен - коммунист», «сен - диндор», «сен - кофир» деган каби ўртага рахна солувчи маломатлар бўлмади. Билар-дикки, биз ҳаммамиз эски замондан ўсиб чиққанмиз. Ўтмишни тафтиш қилиш, ёки уни инкор этиш — ўз илди-зимизни ўзимиз кесишимиз билан баробар эканини яхши англадик ва шу тариқа халқимизни пароканда бўлиш ба-лосидан асраб қолдик». Дарҳақиқат, тинчлик, осойишталик Ўзбекистонда ке-чаётган барча ижобий ўзгаришларнинг биринчи шартидир. Эҳтимол, уни сақлаб туриш осонликча бўлаётгани йўқдир. Қайсидир жиҳатлардан ён беришга тўғри келаётгандир. Лекин мустақиллигини эндигина қўлига олган республика учун осойишталикни таъмин этиш шундай муҳим аҳамиятга эгаки, бу йўлдаги ён беришлар ўзини тўла оқлайди. Хуллас, Ўзбекистоннинг истиқлол ва тараққиёт йўли мана шу тинчлик ва осойишталикни таъминлашдан бош-ланади. Худди шунга кўра бозор муносабатларига босқичма-босқич ўтилади. Аҳолининг ижтимоий ночор табақалари ижтимоий муҳофаза қилиб борилади. Бу соҳадаги сиёсатнинг бош йўли мўътадилликдир. Республикамизда бозор муносабатларига ўтишда дастлабки қадамлар қўйилмоқда. Рисолада бу борадаги ишлар кенг таҳлил қилинган, муҳим ва зарур хулосалар чиқарилган. Жумладан, бозор тармоқлари мажмуини шакл-

лантириш, давлат объектлари, уй-жойларни хусусийлаш-тириш, хусусий корхоналар очиш, фермер хўжаликларини ривожлантириш, ташқи иқтисодий фаолиятни эркин-лаштириш, хорижий сармоядорлар ҳақида ran кетганда, ўнлаб ҳал қилиниши лозим бўлган муаммолар ўртага қўйилган. Масалан, муаллиф «Республика халқ хўжали-гининг ички тузилишини ўзгартириш»ни яқин истиқбол-даги энг муҳим муаммо деб ҳисоблайди. Гап, шу пайтгача хом ашё манбаи бўлиб келганлигимиз, барча фонда ва тушумларнинг мамлакатимиздан четда қолиб келганлиги, иқтисодиётимизнинг бир томонлама тараққий топтирил-ганлиги ҳақида. Маълумки, бу срдаги бсҳисоб хом ашёни тайёр маҳсулотга айлантиришга йўл берилмади. Уни сақ-лаш, ташиш, сотиш йўллари ёпиб ташланди. Ҳолбуки, булар йўлга қўйилса, «Республикамизда ялпи миллий маҳ-сулот ишлаб чиқаришни икки баробардан зиёд, миллий даромадни эса тахминан уч баробар кўпайтиришимиз мум-кин» экан. Шунингдек, экспорт имкониятларимиз, қўшма кор-хоналар ҳақидаги мулоҳазалар ҳам, шубҳасиз, катта қизи-қиш уйғотади. Лекин мен китобдаги бу ва бунга ўхшаган қатор ғоят муҳим ва зарур иқтисодий муаммолардан ўзим-ни тийиб, ундаги айрим маънавият масалаларига диққа-тингизни қаратмоқчиман. Яна ўқиймиз: «Агар биз яқин вақт ичида кишилар-нинг аҳволини ҳақиқатан яхшилашни, уларга ишонч ба-ғишлашни, республиканинг қудратини мустаҳкамлашни истар эканмиз, мавжуд моддий, молиявий ва сармоя имкониятларини аклфаросат билан тасарруф этишимиз керак». Менинг хаёлимга куни билан кўчада ёниб қоладиган сонсиз-саноқсиз чироқлар, бир йилда бир неча маротаба усти очибёпиладиган қувурлар, улардан қаҳратон қишда оламжаҳонни бунга тўлдириб отилиб турадиган қайноқ сувлар келади. Тўйтўзғиларимиздаги исрофчи? Дунёнинг қайси маърифатли мамлакатида бу ҳолни кўрасиз? Мат-буотимиз тўйдаги исрофга қарши юз йиддан буен кура-шади. Адабиётимизда бунга бағишланган бутун бошли драмалар бор. Натижа — ўша-ўша.

Рисолада халқимизнинг маънавий уйғонишига алоҳи-да эътибор берилган. Бунинг асосий белгилари сифатида она тилимизнинг ҳақ- ҳуқуқлари, ўзбекона урф-одатлари-миз қайтаётгани, Наврўзимизу ҳайитларимиз тиклангани қайд этилади. Дарахтнинг илдизи қанчалик чуқур кетса, шунча мус-таҳкам бўлади, дейдилар. Илдизи юзадаги дарахт ҳам мутеъ, ҳам омонатдир. Чунки у осмоннинг авзойига, боғ-боннинг ҳимматига муҳтож. Шу сабабли катта довул эмас, кичик бир шамол ҳам уни ағдаришга қодир. Табиийки, иссиққа ҳам, совуққа ҳам чидамсиз бўлади. Бугун совет халқи деган тушунчанинг ясамалиги, совет турмуш тарзи, коммунистик ахлоқ кодекси деган гапларнинг уйдирма-лиги ҳаммага аён. Ягона миллат, ягона тил ҳақидаги гап-лар аллақачон архивга тушган. Ҳар бир миллат ўзлигини англашга, илдизларини топишга уринмоқца. Узлигини англаган миллатгина ўз қадрини ва бош кал ар қадрини била олиши мумкинлигини тушуниб етдик. Яна ўқиймиз: «Бугун диққат қилсак, истиқлол қўлга киритилгандан сўнг биз ўз кучимизга, қудратимизга кўпроқ ишона бошладик. Шу туфайли барчамиз вазминлашиб, ўз қадру қимматимизни теранроқ а игл а и бошладик». Дарҳақиқат, мустақил Узбекистоннинг биноси тикла-наётган экан, унинг меъмори ҳам, ишчиси ҳам ўзимиз. Уни биров келиб қуриб бермайди. Уни кооперативга бериб бўлмайди. Бу шундай биноки, биринчи ғиштидан охирги пардозигача ўз эгасининг ақли ва меҳнатини ва, табиийки, меҳру муҳаббатини талаб қилади. Биз бунга тайёрмизми? Шубҳасиз. Аввало, бу халқ ўтмишда не-не салтанат-лар, тоқу равоқлар бино қилган халқ. Унинг ақли ҳам, тажрибаси ҳам етарли. Фақат у кейинги асрларда эъти-бордан тушди, мустақиллигини қўлдан берди. Тўғри, бу даврда унинг руҳи, ишончи сўнди, ҳар бир масалада катта акасининг ройишига мутеъ бўлиб қолди. Хўш, бу билан у яроқсизга айландими? Йўқ, албатта. Келинг, мавзудан сал четлашиб бўлса-да, бу халқнинг ҳаётини, тарихини

яхши билган, лекин советлар тузуми билан чиқишолмай, муҳожирликка кетган машҳур тарих-чиларимиздан бирининг бундан 70 йилча бурун ёзиб қол-дирган бир гапини кўрайлик: «Баъзилар русларга тобеъ туркларнинг, хусусан тур-кистонликларнинг миллий ҳаракати жуда ибтидоий бос-қичдалигини, инглиз, немис ва рус миллатларининг бу тун янги давр тарихини ағдар-тўнтар қилган қудратли мил лий шуурлари, миллий маданиятларининг улуғворлиги қаршисида ўрта осиёлиларнинг довдираб қолишларини, бир кун ўз тақдирларини ўзгартириш имкони туғилгани-да ҳам фойдалана олмаяжакларини сўйлайдилар. Лекин турк миллатининг шундай мумтоз қавмий хусусиятлари бордирки, уларни уйғотиб ишга солишга муваффақ бўлин-са, йўқотган нарсаларини озгина бир муддатда тиклай олади... Мингларча йиллик тарихимизда қизил чизгилар каби ўтган миллий хусусиятларимиздан бири жонлилик ва бит-мае фаолликдир. Қадим тарихда Осиё ва Европа ҳудудида турк ва мўғул иштирок этмаган бирорта буюк байналми-лал ҳодиса бўлган эмас». Шундай қилиб, истиқлолимиз биносини тиклашдаги бугунги энг муҳим масалалардан бири миллатнинг ўз-ўзига ишончини уйғотмоқ, қонида мудраб қолган шижоатини, битмас ғайратини ишга солиб юбормоқдир. Бу борада Сизу бизнинг олдимизда ҳам улкан вазифалар туради. Президентимиз ўзаро аҳиллик, болажонлик, сабру қаноат, ҳамият, андиша сингари қон-қонимизга сингиб кетган ва миллатимизнинг қаддини ростлаб турган тушун-чаларни ўз оти билан «ўзбекчилик» деб атайди. Мутлақо ҳақли равишда унинг миллатчилик эмаслигини уктиради. Бу халққа миллатчилик тамом бегона эканлигини айтади. Дарҳақиқат, уруш йиллари етти ёт миллатнинг ўн минг-лаб болаларини ўз бағрига олган, минг йиллик адабиёти-да энг сара асарлар халқлар дўстлигига бағишланган мил-латни миллатчи деб бўладими? Хоҳ олис тарихдан, хоҳ яқин тарихдан ўзбекиинг миллий низога аралашганини эслайсизми? Йўқ. Китоб, ўйлайманки, халқи, ватанининг тақдирини ўйлаган бирор кишини

бефарқ қолдирмайди. Жамияти-мизнииг ҳар бир жабҳасидаги киши ҳам ундан ўзига ке-ракли гапни топа олади. (*Туркистон» газетаси, 1993 йил 16 март) Фойдаланилган адабиётлар: 1. Ислом Каримов ўзбекистон миллий истиқлол, иқтисод, сиёсат, мафкура, а.-жилд, -Т. «ўзбекистон» нашриёти,а996 2. Ислом Каримов Биздан озод ва обод Ватан қолсин, ғ-жилд, -Т., «ўзбекистон» нашриёти, а996 3. Ислом Каримов Ватан саждагоҳ каби муқаддасдир, қ-жилд, -Т., «ўзбекистон» нашриёти, а996 4. Ислом Каримов Бунёдкорлик йилидан, 4-жилд, -Т., «ўзбекистон» нашриёти, а996 5. Ислом Каримов Янгича фикрлаш ва ишлаш-давр талаби, 5-жилд, -Т., «ўзбекистон» нашриёти, а99и 6. Ислом Каримов Хавфсизлик ва барқарорлик тараққиёт йилида, 6- жилд, -Т., «ўзбекистон» нашриёти, а99ҳ 7. Ислом Каримов ўзбекистонда демократик изгаришларни янада чуқурлаштириш ва фуқаролик жамияти асосларини шакллантиришнинг асосий йиналишлари.-Т., «ўзбекистон» нашриёти

Похожие

Миллий ғоянинг умумбашарий тамойиллари

Тил ва эл

Маънавият ва мустақиллик

Мустақиллик ва маънавият

Мерос ва замон