Халқ рухининг меъмори - Идея национальной независимости - Рефераты

Халқ рухининг меъмори

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

22.2685546875 KB

Халқ рухининг меъмори Кунлардан бир кун қушлар йиғилишиб, мажлис қур- моқчи бўлишибди. Дунёнинг бор қушлари — гулистон қуш- лари, саҳро, даре, ўрмон қушлари тўпланибди. Бироқ ўрта- да тўсатдан низо чиқиб қолибди: ҳеч бирининг ўлтирар жойи тайин эмас экан. Тўтидан олашақшақ, қумридан қарға тўрга ўтиб кетибди.^ Лочин оёқ остида қолиб, калхат юқоридан жой олибди. Ўртада ғавғо кўгарилибди. Можаро авж олиб-ди. Ҳар бирининг ўрнини тайин этувчи доно ҳакамга, шаҳ-риёри одилга муҳтожлик сезилибди. Ўшандай бир адолат посбонининг йўқлигидан барчалари қайғуга тушибдилар. - Шундай подшо бор. Унинг оти - Семурғ! - воқеага аралашибди Ҳудҳуд. - Эй, нафаси жонбахш, нутқи дилписанд! Бизни сир-дан огоҳ эт, ўша шоҳнинг сифатларини бизга сўзла! -илтижо қилишибди қушлар. - Сифати мингдан ортиқ, қай бирини айтайин, - жа-воб қилибди Ҳудҳуд. — Майли, биттасини айта қолай, — давом этибди у: - У борки, сиз ҳаётсиз, ҳар тарафга парвоз қиласиз. Сиз уни аъзоингиздаги қондек, жисмингиздаги жондек билинг. Лекин у сиздан йироқки, унта етмак шу қадар мушкулки... - Уни курган борми? Бизга тезроқ дарагини берсанг-чи! — Қий-чув кўтаришибди қушлар. Воқеа Чин шаҳрида бўлган, — ҳикоя қила бошлабди Ҳудҳуд. — Бир кечаси олампаноҳ олам бўйлаб парвоз эт-моқчи бўлади. Йўл Чин устидан тушган экан, шаҳар бош-дан-оёқ ёришиб, шуълага кўмилибди... - Бошла бизни унга, эй ўдаға! Шундай шохимиз бўла туриб, биз жаҳолатда юрмайлик, — уввос тортибди қушлар. - Майли, агар шуни ихтиёр этсангиз, мен ҳамроҳ бўлайин. Лекин, шуни эсдан чиқармангки, бу иш сиз ўйлаганчалик осон эмас. Унга етмоқ учун ўт туташган биёбонлардан, хуноба оққан дарёлардан, бал о тошлари ёғилгувчи

ўрмонлардан, ғамофат тўла водийлардан ўтмоқ керак бўлади. Шунда ҳам унга етмоқ мингдан бирингизга насиб этади, ё йўқ. Аммо, кимки бу талабда жон берса, унинг завқи ҳаётдан минг карра авлодур, кимки етса, унга абадий висол насиб этгусидир. Кушлар шаҳриёри одил ишқида завқ-шавққа тўлиб, Ҳудҳуд пешволигида Семурғ сари йўлга отланадилар. На-жот ва ўлим, умид ва умидсизлик орасидаги етти водийни босиб ўтадилар. Қанчадан-қанча ибратлар, ҳикматлар ўртага тушади. Охир-оқибат Фано водийсига етиб келган бир гуруҳ қушлар Семурғ наел и га муяссар бўладилар. Буюк Навоийнинг инсон умри маъномазмуни ҳақида ги қушлар тили билан куйлаган «Лисонут тайр»и шу ҳақда ҳикоя қилар эди. Дарҳақиқат, мутахассислар гоҳо олтинчи достон дегувчи бу асардаги йигирмага яқин қушнинг саргузашт ва тақдири, Ҳудҳуд билан муносабатлари воқеага камарбасталик қилувчи 65 ҳикоя билан биргаликда ўз йўли да тугал, ниҳоясига етган бир қиссадир. Лекин ҳаммага аёнки, бу бирламчи мазмун Навоий учун шунчаки бир восита, холос. Буюк мутафаккир асарнинг сўзбошисидаёқ «тил», «сўз», «ҳол» аслида «ўзга» эканлигини алоҳида таъ кидлайди ва унинг тасаввуфий мазмунига ишора қилади. Ҳа, қушлар - одамлар, Семурғ - қодири ҳақ. У, сўфий лик таълимотича, оламни яратиб, унда ўз жамолини кўргазди. Бирни бирга ошуфтаи маҳлиё қилди, мурод ваҳдатдур. Қушлар етти водийни сарбасар босиб фанога юзма- юз бўлдилар. Ўзларининг Семурғ эканликларини англаб, Ҳаққа етдилар. Бу «Лисонут тайр»даги иккинчи, тагроқдаги, лекин шоирнингдиққат марказида турган мазмунки, унда ҳамма мутахассислар якдилдирлар. Айрим тадқиқотчилар унда учинчи қават мазмунни ҳам тахмин қиладилар: шоир умр бўйи «улуғ муддао» (Кичик эрконимдан келиб қошима, Улуғ муддао солдингиз бо-шима) - туркий тилни адабий-маданий ҳаётда барқарор қилиш, чинакам туркий адабиётни яратиш ишқи билан яшади. Уни энг олий мақсад билли. Узини худди шундай буюк вазифани адо этмоқ учун яратилган ҳисоблади ва унга эришди. «Лисонут тайр»даги бу - учинчи

қатламни ҳам инкор этишга асос йўқ. Дарҳақиқат, Навоий ижоди шундай бир уммонки, ундан ҳар ким ўз тилак- орзусига, қунтҳафсаласига, инти-лиш-иқтидорига яраша гавҳар топиб чиқаверади, ҳеч ким умидсиз қолмайди. Биз кейинги пайтларда тарихимизга тез-тез мурожаат этмоқдамиз. Навоий бизга ҳар қачонгидан яқинроқ бўлиб қолмоқда. Сабаби оддий: она сутисиз ўсган болада меҳр бўлмайди. Шафқат ҳам, шижоат ҳам чақалоқ қалбига она алласи орқали киради. Жамиятимизда томир отган маъ-навий мажруҳликнинг, руҳий сўқирликнинг бош сабаби ўзимизни - ўзлигимизни унутганимиздан. Дунёда минглаб миллатлар бор. Шуларнинг бир-би-ридан фарқ қилувчи энг муҳим белгиси нима? Тил! Дунё да йўқолиб кетган ва шу кунларда ҳам йўқолиб бораётган қанчадан-қанча миллатларни келтириш мумкин. Лекин янги пайдо бўлаётган миллатларни биламизми? Ва уларнинг йўқолишидаги биринчи белги тил эмас-ми? Навоий шунинг учун ҳам беш аср илгари бонг урган эди. Шунинг учун биз тилимизга давлат мақоми бердик. Шу жиҳатдан, бугунги кун — халқимизнинг, узбек милла-тининг энг азиз, энг қутлуғ кунидир. Бизга гоҳо айрим ўртоқларимиз, сиз - тилчилар гапни роса олиб қочасизларда, тил йўқоларканми, ана, бо-зорга боринг, кўчани бир айланинг- чи, дейишади. Ҳа, тилимиз салкам куча тилига, бозор тилига, даладаги меҳ- нат тилига айланиб қолган эди. Навоий беш юз йил муқаддам мана шунга қарши кураш очмаганмиди?! Мен хизмат қиладиган дорилфунуннинг эътиборли факультетларидан биридаги муҳгарам домлаларимиздан биттаси сал илгарироқ ярим ҳазил билан шундай бир воқеани айтиб берган эди: тил ҳақида гап-сўз авж олган пайт. Домлаларимизга, келинг, бир ўзбекча ариза ёзиб кўрай-лик-чи, дедим. Ишонасизми, ҳеч ким тўғри ёза олмади. Нима дейсиз?! Навоийга юз минг сатрга етгулик тил бит-та аризага етмайдими?! У, ваҳоланки, 26 мингдан ортиқ сўзни ишлатган, аризага кетса 20 сўз кетар...

Ҳа, биз тилимизни йўқотаёзган эдик. Энг катта фо-жиа шундаки, буни мутлақо ҳис қилмай қолган эдик. Бу - миллатнинг миллат сифатидаги ўзини йўқотишининг бошланиши эди. Шуларни кўзда тутганда бу|унги қўшалоқ байрамнинг бир кунда нишонланишида жуда катта маъно бор. Тилимизнинг барқарор бўлишида ҳеч ким Навоийчалик хизмат қилган, унинг муҳофазасига ҳеч ким Наво-ийчалик собит турган эмас.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. Ислом Каримов ўзбекистон миллий истиқлол, иқтисод, сиёсат, мафкура, а.-жилд, -Т. «ўзбекистон» нашриёти,1996 2. Ислом Каримов Биздан озод ва обод Ватан қолсин, ғ-жилд, -Т., «ўзбекистон» нашриёти, 1996 3. Ислом Каримов Ватан саждагоҳ каби муқаддасдир, қ-жилд, -Т., «ўзбекистон» нашриёти, 1996 4. Ислом Каримов Бунёдкорлик йилидан, 4-жилд, -Т., «ўзбекистон» нашриёти, 1996 5. Ислом Каримов Янгича фикрлаш ва ишлаш-давр талаби, 5-жилд, -Т., «ўзбекистон» нашриёти, 1996

Похожие

Бахти уйғонган халқ

Демократия - халқ ҳокимияти демакдир

Қувончлар ва ташвишлар

Миллий ғоянинг умумбашарий тамойиллар

Миллий истиклол гоясининг инсон онги ва калбига сингиши- янгича услублар ва ёндашувлвр