Миллий-маънавий тикланишнинг табиий иқтисодий асослари - Идея национальной независимости - Рефераты

Миллий-маънавий тикланишнинг табиий иқтисодий асослари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

110.5 KB

Миллий-маънавий тикланишнинг табиий иқтисодий асослари Ҳар бир халқнинг миллий-маънавий тикланиш жараёнини унинг табиий- иқтисодий имкониятлари с из таъсаввур этиб бўлмайди . Бундай имкониятлар миллий- маънавий юксалишни, тараққий этган мамлакатлар сафига қўшилишга интилаётган хар бир халқ учун катта роль ўйнайди. Буни дунёдаги ривожланган АҚШ, Хитой, Германия, Япония, Жанубий Корея сингари мамлакатлар мисолида кўриш мумкин. Ўзбекистон қулай табиий имкониятларга эга мамлакат. Унинг фақат ўзигагина хос бўлган иқлим шароити, ажойиб географик ўрни, ер-ости ва ер усти табиий бойликларининг хилма-хиллиги ва мўллиги асрлар давомида дунё мамлакатларининг диққат-эътиборини ўзига тортиб келган. Республикамиз бағрини, бир сўз билан айтганда, жавоҳирлар тўла сандиққа қиёслаш мумкин. Сахий заминимизда ер ости ва ер усти бойликларининг деярли ҳаммаси бор: мисдан тортиб рухгача, қўрғошиндан газгача, олтин, волфром, нефть, алюминий, мармар, кўмир, хромдан тортиб, ош ва калий тузларигача топилади. Ўзбекистоннинг сахий заминида жуда улкан ва ноёб, ҳали ижтимоий-ишлаб чиқаришга тўла жалб этилмаган минерал-хом ашё ресурслари кўп миқдорда тўпланган. Ҳозиргача диёримизда минерал хом ашёнинг 100 ортиқ тури борлиги аниқланган. Бу минерал –хом ашёларнинг 700 га яқин кони мавжуд. Минделев даврий жадвалидаги маъданларнинг деярли барчаси Ўзбекистон тупроғида бор. Энг сифатли олтин захирасига эга ва уни қазиб олиш бўйича Ўзбекистон МДҲ давлатлари орасида Россиядан кейинги иккинчи ўринда, аҳоли жон бошига тўғри келадиган миқдор бўйича эса биринчи ўриндадир. Мурунтов, Маржонбулоқ, Зармитан, Чарт ва бошқа жами 40 дан ортиқ олтин конлари Ўзбекистоннинг фахридир. Ўзбекистоннинг тупроғи шунчалик серунумки, унинг олтинга тенг бу тупроғидан истаганча ҳосил ундириш мумкин. Ўзбекистон тупроғи бир йилда бир марта эмас, икки-уч марта ҳосил бераолади. Ўзбекистондаги иссиқ иқлим пахта, каноп, узум, анжир, қовун ва бошқа турли-туман мева, боғдорчилик маҳсулотларини етиштириш имкониятини беради. Деҳқончиликнинг барча турлари бўйича юқори натижаларга эришиш мумкин. Аммо Ўзбекистонда Сирдарё, Амударё, ва Зарафшондек йирик сув ресурслари мавжуд бўлгани каби, бу сув ресурслари мамлакат эҳтиёжини етарлича қондираолмайди. Шунинг учун мамлакатда сув ресурсларидан оқилона фойдаланишни тақозо этади. Ўзбекистон ўзининг бебаҳо пахтаси, пилласи, ғалласи, чорвачилик маҳсулотлари, қора кўли, ширин-шакар меваси-ю, сабзавотлари, юксак дидЎзбекистоннинг табиий- иқтисодий бойликлари миллий-маънавий тикланиш омилларидан бири

ва маҳорат билан тайёрланган ҳунармандчилик, заргарлик буюмлари, наққошлик асарлари билан дунёга аллақачон маълум ва машҳурдир. Ўзбекистоннинг табиий бойликларидан бири, доимо мамлакат фахри бўлиб келган асосий бойлиги-унинг пахтасидир. Ўзбекистон пахта етиштириш бўйича дунёда учинчи ўринни эгаллайди. Унинг сифатли толасини харид қилишга Европа, Осиё мамлакатлари ва бошқа давлатлар доимий харидор ҳисобланади. Шу ўринда улкан бойликлар эгаси ва Ўзбекистонни доим гуллаб-яшнашига хизмат қилиб келаётган унинг бугунги кунда кўпминг сонли аҳолиси ҳақида гапириб ўтиш жоиз. Азалдан шу тупроқда истиқомат қилиб келаётган халқ- ўзбеклар бутун аҳолининг 75%ни ташкил этади. Турли миллат ва элатлардан иборат мамлакат аҳолиси ҳар йили ўртача 450-550 минг кишига кўпаймоқда. Аҳоли сонининг ўсиб бориши бу ерда ишчи кучининг ўсишига ва мамлакат халқ хўжалигининг тараққий этишига зарур табиий имкониятдир. Бой имкониятларга эга, серсув, серунум ҳосилдор ерлар, меҳнаткаш халқ, гуллаб-яшнаган воҳа ҳар доим чет душманлар нафсини қитиқлаб келган. Тарихимизни варақлаб кўрсак, она тупроғимиз мудом қайсидир келгиндилар оёғи остида топталганлиги, бебаҳо бойликларимизнинг талон-тарож бўлганлиги гувоҳи бўламиз. Чор Россияси Туркистонда ўз ҳокимиятини мустаҳкамлаш мақсадида, айниқса, пахтадан кўпроқ ҳосил ундириш, ўз даромадларини кўпайтириш учун ҳар қандай зўравонликдан қайтмади. Шу мақсадда бу ўлкага минглаб руслар жойлаштирилди. Бунинг орқасида ўлкадаги ўтроқ ва кўчманчи аҳоли унумдор ерлар ва яйловларнинг талай қисмидан маҳрум бўлиб, оғир аҳволга тушиб қолди. Пахта етиштириш шу даражада кучайдики, меҳнаткаш ерли халқни эзишнинг турли усуллари вужудга келди. Аммо пахтанинг деярли ҳамаси, кейинчалик пахтани қайта ишлайдиган заводлардан тушаётган фойда ҳам рус бойларига тегишли эди. Ўлкамиз бойликларини талон-тарож қилиш Советлар даврида ошса-ошдики, камаймади. Ўзбекистоннинг тонна-тонналаб олтин, кумуш, пахта, пилласи- ю, қоракўл териси, рангли металлари, мева, зироати барча-бойликлари марказни бойитди, бир гуруҳ зўравонлар чўнтагини қаппайтирди. Шу неъматларни яратган, советлар сиёсати учун ситқидилдан хизмат қилган ўзбекистонлик меҳнаткашларга эса меҳнати эвазига арзимаган ҳақ тўланди. Ҳатто бу ҳалққа “боқиманда” лиги Ўзбекистоннинг “давлатдан қарздор” лиги тез-тез эслатиб турилди. Бир сўз билан айтганда, Ўзбекистон Советлар даврида меҳнатига яраша иззат кўрмади. Расман озод, мустақил давлат бўлса-да, аслида марказга турли йўллар билан боғлаб қўйилган муте, мустамлака мамлакат эди. Айниқса, 80- йилларнинг иккинчи ярмида қулаши тайин бўлиб қолган Советлар ҳокимияти Ўзбекистонда “ ўзбек иши”, “ўзбек мафияси”, “ўзбек порахўрлари” деб аталган ҳақоратомус атамалар қўллаш орқали кечани- кечани, кундузни-кундуз демай меҳнат қилаётган қадоқ қўлли халқ шаънига туҳматлар ёғдирди.

Бу эса энди уларнинг ҳаддидан ошиши, ерли халқнинг нафсониятига ўтказган ортиқча зуғуми бўлди. Фақат мустақиллик Ўзбекистонга ўзининг бой имкониятларидан оқилона фойдаланиш имконини берди. Қадоқ қўлли деҳқон ўз ерига эга бўлди. Халқ хўжалигининг турли тармоқлари ўзининг муносиб эгасини топди. Фақат мустақиллик туфайли 74 йил асоратга солиниб келинган ўзбек халқи эмин- эркин нафас олиб, ижодий меҳнат билан шуғулланишга ва ўзининг фаровон турмушини яратиш имкониятига эга бўлди. Истиқлолни қўлга киритган Ўзбекистон мустақил давлат сифатида ўз тараққиёт йўлини белгилаб олар экан, бунда унинг табиий имкониятлари асосий омил бўлди. Зеро мамлакатда сиёсий, ижтимоий, маданий-маънавий мустақилликни амалга ошириш ва уни мустаҳкамлаш учун иқтисодий омил ҳал қилувчи роль ўйнайди. Шунинг учун ҳам И.Каримов мустақиллик ҳақида гапирар экан шундай деган эди: “Мустақиллик биз учун, энг аввало, она заминга эгалик, ер ости ва ер усти бойликларимизни ўзимиз, авваламбор, республикамизда яшаётган аҳоли учун ишлатиш, бошқача айтганда, ўз тақдиримизни ўзимиз ҳал қилишимиз деганидир”. И.Каримов тамонидан илмий-назарий жиҳатдан асосланиб берилган Ўзбекистоннинг истиқлол ва тараққиёт йўли беш тамойилга эга. Ана шу тамойилларнинг биринчиси иқтисоднинг сиёсатдан устунлигидир. Ўзбекистон иқтисодиёти узоқ йиллар давомида зўравонликка асосланган, марказдан бошқарилиб туриладиган (деректив) иқтисоддан иборат эдики, оқибатда республика табиий эҳтиёж-имкониятлари ҳисобга олинмай режалаштирилди. Бу эса мамлакат иқтисодида турли бузулишлар, ўпирилишлар ва йўқотишларга олиб келди. Мана шу хунук оқибатларни тузатиш, инқирозга юз тутган мамлакат иқтисодини қайта оёққа турғизиш, халқни ҳеч қандай ларзаларсиз, бурнини қонатмай инқироз давридан эсон- омонлик билан олиб чиқиш мустақилликнинг илк кунларидаги энг долзарб масала бўлди. Мустақилликнинг дастлабки йиллари халққа осон бўлмади. Иқтисодий етишмовчилик, халқ истеъмол товарларининг тақчиллиги, ишсизлик кетма- кет бошқа муоммоларни келтириб чиқарарди. Мана шундай мураккаб бир шароитда давлат раҳбарларидан ўта моҳирлик ва тадбиркорлик билан, узоқни кўзлаб, халқнинг барча қатламларини бирдай ижтимоий ҳимоя қилган ҳолда иқтисодий сиёсат юритишни тақазо этарди. Белгилаб олинган тараққиёт йўлимиз бозор муносабатларига асослангандир. Бу муносабатлар мазмуни шундан иборатки, халқни рақобатбардош товарлар билан таъминлаш орқали турмушини фаровонлаштириш. Бозор муносабатларига ўтишда босқичма-босқич, эвалюцион йўл танланди. “... бирданига бозор муносабатларига ўтиш-беъмани гап. Ўзбекистоннинг йўли шуки, биз тинчлик ва осойишталикни сақлаб, бозор иқтисодига ўтишни шошмасдан, аҳолининг ночор қисмини авайлаб-асраб, уларга етарли шарт-шароитни яратиб бериб, ана ундан кейин амалга оширишнга бел боғладик” деган эди ўшанда И.Каримов.

Ўзбекистон бозор муносабатларига ўтишнинг эвалюцион йўлини танлар экан, бу бекорга эмас. Чунки бунинг учун барча имконият, шарт-шароитларга эгадир. Иқтисодий-табиий ресурслар, иқтисодий тизимлар ва энг муҳими сабр-тоқатли, кенг мулоҳазали, заҳматкаш халқи Ўзбекистонинг бундан кейинги бозор муносабатларига ўтишида муҳим омил бўлиб хизмат қилди. Президент И.Каримов тамонидан жуда ката ишонч ва асосли равишда айтилганидек, “ Ўзбекистнон келажаги бюк давлат. ” Мустақиллик пойдеворини сақлаб қолиш, уни янада маҳкам туриши учун мамлакат иқтисодий аҳволини яхшилаш истиқлолнинг дастлабки кунларидаги энг муҳим вазифа эди. Одамларнинг озиқ-овқат, кийим-кечакка, уй-жой, хуллас, иқтисодий эҳтиёжини зарур даражада яратмай жамиятни тараққий эттириш қийин. Шунинг учун бутун имкониятларни ишга солган ҳолда, Ўзбекистон иқтисодини тиклашга киришилди. Иқтисодни ривожлантириш орқали қийинчиликлар билан қўлга киритилган мустақилликни сақлаб қолиш зарур эди. Зеро, моддий замини бўш, иқтисодий жиҳатдан заиф бўлган мамлакатнинг, халқ ва миллатнинг келажаги бўлмайди, унга омад кулиб боқмайди. Қуруқ сўз, сохта ваъдалар ва дастурлар билан узоққа бориб бўлмайди. Ҳамма нарсани амалиёт ҳал этади. Совет даврида Ўзбекистондан олиб чиқиб кетиладиган бойликларнинг 70 фоизини фақат хом ашё ташкил қиларди, четдан эса 70 фоиз тайёр маҳсулотлар, аҳолига энг зарур дон, гўшт, сут маҳсулотлари, нефт, ёқилғи, ускуналар каби товарлар олиб келинарди. Қарамлик йилларида Ўзбекистон иқтисодиётини ривожлантирмасликка, уни хом ашё базасига айлантиришга катта эътибор берилди. Ўзбекистон Россиянинг асосий пахта баъзасига айлантирилиб, экин майдонларининг барчасига пахта экилган. Ўзбек халқи серунум, ҳосилдир ерларда яшаса-да, кўплаб қишлоқ хўжалик махсулотларини, хусусан, картошкани четдан олиб келишга мажбур бўлар, дон, гўшт махсулотлари ҳам четдан олиб келинарди. Ўзбек халқи фақат пахта учун ишлайдиган, пахта далаларидан бери келмайдиган миллатга айлана борган. Мактаб ўқувчилари, талабалар илмли, маърифатли бўлиш ўрнига ҳаётининг катта қисмини пахта далаларида ўтказарди. Пахта яккаҳокимлиги халқимиз ҳаётини яхшиланишига эмас, балки ёмонлашиб боришига олиб келди. Ўзбек халқи асрлар мобайнида ўтроқ халқ сифатида дехқончилик билан шуғулланиб, ўзларига қўшни халқларни хам қишлоқ хўжалик маҳсулотлари билан таъминлаб келган. Совет давлатини Ўзбекистоннинг барча экин майдонларини пахтазорларга айлантириши аҳолини қишлоқ хўжалик маҳсулотларга бўлган эхтиёжини ортириш билан бирга, сув муаммосининг пайдо бўлишига олиб келди. Мустақиллик бундай салбий ҳолатларни олдини олиш имкониятларини яратиб берди.Мустақилликнинг иқтисодий асосларини яратиш миллий тикланишнинг муҳим шартларидан бири .

Мустақилликнинг дастлабки кунларидан барча қишлоқ хўжалик маҳсулотларини ўзимизда ишлаб чиқариш чора-тадбирлари кўрилди. Натижада, агар истиқлол арафасида мамлакатимизда йилига атиги 900 минг тонна атрофида ғалла етиштирилган бўлса, 2003-2004 йилларга келиб, ушбу кўрсатгич 5 мл. тонна, 2005 йил 6 млн. тоннадан ошди. Ўзбекистонда 2003 йилдаёқ ғалла мустақиллигига эришилди. Бу муваффақиятга эришишнинг ўзига хос сабаблари бўлиб, улардан бири мамлакатда пахта якка ҳокимлигига барҳам берилиб, ғаллазорларнинг кенгайганлиги, деҳқон фермерларга яратилган кенг имкониятлар ва ҳар бир қишлоқ оиласига ўз таморқасида етарлича ғалла экиш эркинлигининг берилганлигидир. Қишлоқ аҳолисининг турмуш даражасини юксалтириш мақсадида 2008 йил 20-октябрда Ўзбекистон Республикаси Президенти И.А.Каримовнинг “ Озиқ- овқат экинлари экиладиган майдонларни оптималлаштириш ва уларни етиштиришни кўпайтириш чора-тадбирлари тўғрисида ” ги фармони чиқди. Мазкур фармоннинг қабул қилиниши юртимиз фуқароларининг катта қисми яшаб келаётган қишлоқ жойлар аҳолисининг турмуш кечириш шароитларини яхшиланишига олиб келади. Мамлакатда ер ўз эгасини топган. Истиқлолнинг дастлабки кунлариданоқ деҳқонларга ер бериш орқали деҳқоннинг ерга бўлган муносабатини ўзгартиришга эришилди. Колхоз ва совхозлар ўрнида жамоа хўжаликлари ва ундан аста-секин деҳқон-фермер хўжаликларига ўтилди. Ўз меҳнати самарасидан манфаатдор бўлаётган деҳқон энди ўзига қарашли ерни эъзозлашга, фидокорона меҳнат қилишга киришдики, бугунги кунда деҳқон- фермер хўжаликлар тамонидан етиштиралаётган маҳсулотлар бутун мамлакат қишлоқ хўжалиги маҳсулотларининг асосий қисмини эгаллайди. Мамлакат деҳқонларининг меҳнати билан 5 минг тоннадан ортиқ мева- сабзавот ва бошқа қишлоқ хўжалик маҳсулотлари яратилди. Бугунги деҳқоннинг иқтисодий аҳволи кечаги совет даври деҳқони аҳволидан тубдан фарқ қилади. Бугунги деҳқон эртанги кун орзуси, режаси билан ижодий меҳнат қилиш билан банд. Қишлоқ хўжалиги соҳасида қилинадинган ишлар режалаштириш тўғрисида фикр юритиб, истиқлолнинг дастлабки кунларида И.Каримов шундай таъкидлаган эди: Бугунги кунда қишлоққа ўзининг асл қадр-қимматини қайтармоқ зарур. Қишлоқ меҳнаткашларига ишонч бағишлаш керак. Ўзбекистон барча аҳолисининг турмуш даражаси қишлоқ аҳолисининг фаровонлигига, уларнинг шижоатига боғлиқ. Деҳқон тўқ бўлса, бутун республика ҳам бадавлат бўлади” Ўзбекистон аҳолисининг 60 фоиздан ортиғини қишлоқ аҳолиси ташкил этади. Қишлоқ аҳолисининг моддий турмуш даражасини яхшилаш, қишлоққа шаҳар тусини бериш, қишлоқ маданий-маиший аҳволини кўтариш бугун мамлакат олдида турган энг муҳим вазифалардан. Республика аҳолисининг катта қисмини қишлоқда яшашини ҳисобга олган ҳолда, саноатни кенг қамровда қишлоқ жойларда ташкил этиш, бу ерда кичик бизнесни ривожлантириш, кичик корхоналарни кўпайтириш орқали қишлоқларнинг замонага хос тараққиётини кучайтириш ва аҳолини иш билан бандлик муоммоси ҳал этилмоқда. Бу масаланинг ҳал этишда қатор чора-тадбирлар

ишлаб чиқилган. Натижада мамлакатимиз фермер хўжаликларида бугунги кунда 1 миллиондан зиёд киши банд бўлиб, 2005 йилги пахта хом ашёсининг 66 фоизи, ғалланинг 55 фоиздан ортиғи фермер хўжаликлари тамонидан етиштирилди. Деҳқон-фермерлар ишини енгиллаштириш мақсадида давлат тамонидан турли лизинг хизматлари, банк тизими ва бошқа турдаги хизматлар ташкил этилган. Ўзбекистон қишлоқ хўжалиги маҳсулотларидан энг асосий пахта экан, уни етиштириш ва қайта ишлаш соҳаси яхши йўлга қўйилган. Бир пайтлар пахтадан фақат хом ашё сифатида фойдаланилган бўлса, бугунги кунда ундан тайёр маҳсулот олиш чоралари кўрилмоқда. Ҳозирда Ўзбекистон пахтасининг 39 фоизи қайта ишланаётгани ҳолда, келгусида 55 фоизини қайта ишлаб тайёр маҳсулот сифатида сотиш режалаштирилмоқда. Биргина Тошкентнинг ўзида кўплаб фаъолият юритаётган тикувчилик цехлари пахтадан тайёрланган маҳсулотлар ишлаб чиқаришга асосланган. Ўзбекистонда етиштирилган қишлоқ хўжалик махсулотларининг қўшни давлатларга, жаҳон бозорларида сотилиши аҳоли турмуш даражасини яхшиланишига сезиларли таъсир кўрсатмоқда. Қишлоқ жойларга саноатнинг кириб бориши, қишлоқ ёшларини иш билан таъминлаш билан бирга ахоли даромадини ошиб боришига таъсир кўрсатади. 2008 йилнинг 14-15 октябрь кунлари Президент И.А.Каримов ташабуси билан Тошкент IV халқаро Ўзбекистон пахта ярмаркаси бўлиб ўтди, ушбу ярмарка ўзбек пахтаси дунёда ўз харидорига эга эканлигини кўрсатди. Ярмарка якуни бўйича 950 минг тоннадан ортиқ пахта толасини сотиб олиш бўйича шартнома ва битимлар имзоланди. Бундай ютуқларнинг замирида истиқлол, Ўзбекистоннинг озодлиги, ҳурлиги ётади. Агар у мустақилликка эришаолмаганда бундай ютуқлар қаёқда эди. Мамлакатда халқ хўжалигини эркинлаштириш, жамиятни демократлаштириш ва ишлаб чиқариш тармоқларини мадорнизациялаштириш давом етмоқда. Тадбиркорлик ва ташаббускорликка кенг йўл очилган. Хусусий тадбиркорлар давлат тамонидан қўллаб- қувватланмоқда. Бугунги кунда мамлакатимизда ишлаб чиқарилаётган ялпи ички маҳсулотнинг қарийиб 75 фоизи, саноат маҳсулотларининг 78 фоизидан ортиғи, қишлоқ хўжалиги ва чакана савдо айланмасининг деярли барча маҳсулотлари нодавлат сектор улушига тўғри келмоқда. Нодавлат секторда 77 фоиз ёки иқтисодиётда банд бўлган кишиларнинг тўртдан уч қисми меҳнат қилмоқда. Бугунги кунда ушбу соҳа нафақат иқтисодиётнинг ўсиш суратларини жаллаштиришда, балки мамлакатимиз учун ниҳоятда муҳим бўлган аҳоли бандлиги ва даромадларини ошириш масалаларини ҳал этишда ҳам етакчи ўрин тутмоқда. Бунга кўп жиҳатдан ҳуқуқий базани мустаҳкамлаш, иқтисодиётнинг мазкур сектори учун барқорор қулайлик, имтиёз ва кредитлар тизимини шакллантириш масалаларига жиддий эътибор берилаётганлиги туфайли эришилди. Кичик бизнес объектлари кўпайиб бормоқда. Ҳозирги кунда кичик тадбиркорлик (бизнес)нинг ялпи маҳсулот ҳажмидаги улуши йилдан йилга ортиб бармоқда. Бугунги иқтисодиётда банд бўлган аҳолининг кўпроғи мазкур соҳада фаъолият юритмоқда. Янги

яратилаётган иш ўринларининг катта қисми айнан кичик бизнес ҳисобига тўғри келмоқда. Кейинги йилларда давлат ва назорат тузилмаларининг корхоналар молия- хўжалик фаъолиятига аралашувини кескин қисқартириш, хўжалик субъектлари ҳамда тадбиркорликнинг иқтисодий эркинлиги ва ҳуқуқларини сезиларли даражада кенгайтириш бўйича салмоқли ишлар амалга оширилди. Халқ хўжалигида тадбиркорлик, ташаббускорлик ва ишбилармонликка кенг йўл очилиши, давлат тамонидан хусусийлаштиришнинг амалга оширилиши, кундан-кунга хусусий сектор улушининг артиб бориши одамлар дунёқарашида, минталитетида ўзгаришларга олиб келди, улардаги боқимандалик ва фақат давлатдан ёрдам кутиб яшаш кайфияти барҳам топмоқда. Хусусийлаштириш, хусусий мулкни мустаҳкамлаш, кичик корхоналар, микрофирмалар, фермер хўжаликлари ташкил этиш ва тадбиркорликни рағбатлантириш ҳисобидан мамлакатимизда демократик жамиятнинг асоси ва таянчи сифатида ўрта синф амалда шаклланмоқда. Айна ана шу одамлар жамиятимизнинг таянчи бўлиб, унинг ижтимоий асосини ташкил этади. Чунки, улар демократик ва бозор ислоҳатларини давом эттириш ва чуқурлаштиришдан, мамлакатни барқарор ва изчил ривожлантиришдан кўпроқ манфаатдордир. Ўзбекистонда иқтисодий тараққиёт соҳасида қатор ютуқлар билан бирга ўз ечимини кутаётган ва кечиктириб бўлмай ҳал қилиши зарур бўлган иқтисодий муаммолар ҳам мавжуд. “... Ҳозирги кунда ҳаётимизда жамиятимизни янгилаш ва ислоҳ қилиш, халқимизнинг оғрини енгиллатиш йўлида ғов-тўсиқ бўлиб турган салбий ҳолатлар ҳақида гапириш мумкин. Айниқса, аҳолини иш ва даромад билан таъминлаш, одамларимизнинг бошқалардан кам бўлмайдиган ҳаёт кечириши учун шароит туғдириб бериш каби қатор долзарб масалаларнинг жойларда ҳанузгача ҳал бўлмай келаётганини таъкидлаш лозим” деган эди И.Каримов ўз нутқларидан бирида. “Яширишнинг ҳожати йўқ, -деб давом этади И.Каримов,- ҳозиги кунда биз турли қийинчиликларни бошимиздан кечираяпмиз, ҳали ечилмаган муаммоларимиз ҳам кўп. Лекин инкор этиб бўлмайдиган бир ҳақиқат борки, агар ўзимиз жон куйдирмасак, ўзимиз ишламасак, ҳеч ким четдан келиб бизнинг ўрнимизга ишламайди, бу муоммоларни ҳал қилиб бермайди”. И.Каримов таъкидлаганларидек, халқ хўжалигини тараққий эттиришда бир қатор муоммолар бор. Қишлоқда саноатни вужудга келтириш, қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини қайта ишлашнинг кичик корхоналарга асосланган тармоғини шакллантириш ҳалиям талаб даражасида эмас. Қишлоқ аҳолисига турли маиший хизмат кўрсатиш соҳасини кучайтириш ва самарадорлигини ошириш зарур. Тадбиркорлик ва ишбилармонликни қўллаб қувватлаш давлат дастури бўйича амалга ошмоқда. Аммо жойларда кўпинча аввалгидек бюрократик аппарат тўсқинлик қилмоқда.

Инсон ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қилиш, аҳолининг таъминоти ва ижтимоий муоммоларини ечиш сингари муҳим масалаларга беписандлик билан қараш, қонунбузарлик, таъмагирлик, ўз вазифасини суистеъмол қилиш ҳолатлари афсуски, ҳали ҳам учраб турибди. Мамлакат иқтисодий тараққиётидаги муоммоларни ҳал этишда аҳоли фаъолияти билан бир қаторда халққа йўлбошчик қиладиган, жойларда ташкилий, бошқарув ишига раҳбарлик қилувчи шахсларнинг ўрни каттадир. Юртимизда ўз вазифасини сидқидилдан адо этаётган, халқим деб, юритим деб хизмат қилаётган раҳбарлар билан бирга, афсуски, фақат ўз манфаатини кўзлаб иш юритаётган, халқнинг ижтимоий аҳволи билан қизиқмайдиган, раҳбарлик фаъолиятида қатъийлик ва азму шижоат етишмайдиган раҳбарлар ҳам йўқ эмас. Улар раҳбарлик қилаётган жойларда муоммолар қалашиб ётибди. Натижада, жойларда одамларнинг ҳаётдан, ҳукуматдан норозилик кайфиятини учратиш мумкин. “Биз раҳбарлар бир нарсани қулоғимизга қўрғошиндай қуйиб олишимиз керак. Агарки, бизга катта умид ва ишонч билан қарайдиган одамларнинг дастурхонида, оилавий аҳволида, рўзғор тебратишида, умуман кундалик ҳаётида ижобий ўзгаришлар кўзга ташланмаса бу аҳолининг ҳақли эътирози ва норозилигига олиб келиши табиий ҳол. Шунинг учун ҳам биз қаерда, қайси лавозимда ишламайлик, раҳбарлик ишимизнинг самараси ва маҳсули охир- оқибатда шундай мезон билан ўлчанади, десак айни ҳақиқатни айтган бўламиз.” деган эди. И.Каримов. Масалан, фермер хўжаликларини ташкил этилишида баъзи жойларда тендер шартларининг қўпол равишда бузилиши, серсув, унумдор, деҳқончиликка яроқли ерларнинг асосий қисмини ўз қариндошларига бериш ҳоллари учраб турибди. Ҳаммамизга маълумки, бизда давлат бош ислоҳотчи, деган тамоил бор. Давлатнинг бош ислоҳатчи ролини у ишониб қўйилган бирон бир лавозим эгаси-раҳбар амалга оширади, яъни борча ислоҳотлар бошида-давлатнинг ходими туради. Шундай экан, раҳбар жамиятда бўлаётган иқтисодий ўзгаришларга, амалга оширилаётган ислоҳатлар самарасига жавобгар шахс ҳисобланади. Ҳозирги давр раҳбаридан ўз манфаатини эмас, кўпроқ халқ, давлат манфаатини ўйлаб иш кўриш талаб этилади. “ Хозирги кунда ислоҳатлар тақдирини энг аввало, давлат ва ҳукумат идораларида масъул лавозимда ўтирган одамлар ҳал қилишини, бинобарин, улар шу масалага бевосита жавобгар эканини барчамиз чуқур англаб олишимиз шарт»,- дейди бу ҳақида И.Каримов ўз маърузасида. Мустақиллик йилларида жамиятимиз ҳаётининг барча соҳаларида амалга оширилаётган ислоҳатлар миллий-маънавий тикланиш жараёнига таъсир этмасликнинг иложи йўқ, бундай ислоҳатлар миллий-маънавий тикланишнинг мезони бўлиб хизмат этади. Инсоният тарихида шу нарсалар исботлаб берилдики, ўз умрини яшаб бўлган эски тумуз қонун-қоидаларини янгича асосларда ўзгартириш тарихий заруриятга айланди ва бундай ўзгаришлар барча соҳаларда кенг кўламли ислоҳатлар орқали амалга оширилади. Амалга ошириладиган ислоҳатлар жамиятнинг маънавий

ҳаётини ҳам ўз ичига қамраб олиб, у жамият, миллат ҳаёт-мамотини ҳал этиб берадиган куч сифатида майдонга чиқади. Халқимизнинг ўз мустақиллигини қўлга киритиши унинг асрлар мобайнида орзу бўлиб келган умидларини рўёбга чиқариш, собиқ совет тузумидан қолган иллатлардан қутилиш, унинг ўрнида бозор муносабатларига асосланган ҳолда ривожланиш, ҳуқуқий давлат, демократик жамият қуриш имконини яратиб берди. Бундай эзгу мақсадлар осонлик билан амалга оширилмайди, мустақиллик йилларида тараққий этган мамлакатларнинг турли соҳада эришган ютуқлари ўрганилиб чиқилди, улардан андоза сифатида фойдаланилди ва шулар асосида янгиланишлар, ислоҳатлар концепцияси ишлаб чиқилди. Бундай концепцияни ишлаб чиқиш жараёнида халқимизнинг миллий минталитети, ўзига хос бўлган анъана ва қадриятлари ҳар томонлама ҳисобга олинди. Жамият ҳаётининг барча соҳаларида амалга ошириладиган ислоҳатлардан жамият аъзолари ҳаётини фаровонлаштириш, юрт тараққиётини янада юксалтириш мақсадлари кўзда тутилди. Жамият ҳаётида катта ўзгаришларга эришиш, унинг тараққиёт йўлида тўсиқ бўлиши мумкин бўлган иллатлар барча соҳаларда шу жумладан иқтисодий ва маънавий сохаларда ҳам мавжуддир, шунинг учун ҳам кенг қамровли янгиланишлар ва ислоҳатлар жараёни мазкур соҳаларни ҳам ўз ичига қамраб олгандир. Ўзбекистон тараққиёт ва юксалиш учун катта имкониятларга эга мамлакат, унинг қулай географик жойлашуви, хилма-хил табиий бойликлари юртимизнинг ривожланган мамлакатлар қаториданжой олиш имкониятини беради. Мустақиллик йилларида Ўзбекистон ўзининг шу қулай имкониятларидан халқимизнинг ҳаёт тарзини яхшилашга қаратилган ҳамкорликни дунёнинг тараққий этган кўплаб мамлакатлари билан кенг кўламда олиб бормоқда. Бундай ҳамкорликларнинг амалга оширилиши албатта мустақиллик шарофати туфайли. Совет тузуми даврида Ўзбекистоннинг чет мамлакатлар билан мустақил ҳолда алоқа қилишини кўз олдимизга ҳам келтира олмас эдик, ҳар қандай алоқаларимиз фақатгина марказнинг рухсати билан, Москва орқали амалга ошириларди. Аждодларимиз орзуси бўлган мустақилликнинг қўлга киритилиши халқимизга ўз тараққиёт йўлини мустақил танлаб олиш, жаҳон ҳамжамияти билан барча соҳаларда ҳамкорликни кучайтириш имкониятини яратиб берди. Ўзбекистон мустақиллика эришгандан кейин хорижий давлатлар билан ўзининг эркин, ҳеч нарса билан чеклаб қўйилмаган, тўла тенг ҳуқуқли ҳамкорликка асосланган ташқи иқтисодий сиёсатини юрита бошлади. Ҳисоб-китоб ишларининг ҳаммасини Иттифоқ идоралари амалга оширарди. Республикада етиштирилаётган жами табиий бойликлар, хом ашё ва бошқа маҳсулотлар қаёққа кетаётганини, қайси мамлакатга пулланаётганлиги ва у қаерга сарфланаётганлигини марказдагилардан ўзга ҳеч ким билмасди. Фақат мустақиллик туфайлигина ўзимиз яратаётган бойликларга ўзимиз эга бўлдик. Бугунги осмонўпар биноларимиз, ўнлаб қурилган кўприкларимиз, минглаб ёшларни ўз бағрига олган коллеж-лицейларимиз, хуллас, барча бунёдкорлик ишларимиз ана шу миллий бойликларимиз орқасидандир.

Шундай имкониятларни яратиб берган истиқлолни шарафлаб, мустақилликни мустаҳкамлаш бугунги кунда ҳар биримизнинг олдимизда турган энг муҳим вазифалардандир. Жамиятимиздаги иллатларга барҳам бериш орқали, мамлакатимиздаги муоммоларни ҳал этиш мумкин. Агар ҳар ким ўз вазифасига сидқидилдан, ҳалол ёндошса, масъулият билан иш юритса, албатта барча муоммолар ҳал бўлади. Шу ўринда шуни айтиш керакки, Ўзбекистон иқтисодини маҳаллий кадрлар билан таъминлаш мақсадида истиқлолнинг дастлабки кунлариданоқ давлат дастури ишлаб чиқилди. Совет даврида мавжуд кадрларни сақлаб қолиш, уларга шарт-шароитлар яратиб бериш билан бирга таълим тизимида 1997 йил “Кадрлар тайёрлаш миллий дастури” қабул қилинди. Бугун мамлакатимиз бўйлаб 297 йўналишдан иборат касб-ҳунар коллежлари фаьолият юритмоқда. Ушбу йўналишдаги касб-хунар коллежларни битириб чиққан кўплаб маҳаллий кадрлар мамлакатимиз корхоналарида, қишлоқ хўжалиги тармоқларида мустақил меҳнат фаъолиятини давом этдирмоқдалар. Миллий кадрлар тайёрлаш ва уларни иш билан таъминлаш давлатимиз олдидаги иқтисодий масалалардан. Мамлакатда миллий кадрларга берилаётган диққат-эътиборнинг моҳияти шундаки, ушбу дастур орқали халқ хўжалигининг барча тармоқларини маҳаллий кадрлар билан таъминлаш, мамлакат аҳолисини иш ўринлари билан банд этиш ва ёшларнинг келгусида жамиятда ўз ўрнини топишлари учун зарур шарт-шароит яратишдан иборат. Ўзбекистон кундан-кунга чирой очиб, гўзаллашиб бормоқда. Бугун унинг табиий бойликлари меҳнаткаш халқимиз тамонидан ишлаб чиқаришга сафарбар этилмоқда. Бу бойликлар эгаси бугун мана шу халқ. Ўзбекистон-мустақил мамлакат. У энди билади, қарамлик, мутелик нима эканлигини. Яна қайта кишан тақишни истамайди. Ўз ҳаққини бировга бермоқчи ҳам эмас, тенглар ичида тенг ҳамкорлик йўлини тутган мамлакат. Ўзбекистон дунё давлатлари билан ана шу тамойиллар асосида ҳамкорлик алоқаларини ўрнатган. У қисқа вақт ичида ўнлаб халқаро ташкилотлар аъзоси бўлишга эришди. Жаҳон банки, Халқаро валюта фонди, Халқаро электр-алоқа уюшмаси, Осиё ва Тинч океани иқтисодий ва тараққиёт банки, Божхона ҳамдўстлиги кенгаши ва бошқа шу каби халқаро иқтисодий ҳамда молиявий ташкилотлар мамлакат иқтисодининг тараққий этишида муҳим роль ўйнамоқда. Ўзбекистоннинг халқаро ташкилотлар фаъолиятида иштирок этиши унинг жаҳон мамлакатлари билан иқтисодий соҳада хамкорликни давом эттиришга асос бўлиб хизмат қилмоқда. Жаҳон мамлакатлари билан иқтисодий алоқада бўлиш жумҳуриятимизда мустамлакачилик давридан қолган ижтимоий- иқтисодий ва бошқа муоммоларни ҳал қилиш имконини беради. Ўзбекистон ўзининг географик жойлашувига кўра, денгиз ва океан сув йўлларига тўғридан-тўғри чиқаолмайди. Бу эса унинг ташқи иқтисодий фаъолияти имкониятларини бирмунча чеклаб қўяди. Ўзбекистон Россия орқали фақат шимолга чиқиши мумкин. Жанубга бориш учун Авғонистон орқали Покистонга, Ҳинд океанига, ғарбга Эрон орқали Туркияга, Форс кўрфазига, Хитойдан эса барча яқин Шарқ мамлакатларга

чиқиш учун мустақилликдан сўнг зарур магистрал йўл қуриш ишлари бошлаб юборилди. Ўзбекистон бугунги кунда Осиё, Европа, Жанубий Шарқий Европадаги қатор мамлакатлар билан ҳар тамонлама алоқаларни тенг ҳуқуқлар асосида давом эттирмоқда. Бу давлатлар билан алоқа қилишда туризмни ривожлантириш орқали ҳам мамлакат иқтисодига чет эл валютасини кириб келишига алоҳида эътибор берилмоқда. Туризмнинг ривожлантириш орқали мамлакатимиз маданий-маънавий бойликларини қайта жонланишига эришилмоқда. Мамлакатимиз узоқ йиллар давомида бир қатор мамлакатлар билан яқин дўст, қўни-қўшни сифатида ҳаёт кечирмоқда. МДҲ давлатлари ўртасида совет даврида шаклланган иқтисодий алоқалар мустақилликдан сўнг янги кўринишида қайта тикланди. Республика табиий бойликларини қайта ишлашда Россиянинг “Газпром”, “Лукойл” компаниялари, Қозоғистон тамонидан ташкил этилган қўшма корхоналар ва бошқа МДҲ давлатлари билан иқтисодий ҳамкорлик мақсадида амалга оширилаётган ишлар Ўзбекистон иқтисодига ўзининг ижобий таъсирини кўрсатмоқда. Ўзбекистон ўзининг ташқи савдоси, иқтисодида импортдан кўра, экспорт салоҳиятини оширишга интилмоқда. Экспортда хом ашё етказиб берувчи мамлакатдан тайёр маҳсулотлар етказиб берувчи мамлакатга ўтиш йўлини тутмоқда. “ ... давлатимиз ташқи сиёсатининг маъно-мазмуни ва мақсади битта-у ҳам бўлса, Ўзбекистон манфаати ва яна бир бор Ўзбекистон манфаатидир”,- деганда И.Каримов истиқлол туфайли бемалол ўз миллий давлат манфаатларини ҳимоя қилиб гапирганди. И стиқлолгина бизга р ў йи- рост ўз мамлакатимиз номидан гапириш имокинини берди. Ўзбекистон бугунги кунда барча муоммоларини ўзи ҳал этаётган мамлакат. Бунинг маънавий заминида эса у қўлга киритган истиқлолидир. Истиқлол туфайли Ўзбекистон бутун дунёга танилди. У энди тенглар ичра тенг мамлакатдир. Миллий маънавий тикланиш жараёни жа - мият ҳаётининг барча соҳалари билан чамбарчас боғлиқ бўлган мураккаб жараёндир ва у албатта ҳар қандай жамиятнинг асоси ҳисобланган иқтисодий жараёнлар билан чамбарчас боғлиқдир. Ўзбекистон давлат мустақиллигига эришгандан сўнг республика ва унинг халқи манфаатларига мос келадиган ижтимоий иқтисодий сиёсатни ўтказиш имконияти берилди. Ўзбекистон ўз мустақил тараққиёт йўлини танлаб олар экан, жаҳоннинг тараққий этган мамлакатлари ўзларининг бугунги турмуш даражаларига эришишлари йўлида иқтисодий соҳасига катта аҳамият берганлигига ва иқтисодиётни ривожлантириш орқали бугунги ҳаёт тарзига эришганлигига алоҳида эътибор қаратилди. Жаҳон тажрибаси шуни кўрсатадики, мустақил давлатчиликка эришиш, янги иқтисодий негизни шакллантириш, халқнинг ижтимоий ва маънавий жиҳатдан уйғониши собит қадам ва астойдил ҳаракат қилиш йўли билан амалга ошган.Миллий - маънавий тикланиш жараёнида тараққиётниинг ўзбек моделини аҳамияти

Жаҳон мамлакатларининг тараққий этиш йўллари ўрганиб чиқилар экан, жамиятнинг ҳаётини юксалтириш йўлида улардан кўп нарсаларни ўрганиш мумкин эканлиги сезилди ва жаҳон тажрибаларидан фойдаланилган ҳолда бугунги кунда бутун дунёда “ўзбек модели” сифатида тан олинган ўзига хос бўлган тараққиёт модели ишлаб чиқилди. «Айни чоғида бирон-бир андозадан, ҳатто у муайян мамлакатда ижобий натижаларга олиб келган бўлса ҳам, кўр-кўрона нусха кўчириш мутлоқо номақбулдир. Шуниси аниқ- равшанки, муайян воситалар ва усуллар қайси мамлакат учун мўлжалланган бўлса, улар ўша мамлакатга хос бўлган алоҳида шароитдагина ижобий самара бориши мумкин». Президентимиз И.А.Каримов миллий маънавий тикланиш жараёнида муҳим роль ўйнайдиган ушбу модель ҳақида гапирар экан, шундай фикрни илгари суради: “Бу моделнинг асосий тамойиллари-яъни, иқтисоднинг сиёсатдан холи экани, давлатнинг бош ислоҳатчи бўлиши, қонун устуворлиги, кучли ижтимоий сиёсат, ислоҳатларни тадрижий асосда босқичма босқич амалга ошириш принциплари барчамизга яхши аён”. Тараққиётнинг ўзбек моделини муҳим жиҳати шундан иборатки, у халқимизнинг бугунги ва эртанги ҳаёти учун муҳим роль ўйнайдиган омиллардан, жумладан ижтимоий адолат омилларини бузилишига йўл қўймайди. Жамият маънавий ҳаётини юксалтириш жараёни тараққиётнинг мазкур модели билан боғлиқ экан, миллий маънавий юксалиш йўлида муҳим роль ўйнайдиган тараққиётнинг ўзига хос ўрни бўлган ўзбек модели мустақиллик йилларида ўзини тутган ўрни катта эканлиги исботлаб бермоқда. Мустақиллик йилларида юртимизда миллий-маънавий тикланиш йўлида амалга оширилаётган ишлар тараққиётнинг ўзбек моделида ўз ифодасини топган барча тамойиллар билан чамбарчас боғлиқдир. Узоқ вақт қарамликни ўз бошидан кечирган, ўз тақдирини белгилаш хуқуқидан маҳрум бўлган, маънавий қашшоқлаштирилишга маҳрум этилган халқимизни миллий тикланиш йўлидаги саъий ҳаракатлари қийинчилик билан амалга оширила бошланди. Мана шундай қийин шароитда халқимиз ўз кучи ва имкониятларига таянишга мажбур бўлди. Миллий ва маънавий тикланиш жараёнида бизга қўшни бўлган ва дўст бўлган мамлакатларнинг қўллаб-қувватлаш ва кўмаги ҳам катта роль ўйнади. Бундай масъулиятли жараёнда барча тарафларнинг манфаатларига мос келадиган ҳамкорликни кучайтириш, ҳақиқий кўмак қўлини чўзган давлатларнинг танлаб олишнинг аҳамияти каттадир. Ушбу жараёндаги хатоликлар кейинчалик қандайдир давлатларнинг қарздорлик сиртмоғига тушиб қолишга сабабчи бўлиши мумкин. Биз бугун мустақилликнинг дастлабки йилларига назар ташлар эканмиз, юртимизда амалга оширилган ислоҳатлар жараёнига, тараққиётнинг ўзбек моделидаги барча тамойилларида маънавий мезонлар доимо ҳал қилувчи омил бўлиб келганлигини кўриш мумкин. Инсоният тарихига назар ташлар эканмиз, инсоннинг кундалик ҳаёти ва фоалиятда маънавий моддий бир-бирига нисбатан қандай ўрни тутиб

келганлиги, жамият ҳаётини янада юксалтириш йўлида уларнинг қайси бири мухимроқ аҳамият тутганлиги тўғрисида фикрлар хилма-хил бўлиб келган. Жамият ҳаётининг бугунги кунини ва унинг келажагини маънавий ва моддий ҳаёт уйғунлигисиз тасаввур этиб бўлмайди, бу икки омил қачонки уйғунлашса, шундагина жамиятда юксалиш, миллий –маънавий тикланиш жараёнида ўсиш ва ўзгаришлар содир бўлади. Жамиятнинг маънавий ҳаётини юксалтиришда, миллий-маънавий тикланиш жараёнида тараққиётнинг ўзбек моделини ўрни катта бўлганлиги учун ҳам, мустақилликнинг илк кунлариданоқ унга катта эътибор бериб келинди. Тараққиётнинг ўзбек модели миллий-маънавий тикланиш жараёнида тутган роли ҳақида Президентимиз “Юксак маънавият – енгилмас куч” асарида шундай фикрларни билдиради: “Мустақиллик биз учун нафақат иқтисодий, балки беқиёс маънавий имкониятлар манбаи эканини англаб, мамлакатимизнинг ички ва ташқи сиёсатини, иқтисодий-ижтимоий янгиланиш жараёнларини айнан шу асосда ташкил этишга устувор аҳамият бердик”. Миллий-маънавий тикланиш жараёни тараққиётнинг ўзига хос бўлган ўзбек модели билан чамбарчас боғлиқ бўлиб, улар бир-бирларини инкор этмайди, ўзаро боғланиб бир-бирларини тўлдириб туради. Миллий-маънавий тикланиш жараёнидаги бундай боғлиқлик аҳамияти катта эканлигини И.А.Каримовнинг қуйидаги фикрларидан бўлиб ўтсак бўлади: “Юксак тараққиётга эришишни орзу қиладиган ҳар бир инсон ва жамият ўз ҳаётини айнан ана шундай диалектик боғлиқлик асосида қурган ва ривожлантирган тақдирдагина ижобий натижаларга эриша олади”. Жаҳон тажрибаларидан келиб чиққан холда миллий-маънавий тикланиш йўлида бундай боғлиқликни ва алоқадорликни кучайтириш доимо давлатимизнинг диққат марказида турибди. Мустақиллик йилларида мамлакатимиз иқтисодий ҳаётини юксалтириш мақсадида бозор иқтисодиёти муносабатларини жорий этилиши туфайли фуқароларимизнинг тафаккури ва дунёқарашида катта ўзгаришлар пайдо бўлди. Мамлакатимизда мулкдорлар синфи шаклланиб, тадбиркорлик ва кичик бизнес учун имкониятлар яратиб берилди. Ўзбекистон тараққиётининг мақсади эса жамиятда ижтимоий адатсизлик хукм сурмайдиган, барча фуқароларнинг фаровон ҳаётига эришишидан иборатдир. Ўзбекистон бозор муносабатларига ўтишнинг эвалюцион асосда, босқичма- босқич ўтиш йўлини танлади. Бунинг ўзига хос сабаблари бор, албатта. Ўзбекистонда мавжуд бўлган ижтимоий-иқтисодий вазият, республикадаги одамлар сонининг кўплиги, уларнинг турмуш даражасининг пастлиги ва бошқа шунга ўхшаш омиллар бозор муносабатларига аста-секинлик билан, яъни “ижтимоий ларзаларсиз” ўтишни тақозо этади. Зеро, ҳар бир янгилик бирданига амалга ошмайди. Шошилмасдан, пухта ўйлаб қилинган иш катта муваффақият келтириши халқимиз ҳаётида ўз исботининг топган ҳақиқат. Бозор муносабатларига ўтиш йўли бекорга танлангани йўқ. Ўзбекистоннинг ҳар тамонлама қулай жўғрофий сиёсий мавқеи, Ўрта Осиё минтақасида азалдан ўз ўрнига эканлиги, бой табиий ресурсларга, анъанавий ишлаб

чиқариш усули ва меҳнатни ташкил этиш шакллари мавжудлиги унинг биринчи шарти бўлса, ҳар йили ўсиб бораётган аҳолисининг сони ва меҳнатга яроқли қисми бутун аҳолини ярмига яқинини ташкил этиши бунинг иккинчи шарти. Аҳолининг анъанавий яшаш жойларига боғланганлиги (ўтроқлиги) аксарият республика аҳолисига хос бўлиб, бу ҳол меҳнат бозорини шакллантиришга ижобий таъсир кўрсатади. Аҳолининг миллий таркиби ҳам ўзига хосдир. Ўз юртига, яшаб турган жойига интилиш, миллий қадриятларини эъзозлаб яшаш Ўзбекистон аҳолисининг 70% дан ортиқ қисмини ташкил этган ўзбекларга хос фазилат бўлиб, бу иқтисодга ҳам ўзининг таъсирини кўрсатади, албатта. Ана шу хусусиятлар ҳисобга олиниб, Ўзбекистон ўзининг бозор муносабатларига ўтишнинг ўзига хос йўлини танладики, унинг бу йўли ўзига хос, ҳеч бир мамлакат андозасидан кўчириб олинмаган, фақат ўзигагина мос келадиган “ўзбек модели” нинг алоҳида жиҳатларидир. Бозор муносабатларига ўтиш бошлағич палласида бу жараён осон кечмади. Ишлаб чиқариш тармоқларидан узилишлар, кунлик эҳтиёж молларининг тақчиллиги муоммоларнинг янада кучайишига олиб келди. Ушбу мураккаб шароит халқдан метин ирода, сабр-бардош ва фидокорона меҳнатни талаб қилди ва республика халқи бунинг уддасидан чиқа олди. Қолаверса мамлакатни бошқариб турган раҳбариятнинг узоқни кўзлаб олиб борган изчил, адолатли сиёсати ҳам Ўзбекистонни бозор иқтисодиётининг ўтиш даври қийинчиликларини муваффақиятли ортда қолдиришига имкон бўлиб хизмат қилди. Бугун Ўзбекистон бозор муносабатлари шароитида далил ривожланаётган мамлакат. Халқ хўжалигининг барча соҳаларида йирик ўзгаришларга эришган мамлакат. Олиб борилаётган ижтимоий-иқтисодий сиёсати замирида оддий халқ манфаати ётибди. Аҳолининг асосий қатламини ўрта ҳол қатлам ташкил этади. Ижтимоий ҳимояга муҳтож қатлам бўлган болалар, нафақахўрлар, ўқувчи, талабалар, ногиронлар, ёлғиз оналар ва кўп болали оилалар доим давлатнинг ҳимоясида. “Давлат ўз фуқароларини муҳофаза қилишга қодир бўлсагина давлат бўлади. Бу борада бошқача йўл йўқ” дейди И.Каримов. Мамлакатда иқтисодий барқарорлик вужудга келган. Бир пайтлар “боқиманда” халқ сифатида эътироф этилган халқ бугун ўзини иқтисодий таъминлабгина қолмай, чет элга турли-туман халқ эҳтиёж товарларини эркин экспорт қилмоқда. Бугунги ўзбекистонликнинг меҳнатга бўлган муносабати тубдан ўзгарган. Ўз меҳнатининг самарасидан баҳраманд халқ сифатида шижоатли меҳнат билан банд. Қишлоқ ва шаҳарлармиз бутунлай ўзгарган. Бугун Ўзбекистонга дунё кўз тиккан. Бозор иқтисодиёти орқали ривожланаётган Ўзбекистон ўз олдига янада улкан марраларни кўзлаб, дадил одимламоқда. “Дастур ва режаларимиз бош мақсади-халқимиз учун муносиб турмуш шароити яратишдан иборатдир. Ана шу юксак марраларга эришиш учун мамлакатимизда демократик хуқуқий давлат, эркин иқтисодиёт талабларини тўлиқ жорий этиш, фуқаролик жамияти асосларини

қуриш, бир сўз билан айтганда, ҳақиқатан ҳам ҳеч кимдан кам бўлмайдиган ҳаёт барпо этиш учун ўзимизнинг куч-қувват ва ҳаракатларимизни аямаслигимиз керак”

Похожие

Миллий-маънавий тикланишнинг заминлари ва маданий муаммолари

Миллий –маънавий тикланишнинг миллатчилик ва миллий зиддиятларнинг олдини олишдаги роли

Миллий ғоя ва миллий – маънавий қадриятлар

Миллий-маънавий тикланишда санъатнинг роли

Миллий мафкура – Мустакилликнинг маънавий асоси